Technik rolnik

Semestr II

Wymień i scharakteryzuj nawozy organiczne stosowane w produkcji

roślinnej i ich wpływ na właściwości gleby.

Nawozy organiczne (naturalne) są produkowane z materiałów organicznych pochodzenia roślinnego i z odchodów zwierząt gospodarskich lub różnych materiałów odpadowych pochodzenia roślinnego. Zawierają one substancje organiczne, z których po złożonych przemianach tworzą się substancje próchniczne. Wywierają one korzystny wpływ na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, polepszają warunki życia i odżywiania roślin. Nawozy te są bogatym źródłem azotu, fosforu, potasu, wapna, magnezu oraz mikroelementów stanowią  cenne źródło składników pokarmowych dla roślin. Większość tych składników staje się dostępna dla roślin po mineralizacji  nawozów organicznych w glebie, dlatego nawozy te działają wolno i długo. Rośliny mogą korzystać z nich przez kilka lat. Nawozy te powinno być stosowane co 4-6 lat.

Należy również pamiętać, że nawozy organiczne mogą stanowić duże zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt (nitrozoaminy, które mają silne działanie toksyczne, mutagenne i rakotwórcze) oraz dla środowiska, a szczególnie dla wód powierzchniowych i gruntowych, jeśli są niewłaściwie składowane i stosowane w zbyt dużych ilościach.. Tym co najbardziej zagraża środowisku oraz zdrowiu człowieka jest azot.

Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. RP nr 89 z dnia 24 października 2000 r.) określa górną dawkę nawozów naturalnych stosowanych w ciągu roku na poziomie 170 g azotu (N) na 10 m² upraw, co w przypadku obornika wynosi ok. 35 kg na 10 m².

 

Do nawozów organicznych zaliczamy:

 

1.      Obornik – składa się z przefermentowanego kału, moczu i ściółki. Jego wartości nawozowa zależy przede wszystkim od rodzaju odchodów zwierzęcych, ściółki, a także sposobu i warunków jego przechowywania.

                    Przeciętny skład  obornik dobrze przechowanego przez okres 4 ÷ 6 miesięcy wynosi:

a.       75% woda,

b.      25% sucha masa,

         20% substancje organiczne

         5% składniki popielne, w skład których wchodzą:

      azot 0,5% (0,3÷0,9%)

      fosfor 0,25% (0,06÷0,7%),

      potas 0,6% (0,14÷1,1%),

      wapń 0,4%,

      magnez 0,15%

Wyróżnia się obornik:

      świeży - nie poddany fermentacji, o niejednolitej strukturze i szerokim stosunku C:N,

      przefermentowany - poddany fermentacji przez 4-5 mies.; w tym czasie następuje częściowa mineralizacja materii organicznej i zawężenie stosunku C:N do 15-20:1,

      słomiasty - zawierający dużo ściółki ze słomy i odznaczający się szerokim stosunkiem C:N,

      kompostowany - o dużym stopniu rozkładu, kompostowany z dodatkiem nawozów mineralnych, torfu, fekaliów lub gliny; stosowany jest w ogrodnictwie,

 

                Obornik w zasadzie stosuje się w dwóch terminach: jesiennym i wiosennym. Obornik wywieziony na pole i rozrzucony powinien być od razu w tym samym dniu przeorany na odpowiednią głębokość. Na glebach ciężkich przeoruje się na głębokość 14÷16 cm, a na lekkich na 20÷25 cm. Zbyt głębokie przeoranie obornika utrudnia jego rozkład, a zbyt płytkie przyśpiesza.

Obornik, najlepiej dobrze przefermentowany, stosuje się w dawce 30 t/ha  

 

2.      Gnojówka – jest to przefermentowany mocz zwierząt domowych gromadzonych w szczelinach zbiorników. Jest nawozem organicznym azotowo-potasowym, ubogim w fosfor.

Średnio zawiera ona 0,3÷0,6% N; 0,4-10% K₂O; 0,01-0,1% P₂O₅.

