OBRONA KONIECZNA
Polega na odpieraniu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
Obrona konieczna nie musi być ostatnią deską ratunku. Nie mamy obowiązku uciekać, wzywać pomocy lub przemawiania do rozsądku sprawcy. Środki użyte do obrony muszą być współmierne do niebezpieczeństwa zamachu, ale nie muszą być takie same. Racjonalnie nie oznacza to, że można używać wszystkich dowolnych środków. Musi nastąpić adekwatność środków do zagrożenia. Stopień konkretnego zagrożenia i umiejętności osoby zaatakowanej.
ZAMACH – każde zachowanie, które uszczupla nasze prawnie chronione interesy (nie jest to tylko fizyczny atak)
BEZPRAWNOŚĆ – polega na sytuacji, kiedy działania są nieuprawnione – nie posiadają podstawy prawnej
BEZPOŚREDNIOŚĆ – jest zachowana wtedy, kiedy bronimy się w sytuacji, w której zamach trwa oraz w sytuacji, w której niepodjęcie działań obronnych spowodowałoby zaktualizowanie się stanu zagrożenia
- wyklucza działania prewencyjne
- wyklucza działania odwetowe
- wyklucza sytuację, w której zamach już ustał (zemsta)
PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ
(polskie sądy mają tendencję do orzekania przekroczenia)
Zamach nie był bezpośredni (eksces ekstensywny), bronimy się przedwcześnie, albo za późno, przekraczamy granice czasowe.
Wykroczenie przeciwko adekwatności środków (eksces intensywny) – polega na użyciu siły/środków nieproporcjonalnych do zagrożenia.
Jeśli przekroczenie obrony koniecznej jest rezultatem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami to sąd musi odstąpić od wymierzania kary. Nie ma wtedy przestępstwa.
STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
Polega na uchylaniu niebezpieczeństwa poprzez naruszenie jakiegoś innego dobra prawnego, np. naruszamy czyjąś prywatność w celu ochrony życia lub zdrowia.
Niebezpieczeństwem może być zarówno zamach, czyli celowe działanie napastnika, nieumyślne działania jakiegoś człowieka; działanie sił przyrody, np. zwierzęcia.
ZASADA 1 – SUBSYDIARNOŚCI
Nasze działanie musi być ostatnią deską ratunku, ostatnią niewyczerpaną formą działania. Niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć aniżeli przez poświęcenie czyjegoś dobra.
ZASADA 2 – PROPORCJONALNOŚCI
Dobro poświęcane nie może przedstawić wartości znacznie wyższej aniżeli dobro ratowane, np. poświęcić mienie, aby ratować życie; życie za życie; zdrowie za zdrowie.
PRZEKROCZENIE STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
Polega na naruszeniu wymogu bezpośredniości, subsydiarności lub proporcjonalności. Jeżeli dojdzie do przekroczenia jest to traktowane, jako przestępstwo, ale sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub odstąpić od jej wymierzenia.
EKSPERYMENT NAUKOWY
Działanie w sytuacji eksperymentu naukowego zwalnia z odpowiedzialności karnej za skutki w niektórych przypadkach.
Przesłanki:
Charakter i cel eksperymentu:
- poznawczy, medyczny, techniczny, fizyczny, biologiczny
Winien mieć na celu osiągnięcie jakiejś istotnej, konkretnej korzyści (działanie w założeniu społecznie pożytecznym)
Osiągnięcie korzyści musi być celowe, uzasadnione
Sposób przeprowadzenia eksperymentu musi być zgodny z aktualnym stanem wiedzy, z zachowaniem środków bezpieczeństwa i ostrożności
Przypadek szczególny, – gdy obiektem eksperymentu jest człowiek, szczególnie dotyczy to testowania nowych leków; uczestnik eksperymentu ma dwa najważniejsze prawa:
- prawo do informacji o korzyściach z eksperymentu, ale także o możliwych negatywnych skutkach oraz prawdopodobności ich wystąpienia; (nie obejmuje wiedzy, w której grupie się jest, placebo)
- prawo do odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie