Tymianek

Pochodzenie

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris L.) pochodzi z zachodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego, gdzie po dziś dzień rośnie dziko na skalistych zboczach. Wykopaliska na terenie Mezopotamii i odcyfrowane gliniane tabliczki dowodzą niezbicie, iż tymianek był niegdyś ważnym składnikiem napojów uzdrawiających. Medycyna egipska oraz sumeryjska wpłynęły w znacznym stopniu na późniejszy rozwój lecznictwa u Greków i Rzymian. Grecy sporządzali z tymianku nawet napoje chłodzące. Znany i bardzo wysoko 
oceniany przez smakoszy był miód tymiankowy. W krajach słowiańskich historia tymianku sięga do ok. XI stulecia, kiedy to papiescy posłannicy przenieśli zioło przez Alpy. Uprawę w Europie Środkowej zaczęli benedyktyni. We Francji wino tymiankowe było uważane za remedium na choroby głowy, piersi, płuc, wątroby, przewodu pokarmowego, żołądka, śledziony i nerek.
Obecnie tymianek uprawiany jest w całej Europie oraz w Ameryce Północnej. Głównymi producentami tej przyprawy są: Włochy, kraje byłego Związku Radzieckiego, Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Francja oraz Grecja. Tymianek to wieloletnia krzewina z rodziny wargowych. Można go uprawiać w ogródku skalnym, na balkonie i w doniczce, jako roślinę ozdobną. Roślina jest silnie rozgałęzioną krzewiną, której wysokość dochodzi do 30 cm. Ze zdrewniałych łodyg wyrastają zielone pędy z naprzeciwlegle 
ułożonymi drobnymi wąskimi listkami, owłosionymi od spodu i podwiniętymi na brzegach. W kątach górnych liści wyrastają małe kwiaty - białe, różowoczerwone, jasno czerwonofioletowe lub szkarłatne - w kształcie kielichów, zebrane w kwiatostany. Cała roślina silnie pachnie. Ziele tymianku, w zależności od pochodzenia, terminu zbioru, sposobu przechowywania itp. zawiera od 0,75 do 3,5% olejku, którego głównym składnikiem jest tymol i karwol. Właśnie wzajemny stosunek obu tych fenoli odpowiada za 
walory smakowe przyprawy. Jadalną częścią krzewinki są jej zielone części. Najsmaczniejsze są liście i kwiaty odcięte z łodygi na wysokości 6-8 cm od ziemi. Z zasianej i pielęgnowanej krzewinki gałązki można ścinać dwa - trzy razy w sezonie. Jeśli hodujemy tymianek w domowych warunkach musimy pamiętać, że pod koniec listopada lub na początku grudnia doniczki z tymiankiem trzeba przenieść z okna do chłodniejszego pomieszczenia (10 - 15°C) i ograniczyć podlewanie.
W kuchni
W kuchni wykorzystuje się świeże i suszone zielone części zarówno roślin uprawnych, jak i dzikich odmian tymianku. Jest to przyprawa charakterystyczna dla kuchni francuskiej. Tymianek dodaje się do odwarów mięsnych, ostrych sosów, ciężkich zup (grochowa, fasolowa), pieczonej kaczki, dziczyzny, królika, cielęciny, wołowiny oraz ryb. Przyprawia się nim wędliny, bigos, mielone mięsa, pasztety, sery, sałaty, potrawy z roślin strączkowych, warzyw oraz pizzę. Tymianek, szałwia i ocet stanowią jedną 
z kompozycji przyprawowych, której używa się do aromatyzowania mostków cielęcych. Ziele dodaje się też do duszonej cielęciny oraz niektórych potraw z drobiu.
Właściwości
Pomimo, że dziś tymianek jest przede wszystkim przyprawą, nie zapomniano o jego właściwościach leczniczych. Wyciągi z tymianku wchodzą w skład środków wykrztuśnych. Olejek tymiankowy ma działanie bakterio- i grzybobójcze, głównie dzięki zawartości wspomnianego już wcześniej tymolu. Posiada duże znaczenie jako środek o właściwościach antybiotycznych w przemyśle parafarmaceutyków i środków kosmetycznych (pasty do zębów, wody do ust itp).

