Międzynarodowe instytucje finansowe
Celem eseju jest przedstawienie działań wybranych międzynarodowych
instytucji finansowych takich jak: Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Europejski
Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) oraz Bank Światowy.
Pierwszą instytucją, którą opiszę będzie Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Została
ona powołana między 1. a 22. lipca 1944 roku na konferencji w
Bretton Woods w New Hampshire w USA. Działalność rozpoczęła dwa
lata później, a pierwszych operacji finansowych dokonała w marcu
1947. Obecnie zrzesza 188 państw.
Jest
to międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się
kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy
finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są
zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań
stabilizujących.[1]
Podstawą
działania Funduszu jest udzielanie państwom członkowskim kredytów
dla wyrównania chwilowych zakłóceń równowagi ich bilansu
płatniczego poprzez umożliwienie im kupna waluty innego państwa
członkowskiego za własną walutę. Kredyty są udzielane w ramach
tzw. rachunku ogólnego oraz szeregu stałych i tymczasowych tzw.
ułatwień kredytowych. Po upływie terminu, na jaki udzielono
kredytu, państwo powinno wykupić swą walutę z MFW za walutę
wymienialną lub złoto. Podstawowe kredyty udzielane są w ramach
tzw. rachunku ogólnego, na podstawie dwóch głównych zasad: wzrost
zasobów finansowych danego członka w MFW nie może być większy
niż 25 proc. Rocznie oraz nie może przekroczyć 200 procent.
Oznacza to, że państwo członkowskie może zaciągnąć kredyt w
MFW w walucie innego członka w wysokości nie większej niż 125
procent jego udziału w kapitale zakładowym MFW, ponieważ 75
procent tego udziału wpłaca ono we własnej walucie. Zakup waluty w
ramach tzw. rachunku ogólnego dokonywany jest w ramach 5 transz
(rezerwowej i 4 kredytowych), każdej w wysokości 25 procent udziału
w MFW w dowolnej walucie. Jedyny warunek jest taki, by te kwoty były
przeznaczone na potrzeby związane z równoważeniem ich bilansu
płatniczego.
Działania Międzynarodowego Funduszu Walutowego nie ograniczają się jednak tylko do użyczania kredytów innym państwom. MFW ustanawia także normy i wzorce działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych, co jest tzw. funkcją regulacyjną. Kolejnym z zdań są usługi konsultacyjne i współpraca krajów członkowskich oraz pełnienie roli forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej (przykład - plan Balcerowicza konsultowany z ekspertem MFW prof. Jeffreyem Sachsem). Instytucja ta ma za zadanie także nadzorować uzgodnione programy dostawcze i weryfikacje celów, na jakie są przeznaczone środki kredytowe.[2][3]
Kolejną instytucją finansową, która ma niewątpliwy wpływ sytuację finansową na świecie jest Bank Światowy. Jest to instytucja, która rozpoczęła działalność jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944 roku, podobnie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Główną ideą dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Ważnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie instytucja zrzesza 187 krajów członkowskich, a swoją siedzibę ma w Waszyngtonie.[4]
Bank Światowy nie jest bankiem w dokładnym tego słowa znaczeniu. Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną – wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji, czy też najważniejszego – rozwoju sektora prywatnego.
Fundusze na udzielanie kredytów państwom słabiej rozwiniętym pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych.[5]
Organizacja składa się z dwóch wyspecjalizowanych instytucji, które działają razem w Grupie Banku Światowego. Jest to Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (ang. The International Bank for Reconstruction and Development), który ma na celu zmniejszenie ubóstwa krajów o średnim i niskim dochodzie oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (ang. The International Development Association) koncentrujące się na najbiedniejszych krajach świata.
Pozostałe trzy agencje działające w ramach Grupy Banku Światowego to Międzynarodowa Korporacja Finansowa, która jest największą międzynarodową organizacją finansową udzielającą pomocy finansowej sektorowi prywatnemu i spółdzielczemu krajów rozwijających się, Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ma za zadanie m.in. rozstrzyganie sporów między inwestorami a krajami, w których inwestycje są realizowane, poprzez arbitraż i postępowanie ugodowe) oraz Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji, która ma na celu uczestnictwo w dialogu między państwem inwestującym a importerem kapitału i instytucjami zajmującymi się transferem.
