Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu
Kierunek: Pielęgniarstwo II Stopnia
Studia Stacjonarne
Magdalena Okoń
Grupa 12
Recenzja książki Zbigniew Tarkowskiego
„Jąkanie. Księga pytań i odpowiedzi.”
Książka Zbigniewa Tarkowskiego „Jąkanie. Księga pytań i odpowiedzi” skierowana jest przede wszystkim do rodziców jąkających się dzieci. Autor przedstawia historię kilku osób, dzięki czemu czytelnik dowiaduje się czym różni się problem jąkania u dorosłego i u dzieci. W książce zawarte są informacje na temat przyczyn, objawów i konsekwencji niepłynnego mówienia, czym różni się niepłynność zwykła od patologicznej, charakteryzuje etapy i diagnozowanie osób jąkających się. Autor zaznacza, że proces terapeutyczny nie jest łatwy i szybki do osiągnięcia, jednocześnie podkreślając znaczenie zaangażowania zarówno terapeuty i pacjenta jako konieczny element procesu leczniczego gwarantujący skuteczność.
W rozdziale pierwszym autor zamieszcza wskaźniki służące do wykonania analizy niepłynnego mówienia tj.: rodzaj dominujących objawów niepłynnego mówienia, frekwencji niepłynności mówienia, lokalizacji objawów niepłynnego mówienia, długość odcinków niepłynnego mówienia oraz stosunku objawów niepłynności wewnątrzwyrazowej do zewnatrzwyrazowej. Analiza ta pozwala rozpoznać przyczynę wystąpienia niepłynnego mówienia. Według autora do najważniejszych przyczyn zaliczamy:
Powtarzanie (głoski, sylaby, słowa)
Przeciąganie wypowiadanych słów (samogłoski jak także spółgłoski),
Blokowanie ( nadmierne przeciąganie głosek zawartych lub zwarto-szczelinowych)
Pauzowanie ( zjawisko naturalne oznaczające momenty ciszy)
Embolofazje lub embolofrazje ( pełna funkcje „wypełniacza” tekstu ustnego, jest to wytracanie do wypowiedzi mało znaczących dźwięków np.: yyyy, eee, aaa)
Rewizje czyli poprawki.
Rozdział drugi stanowi praktyczne ukazanie informacji zawartych w rozdziale pierwszym. Na podstawie opisu historii kilku osób autor przestawia różnicę w patologii mowy wśród dorosłych i dzieci, zwracając szczególną uwagę na korzyści płynące z wczesnego rozpoczęcia leczenia, które jest efektywniejsze i skuteczniejsze niż w przypadku terapii osób dorosłych. Według autora książki każdy czasami mówi niepłynnie, szczególnie w momencie zdenerwowania , stresu i zmęczenia. Mówi o konieczności zauważania tych błędów i korygowaniu ich. W rozdziale zawarte są także informacje na temat trudności jaką stanowić może odróżnianie rozwojowej niepłynności mówienia od jąkania wczesnodziecięcego.
Kolejnym problemem poruszonym w książce Zbigniewa Tarkowskiego jest problem niepłynności patologicznej – jąkania. Aby doszło do powstania schorzenia muszą zadziałać trzy główne czynniki:
Predysponujące.
Wyzwalające.
Utrwalające.
Istotą jąkania jest obecność napięcia mięśniowego (opór, jaki stawia mięsień rozciągającej go sile), wadliwa realizacja głosek oraz epizodyczny, nieregularny charakter występowania. W jąkaniu zaawansowanym pojawiają się wspołruchy, wynikające ze wzmożonego napięcia mięśniowego. Wspołruchy są mimowolne, podczas gdy wykonywane gesty podlegają naszej woli.