Fermentacja gnojówki trwa od 2 do 4 tygodni. W czasie prawidłowej fermentacji wydzielają się gazy, na powierzchni tworzy się piana. Natomiast koniec fermentacji rozpoznajemy po ustaniu wydzielania się gazów (brak bąbelków i piany na powierzchni gnojówki) oraz po wzrastającej klarowności.

Gnojówka jest bardzo cennym nawozem. Można stosować ją bez rozcieńczania (przedsiewnie - kwiecień, maj) pod rośliny okopowe i rośliny późnego siewu, oraz pogłównie po rozcieńczeniu wodą w stosunku   1 : 2 lub 1: 3 pod różne rośliny międzyrzędowo (maj, czerwiec) i na użytki zielone (marzec, kwiecień, październik, listopad).

Dawka gnojówki waha się w granicach 10 ÷30 m³ na hektar.

 

3.      Gnojowica - jest to płynny nawóz, będący mieszaniną kału i moczu z niewielką domieszką wody o zawartości 8-10% suchej masy.

Skład chemiczny gnojowicy zależy od gatunku i wieku zwierząt, sposobu ich użytkowania i żywienia oraz stopnia rozcieńczenia wodą.

Przeciętny skład chemiczny gnojowicy gęstej  jest następujący:

                                                       

                                                        bydlęcej                            trzody chlewnej

a.       woda                                            85 ÷ 92 %                             89 ÷ 96 %

b.      sucha masa                            8 ÷ 15 %                            4 ÷ 11 %

c.       substancje organiczne              5,5 ÷ 9 %                            2,5 ÷ 7,7 %

      azot                            0,34 ÷ 0,68 %                            0,37 ÷ 0,91 %

      P₂O_{5                            0,13 ÷ 0,36 %                            0,21 ÷ 0,66 %}

      K₂O                            0,38 ÷ 0,89 %                            0,14 ÷ 0,46 %

      CaO                            0,19 ÷ 0,41 %                            0,21 ÷ 0,47 %

      MgO                            0,05 ÷ 0,17 %                            0,07 ÷ 0,14 %

 

Ze względu na stopień rozcieńczenia wyróżnia się gnojowicę:

      gęstą >8% suchej masy,

      rzadką <8% suchej masy.

W stosunku do obornika gnojowica jest nawozem szybko działającym, ponieważ zawiera trzy razy więcej azotu w formie amonowej. Dzięki temu jej działanie jest szybkie i bardziej zbliżone do działań nawozów mineralnych.

Stosuje się ją przez cały rok pod wszystkie rośliny uprawne przedsiewne oraz pogłówne. Zimą wywozi się ją na pola płaskie o niewielkich spadkach pod rośliny jare, ziemniaki, buraki oraz mieszanki pastewne. Wiosną rozlewa się gnojowicę na użytki zielone, pod kukurydzę na kiszonkę lub kapustę pastewną. W lecie rozlewa się pod rzepak, zboża ozime.

Zależnie od składu chemicznego, terminu stosowania oraz wymagań pokarmowych roślin dawki gnojowicy wynoszą 30 ÷ 80 m³ na 1 hektar.

 

4.      Komposty - jest procesem kontrolowanym, w którym materia organiczna zostaje rozłożona w odpowiednich warunkach temperatury i wilgotności, przy dostępie powietrza.

Skład chemiczny kompostu i wartość nawozowa zależąod kompostowanego materiału i bywa bardzo zmienny. Przeciętnie zawiera on 0,3÷0,4% N, 0,4% K₂O 0,2% P₂O_5,

Do kompostowania nadają się wszelkie odpady organiczne z działki: wyplewione chwasty usunięte najpóźniej w fazie kwitnienia, skoszona trawa, pocięte na kawałki drobne gałązki o średnicy nie większej niż 2 cm, liście, resztki po sprzęcie warzyw, likwidowane truskawki, słoma, siano itp. Do kompostowania przeznaczyć należy także resztki kuchenne z gospodarstw domowych: obierki z ziemniaków, owoców i warzyw, fusy z kawy i herbaty, nie zjedzone i zepsute potrawy, potłuczone skorupki jaj, drobno pocięty papier (niekolorowany) i tekturę, a także odchody zwierzęce, sierść, pióra, itp.

