Walory Specjalistyczne

Walory specjalistyczne

• Do walorów specjalistycznych zalicza się określone cechy środowiska przyrodniczego, którymi są zainteresowane mniej liczne grupy społeczne.

• Korzystanie z tych walorów wymaga specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego przygotowania sprawnościowego i teoretycznego, często potwierdzonych odpowiednim dokumentem kwalifikacji formalnych.

• Walory specjalistyczne tkwią w środowisku przyrodniczym, które było już poddane ocenie w aspekcie przydatności do turystyki wypoczynkowej i krajoznawczej.

Specjalne formy turystyki

• kajakarstwo, żeglarstwo, turystyka motorowodna, wędkarstwo, myślistwo, jeździectwo, taternictwo, speleologia,nurkowanie.

• Turystyką kwalifikowaną są także formy specjalne turystyki:

  • pieszej, rowerowej, motorowej

• Inne współczesne:

  • turystyka motorowa (rady Enduro, quady), rowery górskie, paralotniarstwo, baloniarstwo, szybownictwo, skoki spadochronowe.

Specyfika turystyki kwalifikowanej

• elitarne dyscypliny, uprawiane w wyniku ściśle ukierunkowanych zainteresowań przez nieliczne grupy ludzi, a znajdujące się właściwie na pograniczu turystyki, sportu i hobby.

• walory specjalistyczne nie zawsze są czytelne dla masowej turystyki à stanowią tylko małe enklawy wśród szerzej znanych i łatwiej dostępnych walorów wypoczynkowych i krajoznawczych.

Walory specjalistyczne dla turystyki kwalifikowanej wodnej

• Stosunkowo dobrze rozwinięta sieć wód powierzchniowych, stanowiących podstawę do uprawiania turystyki wodnej w jej głównych formach:

  • kajakowej,

  • żeglarskiej,

  • motorowodnej.

• Sieć wód nadających się do uprawiania wędrówek turystycznych składa się z rzek, kanałów, jezior naturalnych oraz zbiorników sztucznych.

Charakterystyka sieci wodnej dla turystyki kwalifikowanej

• Rzeki: długość 159 ważniejszych rzek wynosi 19,9 tyś. km.

  • W południowej Polsce, przepływają przez tereny górskie i wyżynne, mają szybki nurt i znaczny spadek,

  • W środkowych obszarach kraju charakteryzują się przepływem wolnym i spokojnym,

  • Na północny, w morenowym krajobrazie pojezierzy, znów się ożywiają.

Charakterystyka sieci wodnej dla turystyki kwalifikowanej

• Jeziora: o powierzchni powyżej l ha à 9296, o łącznej powierzchni 3169,3km².

  • Położenie: w północnej części Polski (na Pojezierzu Pomorskim i Pojezierzu Mazurskim znajduje się 81% powierzchni wszystkich jezior kraju).

  • Większość stanowią wąskie i długie jeziora rynnowe, często występujące w układzie połączonych ciągów.

  • Przeważają jeziora niewielkie — połowa ogólnej liczby jezior nie przekracza powierzchni 5 ha.

  • Największe jeziora o powierzchni ponad 5 tyś. ha : Śniardwy, Mamry, Łebsko i Dąbie.

  • Z punktu widzenia turystyki wodnej największe znaczenie mają systemy jezior połączonych, występujące na pojezierzach.

Charakterystyka sieci wodnej dla turystyki kwalifikowanej

• Sztuczne zbiorniki wodne

  • Są usytuowane w południowych i środkowych obszarach Polski, rekompensując w pewnym stopniu brak jezior naturalnych.

  • Znaczenie mają duże zbiorniki o wielkości ponad 2tyś. ha:

  • Otmuchowski, Nyski, Goczałkowicki, Turawski, Soliński, Zegrzyński, Koronowski i Sulejowski.

  • Akweny sztuczne stanowią jedyny rodzaj walorów dla turystyki wodnej.

  • Zakładany rozwój retencji wodnej i realizacja zbiorników sztucznych stwarzają możliwość powiększenia potencjału turystycznych walorów wodnych.<

Pożądane naturalne cechy szlaków i akwenów wodnych dla turystyki wodnej

• czystość wód i powietrza, cisza, lesistość terenów nadbrzeżnych, wartość widokowa możliwie nie przekształconych krajobrazów naturalnych, dostępność brzegów, parametry techniczne (głębokość i szerokość), umożliwiające przepływ kajaków, łodzi lub jachtów, zagospodarowanie szlaków wodnych przez przystosowanie turystyczne jest celowe dla ich sprawnego funkcjonowania.

• Atrakcyjność turystyczna szlaków jest określona grupach walorów:

  • międzynarodowych, ogólnokrajowych, regionalnych.

• Kryteria wartościujące są oparte na szacunkowej ocenie:

  • walorów naturalnych środowiska przyrodniczego, przepustowości.

• Skale:

  • szlaki o przepustowości indywidualnej, tj. dostępnych dla wędrówek pojedynczych załóg lub kilku osad,

  • szlaki o przepustowości masowej, dostępnych dla większych spływów.

Szlaki wodne w Polsce

• 118 szlaków wodnych, w tym 30 żeglarskich.

• 15 szlaków o walorach międzynarodowych (najwyższe, rzadko spotykane w Europie, wartości dla turystyki wodnej)

• Ogólna długość szlaków

  • walorach międzynarodowych wynosi 1614 km (14,0%),

  • walorach ogólnokrajowych — 6764 km (58,5%),

  • walorach regionalnych — 3182 km (27,5%).

Szlaki kajakowe o przepustowości indywidualnej

• Poprad — od Muszyny do Dunajca (54 km),

• Radunia — od Jez. Stężyckiego do Motławy (97 km),

• Pasłęka — od jez. Morąg do Zalewu Wiślanego (156 km).

Szlaki kajakowe o przepustowości masowej

• Drawa — od Czaplinka do Noteci (194 km).

• Krutynia — od Sorkwit do Kamienia (90 km),

• Czarna Hańcza — od jeż. Wigry do Rygola (51 km),

• Jeziora Brodnickie — od Tamy Brodzkiej do Brodnicy (48 km),

• Brda — od Nowej Brdy do Wisły (208 km),

• Wda (Czarna Woda) — od Lipusza do Wisły (194 km),

• Dunajec — od Nowego Targu do Wisły (199 km),

Szlaki żeglarskie przystosowane do przepustowości masowej

• Wielkie Jeziora Mazurskie — od Węgorzewa przez Giżycko, Kamień, Ruciane-Nida do jez. Wiartel (110 km),

• Wielkie Jeziora Mazurskie — od jeż. Śniardwy przez Kanał Jegliński do Pisza (20 km),

• Kanał Augustowski — od Rygola przez jeż. Necko do Biebrzy (70 km),

• Jeziora Iławskie — od Ostródy przez Miłomłyn do Iławy (46 km),

• Kanał Elbląsko-Ostródzki — od Ostródy do Elbląga (77 km).

Atrakcyjność akwenów wodnych

• Określa się na podstawie podobnych kryteriów, jak szlaków,

  • powierzchni powyżej 100 ha uznaje się za równorzędne ze szlakami żeglarskimi.

• Ogólna powierzchni 3005 km² jezior naturalnych oraz zbiorników sztucznych nadających się do uprawiania turystyki wodnej

• Znaczenie akwenów:

  • 47,3% międzynarodowe,

  • 21,0% ogólnokrajowe,

  • 31,7% regionalne.

• Ograniczenia dla turystyki motorowodnej à strefy ciszy na Pojezierzu Mazurskim,

Turystyka wędkarska.

• Łowienie ryb połączone z wyjazdami i wypoczynkiem na łonie natury jest specjalną formą ruchu turystycznego, określaną jako

• Wody powierzchniowe przydatne do wędkarstwa:

  • wody typu nizinnego dominujące w środkowej Polsce i na pojezierzach,

  • wody górskie rejonów południowych Polski.

Przewodnie gatunki ichtiofauny

• W rzekach nizinnych: brzana, certa, leszcz, sandacz, sum, szczupak.

• W rzekach sudeckich i karpackich (a także niektórych rzekach pojezierzy), o czystej wodzie i bystrym nurcie: lipień, łosoś, pstrąg, troć.

• W jeziorach na Pojezierzu Mazurskim: leszcz, lin, okoń, płoć, szczupak i węgorz.

Ocena atrakcyjności cieków wodnych oraz akwenów dla wędkarstwa

• Opiera się na wartości walorów środowiska przyrodniczego i uwzględnia:

  • występowanie charakterystycznych gatunków ryb, warunki hydrologiczno-termiczne, zasoby wodne, wydajności wędkarskie, wartość wód dla naturalnej reprodukcji ryb, walory krajobrazowe, dogodne położenie w stosunku do dużych zespołów miejskich (stanowiących źródła ruchu turystycznego).

• Podział na trzy grupy:

  • o wybitnych walorach wędkarskich,

  • o bardzo dużych walorach wędkarskich

  • o dużych walorach wędkarskich.

Główne rejony turystyki wędkarskiej

• Rejon Słowiński, 520km² à Jez.Bukowo, Jamno, Wicko;

• Rejon Drawski, 1470km2,

• Drawski à Jez. Drawsko, Siecino, Krosino, Wieliczkowo, Wąsocze;

• Dorzecza dolnej Drawy à Jez. Dubie, Drawa, Płociczna;

• Charzykowsko – Wdzydzki, 1360km²,

• Wdzydzki à Wdzydze, Radolne, Gołuń, Bielawy, Lubiszewskie, Schodno;

• Charzykowski à Charzykowskie, Długie, Karsińskic, Plesno, Łąckie, Dybrzk,
  Ostrowite, Parszewickie, Kierskie;

• Iławsko-Brodnicki, 2300km²,

• Ostródzki à Szeląg Wielki, Szeląg Mały, Drwęckie, Mortiny, Pauzeńskie;

• Iławski à Łabędź, Iławskie, Jeziorak, Szymbarskie;

• Brodnicki à Skarlińskie, Bachotek, Strożym Zbiczno, Ciche, Wielkie Partęczyny,
  Łąkorz, Głowińskie, Sosno, Wysokie Brodno, Niskie Brodno;

• Wielkich Jezior Mazurskich, 1950km²,

• Północny à Święcajty, Mamry, Dargin, Dobskie, Kisajno, Niegocin, Wojnowo,
  Jagodne, Szymon, Tałtowisko, Ryńskie, Tałty;

• Południowy à Śniardwy, Seksty, Warnołty, Mikołajskie, Bełdany, Nidzkie,
  Pogubie Wielkie, Roś, Mokre, Zdrużno, Zyzdrój, Białe;

• Wigier, 310km² à Wigry, Białe, Czarna Hańcza

• Żmigrodzko-Milicki, 1570km² à Stawy hodowlane w dorzeczu Baryczy,
  Barycz z dopływami: Orlą, Prądnią, Polską Wodą, Olszówką, Złotnicą;

Łowiectwo

• Łowiectwa oznacza planowe gospodarowanie zwierzyną, zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej i wymaganiami ochrony przyrody.

• W aspekcie turystycznym atrakcyjność walorów myśliwskich łączy się z możliwością polowań i czynnego wypoczynku na łonie przyrody.

• W Polsce jest około 4800 obwodów łowieckich o łącznej powierzchni ok. 250000 km² (dane Zarządu Głównego Polskiego Związku Łowieckiego).

Główne obszary łowieckie w Polsce

• obszary północno--wschodnie, obejmujące tereny województw warmińsko-mazurskiego i podlaskiego,

  • zwierzyna płowa: (np. sarny, jelenie, łosie, dziki, lisy), ptaki: cietrzewie, głuszce (głównie na na Pojezierzu Suwalskim),

• zalesione tereny Pojezierza Pomorskiego i Pojezierza Wielkopolskiego, położone w granicach województw: pomorskiego, zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego,

  • sarny, jelenie i dziki,

• Bieszczady (woj. podkarpackie),

  • zwierzęta drapieżne — rysie i wilki,

• obszar całej Polski,

  • powszechnie i w dużych ilościach w całej Polsce: sarny, dziki, zające, kuropatwy,

• zwierzęta występujące w niektórych regionach:

  • łosie, daniele, cietrzewie, muflony, wilki, rysie, głuszce,

Ubytki gatunkowe

• Rysie są najmniej licznym gatunkiem objętym statystyką, a ich stan w ciągu ostatnich 15 lat zmniejszył się prawie czterokrotnie.

