PUSZCZA BIAŁOWIESKA to najlepiej zachowany naturalny kompleks leśny na niżu europejskim. Jej obszar zajmuje powierzchnię 150 tys. ha i rozciąga się na terytorium Polski (62,5 tys. ha) i Białorusi (87,5 tys. ha). Bogactwo przyrodnicze Puszczy i jej naturalny charakter są efektem wielowiekowej ochrony, jaką otaczali ją władcy wschodniej części Europy: książęta Litwy, królowie Polski i carowie Rosji. Różnorodność biologiczna Puszczy opiera się na ogromnym bogactwie gatunków grzybów, roślin i zwierząt, które często są reliktowe. Drzewostan Puszczy reprezentują różnorodne zbiorowiska leśne. Pośród licznych, różnogatunkowych drzewostanów znaczny udział mają takie drzewa jak: świerk, sosna, brzoza, olsza, dąb. Przeważającymi typami siedliskowymi lasu są: las mieszany, las świeży, bór mieszany świeży, las wilgotny, las właściwy i jesionowy oraz łęgi. Puszcza odznacza się też wielkim bogactwem podszytu i runa. Fauna reprezentowana jest przez wiele gatunków zwierząt, m.in.: żubry, łosie, sarny, jelenie, dziki, wilki, rysie, bobry, borsuki, głuszce, żurawie. Na terenie Puszczy istnieją rezerwaty hodowli żubra i tarpana, które są jednymi z najcenniejszych obiektów przyrodniczych na terenie Polski. W 1932 roku utworzono tu Białowieski Park Narodowy.
Puszcza Białowieska jest środowiskiem życia dla olbrzymiej jak na tę strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt. Poczynając od bezkręgowców: pierwotniaków, płazińców, obleńców, brzuchorzęsków, mięczaków, dżdżownic, niesporczaków, pająków, roztoczy, wijów, owadów i wielu innych, aż po kręgowce: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki – dotychczas stwierdzono w Puszczy obecność ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt. W całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy. Szacuje się, że puszczańska fauna jest rozpoznana w około 50%, a więc rzeczywista liczba gatunków zamieszkujących ten masyw leśny może liczyć około 25 tysięcy.
O wartości i unikatowości Puszczy stanowi nie liczba a jakość występujących w niej gatunków zwierząt. Mało jest tu gatunków związanych ze środowiskami przekształconymi przez człowieka a bardzo dużo gatunków charakterystycznych dla lasów naturalnych. Charakterystyczne jest również to, że gatunki bardzo często występują w małych zagęszczeniach osobników, przy jednoczesnej bardzo wysokiej różnorodności na danym terenie. W Puszczy Białowieskiej żyje około 12 000 gatunków zwierząt, wśród których przeważają bezkręgowce, a w szczególności owady (8000 gatunków). Ponadto występuje tu 120 gatunków ptaków, 7 gatunków gadów i 11 gatunków płazów.
Symbolem parku jest żubr, gdyż właśnie w tym parku ocalono od zagłady to zwierzę. Żubry wyginęły już prawie całkowicie w XVIII wieku. Ich nieliczne populacje przeżyły jedynie na Kaukazie i w Puszczy Białowieskiej. W 1919 zabity został ostatni osobnik w Puszczy Białowieskiej. Wyginęła również populacja kaukaska. Do Białowieży zaczęto ściągać osobniki z ogrodów zoologicznych. Początkowo hodowane były na osobnym dziedzińcu. Dopiero w 1952 roku pierwsze okazy zostały wypuszczone na wolność. Obecnie w Białowieskiej Puszczy żyje około 950 żubrów (z czego około 510 po stronie polskiej), spośród 4500 na całym świecie; wszystkie pochodzą właśnie z białowieskiej hodowli.
Puszcza Białowieska jest najlepiej zachowanym lasem naturalnym na Nizinie Wschodnioeuropejskiej. Ponad 2/3 powierzchni parku zajmują lasy liściaste. Największą powierzchnię zajmują lasy grądowe (dębowo-grabowe), które rosną na najżyźniejszych glebach puszczy. W miejscach zalewanych przez kilka miesięcy wodą, rosną olsy i łęgi, składające się głównie z olszy czarnej i jesionu. W suchszych miejscach rosną natomiast bory sosnowe, świerkowe i mieszane. Występuje tu 20 zespołów leśnych. Ogólnie flora parku liczy ponad 1000 gatunków roślin, w tym 728 gatunków roślin naczyniowych, 277 gatunków porostów. Spośród szczególnie rzadkich roślin należy wymienić pełnika europejskiego, kosaćca syberyjskiego, arnikę górską i fiołka bagiennego.
