AGENCJA WYWIADU

CELE I STRUKTURA DZIAŁANIA

Z historii instytucji - geneza Agencji Wywiadu

Agencja Wywiadu została utworzona ustawą z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Rozpoczęła swą działalność w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 29 czerwca 2002 r., równocześnie ze zniesieniem Urzędu Ochrony Państwa (UOP) - na bazie Zarządu Wywiadu byłego UOP.

Uprzednio Prezes Rady Ministrów powołał pełnomocników do organizacji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu oraz likwidatora UOP, określając ich zadania i uprawnienia zarządzeniem nr 65 z dnia 14 czerwca 2002 r. oraz ustalił - rozporządzeniem z dnia 27 czerwca 2002 r. - zasady i tryb podziału mienia, dokumentów, limitów zatrudnienia oraz środków budżetowych pozostających w posiadaniu ówczesnych jednostek organizacyjnych UOP i Wojskowych Służb Informacyjnych, między obydwie nowo tworzone Agencje.

W dniu 26 czerwca 2002 r. Prezes Rady Ministrów nadał Agencji Wywiadu - zarządzeniem nr 74 - statut.

W dniu 25 sierpnia 2009 r. Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej dokonał uroczystego wręczenia sztandaru Agencji Wywiadu

     3 października 2011 r. w Ośrodku Szkolenia Agencji Wywiadu odbyła się uroczystość nadania ośrodkowi imienia generała brygady Tadeusza Pełczyńskiego. W ceremonii wziął udział Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski.

Statut AW

Agencja Wywiadu jest urzędem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i obsługującym Szefa Agencji Wywiadu. Agencja działa zgodnie z jego zarządzeniami, decyzjami, rozkazami, wytycznymi i poleceniami oraz pod jego bezpośrednim kierownictwem.
  Działalność wykonywana przez Agencję Wywiadu nie jest objęta zakresem działów administracji rządowej w rozumieniu ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, toteż bezpośredni nadzór nad nią - bez uszczerbku dla ustawowych uprawnień Szefa Agencji Wywiadu w stosunku do kierowanej przez niego Agencji - sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Agencja Wywiadu prowadzi wywiad z pozycji legalnej (pod przykryciem dyplomacji), nielegalnej (funkcjonariusze bez immunitetu dyplomatycznego) oraz z użyciem urządzeń np. SIGINT (czyli nasłuchem i analizą informacji przesyłanych w eterze)

NIELEGAŁ to oficer wywiadu działający za granicą pod przybraną tożsamością. W

odróżnieniu od oficerów legalnych rezydentur nie obejmuje go immunitet

dyplomatyczny. Tożsamość nielegała budowana jest najczęściej na podstawie tak

zwanych danych wtórnikowych, to znaczy „skradzionego” życiorysu autentycznej

osoby, lub zgodnie z fikcyjnym, lecz wiarygodnym wzorem. Narodowość i – co za tym idzie – obywatelstwo dobiera się tak, by nie wzbudzał podejrzeń i mógł się swobodnie przemieszczać. Największe wywiady świata wykorzystują nielegałów do

najtrudniejszych zadań, dlatego są oni narażeni na szczególne niebezpieczeństwo. Tę

formę działalności wywiadowczej opanował i rozwinął w okresie międzywojennym

Związek Radziecki, a do mistrzostwa doprowadził ją po II wojnie światowej.

Nielegałowie są najpilniej strzeżoną tajemnicą tych nielicznych służb na świecie, które

są w stanie posługiwać się tą jedną z najtrudniejszych, najbardziej skomplikowanych i najbardziej niebezpiecznych technik wywiadowczych.