• Łosie - Liczba łosi zmniejszyła się o połowę /aby temu przeciwdziałać, w 1996 r. w środkowej części woj. podlaskiego utworzono Biebrzański Park Narodowy/

• Żubry - podlegają całkowitej ochronie żubry; w ostatnich latach ich liczba (ponad 700 sztuk) przekracza naturalną pojemność siedlisk; stosuje się odstrzał w ramach zabiegów redukcyjnych. Są to polowania udostępniane turystom, głównie zagranicznym, w ramach tzw. odstrzału dewizowego.

Turystyka konna

• Hodowla państwowa à 31 stadnin koni i 12 stad ogierów (należą do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa)

• Celem stadnin państwowych jest doskonalenie ras hodowlanych, a służą do tego dodatkowo zakłady treningowe oraz tory wyścigowe.

  • konie pełnej krwi angielskiej à 11 stadnin,

  • konie czystej krwi arabskiej à 4 stadniny,

  • konie rasy wielkopolskiej à głównie na terenach Poznańskiego, Pomorza Zachodniego i Mazur,

  • konie rasy małopolskiej à tereny centralnej i południowo-wschodniej Polski.

  • konie huculskie à stada zachowawcze na terenach górzystych południowej Polski,

  • koniki polskie à stada zachowawcze w zachodniej części kraju.

Stadniny

• Stadnina Koni w Janowie Podlaskim, założona w 1817 r.,

• Państwowe Stado Ogierów w Sierakowie, powstałe w 1829 r.

• Obecnie przy większości stad i stadnin działają kluby jeździeckie. W zależności od specjalizacji hodowlanej, możliwości organizacyjnych, posiadania bazy recepcyjnej dla turystów stanowią one większe lub mniejsze centra walorów jeździeckich.

Formy turystyki konnej

• wczasy w siodle, szkółki jeździeckie aukcje koni, targi turystyki jeździeckiej, hipoterapia à specyficzna forma rekreacji leczniczej

• Powiazanie z walorami o charakterze krajoznawczym.

  • możliwość zaznajomienia się z funkcjonowaniem poszczególnych stadnin,

  • obserwowanie krajowych i międzynarodowych imprez jeździeckich (konkursy skoków i ujeżdżania, konkurencje wszechstronnego konkursu konia wierzchowego, konkursy powożenia.

  • międzynarodowe aukcje koni (Bogusławice, Janów Podlaski, Książ).

  • hipiczne konkurencje wyścigowe (Państwowe Tory Wyścigów Konnych, w Warszawie na Służewcu, we Wrocławiu na Partynicach) oraz w Sopocie).

Jeździectwo jako sport

• jeździecki ośrodek przygotowań olimpijskich w Liskach koło Bartoszyc

• baza przygotowań olimpijskich pięcioboju nowoczesnego w Drzonkowie k. Zielonej Góry.

• Polski Związek Jeździecki zrzesza kluby i sekcje jeździeckie, organizuje krajowe i międzynarodowe zawody konne oraz mistrzostwa Polski we wszystkich podstawowych konkurencjach sportu konnego.

• W kilkunastu muzeach krajowych eksponuje się zbiory związane z historią koni w Polsce, a w Warszawie znajduje się specjalistyczne Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa ze stałą ekspozycją hipologiczną.

Taternictwo

• Umiejętne przechodzenie trudniej dostępnych partii Tatr, zwykle przy zastosowaniu wspinaczki wysokogórskiej i specjalnego sprzętu (liny, haki, czekany, raki).

• Taternictwo jest uprawianiem wycieczek wspinaczkowych, a turystyka górska obejmuje wycieczki niewspinaczkowe.

• Taternictwo jest uprawiane w porze letniej i zimowej, przy czym zimowe jest trudniejsze od letniego.

Kwalifikacje taternickie

• członkowie Klubu Wysokogórskiego /szkolenia teoretyczne i praktyczne ok. 2 tyś./

• opanowanie podstawowych umiejętności taternickiej wspinaczki. Dziedziną tą jest zainteresowana niewielka liczba osób

• Uprawianie właściwego taternictwa odbywa się tylko w Tatrach.

• Poza Tatrami występują jeszcze inne tereny (o mniejszej skali) mające cechy środowiska przyrodniczego, niezbędne do potrzeb szkoleniowych.

Obszary o walorach taternickich

• obszar o szczególnych walorach taternickich à rejon tatrzański o powierzchni 230 km²; obszar Tatr pod względem dróg wspinaczkowych jest szczegółowo sklasyfikowany w specjalistycznych przewodnikach taternickich z oceną stopnia trudności poszczególnych przejść. Wyróżniają się tu partie Tatr Wysokich w rejonie Morskiego Oka.

• obszary o znacznych walorach taternickich

• 8 rejonów położonych w Sudetach i na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, o łącznej powierzchni 1440 km².

Speleologia

• jaskinie zagospodarowane turystycznie, przystosowane do masowego zwiedzania albo mniejsze, nie wymagające przystosowania, łatwo dostępne obiekty. Są one uwzględnione w podrozdziale o walorach krajoznawczych.

• Jaskinie wymagające odpowiednich kwalifikacji w zakresie taternictwa jaskiniowego.

Obszary atrakcyjne dla speleologów

• kras wysokogórski Tatr Zachodnich /skupiska jaskiń w Dolinie Chochołowskiej, masywie Kominiarskiego Wierchu, Dolinie Kościeliskiej, Czerwonych Wierchach i Dolinie Bystrej/

• W polskich Tatrach Zachodnich znanych jest obecnie ponad 400 jaskiń. Wśród nich 18 obiektów ma więcej niż l km długości, a 16 ma ponad 100 m głębokości.

Główne rejony o szczególnych walorach speleologicznych

• I grupa o szczególnych walorach à Tatry, Sudety, Jura Krakowsko-Częstochowska i Pasmo Chęcińskie,

• II grupa o znacznych walorach à Sudety, Jura Krakowsko-Częstochowska, Pieniny.

• Pozostałe obszary à kras gipsowy na obszarze Niecki Nidy.

• Najbardziej rozległym obszarem występowania jaskiń jest Jura Krakowsko-Wieluńska z ok. 2 tyś. raczej niewielkich obiektów. Szczególnym zainteresowaniem grotołazów cieszą się jaskinie najgłębsze.

Najgłębsze jaskinie w Tatrach

• Wielka Śnieżna (Małołączniak, Tatry) — 814 m,

• Śnieżna Studnia (Małołączniak, Tatry) — 763 m,

• Bańdzioch Kominiarski (Kominiarski Wierch, Tatry) — 562 m,

• Za Siedmiu Progami (Ciemniak, Tatry) — 435 m,

• Kozia (Kozi Grzbiet, Tatry) — 389 m,

• Ptasia Studnia (Kozi Grzbiet, Tatry) — 356 m,

• Czarna (Organy, Tatry) — 304 m.

• Najgłębsze jaskinie w Sudetach

  • położone w Górach Kaczawskich à Szczelina Wojcieszowska — 126 m, Jaskinia Jasna — 102 m.

Najdłuższe jaskinie w Polsce

• Wielka Śnieżna (Małołączniak, Tatry) — 17 300 m,

• Za Siedmiu Progami (Ciemniak, Tatry) — 11 660 m,

• Miętusia (Wantule, Tatry) — 10 250 m,

• Bańdzioch Kominiarski (Kominiarski Wierch, Tatry) — 9550 m,

• Śnieżna Studnia (Małołączniak, Tatry) — 6500 m,

• Czarna (Organy, Tatry) — 6500 m,

• Ptasia Studnia (Kozi Grzbiet, Tatry) — 5447 m,

• Zimna (Organy, Tatry) — 4 250 m.

• Chelosiowa Jama (Góra Kopaczowa w Górach Świętokrzyskich), o długości 2599 m,

• Jaskinia Niedźwiedzia (Masyw Śnieżnika) — ok. 2000 m długości.

Pomniki historii w Polsce

• Zabytki nieruchome o szczególnej wartości dla kultury narodowej mogą być, na wniosek ministra właściwego dla spraw kultury i dziedzictwa narodowego, uznane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za pomniki historii.

• Rezerwat archeologiczny w Biskupinie

• Rezerwat archeologiczny w Biskupinie (gm. Gąsawa, pow. żniński, woj. kujawsko-pomorskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje Muzeum Archeologiczne w Biskupinie — Oddział Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie oraz tereny położone po południowej stronie muzeum. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względów naukowych i dydaktycznych oraz z punktu widzenia unikatowości archeologicznej i wielkości odkrycia reliktów archeologicznych — na półwyspie Jeż. Biskupińskiego osady obronnej ludności kultury łużyckiej z przełomu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

Kopalnia soli w Bochni

• Kopalnia soli w Bochni (woj. małopolskie). Kopalnia jest zlokalizowana pod miastem Bochnia i obejmuje 9 poziomów eksploatacyjnych występujących na głębokościach od 70 do 289 m. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wyjątkowość układu przestrzennego, wartość techniczną, walory przyrodnicze oraz całkowitą autentyczność — kopalni soli jako obiektu górniczego, czynnego nieprzerwanie od połowy XIII w., którego wyrobiska górnicze — o łącznej długości ok. 60 km chodników i komór — oraz urządzenia techniczne w pełni obrazuj ą rozwój sztuki górniczej na przestrzeni wieków.

Zespół klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze
w Częstochowie

• Zespół klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie (woj. śląskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje zespół klasztoru oo. Paulinów oraz park wokół wzgórza i przebiega ulicami: 3 Maja, Starucha, Pułaskiego, 7 Kamienic, Klasztorną, Ks. Kubiny i ścieżką stanowiącą jej przedłużenie do ulicy 3 Maja. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na historyczne, artystyczne i autentyczne wartości, a także wartości społeczne, kulturowe i narodowe — Jasnej Góry jako duchowej stolicy narodu oraz polskiego i światowego centrum pielgrzymkowego funkcjonującego nieprzerwanie od sześciu stuleci.

Zespół katedralny we Fromborku

• Zespół katedralny we Fromborku (woj. warmińsko-mazurskie, pow. braniewski). Granica zespołu zabytkowego obejmuje zespół katedralny i biegnie ul. Kopernika, dalej na południe ścieżką w wąwozie aż do ul. Katedralnej i dalej ulicami Katedralną i Krasickiego (włączając ulicę) do ul. Kopernika. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne oraz wartości niematerialne — XlV-wiecznego zespołu obronnego i katedralnego, związanego z osobą Mikołaja Kopernika.

Miasto Gdańsk

• Miasto Gdańsk w zasięgu obwarowań XVII w. (woj. pomorskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje: Główne Miasto, Stare Miasto, Ołowiankę, Spichlerze, Długie Ogrody, Dolne Miasto, Stare Przedmieście, Biskupią Górkę, Nowe Ogrody i Grodzisko. Przebiega ulicami: Wałową, Długą, Groblą, Redutą, Żbik do Opływu Motławy, Na Szańcach, Krótką, Olszyńską, Mostową, Stoczniowców, Al. Armii Krajowej, Pohulanką, Powstańców Warszawskich, Gen. Dąbrowskiego, 3 Maja, Wałową. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne oraz wartości niematerialne — XVII-wiecznego zespołu miejskiego Gdańska.

Katedra w Gnieźnie

• Katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie (woj. wielkopolskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje Katedrę wraz z działką gruntu o powierzchni 5,4 ha stanowiącą własność Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, religijne oraz artystyczne — symbolu tradycji królów polskich oraz miejsca kultu św. Wojciecha, apostoła i patrona Królestwa Polskiego.

Kalwaria

• Kalwaria (woj. małopolskie, pow. wadowicki). Krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego w Kalwarii Zebrzydowskiej. Granica zespołu zabytkowego obejmuje 44 obiekty architektoniczne położone na powierzchni 160 ha i przebiega od klasztoru oo. bernardynów i kościoła głównego oraz terenu dawnego pałacu Czartoryskich w kierunku wschodnim do Brodów wraz z Górą Oliwną i zamku w Lanckoronie, następnie na zachód do mostu na Cedronie, dalej do Bugaju z górą Synaj, aż do zamku w Barwałdzie i z powrotem w kierunku północno-wschodnim do Góry Oliwnej i klasztoru. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na uniwersalne wartości kulturalne — założenia kalwaryjskiego będącego przykładem unikatowego krajobrazu kulturowego i zespolenia obiektów architektury z kompozycją przestrzenną parku krajobrazowego i wartościami przyrodniczymi.

Kazimierz Dolny

• Kazimierz Dolny (woj. lubelskie, pow. puławski). Granica zespołu zabytkowego obejmuje: Kazimierz Dolny wraz z Męćmierzem, Albrechtówką, Za Dębem, Lasem Miejskim oraz Jeziorszczyzną i przebiega zgodnie z granicą ochrony konserwatorskiej, wyznaczoną w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego Kazimierza Dolnego, zatwierdzonym w 1989 r. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wyjątkowe, uniwersalne wartości oraz autentyczność i integralność układu urbanistycznego — zabudowy mieszkalnej i pełnego programu budowli monumentalnych z okresu staropolskiego.

Kraków

• Historyczny zespół miasta Krakowa (woj. małopolskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje historyczny zespół miasta: Stare Miasto, Wawel, Stradom, Kazimierz, Podgórze, Nowy Świat, Piasek. Granica przebiega ulicami: Warszawską, Ogrodową, Lubicz, Bosacką, dalej na wschód do ul. Beliny-Prażmowskiego, Rondem Mogilskim, Aleją Powstania Warszawskiego (obejmuje Ogród Botaniczny), ulicami Kopernika i Sołtyka, wzdłuż torów kolejowych (obejmuje Cmentarz Żydowski), Mostem Powstańców Śląskich, ulicami Kącik, Traugutta, Dąbrowskiego, Hetmańską, Powstańców Śląskich, Konopnickiej, Ludwinowską, Bulwarem Wołyńskim i Bulwarem Poleskim, Mostem Dębnickim oraz alejami: Krasińskiego, Mickiewicza i Słowackiego do ulicy Warszawskiej. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wyjątkowe, uniwersalne wartości historyczne, artystyczne oraz wartości niematerialne — autentyczności historycznego układu urbanistyczno-architektonicznego Krakowa, ukształtowanego w ciągu tysiącletniej historii, stanowiącego jeden z czołowych kompleksów artystyczno-kulturalnych Europy.

Krzemionki

• Krzemionki — kopalnie krzemienia z epoki neolitu położone we wsi Sudół (woj. świętokrzyskie, pow. ostrowiecki, gm. Bodzechów). Granica zespołu zabytkowego obejmuje rezerwat archeologiczny, oznaczony na mapie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii w skali 1:10 000, arkusze Sudół i Ruda Kościelna. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względów naukowych, dydaktycznych i turystycznych oraz z punktu widzenia unikatowości archeologicznej w skali światowej — kompleksu architektury wyrobisk związanych z pradziejowym górnictwem.

Zespół zamku krzyżackiego w Malborku

• Zespół zamku krzyżackiego w Malborku (woj. pomorskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje zespół zamku krzyżackiego i przebiega brzegiem rzeki Nogat, Kanałem Juranda, z włączeniem Kanału, ulicami Piastowską, Starościńską, wzdłuż muru ograniczającego fosę po południowo-wschodniej stronie Zamku Wysokiego do rzeki Nogat. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne oraz wartości niematerialne — zespołu średniowiecznego warownego klasztoru rycerskiego i wysokiej klasy dzieła gotyckiej architektury, rzeźby i malarstwa.

Wyspa Ostrów Lednicki

• Wyspa Ostrów Lednicki, położona na Jeż. Lednickim we wsi Lednogóra (woj. wielkopolskie, pow. gnieźnieński, gm. Łubowo). Granica zespołu zabytkowego obejmuje całą wyspę Ostrów Lednicki na Jeż. Lednickim i jest opisana w księdze wieczystej z 1930 r. Rybitwy I. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na unikatowe wartości historyczne, architektoniczne, materialne i niematerialne — najstarszego reliktu chrześcijańskiej architektury Polan, miejsca chrztu w 966 r. i historycznego dokumentu początków polskiej cywilizacji chrześcijańskiej i zachodniej.

Toruń

• Stare i Nowe Miasto w Toruniu (woj. kujawsko-pomorskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje Stare i Nowe Miasto i przebiega od Pl. Teatralnego ulicami: Wały gen. Sikorskiego, Szumana, Wola Zamkowa, wzdłuż północnego brzegu Wisły, Aleją 700-lecia Torunia, ul. Wały gen. Sikorskiego do Pl. Teatralnego. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, urbanistyczno-architektoniczne, wartości materialne i niematerialne — jedynego z największych w tej części Europy zespołu budowli średniowiecznych, kamienic gotyckich w obrębie miasta, użytkowanych do dzisiaj.

Trakt Królewski w Warszawie

• Historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem w Warszawie (woj. mazowieckie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i przebiega od Cytadeli Wybrzeżem Gdańskim, ulicami: Bednarską, Browarną, Dynasy, Kruczkowskiego, Rozbrat, Hoene--Wrońskiego, Kusocińskiego, wschodnią granicą Parku Łazienkowskiego, ulicami: Podchorążych i Parkową, Al. Ujazdowskimi z ich włączeniem, Mokotowską, Nowym Światem, Świętokrzyską, Czackiego, Królewską, Marszałkowską, obejmuje pałac Lubomirskich, Pl. Bankowy i pałac Mostowskich, ulicami: Nowolip-ki, Andersa, Świętojerską, Fondamirskiego, Konwiktorską i obejmuje Cytadelę. Związany z powyższym zespołem teren Wilanowa obejmuje końcowy odcinek ul. Wilanowskiej, cmentarz, Zespół Pałacowy, Park Marysin i Jeż. Wilanowskie. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, artystyczne i autentyczność historycznego układu urbanistycznego oraz wartości niematerialne jako ośrodka władzy politycznej i administracyjnej kraju od XVI w. — bogactwa rozwiązań architektonicznych, sztuki ogrodowej, rzeźby i rzemiosła artystycznego.