Według autora momentem kluczowym w rozwoju schorzenia jest pojawienie się lęku przed mówieniem tzw. logofobia(występuje najczęściej w wieku 5 lat). Dzieci, które dotknął problem jąkania rozmawiają płynnie z osobami o cechach określanych jako schemat dziecinności (zaokrąglone ciało, miękkość, dużą głowę i duże oczy – osoba taka wzbudza czułość i chęć zbliżenia). Autor podkreśla ze jąkanie jako zaburzenie stałego, dominującego, widocznego schorzenia jest tylko stereotypem. Do dnia dzisiejszego nie rozstrzygnięto jaka jednostką chorobową jest jąkanie – jaką jedną z przyczyn powstania niepłynności patologicznej wyróżnia niepłynność ograniczną ( która stanowi jeden z symptomów chorób układu nerwowego prowadząca do afazji lub dyzartrii) lub ( będącą jednym z objawów jąkania). Jąkanie traktuje się także jako zaburzenie mowy o charakterze somatopsychicznym ( gdzie rolę pierwszoplanową pełnią czynniki biologiczne) i psychosomatyczne (czynniki psychologiczne). W książce autor zauważa, że jąkanie chroniczne może doprowadzić do powstania stałych zmian morfologicznych w obrębie organizmu człowieka.
W rozdziale trzecim został scharakteryzowany model, etapy oraz metody diagnozowania jąkania Według prof. Tarkowskiego trafna diagnoza jest podstawą skutecznej terapii. Nadrzędnym celem diagnozy jest ustalenie przyczyny jąkania się. Pełna diagnostyka obejmuje wszystkie elementy jąkania: biologiczne, lingwistyczne, psychologiczne i społeczne. Kolejne etapy diagnozy musza uwzględniać dodatkowe elementy struktury jąkania: współodruchy, emocje, reakcje indywidualne i społeczne.
Tabu jąkania jako temat zakazany i przez wielu spostrzeganym jako wstydliwy negatywnie wpływa na proces terapeutyczny osób cierpiących na to schorzenie. W walce ze stereotypami jąkania potrzebna jest zmiana postawy przede wszystkim specjalistów, pacjentów oraz otoczenia. W wielu przypadkach osobie jąkającej się okazywane jest współczucie, które zazwyczaj jest upokarzające – wzmaga to uczucie lęku, zagubienia i niepewności przez co jąkanie nasila się. Autor podkreśla znaczenie jasności przekazu i postawy rozmówcy jako czynnik nasilający lub osłabiający natężenie jąkania się.
W swojej książce autor wskazuje, że szansa na skuteczne leczenie jąkania mają przede wszystkim dzieci w wieku przedszkolnym. Pewna grupa jąkających się osiąga znaczna poprawę płynności mówienia wcale nie korzystając ze specjalistycznej pomocy. Są także jednostki nietypowe, obracające jąkanie się na swoją korzyść, odnoszące sukcesy w życiu zawodowym i osobistym, pełne wiary w siebie, pozytywnie nastawione do ludzi i świata.
Czwarty rozdział zawiera informacje na temat terapii osoby jąkającej się. Według prof. Tarkowskiego profilaktyka jąkania polega na zapobieganiu przekształcenia się niepłynności mówienia w jąkanie oraz niedopuszczenie do rozwoju jąkania poprzez naśladowanie. Jeżeli dzieci osób jąkających się, także mówią niepłynnie, niezbędna jest terapia rodzinna. Autor uważa, że praca nad wzrostem motywacji powinna rozpoczynać cały proces terapeutyczny, dopiero gdy motywacja osiągnie odpowiedni poziom można przejść do ćwiczeń właściwych. Jąkającemu w czasie trwania terapii niezbędne jest wsparcie osób bliskich, gdyż jednym z głównych celów terapii jest poprawa komunikacji interpersonalnych. Terapeuta powinien koncentrować się przede wszystkim na pacjencie i jego indywidualnych potrzebach i problemach. Terapia grupowa, których elementami są rozmowy i kontakty interpersonalne, to właściwe formy leczenia zaburzeń płynności mowy.
Książka Zbigniewa Tarkowskiego „Jąkanie. Księga pytań i odpowiedzi” jest książką przeznaczoną nie tylko dla wszystkich rodziców dzieci jąkających się, ale i także każdej osoby zainteresowanej zaburzeniami mowy. Uważam, że książka dostarcza, w sposób jasny i zrozumiały, odpowiedzi na każde nurtujące pytanie ludzi spotykających się z tym problemem. Autor poprzez przytaczanie prawdziwych ludzkich historii, sprawił, że książę czyta się lekko i z ciekawością. Myślę, że pozycja ta powinna gościć na półce każdej osoby zainteresowanej zjawiskiem jąkania.