Przedmiot działalności i zadania Agencji Wywiadu

Ustawowo określone zadania Agencji Wywiadu są przez nią realizowane poza granicami kraju, zaś jej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona tylko w ograniczonym zakresie - wyłącznie w związku z jej zagraniczną działalnością. Do zadań Agencji Wywiadu należy:

• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego;
   

• rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
   

• ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej;
   

• zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej;
   

• rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej;
   

• rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia;
   

• rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń;
   

• prowadzenie wywiadu elektronicznego;
   

• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

Struktura organizacyjna Agencji Wywiadu

Ogólną organizację wewnętrzną Agencji Wywiadu określa STATUT, nadawany jej - w drodze zarządzenia - przez Prezesa Rady Ministrów. Aktualna struktura organizacyjna została ustalona zarządzeniem nr 74 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2002 r. z późniejszymi zmianami. Z kolei wewnętrzną strukturę jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu określają ich regulaminy organizacyjne, nadawane - w drodze zarządzenia - przez Szefa Agencji Wywiadu.

W skład Agencji Wywiadu wchodzą następujące jednostki organizacyjne:

1. Biuro I

2. Biuro II

3. Biuro III

4. Biuro IV

5. Biuro V

6. Biuro VI 

7. Biuro VII

8. Biuro VIII 

9. Ośrodek Szkolenia

10. Samodzielny Wydział Prawny

W strukturze organizacyjnej AW funkcjonuje grupa stanowisk samodzielnych. 

Szef Agencji Wywiadu jest uprawniony do tworzenia lub powoływania - w zakresie swojej właściwości i stosownie do potrzeb:

1. zespołów - o charakterze stałym lub doraźnym (np. typu zespołów zadaniowych),

2. kolegialnych organów doradczych i opiniodawczych.

Szef Agencji Wywiadu może również - w drodze zarządzenia - tworzyć, przekształcać i likwidować ośrodki szkolenia Agencji Wywiadu (w zakresie nieobjętym innymi przepisami).

Kontrola i nadzór nad działalnością Agencji Wywiadu

Nadzór Prezesa Rady Ministrów nad działalnością Agencji Wywiadu

Nadzór Prezesa Rady Ministrów nad działalnością podlegającego mu bezpośrednio Szefa Agencji Wywiadu i kierowanej przez niego Agencji wyraża się między innymi w następujących instrumentach:

• Prezes Rady Ministrów sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością wykonywaną przez Agencję Wywiadu, jako nieobjętą zakresem działów administracji rządowej w rozumieniu ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. Nadzór ten nie może naruszać ustawowych uprawnień Szefa Agencji Wywiadu w stosunku do kierowanej przez niego Agencji, a zakres jego sprawowania określają ustawy (w szczególności: ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej i ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu);
  
  

• Prezes Rady Ministrów wykonując politykę Rady Ministrów wydaje Szefowi Agencji Wywiadu wiążące wytyczne i polecenia, przy czym nie mogą one dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej przez Szefa Agencji Wywiadu w drodze decyzji administracyjnej;
   

• Prezes Rady Ministrów określa kierunki działania Agencji Wywiadu w drodze wytycznych;
   

• Prezes Rady Ministrów w celu zapewnienia wymaganego współdziałania służb specjalnych (tzn. Agencji Wywiadu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Wywiadu Wojskowego i Służby Kontrwywiadu Wojskowego) może, po zasięgnięciu opinii Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, udzielać w tym zakresie wiążących wytycznych Szefowi Agencji Wywiadu - w odniesieniu do działalności kierowanej przez niego Agencji;
   

• Szef Agencji Wywiadu przedstawia Prezesowi Rady Ministrów corocznie - najpóźniej na 3 miesiące przed końcem roku kalendarzowego - roczny plan działania Agencji Wywiadu na rok następny;
   

• Szef Agencji Wywiadu przedstawia Prezesowi Rady Ministrów corocznie - do dnia 31 stycznia - sprawozdanie z działalności Agencji Wywiadu za poprzedni rok kalendarzowy.

Informacje na temat bieżącej działalności Prezesa Rady Ministrów dostępne są na stronie internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (www.kprm.gov.pl).