Białowieski Park Narodowy charakteryzuje się dużą ilością martwego drewna. W Obszarze ochrony ścisłej zajmuje ono około 25% masy wszystkich drzew. Dzięki rozkładowi martwych pni do gleby wracają cenne substancje odżywcze, przywracające jej żyzność. Ponadto, martwe drewno staje się siedliskiem dla niezliczonej ilości organizmów saproksylicznych – grzybów, bakterii i bezkręgowców. Wiele z nich to gatunki zagrożone wyginięciem, niewystępujące nigdzie indziej w Europie.
Owszem, istnieje wiele kwestii, związanych z lasem, o których nadal nie wiemy. Co więcej, mamy prawo nie wiedzieć, gdyż nawet osoby, zajmujące się naukami przyrodniczymi, mają z nimi problem. Otóż, jedną z ciekawostek dotyczących parku jest to, iż znajduje się w nim ok. 5 tysięcy gatunków grzybów. Możliwe zresztą, że jest ich jeszcze więcej. Nie znamy nazw ich wszystkich, gdyż obecność niektórych jest zaledwie szacowana. Większość z nich podlega jednak ochronie, a niektóre są wyjątkowo rzadko spotykane na całej kuli ziemskiej.
Legenda głosi, iż król Władysław Jagiełło lubił przesiadywać w puszczy pod szczególnie ukochanym przez siebie dębem. Dziś po drzewie został jedynie pień, gdyż zostało ono zwalone przez wichurę w roku 1974. Drzewo nie liczyło sobie więcej niż 450 lat. Okazuje się, iż legenda o Jagielle jest tylko tym: legendą, choć należy przyznać, że całkiem romantyczną. Jej twórcą był Jan Jerzy Karpiński, przyrodnik i pisarz, a za pomocą tej opowieści sprawił, że wielu ludzi zainteresowało się puszczą.
Na terenie Białowieży w XIX wieku powstał park pałacowy w stylu angielskim. Pomimo że w latach 60. został on rozebrany, nadal zachowało się wiele atrakcji, które można tam podziwiać. Należą do nich między innymi stajnie, Dom Zarządu, a także jedyna część budowy, jaka ostała się po samym pałacu, czyli brama kuchenna. Spostrzegawczy zauważą, iż drzewa na tym terenie nie rosną przypadkowo, ale zostały odpowiednio wybrane przez projektanta parku.
Ciekawscy mogą przyglądać się parkowi dzięki kamerze, umieszczonej na północnym skraju puszczy. Dzięki niej można zaobserwować życie dzikich zwierząt: jeleni, zajęcy, saren, a nawet żubrów. To całkiem nowoczesny sposób na spędzenie czasu z naturą, jednocześnie nie niepokojąc jej mieszkańców.
Puszcza białowieska nie obejmuje jedynie terenu Polski, ale także tereny Białorusi. By dostać się za wschodnią granicę, nie trzeba posiadać wizy, jednak należy mieć przy sobie paszport, pozwolenie na wejście (wydawane przez białoruską część parku) oraz ubezpieczenie. Białoruska nazwa puszczy to Bieławieżskaja Puszcza.
Obecnie zwierzęta w puszczy objęte są ochroną, jednak nie zawsze tak było. W latach trzydziestych na terenie Białowieży odbyło się polowanie na wilki z udziałem zbrodniarza wojennego, Hermana Goeringa. Niestety i dziś słyszy się o nielegalnych polowaniach na terenie puszczy. W Polsce podlegają one karze, więc należy je zgłaszać. Gdy w naszym kraju toczą się batalie o to ważne miejsce, należy pamiętać, iż wciąż jest ono pod ochroną. Puszcza jest niezwykłą częścią narodowego dziedzictwa, a jej przyroda stanowi jedną z kategorii, w jakich myślimy o swoim kraju.