Szkoła jest niemalże „drugim domem” dla dzieci i młodzieży. Młodzi ludzie spędzają w niej większość swojego czasu, poznają nowych ludzi i kształtują osobowości. Dla pisarzy jest to temat często budzący kontrowersję, a także chwila na refleksję nad swoją, przeszłą szkolną rzeczywistością. Fragment awangardowej powieści „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza oraz opowiadanie „Lekcja łaciny” Zbigniewa Herberta podejmują problem szkoły, a więc nauczycieli, ich metod nauczania oraz atmosfery na lekcjach. Utwory zestawione są na zasadzie kontrastu, ponieważ przedstawiają różnice w sposobie nauczania łaciny.
Szkoła, do której trafia trzydziestoletni Józio jest, jak wszystko w dramacie Gombrowicza, szkołą groteskową. Nie spełnia ona podstawowych norm – nauczyciele są niedouczeni (np. Bladaczka), bazują na powszechnych informacjach i stereotypach. Nie pomagają podopiecznym w rozwijaniu ich umiejętności i wyobraźni, nie zgadzają się na wyrażanie własnego zdania.
Szkoła promuje mierność i nijakość. Zatrzymuje w rozwoju. Według Gombrowicza jest miejscem upupienia uczniów – traktowania ich jak malutkie dzieci. Natomiast w opowiadaniu Zbigniewa Herberta nauczyciel łaciny stawia swój przedmiot uczniom jako wyzwanie. Nie zachęca do nauki, wręcz przeciwnie - liczy na ich ciekawość, zaangażowanie i intuicję. Używa psychologicznych sztuczek, aby zachęcić podopiecznych do nauki (np. porównuje ich do rzymskich wojowników). Kiedy jego system odnosi sukces, łacinę wprowadza powoli, gradując poziom trudności zadań, a tym samym coraz bardziej wzbudzając ciekawość uczniów. Ich nagrodą miało być tłumaczenie jeszcze trudniejszych tekstów i poezji. Podejście nauczyciela jest tu przedstawione jako prawidłowe, mające na celu zachęcić uczniów, zaciekawić, nauczyć przydatnych rzeczy oraz patrzenia na świat z zupełnie innej perspektywy.

Uczniowie z obydwu utworów z początku podobnie postrzegają nauczyciela, kiedy ten „wkracza” do klasy i „lustruje” spojrzeniem siedzącą tam młodzież. Uczniowie z fragmentu „Ferdydurke” widzą nauczyciela jako staruszka, siwego, z pozoru przyjaznego, lecz wzbudzającego strach. Pedagog pyta dzieci o konstrukcje, których nie rozumieją, wyzywa i „roi” sobie problemy.
Na siłę przekonuje słuchaczy, że łacina: „wyrabia charakter”, „rozwija intelekt” i „doskonali wszechstronnie”. Powtarza usłyszane wcześniej schematy i uważa, że ma zawsze rację (jak każdy nauczyciel w „Ferdydurke”). Wykładowca zmusza dzieci do tłumaczenia poezji oraz ksiąg Cezara utrzymując, że: „Te księgi są życiem, panowie, są życiem!”. Z kolei Zbigniew Herbert przedstawia zupełnie inne oblicze nauczyciela, którego uczniowie postrzegają jako „uosobienie męskości” i wzór do naśladowania. Co prawda także postrzegają go jako gniewnego i surowego, uczą się „w męce”, lecz ten pedagog znajduje sposoby, aby zlikwidować stres i strach uczniów. Ma bardzo dużą wiedzę i stara się ją przekazać w najlepszy sposób, na przykład przedstawia słuchaczom wyidealizowany Rzym. Relacja jednego z uczniów (który wypowiada się w imieniu klasy) dowodzi tego, iż metody nauczania były skuteczne, a młodzież jest zafascynowana łaciną i „okresem klasycznych mówców”.
Witold Gombrowicz „Ferdydurke” napisał zaraz po studiach (stąd wątek szkolny), lecz jego powieść została wydana dopiero w 1937 roku. Natomiast opowiadanie „Lekcja łaciny” ze zbioru „Labirynt nad morzem” napisane zostało w 1973 roku, gdy Zbigniew Herbert prowadził wykłady na Uniwersytecie Gdańskim.
Szkoła jest pewnego rodzaju miniaturą społeczeństwa, uczniowie muszą zmierzyć się w niej z problemami, które czekać ich będą w dorosłym życiu. Uczą się, rozwijają umiejętności, ćwiczą pamięć oraz nabywają osobowość. Szkoła jest więc etapem w ich życiu, który kształtuje ich cechy i przyszłe działania.