Kompetencje Kolegium do Spraw Służb Specjalnych

W odniesieniu do Agencji Wywiadu i jej Szefa, do zadań Kolegium należy formułowanie ocen lub wyrażanie opinii w sprawach:

• powoływania i odwoływania Szefa Agencji Wywiadu;
   

• kierunków i planów działania Agencji Wywiadu;
   

• szczegółowych projektów budżetu Agencji Wywiadu, przed rozpatrzeniem ich przez Radę Ministrów;
   

• wykonywania przez Agencję Wywiadu powierzonych jej zadań zgodnie z kierunkami i planami jej działania;
   

• rocznych sprawozdań przedstawianych przez Szefa Agencji Wywiadu z działalności podległej mu Agencji;
   

• koordynowania działalności Agencji Wywiadu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego a także: Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Biura Ochrony Rządu, organów celnych, urzędów skarbowych, izb skarbowych, organów kontroli skarbowej, organów informacji finansowej i służb rozpoznania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich współdziałania w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa;
   

• współdziałania organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, instytucji państwowych oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej z Agencją Wywiadu;
   

• współdziałania Agencji Wywiadu z właściwymi organami i służbami innych państw;
   

organizacji wymiany między organami administracji rządowej informacji istotnych dla bezpieczeństwa zewnętrznego i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej.

Kompetencje sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych

W odniesieniu do Agencji Wywiadu i jej Szefa, do zakresu działania sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych należy w szczególności:

• opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących Agencji Wywiadu;
   

• ocena aktów normatywnych o charakterze ogólnym w sprawach działalności Agencji Wywiadu;
   

• opiniowanie kierunków pracy Agencji Wywiadu w oparciu o informacje przedstawiane przez Szefa Agencji Wywiadu;
   

• rozpatrywanie corocznych sprawozdań z działalności Agencji Wywiadu;
   

• opiniowanie wniosków w sprawie powołania poszczególnych osób na stanowiska Szefa i Zastępców Szefa Agencji Wywiadu;
   

• opiniowanie projektu budżetu w zakresie dotyczącym Agencji Wywiadu oraz sprawozdania z jego wykonania;
   

• ocena współdziałania Agencji Wywiadu z pozostałymi służbami specjalnymi Rzeczypospolitej Polskiej;
   

• ocena współdziałania Agencji Wywiadu z organami administracji państwowej;
   

• badanie skarg dotyczących działalności Agencji Wywiadu.

Agencja Wywiadu – personalia

Szef Agencji Wywiadu Status Szefa Agencji Wywiadu

Szef Agencji Wywiadu jest centralnym organem administracji rządowej; podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów; działa przy pomocy Agencji Wywiadu na podstawie ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Działalność Szefa Agencji Wywiadu podlega kontroli Sejmu.

Szefa Agencji Wywiadu powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych. Kandydat na Szefa Agencji Wywiadu musi spełniać określone ustawą wymagania.

Zastępców Szefa Agencji Wywiadu powołuje i odwołuje na wniosek Szefa Agencji Wywiadu Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

Odwołanie Szefa Agencji Wywiadu z zajmowanego stanowiska możliwe jest w przypadkach określonych w ustawie.

Szefa Agencji Wywiadu, w czasie jego nieobecności, zastępuje wyznaczony przez niego zastępca działający w ramach udzielonych mu przez Szefa Agencji Wywiadu pełnomocnictw.

Ustawa dopuszcza również czasowe powierzenie obowiązków Szefa Agencji Wywiadu.