http://www.kamis.pl/index.php/content/view/69/71/ 

Tymianek, macierzanka (Thymus vulgaris)

Tymianek jest niesamowitą rośliną o działaniu bakterio i wirusobójczym.
Pod względem botanicznym tymianek jest niewielką krzewinką lubiącą suche słoneczne miejsca. Tymianek można z powodzeniem uprawiać w warunkach Polski w ogródku.
Jak już pisałem tymianek działa bakteriobójczo, wirusobójczo, oraz w pewnym stopniu grzybobójczo. Wszystkie te właściwości zawdzięcza olejkom eterycznym, które występują w tymianku w znacznej ilości. Są to m.in. tymol i karwakrol, cyneol, linalol, borneol i kilka innych. Poza tym zioło to zawiera polifenole, garbniki, flawonoidy, gorycze. Wszystkie te składniki predysponują tymianek jako dobre zioło działające ochronnie przeciw wolnym rodnikom.
Tymianek świetnie się nadaje jako dobry środek używany w stomatologii do płukania ust podczas wszelkiego typu stanów zapalnych, czy nie przyjemnego oddechu.
Podczas zapalenia górnych dróg oddechowych tymianek jest bardzo dobrym środkiem odkażającym – stosuje się go zarówno w postaci parówki, jak i do płukań gardła.
Proszę mi wierzyć, że dobrze zrobiona parówka z tymianku działa wprost cudownie, przy np. zalegającej wydzielinie w zatokach, czy podczas kataru.
Oprócz właściwości leczniczych, tymianek jest bardzo wartościową przyprawą. Szczególnie popularną w kuchni śródziemnomorskiej, włoskiej. Tymianek wchodzi w skład tzw. ziół prowansalskich, których używa się bardzo często nawet w naszej rodzimej kuchni.

Uwaga! 

Nadmierne użycie tymianku może wywołać niepożądane objawy m.in. nudności i wymioty. 
tymianku nie powinno się stosować w zbyt dużych ilościach 


Tymianek

Obecnie, napary lub inne przetwory z ziela tymianku wykorzystywane są jako środki wykrztuśne, zwłaszcza dla dzieci i osób starszych. Tymianek hamuje rozwój grzybów oraz różnych szkodliwych bakterii. Używany jest w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i zewnętrznie skóry oraz reumatyzmie. Tymol uzyskiwany z olejku tymiankowego używany jest w stomatologi do odkażania ubytków zębowych. W niektórych preparatach łączy się tymianek z czosnkiem w celu wzmocnienia oddziaływania leczniczego tych 
roślin. Zbyt duże dawki tymianku mogą być szkodliwe. Powodują wymioty, nudności lub zapalenie żołądka. Szczególnie niebezpieczne jest doustne przedawkowanie olejku tymiankowego gdyż zawarty w nim tymol jest w większej ilości trujący i może spowodować śmiertelne zatrucie.

W kuchni tymianek może być stosowany jako przyprawa do potraw mięsnych, zup i sosów. Usuwa przykry zapach ryb i dobrze łączy się czosnkiem, cebulą lub pietruszką. Olejek tymiankowy jest stosowany do produkcji win i likierów oraz w kosmetyce stanowi składnik maseczek ziołowych i past do zębów. 

Tymianek (Thymus vulgaris)

Tymianek działa wykrztuśnie, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, pobudza trawienie.
Ziele tymianku zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest tymol oraz karwakrol. Ponadto obfituje w substancje czynne takie jak flawonoidy, trójterpeny, garbniki , gorycze, saponiny oraz kwasy wielofenolowe.
Napar z ziela tymianku jest dobrym środkiem na suchy kaszel i chrypkę, oraz do płukania gardła przy anginie i zapaleniu krtani. Tymol zawarty w olejku eterycznym działa dezynfekująco- antyseptycznie (między innymi na jamę ustną)oraz przeciwrobaczo. Flawonoidy zawarte w roślinie wykazują działanie lecznicze w stanach zapalnych stawów oraz przeciwzakrzepowo. Tymianek wpływa korzystnie na wydzielanie żółci, wpływa łagodząco na zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
W kuchni tymianek chętnie dodawany jest do sosów, dziczyzny, ryb, potraw z roślin strączkowych, warzyw. Jest niezastąpioną przyprawą do pizzy, wchodzi w skład mieszanki przyprawowej zwanej zioła prowansalskie.
Jako środek wzmacniający tymianek możemy użyć odwaru który dodajemy do kąpieli , sporządzamy go zalewając ok.250 gram ziela kilkoma litrami wody i gotując to przez kilka minut. Kąpiel taka nie powinna trwać dłużej niż 15 minut.