Polska była krajem założycielem Banku Światowego wystąpiła jednak z instytucji w 1950r., a ponownie stała się jej członkiem w 1986r. po wpłaceniu kwoty udziałowej. Koordynatorem współpracy Polski z Bankiem jest prezes NBP.
Bank Światowy zapewnia pomoc techniczną i doradztwo w zakresie polityki (usługi niekredytowe) oraz pomoc finansową mającą na celu wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej w Polsce oraz stymulowanie stałego wzrostu gospodarczego. Program współpracy Banku z Polską opracowywany jest na podstawie konsultacji z rządem i społeczeństwem obywatelskim.[6]
Następną
znaczącą instytucją finansową jest Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju. Jest to międzynarodowa instytucja, której pomysłodawcą
był Francois Mitterrand, a która została utworzona podczas obrad
Rady Europejskiej w Strasburgu w dniach między 8. a 9. grudnia 1989
roku. Koncepcja jego powstania została przedstawiona już 25
października 1989 w Parlamencie Europejskim. Właściwe porozumienie
w sprawie EBOR podpisano uroczyście 29 maja 1990 w Paryżu. Swoją
działalność rozpoczął 28 marca 1991 roku. Siedziba EBOR znajduje
się w Londynie[7]
Głównymi
celami i zasadami Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest
promowanie rozwoju sektora prywatnego w państwach
urzeczywistniających zasady demokracji wielopartyjnej, pluralizmu
oraz gospodarki rynkowej celem przyspieszenia niezbędnych zmian
strukturalnych w krajach przeprowadzających transformację.
Instytucja popiera również rozwój zapewniający ochronę
środowiska. Obszary wspierane przez EBOR to m.in. agrobiznes,
nieruchomości, energia, zasoby naturalne, infrastruktura miejska i
środowiskowa, telekomunikacja-informatyka-media oraz transport
morski. Obecnie wspiera projekty w 29 krajach, od Europy Środkowej
po Azję Centralną.
Europejski
Bank Odbudowy i Rozwoju liczy 66 członków (64 państw, Europejski
Bank Inwestycyjny i Unia Europejska). Każdy członek jest
kredytodawcą, a 34 państwa członkowskie są również
kredytobiorcami. Głównymi państwami operacji są obecnie Rosja,
Turcja, Polska, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, Kazachstan, Mongolia.
Jeśli
chodzi o strukturę tejże instytucji finansowej naczelnym jej
organem jest Rada Gubernatorów, do której każdy z 63 członków
nominuje swojego przedstawiciela (zwykle jest to minister finansów).
Większość decyzji podejmuje jednak Rada Dyrektorów (która jest
wspierana przez 3 komitety – Audytu, Budżetu i Spraw
Administracyjnych oraz Polityki Operacyjnej i Finansowej) licząca 23
nominowanych przez Radę Gubernatorów na okres trzech lat. Rada
Dyrektorów odpowiada za strategiczny kierunek Banku. Prezesem EBOR
jest od 2012 roku Brytyjczyk Suma Chakrabarti. Kadencja prezesa,
którego wyznacza Rada Gubernatorów, trwa cztery lata.[8]
W zakresie reprezentacji politycznej w Radzie Dyrektorów EBOR, Polska wchodzi w skład konstytuanty współtworzonej razem z Bułgarią i Albanią. Na czele konstytuanty stoi Dyrektor Wykonawczy, rotacyjnie przedstawiciel Polski i Bułgarii. Przedstawicielami Polski byli kolejno: Jan Winiecki, Jan Krzysztof Bielecki, Tadeusz Syryjczyk, Kazimierz Marcinkiewicz oraz Krystyna Gawlikowska-Hueckel. Obecnie funkcję tę sprawuje Zbigniew Hockuba. Warto także wspomnieć, iż w latach 2001-2004 wiceprezesem EBOR była Hanna Gronkiewicz-Waltz.[9]
Ostatnią instytucją finansową, którą chcę nadmienić jest Europejski Bank Inwestycyjny. Jest to instytucja finansowa Unii Europejskiej, działająca od 1 stycznia 1958, powołana na mocy traktatu rzymskiego z 1957. Jego akcjonariuszami są państwa członkowskie UE. Siedziba Banku mieści się w Luksemburgu. Należy podkreślić iż Europejski Bank Inwestycyjny jest niezależny od budżetu Unii Europejskiej, posiada także osobowość prawną i własne organy decyzyjne. [10]
EBI ma na celu przede wszystkim zwiększać potencjał europejski w zakresie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, wspierać działania dotyczące klimatu oraz wspierać politykę unijną poza granicami Unii Europejskiej. Bank działa poprzez m.in. pozyskiwanie środków finansowych na rynkach kapitałowych i udzielanie kredytów na preferencyjnych warunkach na projekty wspierające cele Unii, umożliwia też klientom łączenie finansowania z Banku z innymi finansami oraz stanowi pomoc techniczną i doradztwo.
Większość, bo około 90 procent pożyczek jest udzielanych na terytorium UE. Bank nie korzysta z pieniędzy z budżetu Unii.Kredyty wynoszące ponad 25 mln euro udzielane są bezpośrednio. W przypadku mniejszych kredytów EBI uruchamia linie kredytowe dla instytucji finansowych, które udzielają dalszych kredytów kredytobiorcom.
Warto także wiedzieć, że jako niezależny organ Bank Inwestycyjny sam podejmuje decyzje w zakresie udzielania i zaciągania kredytów. Współpracuje z innymi instytucjami Unii Europejskiej, zwłaszcza z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim i Radą UE.
Jeśli zaś chodzi o strukturę Banku – instytucja obejmuje wszystkie kraje Unii. Decyzje EBI podejmuje przede wszystkim Rada Gubernatorów, która składa się z ministrów (zwykle z ministrów finansów) rządów wszystkich państw członkowskich. Określa ona kredytową politykę banku. Następnie jest Rada Dyrektorów, której przewodniczy Prezes Banku. Rada ta składa się z 28 członków (27 mianowanych przez państwa członkowskie i jednego mianowanego przez Komisję Europejską. Rada Dyrektorów ma za zadanie zatwierdzanie operacji udzielania i zaciągania kredytów. Istnieją także 3 pozostałe organy Banku, są to : Komitet Zarządzający, który jest organem wykonawczym i zarządza on bieżącym funkcjonowaniem instytucji, Komitet Kontrolny- sprawdzający czy działalność EBI jest prowadzona w prawidłowy sposób oraz Departamenty wprowadzające decyzje w zakresie zarządzania.
Ponadto nadmienię, iż EBI jest większościowym udziałowcem w Europejskim Funduszu Inwestycyjnym, w ramach którego finansowane są inwestycje w małych i średnich przedsiębiorstwach przy wykorzystaniu kapitału wysokiego ryzyka i instrumentów finansowania opartych na podziale ryzyka. Innymi udziałowcami są Komisja Europejska i instytucje finansowe z krajów europejskich. Fundusz utworzono w 1994 r., a działalność funduszu obejmuje państwa członkowskie UE.
EFI oferuje działanie pomocy dla państw przygotowujących się do członkostwa w UE, aby mogły rozwijać rynki kapitału wysokiego ryzyka, gwarantuje instytucjom finansowym pokrycie kosztów dla przedsiębiorstw i kapitał wysokiego ryzyka i mikrofinansowanie, szczególnie dla nowych i innowacyjnych firm.[11]
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Fundusz_Walutowy
[2] http://www.psz.pl/168-archiwum/malgorzata-zgudka-miedzynarodowy-fundusz-walutowy-mfw
[3]”Podstawy ekonomii” R. Milewski, E. Kwiatkowski
[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Bank_%C5%9Awiatowy
[5] http://stat.gov.pl/statystyka-miedzynarodowa/instytucjeorganizacje-miedzynarodowe/bank-swiatowy/
[6] http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/world-bank-bank-swiatowy/
[7] http://www.polskieradio.pl/42/3306/Artykul/1123025,EBOR-udzielil-Polsce-wsparcia-wtedy-gdy-nasz-kraj-najbardziej-tego-potrzebowal
[8]http://www.europarlament.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_ep.pap.pl&_PageID=1&_menuId=1&_nrDep=954&_CheckSum=1234235741
[9] https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Bank_Odbudowy_i_Rozwoju
[10] https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Bank_Inwestycyjny
[11] http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/eib/index_pl.htm