Aby proces rozkładu materii organicznej przebiegał prawidłowo, oprócz dostępu powietrza, zapewnienia optymalnej wilgotności (40-50%), w zgromadzonej masie organicznej powinien być odpowiedni stosunek ilościowy węgla (C) i azotu (N). Za idealny uważa się stosunek C:N w materiale wyjściowym jak 17-30:1. Najmniej azotu zawierają opadłe liście, siano, słoma, trociny, najwięcej odpady pochodzenia zwierzęcego. Odpowiedni stosunek węgla do azotu występuje w świeżo skoszonej trawie, roślinach uprawianych na zielony nawóz ściętych przed kwitnieniem. Nadmiar węgla zwalnia rozkład materii organicznej.

Kompostowanie powinno odbywać się w zacienionej części działki, np. od północnej strony korony drzewa, w odległości co najmniej l m od granic działki. Kompostowane odpady możemy gromadzić na pryzmie lub w specjalnych kompostowniach wykonanych samodzielnie, które zapewnią dostęp powietrza do masy organicznej oraz odpływ nadmiaru wody

Okres dojrzewania kompostu trwa 1÷2 lat, w zależności od kompostowanego materiału.

Komposty stosuje się podobnie jak obornik w dawkach 20÷40 t/ha, przede wszystkim pod rośliny okopowe oraz na użytki zielone. Obecnie większe znaczenie praktyczne ma produkcja kompostu w gospodarstwach ogrodniczych i ekologicznych.

 

5.      Nawozy zielone – świeża masa roślinna wprowadzona do gleby w celu podniesienia jej żyzności. Do uprawy na nawóz zielony najlepiej nadają się rośliny motylkowe (np. łubin żółty, seradela, peluszka), uprawiane w plonie głównym lub międzyplonie, które wzbogacają glebę w substancję organiczną i azot, a także w inne składniki pokarmowe.

             

Warto stosować ponieważ:

       wzbogacają glebę w próchnicę, przez co zwiększa się jej zdolność do magazynowania wody i składników pokarmowych,

       poprawiają strukturę gleby,

       są źródłem składników pokarmowych w tym azotu (rośliny bobowate),

       przedłużają pokrycie gleby roślinnością, przez co zmniejszają erozję i wypłukiwanie składników pokarmowych,

       zwiększają liczbę gatunków w zmianowaniu, ułatwiając dobór właściwego następstwa roślin po sobie

 

Uprawa w plonie głównym jest stosowana przede wszystkim na glebach lekkich i przepuszczalnych dla zwiększenia zdolności do magazynowania wody. Najbardziej do tego celu nadaje się łubin żółty.

 

Przykładowe mieszanki roślin na nawóz zielony
Rośliny	Ilość wysiewu g/10 m^2	Gleby
Łubin żółty Seradela	180 30	lekkie
Łubin żółty Peluszka Gorczyca	120 60 6	średnie
Łubin żółty Wyka Owies	150 40 20	średnie
Łubin niebieski Peluszka Łubin żółty	150 100 40	ciężkie

 

 

Jeśli uprawiamy na zielony nawóz rośliny bobowate (motylkowate), to wzbogacamy glebę również w azot. Rośliny te mają bowiem zdolność współżycia z bakteriami brodawkowymi, dzięki czemu wykorzystują wolny azot (N) z powietrza do budowy swojego organizmu i nie wymagają w zasadzie nawożenia tym składnikiem. Ponadto gromadzą go w glebie dla roślin następczych. Ilość azotu dostarczonego tą drogą do gleby waha się od 0,8 do 1,2 kg N/100m².

 

6.      Słoma - łodygi i liście dojrzałych roślin uprawnych (np. zbóż, rzepaku, lnu, bobiku) po omłocie. Po przyoraniu jest wykorzystywana jako nawóz organiczny. Ze słomy można produkować sztuczny obornik, który powstaje przez jej kompostowanie z organicznymi dodatkami zwilżanymi gnojowicą lub gnojówką.

Słoma zawiera ok. 90% suchej masy.

Bibliografia:

Ewelina Tobolak – Ignatowska

http://docs8.chomikuj.pl/46982335,0,0,Nawo%C5%BCy-organiczne.doc