Kopalnia soli w Wieliczce

• Kopalnia soli w Wieliczce (woj. małopolskie). Kopania jest zlokalizowana pod miastem Wieliczka na dziewięciu różnych poziomach, na głębokości od 57 do 327 m. Wyrobiska eksploatacyjne rozciągają się na długości ok. 5,5 km i szerokości ok. 1,5 km. Zachowane wyrobiska oryginalne obejmują ok. 300 km chodników i 2040 komór. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wyjątkowość, unikatowość na skalę europejską, wartości artystyczne, walory przyrodnicze oraz pełną autentyczność — kopalni soli jako jedynego czynnego od XIII w. obiektu górniczego na świecie, którego urządzenia techniczne ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w różnych epokach historycznych.

Wrocław

• Zespół historycznego centrum Wrocławia (woj. dolnośląskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje historyczne centrum miasta: Stare i Nowe Miasto oraz wyspy odrzańskie i przebiega Mostem Uniwersyteckim, ul. Drobnera, przez pl. Bema, ulicami: Sienkiewicza, Wyszyńskiego, Mostem Pokoju, al. Słowackiego, ulicami Kraińskiego, Traugutta, Podwalem, południowym brzegiem Dolnej Odry, do Mostu Uniwersyteckiego. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości urbanistyczne i niematerialne — obszaru miasta średniowiecznego, najstarszego zespołu osadniczego na wyspach z wykształconą w średniowieczu siecią układu ulic, będącego w XIII w. jednym z większych miast Europy i jednym z największych w Polsce.

Zamość

• Historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań z XIX w. w Zamościu (woj. lubelskie). Granica zespołu zabytkowego obejmuje historyczną część miasta w zasięgu fortyfikacji z XIX w. i przebiega od ul. Piłsudskiego wzdłuż granicy Parku Miejskiego linią obwarowań z XIX w., ul. Okopową do rzeki Łabuńki, obejmuje Rotundę, rzeką Łabuńką do ul. Szczebrzeskiej, ul. Podgroble, przecina ul. Królowej Jadwigi i dalej na północ do ul. Sądowej i ul. Studzienną do ul. Piłsudskiego. Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie — ze względu na wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne oraz wartości niematerialne — miasta renesansowego, wybitnego osiągnięcia urbanistyki europejskiej XVI w. oraz zespołu fortyfikacji obrazującego przemiany architektury militarnej od XVI do XIX w.

Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego

• Konferencja Generalna UNESCO w Paryżu w 1972 r. przyjęła Konwencję w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.

  • Artykuł l tej Konwencji za dziedzictwo kulturalne uznaje:

    • zabytki: dzieła architektury, dzieła monumentalnej rzeźby i malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym, napisy, groty oraz zgrupowania tych elementów, mające wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;

    • zespoły: budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swoją architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;

    • miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody oraz strefy, a także stanowiska archeologiczne, mające wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego.

  • Artykuł 2 za dziedzictwo naturalne uważa:

    • pomniki przyrody, utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji, przedstawiające wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego;

    • formacje geologiczne i fizjograficzne,

    • strefy o ściśle oznaczonych granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, mające wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia nauki lub ich zachowania;

    • miejsca lub strefy naturalne o ściśle oznaczonych granicach, mające wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia nauki, zachowania lub naturalnego piękna.

Lista światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO

• 1977 - Białowieski Park Narodowy - (wspólnie z Białorusią) (P)

• 1978 - Stare Miasto w Krakowie (K)

• 1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (K)

• 1979 - Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau (K)

• 1980 - Stare Miasto w Warszawie (K)

• 1992 - Stare Miasto w Zamościu - przykład renesansowej zabudowy miejskiej (K)

• 1997 - Średniowieczny zespół miejski Torunia (K)

• 1997 - Zamek krzyżacki w Malborku (K)

• 1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w. (K)

• 2001 - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (K)

• 2003 - Drewniane kościoły południowej Małopolski - Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (K)

• 2004 - Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami) (P)

Rezerwaty biosfery

• Rezerwaty biosfery są to chronione tereny lądowe, nadbrzeżne i wodne, stanowiące sieć połączoną międzynarodowym zrozumieniem celów, standardów i wymianą informacji naukowej. m Sieć rezerwatów biosfery zawiera przykłady ekosystemów reprezentujących biomy świata.

• Każdy rezerwat biosfery powinien zawierać:

  • reprezentatywne przykłady naturalnych biomów tego terenu,

  • unikatowe zespoły roślin i zwierząt lub tereny szczególnie cenne ze względów
    przyrodniczych,

  • przykłady harmonijnego krajobrazu utworzonego przez tradycyjny sposób użytkowania ziemi albo przykłady ekosystemów zmodyfikowanych lub zdegradowanych, które mogą być rekultywowane i przywrócone do stanu zbliżonego do naturalnego.

  • każdy rezerwat biosfery powinien być dostatecznie duży, aby mógł stać się niezależną jednostką, odpowiednią do prowadzenia badań i użytkowania terenu bez konfliktów,

  • rezerwaty biosfery powinny zapewnić możliwość prowadzenia badań ekologicznych, kształcenia i szkolenia. Będą one miały szczególną wartość jako punkty odniesienia lub standardy w przypadku długoterminowych zmian całej biosfery,

  • rezerwat biosfery musi mieć zapewnioną odpowiednią, długoterminową ochronę prawną.

  • rezerwaty biosfery mogą współistnieć z innymi terenami chronionymi, takimi jak parki narodowe, sanktuaria lub rezerwaty przyrody.