Kompetencje Szefa Agencji Wywiadu

Szef Agencji Wywiadu w zakresie swych uprawnień i obowiązków:

• wydaje zarządzenia, decyzje, rozkazy, wytyczne i polecenia określające sposób działania Agencji Wywiadu;
   

• nadaje jednostkom organizacyjnym Agencji Wywiadu, w drodze zarządzeń, regulaminy organizacyjne określające ich wewnętrzną strukturę i szczegółowe zadania;
   

• może tworzyć lub powoływać - w zakresie swojej właściwości i stosownie do potrzeb - zespoły o charakterze stałym lub doraźnym, a także kolegialne organy doradcze i opiniodawcze, a także tworzyć, przekształcać i likwidować ośrodki szkolenia Agencji Wywiadu;
   

• kieruje Agencją Wywiadu - bezpośrednio lub przez swoich zastępców, a także przy pomocy dyrektorów poszczególnych biur Agencji; może również upoważnić podległych mu funkcjonariuszy do załatwiania - w określonym zakresie - spraw w swoim imieniu;
   

• wnioskuje do Prezesa Rady Ministrów o powołanie i odwołanie Zastępców Szefa Agencji Wywiadu;
   

• przedstawia Prezesowi Rady Ministrów: roczne plany działania Agencji Wywiadu oraz sprawozdania z jej działalności;
   

• współdziała w ramach realizacji swoich zadań z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego przy uwzględnieniu szczegółowego rozdziału kompetencji pomiędzy tymi służbami specjalnymi oraz na zasadach, w zakresie i w trybie określonym przez Prezesa Rady Ministrów;
   

• w zakresie swojej właściwości, w celu realizacji zadań Agencji Wywiadu może podejmować - po uzyskaniu zgody Prezesa Rady Ministrów - współdziałanie z właściwymi organami i służbami innych państw;
   

• uczestniczy w posiedzeniach Kolegium do Spraw Służb Specjalnych;
   

• w zakresie swojej właściwości (sprawy ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa), przekazuje niezwłocznie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów informacje mogące mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej;
   

• jeśli uzyskane informacje dotyczą spraw objętych zakresem działania właściwego ministra - przekazuje je temu ministrowi, chyba że Prezes Rady Ministrów zdecyduje inaczej;
   

• otrzymuje od organów administracji rządowej informacje istotne dla bezpieczeństwa zewnętrznego i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej; informacje te przekazuje Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów, właściwym ministrom, a także - w zakresie jego właściwości - Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
   

• określa obieg informacji, w tym niejawnych, w Agencji Wywiadu oraz udziela zezwoleń aktualnym i byłym funkcjonariuszom i pracownikom Agencji Wywiadu, a także osobom udzielającym im pomocy w wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, na udzielenie informacji niejawnej określonej osobie lub instytucji;
   

• jest właściwy w sprawach osobowych funkcjonariuszy w zakresie: przyjmowania do służby w Agencji Wywiadu, mianowania na stanowiska służbowe, przenoszenia, delegowania, oddelegowywania (w tym poza Agencję Wywiadu), zwalniania i odwoływania ze stanowisk służbowych, zawieszania w czynnościach służbowych i uchylania zawieszenia, zwalniania ze służby oraz stwierdzania wygaśnięcia stosunku służbowego, a w określonym zakresie - także do mianowania na stopień;
   

• posiada w stosunku do funkcjonariuszy Agencji Wywiadu władzę dyscyplinarną, będąc właściwym do wymierzania im kar oraz udzielania wyróżnień; w stosunku do funkcjonariuszy Agencji Wywiadu, w zakresie postępowania w sprawach o wykroczenia, wykonuje uprawnienia Policji wynikające z przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia;
   

• jest właściwy w innych sprawach osobowych funkcjonariuszy, w szczególności w zakresie: udzielania funkcjonariuszom zezwoleń na wyjazd za granicę, a także na przynależność do organizacji lub stowarzyszeń zagranicznych albo międzynarodowych oraz podjęcia decyzji o skierowaniu funkcjonariusza na badania psychofizjologiczne.

Szef Agencji Wywiadu - gen.bryg. Maciej Hunia

Zastępca Szefa Agencji Wywiadu - płk Marek Stępień

Zastępca Szefa Agencji Wywiadu - ppłk Piotr Juszczak

Zastępca Szefa Agencji Wywiadu - płk Paweł Woźniak

Bibliografia:

http://www.aw.gov.pl

Vincent V. Severski, Nielegalni, Czarna Owca Warszawa 2011