TYMIANEK POSPOLITY Thymus vulgaris L.
Jest to drobny półkrzew z rodziny Wargowych (Labiatae), pochodzący z krajów śródziem- nomorskich, obecnie uprawiany w wielu krajach, w tym również w Polsce.

Tymianek ma rozgałęzioną wzniesioną łodygę, do 40 cm wysoką, u dołu drewniejącą. Li- ście drobne, wyrastające parami, nakrzyżległe, krótkoogonkowe lub siedzące, eliptyczne lub równowąskolancetowate, całobrzegie, od strony dolnej szarawo owłosione. Kwiaty drobne, grzbieciste, dwuwargowe, o koronie różowoliliowej lub jasno-fioletowej, zebrane w pozorne okółki, tworzą szczytowe, skupione, graniaste kwiatostany. Cała roślina ma swoisty, aroma- tyczny, przyjemny zapach tymolowy.

Surowiec. Do celów leczniczych zbiera się od czerwca do września zakwitające, szczytowe, nie zdrewniałe części pędów tymianku i szybko suszy w suszarniach naturalnych, w miejscach zacienionych i przewiewnych. W suszarni ogrzewanej nie należy przekraczać temp. 35°C. Po wysuszeniu przeciera się przez sita i odrzuca grubsze fragmenty łodyg. Otrzymuje się ziele ty- mianku – Herba Thymi.

Podstawowe związki czynne. Ziele zawiera olejek eteryczny w ilości do 3,5%, niekiedy nawet do 5,4%. W olejku znajduje się 20 do 50% pochodnych fenolowych -tymolu i karwakro- lu, ponadto cyneol, cymen, α-pinen, linalol, octan linalolu, borneol i octan bornylu. Prócz tego znaleziono w zielu do 10% garbników, kwasy polifenolowe, jak kawowy i chlorogenowy, związki trójterpenowe (m.in. kwas ursolowy i oleanolowy), flawonoidy (m.in. luteolinę i api- geninę oraz ich glikozydy), gorycze, saponiny 
i sole mineralne ze znaczną ilością litu.

Działanie. Najczęściej praktycznie wykorzystuje się działanie wykrztuśne przetworów z ziela tymianku, które pobudzają samoistne ruchy rzęsek nabłonka górnych dróg oddechowych. Wzmagają jednocześnie wydzielanie płynnego śluzu, rozrzedzającego zgęstniałą wydzielinę zalegającą w gardle, i ułatwiają jej odkrztuszanie. Flawonoidy ziela tymianku mają działanie rozkurczowe, korzystne w mechanizmie wykrztuśnym.

Fenolowe składniki olejku, jak tymol i karwakrol, oraz garbniki i niektóre inne związki za- warte w zielu hamują rozwój grzybów chorobotwórczych i flory bakteryjnej, zwłaszcza pa- ciorkowców jamy ustnej i gardła, przewodu pokarmowego i skóry, albo je niszczą. Olejek ty- miankowy drażni skórę i powoduje jej przekrwienie.

Związki gorzkie ziela tymianku pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i poprawiają trawienie oraz przyswajanie pokarmów. Inne składniki ziela znoszą stany skurczowe w obrębie przewodu pokarmowego.

Działania niepożądane. Duże dawki i zbyt często powtarzane dawki lecznicze wyciągów z ziela tymianku powodują nudności, wymioty, zapalenie żołądka, a nawet białkomocz. Cięższe objawy obserwowano po nieostrożnym, doustnym przyjmowaniu olejku tymiankowego. Ty- mol działa jeszcze silniej i może nawet spowodować zatrucie śmiertelne.