Rezerwaty biosfery w Polsce Babiogórski Park Narodowy

• (1977, stracił swój status w 1997, odzyskał w 2001)
  Od 1954 r. jest objęta ochroną w ramach utworzonego wówczas Babiogórskiego Parku Narodo wego, który w 1977 r. zyskał rangę rezerwatu biosfery. W piętrach reglowych masywu znajdują się cenne fragmenty prastarej Puszczy Karpackiej z bogatą florą i fauną. Masyw Babiej Góry ma 12 km długości, a jego najwyższy szczyt, Diablak, leży na wysokości 1725 m n.p.m. i jest najwyższą kulminacją pasma Beski dów. Układ pięter roślinnych na zboczach jest ściśle związany z warunkami kli matycznymi. Rozwój drzew jest ograniczony do wysokości 1350 m n.p.m., a piętro kosodrzewiny do 1650 m n.p.m. Powyżej występuje tylko piętro muraw alpejskich, roślinności wyleżyskowej i porostów.

Rezerwaty biosfery w Polsce Białowieski Park Narodowy

• (1977)
  W 1921 r. utworzono tu leśnictwo „Rezerwat", w 1932 r. przekształcone w Park Narodowy Białowieży podda ny ochronie ścisłej. W 1947 r. obszar ten restytuowano jako Białowieski Park Narodowy, uznany przez UNESCO w 1977 r. za jeden z polskich rezerwatów biosfery. W skład Białowieskiego Parku Narodowego wchodzą: ścisły Rezerwat Przyrody wraz ze strefą ochronną, Park Pałacowy, Ośrodek Hodowli Żubrów obejmujący rezerwaty hodowlane oraz Rezerwat Pokazowy Zwierząt, w którym eksponowane są żubry, koniki polskie typu tarpan, jelenie, łosie, dziki, sarny oraz krzyżówki żubra z bydłem domowym.

Rezerwaty biosfery w Polsce Jezioro Łuknajno

• Rezerwat Biosfery (rezerwat łabędzia niemego; 1977)
  Jezioro Łuknajno zyskało międzynarodową sławę jako „Jezioro Łabędzie", po nieważ bardzo dobre warunki do odpoczynku w czasie przelotów, gniazdowania i lęgu znajdują tu łabędzie, których liczebność sięga okresowo ok. 2 tyś. osobni ków. Łabędź niemy tworzy tu zgrupowania zaliczane do większych w Europie. W 1947 r. na tym obszarze powstał rezerwat ornitologiczny, który w 1977 r. wszedł w skład rezerwatów biosfery. Płytkie jeż. Łuknajno, położone obok wielkiego jeż. Śniardwy, jest objęte granicami Mazurskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1977 r. Łuknajno jest pochodzenia polodowcowego (morena denna) i charakteryzuje się grubą, kilkunastometrową warstwą mułu. Należy do typu jezior eutroficznych o szybkim tempie zarastania.

Rezerwaty biosfery w Polsce Słowiński Rezerwat Biosfery

• (1977)
  jedyny w Polsce obszar chroniący nadmorskie procesy eoliczne i ruchome wydmy, najbardziej aktywne w Europie. Utworzono go w 1967 r., a ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze zaliczono do sieci rezerwatów biosfery w 1977 r. Wśród trzech rodzajów siedlisk — wydmowych, bagiennych i wodnych — ponad połowę powierzchni Parku zajmują wody jezior. Północny, pomorski pas obszaru stanowi Mierzeja Łebska, prawie w całości zbudowana z wydm o bogatej i zmiennej konfiguracji. Cechą specyficzną Parku jest wielka dynamika siedlisk i roślinności, uzależniona w części od procesów eolicznych, a w części od stanu i zakresu wahań wód gruntowych. Około jednej trzeciej części obszaru podlega ochronie ścisłej, pozostała jest objęta ochroną częściową.

Rezerwaty biosfery w Polsce Puszcza Kampinoska

• (2000)
  Kampinoski Park Narodowy, utworzony w 1959 r., jest położony w Krainie Mazowiecko-Podlaskiej, w bliskim sąsiedztwie dużej aglomeracji warszawskiej. W 1999 r. został on zaliczony w poczet rezerwatów biosfery, mimo widocznych przekształceń cywilizacyjnych. Urozmaicenie krajobrazu polega na występowaniu, charakterystycznych dla obszaru, wydm śródlądowych utworzonych z piasków polodowcowych pradoliny Wisły, a między nimi, w obniżeniach, obszarów charakterze bagiennym. Rezerwat w większości jest pokryty lasem, w którym dominującym gatunkiem jest sosna. Występuje zarówno roślinność siedlisk su chych, jak i bagiennych oraz torfowych. Dość bogata jest fauna obszaru, obejmu jąca ssaki, w tym łosie, dziki, lisy i bobry, oraz ptaki, w tym drapieżne i wodno-błotne. Najcenniejsze fragmenty środowiska są objęte ochroną ścisłą w formie rezerwatów przyrody.

Rezerwaty biosfery w Polsce Tatrzański Rezerwat Biosfery

• (2002, polsko-słowacki)
  Tatry stanowią rezerwat biosfery zatwierdzony przez UNESCO w 1992 r., obejmujący Tatrzański Park Narodowy po stronie polskiej, utworzony w 1954 r., oraz jego odpowiednik po stronie słowackiej. Teren należący do Polski jest sześciokrotnie mniejszy od Tatranskeho Narodneho Parku. Tatry są jedynym w Polsce obszarem o charakterze wysokogórskim i charakteryzują się wielkim zróżnicowaniem przyrodniczym budowy geologicznej i rzeźby. Duże różnice wysokości sięgają od 900 m u podnóży do 2499 m n.p.m. na najwyższym szczycie Rysy. W Tatrach Wysokich atrakcyjne krajobrazowo sąjeziora górskie, w Tatrach Zachodnich — ukryte w zboczach, liczne i duże jaskinie. Zróżnicowanie przyrodnicze jest bardzo czytelne w układzie piętrowym także we florze i faunie Tatr. Dużą atrakcyjność ma sfera kulturowa obszaru, przedstawiająca miejscowy folklor Podhala i Spiszą. Region jest jednym z najpopularniejszych terenów turystycznych kraju.

