O WSTECZNYM NURCIE W ROSYJSKIEJ SOCJALDEMOKRACJI

(Fragment o gazecie i agitacji)

[…] W czasie gdy wykształcone kola społeczne tracą zainteresowanie do uczciwej, nielegalnej literatury, wśród robotników wzmaga się żarliwy pęd do wiedzy i do socjalizmu, wśród robotników wyłaniają się prawdziwi bohaterowie, którzy — mimo skandalicznych warunków, w jakich żyją, mimo otępiającej katorżniczej pracy w fabryce — znajdują w sobie tyle charakteru i siły woli, by uczyć się, uczyć i jeszcze raz uczyć i kształtować siebie na świadomych socjaldemokratów, „inteligencję robotniczą". W Rosji istnieje już ta „inteligencja robotnicza" i powinniśmy dołożyć wszelkich wysiłków, by jej szeregi stale wzrastały, by jej stojące na wysokim poziomie potrzeby umysłowe były całkowicie zaspokojone, by z jej szeregów wychodzili przywódcy rosyjskiej socjaldemokratycznej partii robotniczej. Gazeta, która chciałaby stać się organem wszystkich rosyjskich socjaldemokratów, musi wobec tego być na poziomie przodujących robotników; nie tylko nie powinna ona sztucznie obniżać swego poziomu, lecz na odwrót, stale go podnosić, śledzić wszystkie taktyczne, polityczne i teoretyczne zagadnienia światowej socjaldemokracji. Tylko wtedy zaspokojone będą potrzeby inteligencji robotniczej i ona sama weźmie w swoje ręce rosyjską sprawę robotniczą, a co za tym idzie — także rosyjską sprawę rewolucyjną.

Po niewielkiej liczebnie warstwie przodowników następuje szeroka warstwa robotników na średnim poziomie. Również ci robotnicy chciwie garną się do socjalizmu, biorą udział w kółkach robotniczych, czytają socjalistyczne gazety i książki, uczestniczą w agitacji, różniąc się od poprzedniej warstwy tylko tym, że nie mogą stać się zupełnie samodzielnymi kierownikami socjaldemokratycznego ruchu robotniczego. W gazecie, która byłaby organem partii, robotnik na średnim poziomie nie zrozumie niektórych artykułów, nie zda sobie w całej rozciągłości sprawy ze skomplikowanego teoretycznego lub praktycznego zagadnienia. Z tego bynajmniej nie wynika, że gazeta musiałaby zniżyć się do poziomu masy swoich czytelników. Przeciwnie, gazeta winna właśnie podnosić ich poziom i dopomagać w wyłanianiu spośród średniej warstwy robotników — robotników-przodowników. Pochłonięty lokalną działalnością praktyczną, interesując się najbardziej kroniką ruchu robotniczego i najbliższymi zagadnieniami agitacji, robotnik taki winien z każdym swoim krokiem wiązać myśl o całym rosyjskim ruchu robotniczym, o jego historycznym zadaniu, o ostatecznym celu socjalizmu — dlatego też gazeta, której podstawowa masa czytelników to robotnicy na średnim poziomie, musi nieodzownie wiązać z każdym lokalnym i wąskim zagadnieniem — socjalizm i walkę polityczną.

Po średniej wreszcie warstwie idą masy niższych warstw proletariatu. Bardzo możliwe, że socjalistyczna gazeta będzie dla nich zupełnie lub niemal zupełnie niedostępna (przecież i na zachodzie Europy liczba socjaldemokratów-wyborców jest o wiele większa niż liczba czytelników gazet socjaldemokratycznych), niedorzeczne jednak byłoby wyprowadzenie stąd wniosku, że gazeta socjaldemokratów winna dostosować się do jak najniższego poziomu robotników. Wynika z tego tylko, że na takie warstwy winny oddziaływać inne środki agitacji i propagandy: broszury napisane jak najbardziej popularnie, agitacja ustna i — co najważniejsze — ulotki na temat lokalnych wydarzeń. Ale do tego nie powinni się socjaldemokraci ograniczać: bardzo możliwe, że pierwsze kroki mające na celu obudzenie świadomości w niższych warstwach robotniczych winny przypaść w udziale legalnej działalności oświatowej. Dla partii jest rzeczą bardzo ważną wykorzystanie tej działalności, kierowanie jej właśnie tam, gdzie jest najbardziej potrzebna, skierowanie legalnych działaczy do przeorania tego ugoru, który obsieją później socjaldemokratyczni agitatorzy [...]

Napisane w końcu 1899

Po raz pierwszy opublikowała

„Proletarskaja Rewolucja" 1924 nr 8/9

Dzieła t. 4 s. 292—294