Zastosowanie. Wyciągi i inne przetwory z ziela tymianku są bardzo często stosowane jako środki wykrztuśne, zwłaszcza u dzieci, młodzieży i osób w wieku podeszłym. Do preparatów wykrztuśnych, masowo produkowanych przez przemysł zielarski, należy u nas syrop tymian- kowy złożony – Sirupus Thymi compositus, oraz syrop i drażetki Tussipect. Ziele tymianku wchodzi również w skład mieszanki ziołowej Neopektosan.

Często wykorzystuje się odkażające własności ziela tymianku. Napar z ziela stosuje się do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła wywołanych przez bakterie ropotwórcze lub grzyby. Również w nieżytach gardła i krtani ze skąpą wydzieliną, połączo- nych z kaszlem i chrypką. Najlepsze wyniki osiąga się stosując w tych przypadkach mieszanki ziołowe, jak np. Septosan (Herbapol).

Odwar z ziela tymianku służy do kąpieli wzmacniających i odkażających skórę, a także do okładów i przymoczek oraz przemywań w łojotokowym zapaleniu skóry, wyprysku bakteryj- nym itp.

Bardzo rzadko podaje się napary i odwary z ziela tymianku doustnie w nieżytach żołądka i przewodu pokarmowego.

Olejek tymiankowy stosuje się zewnętrznie jako składnik niektórych preparatów przeciwreumatycznych, jak złożone mazidło pieprzowcowe – Linimentum Capsici compositum (Herba- pol), i spirytus mydlano-kamforowy – Spiritus saponato-camphoratus (Lab. Galenowe Ce- farm).

Tymol izolowany z olejku tymiankowego stosuje się w stomatologii do odkażania ubytków zębowych. Wchodzi też w skład płukanki profilaktycznej – Gargarisma prophylacticum (Lab. Gal.).

W niektórych krajach tymianek służy w różnych kompozycjach jako przyprawa do przetwo- rów wędliniarskich i mięsnych, krokietów i sałatek oraz do marynowania ogórków. Jest też składnikiem przypraw do drobiu i octu ziołowego, a także likierów ziołowych, jak m.in. bene- dyktyn.

Przetwory. Napar z ziela tymianku: 1 łyżkę ziela zalać 11/2 szklanki wody wrzącej i naparzać pod przykryciem 15 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Pić po 1/3 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu jako środek regulujący trawienie i zapobiegający wzdęciom bądź przed posiłkiem jako lek zwiększający apetyt, natomiast między posiłkami jako wykrztuśny. Ten sam napar można stosować do płukania jamy ustnej i gardła w anginie.

Kąpiel tymiankowa: 100 g ziela zalać 5 l wody ciepłej i gotować pod przykryciem 3 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Wytrawione zioła umieścić w woreczku płóciennym, zawią- zać i wraz z odwarem przenieść do wanny wypełnionej do 1/3 wodą o temp. około 37°C. Czas kąpieli 10-15 min. Stosuje się w dolegliwościach skórnych.

Zioła przeciw lambliom: zmieszać po 50 g ziela tymianku, kłącza tataraku i korzenia oma- nu, po 25 g liści mięty pieprzowej i liści orzecha włoskiego oraz 10 g ziela piołunu. Wsypać 2 łyżki ziół do termosu i zalać 2 szklankami wody wrzącej. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić po 1/2 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami w ciągu tygodnia. Następnie zmniejszyć dawkę ziół do 1-11/2 łyżki i pić w ciągu kilku tygodni. Można słodzić miodem lub cukrem. Kontrolować kał na obecność cyst lamblii przed 
kuracją i po niej. Stwierdzono skuteczność również przeciw glistom jelitowym i owsikom.

Septosan (Herbapol), zioła zawierające ziele tymianku, liść mięty i liść szałwii. Zalać 1 łyż- kę ziół 1 szklanką wody wrzącej i naparzać pod przykryciem 20 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Stosować do płukania jamy ustnej i gardła 2-4 razy dziennie w stanach zapalnych i ropnych, zwłaszcza w anginie u dzieci i młodzieży.