Karkonoski Rezerwat Biosfery

• (2002, polsko-czeski)

• Karkonosze to bilateralny, polsko-czeski rezerwat biosfery, utworzony w 1992 r. Położony jest po obu stronach granicy państwowej i obejmuje najwyższe pasmo górskie Sudetów. Polska część rezerwatu, obejmująca Karkonoski Park Narodowy, utworzony w 1959 r., stanowi tylko jedną dziesiątą całej powierzchni chronionej. W jej składzie znajduje się unikatowy krajobraz górski o ciekawych formach geomorfologicznych, bogatej florze oraz faunie. Najwyższy szczyt — Śnieżka (1602 m n.p.m.) —jest jedynym w Sudetach o charakterze wysokogórskim, z piętrem subalpejskim. Charakterystycznymi cechami krajobrazu są rozległe, płaskie partie grzbietowe, liczne i urozmaicone grupy skalne oraz kotły polodowcowe. Mimo długotrwałego oddziaływania człowieka na przyrodę Karkonoszy, zachowały one swój pierwotny charakter, głównie w części wysokogórskiej.

Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie

• (2002) Rezerwat Biosfery „Polesie Zachodnie” obejmuje obszar 139 917 ha. Administracyjnie położony jest na obszarze 19 gmin i 5 powiatów (w tym włodawskiego) województwa lubelskiego i podzielony jest na trzy strefy:

  • strefa rdzenna – zajmuje powierzchnię 5 224,5 ha, co stanowi 3,7 % powierzchni rezerwatu. Obejmuje część Poleskiego Parku Narodowego (kompleksy: Jezioro Łukie – Torfowisko Orłowskie, Jezioro Moszne – Jezioro Długie – Durne Bagno, Bagno Bubnów), Torfowisko Dubeczyńskie, Żółwiowe Błota, oraz fragmenty doliny Bobrówki w Lasach Parczewskich;

  • strefa buforowa – zajmuje powierzchnię 43 215 ha (30,9 % powierzchni). Obejmuje obszar Lasów Parczewskich, pozostałą część PPN, zespół jezior uściwierskich, Uroczysko Dubeczno, Sobiborski Park Krajobrazowy;

  • strefa tranzytowa – zajmuje powierzchnię 91 477,5 ha, co stanowi 65,4 % powierzchni rezerwatu.

• W granicach Rezerwatu znajduje się niemal cały subregion fizjograficzny – Pojezierze Łęczyńsko – Włodawskie oraz niewielkie fragmenty Równiny Parczewskiej, Garbu Włodawskiego i Pagórów Chełmskich. Na rozległych terenach Rezerwatu znajdują się torfowiska wysokie, przejściowe i niskie, w tym unikalne torfowiska węglanowe. Charakterystycznym elementem krajobrazu są jeziora. Ekosystemy wodne i torfowiskowe stanowią największą wartość przyrodniczą tego obszaru. Do najciekawszych gatunków roślin, mających siedliska na tym terenie należą m.in.: brzoza niska, wierzba lapońska, widłak torfowy, aldrowanda pęcherzykowata. Do najcenniejszych gatunków zwierzą, występujących na obszarze Rezerwatu Biosfer, zalicza się m.in. takie gatunki jak: minóg strumieniowy, piekielnica, strzelba błotna, żółw błotny, wodniczka (ptak zagrożony wyginięciem w skali globalnej), sowa błotna, puchacz, bielik, orlik krzykliwy. Teren „Polesia Zachodniego” jest częścią większego obszaru kulturowego stanowiącego w przeszłości jedną całość, a obecnie podzielonego państwową linią graniczną. Należy ponadto zaznaczyć fakt, iż z chwilą akceptacji polskiego wniosku o utworzenie Rezerwatu Biosfery „Poleskie Zachodnie”, przyjęty został również ukraiński wniosek o utworzenie Szackiego Rezerwatu Biosfery w Ukraińskiej części Polesia Zachodniego.

Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie

• (2002, polsko-słowacko-ukraiński)

• Karpaty Wschodnie stanowią największą część masywu karpackiego, łączącą Karpaty Zachodnie na północy i Karpaty Południowe na terenie Rumunii. W 1992 r. za międzynarodowy rezerwat biosfery uznano obszar położony na obszarze Polski i Słowacji, a w 1998 r. — Ukrainy. Znajdują się tu pod ochroną największe w Europie kompleksy naturalnych lasów bukowych oraz wschodniokar-packich łąk górskich, zwanych połoninami. Karpaty Wschodnie wyróżniają się swoistym krajobrazem, specyficznym układem pięter roślinnych, odrębną florą i fauną, właściwą sobie geologią, rzeźbą i klimatem. Mają własne, charakterystyczne zabytki kultury i pierwotny charakter związany również z bardzo słabym zaludnieniem obszaru. Po stronie polskiej w skład rezerwatu biosfery wchodzą: Bieszczadzki Park Narodowy, utworzony w 1973 r., a także parki krajobrazowe Ciśniańsko-Wetliński i Doliny Sanu, powstałe w 1992 r.

Konwencja o Obszarach Wodno-Błotnych

• jez. Łuknajno (1977 r.) — największe w Polsce skupisko pierzących się łabędzi,

• jez. Karaś (1984 r.) — przystanek na europejskich szlakach przelotu ptaków,

• jez. Świdwie (1984 r.) — przystanek na europejskich szlakach przelotu ptaków,

• jez. Siedmiu Wysp (1984 r.) — przystanek i duże zlotowisko żurawi,

• Rezerwat Słońsk (1984 r.) — przystanek na europejskich szlakach przelotu ponad 40 tyś. ptaków,

• Rezerwat Stawy Milickie (1995 r.) — lęgowisko dla gęsi i innych ptaków,

• Słowiński Park Narodowy (1995 r.) — bogate w ornitofaunę tereny morskie i przybrzeżne,

• Biebrzański Park Narodowy (1995 r.) — unikatowe w Europie obszary torfowisk w dolinie rzeki.