Okres rzymski- Iw.p.C.-375 Fazy okresu rzymskiego i czas trwania:A1- 200r.a.C.-120r.aC A2-120r.a.C-60r.a.C A3-60r.a.C-pocz.Iw.p.C B1- pocz I w.p.C-80r. B2-80r.- 160 r C1-160-260 C2-260-310 C3/D- 310-450 Najistotniejszą role w opracowaniu systemu chronologii rzymskiej odgrywają zabytki metalowe ozdoby i części stroju, zapinki i metalowe części pasów oraz uzbrojenie. Poza analizą kształtów, sposobów wykonywania i zdobienia w tworzeniu systemów chronologicznych brane są pod uwagę ogólne cechy stylistyczne, są istotne przy badaniach chronologii wczesnej fazy okresu wędrówek ludów , gdy charakterystyczne wątki zdobnicze i metody zdobienia były wspólne dla przedmiotów o różnych kształtach i różnej funkcji. 3 główne stadia okresu rzymskiego: *Wczesny- zawiera w sobie fazę B1 (charakteryzującą się rozpowszechnieniem stylu silnie profilowanego widoczny w formach metalowych) oraz fazę B2 dzielącą się na B2a(trwa do 110-120 r.) I B2b(do początku 2 połowy II w. w miejscu silnego profilowania rozpowszechnia się nowy styl polega na wykonaniu przedmiotów metalowych mniej wysmukłych kształtach niż poprzednio bardziej przysadzistych.) *młodszy okres rzymski obejmuje fazę C1 składającą się z z faz C1a(od początku 2 poł. II w. do 210-230) i C1b (od 210-230 do początku 2 poł. III w do pocz. IV w.) pojawia się nowa forma zapinek . Na całym terenie Barbaricum stwierdzamy użytkowani form nawiązujących do wcześniejszych tradycji , występowanie form określanych jako barokowe (bogactwo zdobienia za pomocą granulacji , filigranu inkrustacji z użyciem srebra i złota, pokrywanie niektórych zabytków ornamentowanymi blaszkami. *późny okres rzymski określany jako faza C3 od pocz. w. do drugiej połowy tego stulecia .na ten okres przypada największe nasilenie wpływów rzymskich Faza D – wczesny okres wędrówek ludów . Faza D1 obejmuje lata 375 do schyłku IV w. zaś D2 datowana jest na przełom IV i V w.	Grupa dębczyńska - stanowiska tej kultury datowane są od III wieku n.e. do początku V wieku n.e.. Swoim zasięgiem obejmowały one Środkowe Pomorze w dorzeczu Parsęty i Regi. Przeważał szkieletowy obrządek pogrzebowy. Występowały także groby książęce. Na rozwój inwentarza grupy dębczyńskiej niewątpliwy wpływ miał nadłabski krąg kulturowy oraz w późniejszej fazie kontakty ze Skandynawią. W inwentarzach brak broni. Grupa północno-karpacka – wykazuje podobieństwa do kultur występujących nad Dunajem, oraz północna część Słowacji. Kultura bogaczewska - Stanowiska tej kultury datowane są na od młodszego okresu przedrzymskiego tj. od 450 do 250 r. p.n.e. Wydzielona została ze środowiska kultury przeworskiej pod wpływem silnej latenizacji. Należy do kręgu kultur zachodniobałtyjskich. Występowały groby płaskie ciałopalne, którym towarzyszą niekiedy pochówki koni. Do grobów wkładano brązowe monety rzymskie. Ludność wytwarzała szklane paciorki, specyficzne ozdoby (często zdobione emalią) oraz części stroju niespotykane w innych kulturach. Kultura sudowska – geneza łączy się z wpływami kultorowymi z obszarów bałtyckich położonych na wschód od Niemna. Krąg nadbałtycki – w obrębie tego kręgu wyróżnia się grupy lokalne. Ceramika zdobbiona ornamentem wykonywanym radełkiem i pewne formy zapinek.Występują groby popielnicowe czyste, wykorzystywano całopalenie.Na cmentarzyskach grupowane są groby męskie i damskie. Kultura Puchowska – upadek nastąpił w ciągu IIw. A zajmowane tereny zostały częściowo zajęte przez osadnictwo związane z kwadrami.	