Syrop tymiankowy złożony, Sirupus Thymi compositus (Herbapol). Dzieciom podaje się po 1 łyżeczce 3-5 razy dziennie po jedzeniu jako lek wykrztuśny.

Tussipect (Herbapol), syrop i drażetki. Dorosłym zaleca się po 1 łyżce, dzieciom po 1 łyżeczce 3-4 razy dziennie po jedzeniu jako środek wykrztuśny i przeciwkaszlowy.

Apertuss (CSRS), krople zawierające m.in. olejek tymiankowy. Stosuje się jako środek wy- krztuśny w ostrych i przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych.

Bronchicum (Nattermann, RFN), płyn zawierający wyciągi z 7 ziół, podawany w zapaleniu górnych dróg oddechowych z uporczywym kaszlem, także w chorobie z przeziębienia.

Pleumolysin (CSRS), krople i drażetki zawierające wyciągi roślinne z dodatkiem kodeiny, stosowane jako lek wykrztuśny i przeciwkaszlowy w suchych nieżytach gardła, krtani i oskrzeli.

TYMIANEK 
Właściwości lecznicze: 
Wewnętrznie: 
Jest środkiem pobudzającym organizm fizycznie, psychicznie i wpływa na krążenie krwi w naczyniach włosowatych (kapilarach), wzmacnia sprawność układu nerwowego i pobudza sprawność umysłową, pobudza łaknienie, a więc i apetyt, podwyższa ciśnienie krwi, działa moczopędnie, napotnie, wiatropędnie, lekko hipnotyzująco, przeciwrobaczo, wywołuje miesiączkowanie, pobudza leukocytozę (powiększa liczbę białych ciałek krwi w przypadku chorób zakaźnych), oddziałuje dezynfekująco, znieczulająco, 
przeciwzakrzepowo, przeciwkaszlowo, przeciwbólowo, ściągająco, przeciwzdęciowo, przeciwwzdęciowo, przeciwkrwawieniowo, przeciwastmatycznie. Jest afrodyzjakiem. Konserwuje żywność. 
Zewnętrznie: 
Może być jako antyseptyk, środek bakteriobójczy, przeciwgnilny, przeciwreumatyczny, przeciwpasożytniczy, przyspiesza zabliźnianie trudno gojących się ran, niszczy drożdżaki i grzybki. Przeciwdziała jadowi żmij. 
Wskazania lecznicze: 
Wewnętrznie: 
Brak sił, ogólna słabość fizyczna i psychiczna, niepokój, lęk, obawa, strach, trwoga. Osłabienie i wyczerpanie nerwowe, anemia u dzieci, niskie ciśnienie krwi, blednica, kaszel drgawkowy, koklusz, dolegliwości płucne, grzybica dróg oddechowych, astma oskrzelowa, atonia trawienna (spowolnione trawienie), infekcje jelitowe i moczowe, nadfermentacja w przewodzie pokarmowym, wzdęcia, wiatry, dolegliwości przeziębieniowe (grypa, katar nosa, "łamanie", obolałość mięśni, angina), choroby infekcyjne, 
czyraki, reumatyzm, zaburzenia w krążeniu krwi, przypadkowy zanik miesiączki, upławy białe, pasożyty jelitowe (glista ludzka, owsiki, tęgoryjec dwunastnicy), bezsenność, gościec, zapalenie korzonków błon śluzowych gardła i krtani. 
Zewnętrznie: 
Choroby skórne, czyraki, rany, upławy białe, dolegliwości jamy ustnej i zębów, ogólne osłabienie (kąpiele), artretyzm, dna, reumatyzm stawowy i mięśniowy, wypadanie włosów, świerzb, wszawica, grzyby pasożytnicze, drożdżaki, owrzodzenie wywołane bakteriami ropotwórczymi, powierzchniowe zakażenia promieniowcami, zapalenie jamy ustnej, dziąseł i migdałków, guzy, siniaki, opuchliny.