Na przełomie IV/V wieku n.e. w Europie miała miejsce wielka wędrówka ludów, zapoczątkowana inwazją Hunów w 375 r. Germańskie ludy, zamieszkujące tereny dzisiejszej Ukrainy, Słowacji, Moraw, Czech i Polski, w tym Goci, Swebowie, Wandalowie i Burgundowie, wraz z sarmackimi Alanami, zaczęły przemieszczać się na południe i zachód, do Italii, Galii, Hiszpanii, a nawet północnej Afryki. W ich miejsce przywędrowali wraz z Hunami, podporządkowani im zeslawizowani Sarmaci i Słowianie, zamieszkujący wcześniej dorzecza Dniepru. Słowianie nieśli ze sobą niższy stopień cywilizacji i kultury materialnej, lecz byli prężniejsi demograficznie^[10]. Już w V w. n.e. ludy słowiańskie zasiedliły terytorium dawnego państwa Gotów nad Morzem Czarnym, a następnie rozpoczęły migrację na południe nad Dunaj, gdzie po klęsce Hunów w połowie V w. wytworzyła się pustka osadnicza na północnym brzegu rzeki. Po przybyciu Awarów do Europy środkowej, w drugiej połowie VI w. Słowianie naddunajscy dostali się pod władanie Awarów. Również terytoria przykarpackie uzależnione były od państwa Awarów, które posługiwało się wojownikami słowiańskimi w swych łupieżczych wyprawach przeciwko Bizancjum. Spowodowało to zainteresowanie Słowian migracjami w kierunku północno-zachodnim, wolnym od jarzma awarskiego.	Kultura przeworska rozwijała się od III/II w. p.n.e. do pierwszej połowy V w. n.e. Osady tego kręgu były położone niżej niż osiedla pomorsko-kloszowe. Zajmowała tereny Dolnego Śląska, północno-zachodniej części Górnego Śląska, Wielkopolski, Kujaw, części Mazowsza, Podlasia i Małopolski. Główne źródła wiedzy na temat kultury przeworskiej mają charakter sepulkralny, gdyż zmarłych wyposażono w wiele przedmiotów. Stosowano głównie obrządek ciałopalny; początkowo przeważały groby jamowe, później popielnicowe. W grobach męskich odnajduje się broń, ostrogi, nożyce, brzytwy, osełki, narzędzia kowalskie i dwuczęściowe klamerki do pasa; w kobiecych zapinki, klamry, przęśliki i noże sierpikowate. bardzo bogate wyposażenie grobów w przedmioty metalowe , groby płytkie , obrządek birytualny (obrządek inhumacyjny często w kłodach , jakkolwiek  w zasadzie dotyczy tylko grupy nidzickiej i sporadycznych grobów książęcych) , nie wkładanie do grobów broni. Kultura luboszycka – powstanie najp. Przez migracje grup ludności k,.wielbarskiej i przeworskiej , duże podobieństwa do kultury przeworskiej, , kremacja później birytualizm , Kultura puchowska - - zanikanie obrzedowosci celtyckiej grupa Gustowska- wpływy nadłabskie i wielbarskie  grupa Lubuska-wpłyqy kręgu nadłabskiego i przeworskiej	Grupa nidzicka – umieszczanie na cmentarzyskach kamiennych konstrukcji. W grobach męskich rzadko umieszczano broń, występowanie pochówków szkieletowych. Kultura wielbarska – nazwa pochodzi od cmentarzyska odkrytego w Malborku – Wielbarku. Czasem nazywana gocko-gepidzką. Powstała w wyniku przekształcania się starszego, oksywskiego podloża, przy oddziaływaniu wpływów kultury rzymskiej, docierających przede wszystkim przez środowisko kultury przeworskiej. Pełne ukształtowanie datuje się na B2. Zajmowała tereny dolnego powiśla i ziemi Chełmińskiej. Birytualizm pogrzebowy, Kultura wielbarska – pochówki szkieletowe, umieszczane w trumnach, wykonanych z wydrążonych kłód dębowych. Ludność używała różnych kolorowych ozdób i części strojów wykonywanych z metali kolorowych: brązu, srebra, a czasem złota.bransolety zakończone stylizowanymi głowami węży, wisiorki gruszkowate, klamerki esowate, srebrne paciorki. Kultura czerniachowska – IIIw., obszar Siedmiogrodu i Besarbię. Cechą szczególną był birutyalizm . Bardzo rzadko w grobach znajduje się broń, występują natomiast części stroju, zwraca uwagę liczebność amuletów. Z terenu tej kultury znamy szeroki zestaw naczyń wykonywanych na kole. Znajdujemy też monety rzymskie. Poświadczona jest produkcja szkła. Kultura kijowska – prawe dorzecze Dniepru, oraz dorzecza desny i sejmu. W jej odrębie wyróżnia się kilka grup lokalnych, znana jest ze stanowisk osadowych – nieliczne pochówki. Reprezentuje etap pośredni między kulturami środkowoeuropejskiego barbaricum a społecznościami strefy leśnej Europy.
Kultura luboszycka – młodszy odcinek okresu B2, zajmowała tereny górnych i dolnych Łużyc, część dolnego śląska. Schyłek przypada na czas wędrówek ludów. Występowały silne powiązania z kulturą przeworską i wielbarską. Ludność praktykowała kremację, chowając zmarłych w grobach jamowych. W końcowym stadium pojawiły się pochówki szkieletowe. Charakterystyczna jest duża ilość toporów w grobach mężczyzn, broń taka wchodziła w zestaw wyposażenia wojowników. Grupa gustowska - kultury epoki żelaza, nad dolną Odrą. Nazwa tej kultury pochodzi od eponimicznego stanowiska Gustow na Rugii. W inwentarzu i tradycjach ludności grupy gustowskiej widoczne są wpływy kultury wielbarskiej, które wyrażają się w obrządku birytualnym, gdzie zmarłych chowano w kłodach i nie wyposażano ich w narzędzia. Sięgały tu również wpływy ludności nadłabskiego kręgu kulturowego - formy zapinek, formy naczyń zdobionych radełkiem. Zmiany w gospodarce – zmniejszyła się rola gospodarki wypaleniskowej, zanik narzędzi motykowych. Dominujący system uprawy to przemienno – odłogowy. Ziemie uprawiano przy pomocy radła, stosowano orkę poprzeczną. Wysiewano rosliny strączkowe, len i konopie. Uprawiano żyto, hodowano trzodę chlewną, bydło rogate. Także kury i psy, gęsi, kaczki i koty. Zbieractwo i łowiectwo odgrywało rolę drugorzędną. CERAMIKA TOCZONA – w grupie tynieckiej funkcjonowały centra produkcji garncarskiej, wytwarzające naczynia malowane. Na terenach świętokrzyskich odkryto stanowiska produkcyjne do obróbki metali. Istotną rolę odgrywały wyroby żelazne: kowadła, młotki, kleszcze, pilniki, przecinaki.	W młodszym okresie - przedrzymskim i w okresie wpływów rzymskich ludność środkowo i północno europejskiego barbaricum mieszkała w osiedlach otwartych. Do wyjątków należą obronne osiedla w Danii. Budynki, osiedla różniły się od siebie wielkością, obok kilkuhektarowych, były osady mniejsze tzw. Osady jednoroczne. Struktury społeczne: Tacyt wymienia tzw. Reges, następnie wodzów, naczelników, sędziów, wolnych członków rodów, niewolnicy, wyzwoleńcy. Życie po śmierci – wierzono ze istnieje, niszczono przedmioty grobowe wierząc, że przechodzą one w inny stan podobnie jak właściciel. Z obszaru Kujaw pochodzą odkrycia o charakterze sakralnym, Wpływ rzymu na tereny barbaricum. Głównym szlakiem handlowym był szlak bursztynowy.łączył on tereny położone nad Adriatykiem ze strefą południowobałtycką.Drugą opcją szlaku był ten wzdłuż wybrzeży Morza Północnego. Najliczniejszą grupę importów stanowią monety i paciorki. Bardzo często występują: naczynia metalowe, szklane i ceramiczne. Ozdoby, części stroju, militaria. Rzadziej spotyka się wyroby rzymskie: klucze, kłodki, cyrkle, przybory toaletowe, dzwonki. Czasem znajduje się posążki bóstw. POCZĄTEK napływu importów I w p.n.e. Na teren barbaricum docierały naczynia brązowe, srebrne i szklane. Bursztyn – za czasów Nerona podjęto wyprawę po bursztyn.Oprócz tego do imperium zwozono skórę, bydło, konie i zboże. Numizmatyka – na terenie środkowej Europy odnajduje się rzymskie denary, nie znamy jednak daty ich napływu Import – uderzająca ilość importowanych mieczy, w zamożnych grobach można znaleźć kolczugi i hełmy. W IV i V w. radykalnie zmieniła się liczba importowanych naczyń, ożywił się handel, czego dowodem jest liczba złotych monet. Wiekszość tych znalezisk traktujemy jako żołd dla barbarzyńskich żołnierzy.	Przemiany – na przejmowanie prądów kulturowych, chętniej przystawaly wysokie warstwy społeczne, przejmowane były zwyczaje z sposobem ucztowania. Jako przykład rozrywki można podać przykład szklanych i kościanych kamyków do gry i tabliczki przypominające szachownicę. Wojownicy przejmowali rzymskie miecze, pancerze i hełmy.