Ekspresjonizm niemiecki - tendencja w sztuce , przeciwieństwo realizmu, wykreowanie własnego świata, przedstawienie emocji, problemów z którymi mierzy się człowiek, świat wygląda tak jak psychika bohatera, pesymistyczny charakter
Cechy:
szczególna tematyka (rozdwojenie jaźni, szaleństwo )
przejęcie środków stylistycznych z ekspresjonistycznego malarstwa, teatru
mroczny charakter
motywy fantastyczne
ekstrawaganckie kostiumy
specyficzny makijaż ( wyostrzenie rys)
dysonans
autonomiczny, plastyczny kadr jako kompozycyjnie zamknięty obraz, nie troszczono się o narracyjną funkcjonalność wobec fabuły
zrywy, zatrzymania, zwolnienia w mrocznych, interesujących momentach
brak realnej perspektywy, linie krzywe , ukośne, zygzaki
aktorzy zlewają się z przestrzenią ( czasami dochodzi do animizacji :drzewa mają oczy)
krzykliwość
kontrast
groteska
kino scenografów ( uteatralniona scenografia stworzona w studio )
nierealistyczny charakter ( sztuczne światło, namalowane na płótnie budynki pozbawione realizmu, cienie malowane na płótnie, ekspresywność elementów scenografii np. za wysokie krzesła urzędników) wystylizowane aktorstwo ( grają jakby w transie)
częste wytwarzanie w widzu niepewności, co jest prawdą, a co jedynie urojeniem bohatera ( “Gabinet doktora Caligari”, “Zmęczona śmierć”)
“Gabinet doktora Caligari” R.Wiene (1919)
typowy film ekspresjonistyczny
film artystyczny (narodziny kina artystycznego)
skierowany do elitarnej, nie jak wcześniej masowej publiczności
kompozycja klamrowa
imponująca scenografia, wystylizowana, nierealistyczna (zbudowanie dekoracji w atelier nie tylko wnętrz , ale i pleneru : ulic miasta, otoczenia)
kamera statyczne, frontalne kadrowanie, nierealistyczne oświetlenie
fabuła: młody człowiek Francis snuje opowieść o morderstwach dokonanych w Holstenwall. Morderca zabił między innymi jego przyjaciela. Bohater odkrywa że zbrodnie są dziełem szarlatana, który nazywa się doktorem. Dokonał on ich za pomocą medium ( innej osoby). W finale okazuje się jednak że cała opowieść jest opowieścią wariata. Gdy Francis demaskuje Caligarego jako faktycznego inspiratora zbrodni, dowiadujemy się , że jest on w rzeczywistości doktorem a główny bohater jest pacjentem w szpitalu psychiatrycznym, którego rzekomy zbrodniarz jest dyrektorem !
jedna z interpretacji : Caligari , który posługuje się posłusznym mu medium jako figura tyrana, który wydaje rozkazy zabijania swoim poddanym ( Caligari jako zapowiedź Hitlera)
film zapoczątkował modę na ramę narracyjną
“Zmęczona śmierć” Fritza Langa
rama narracyjna
fabuła: dzieje nieszczęśliwych kochanków, których rozdzieliła śmierć.Poetycka baśń, w której bohaterka błądzi u stóp olbrzymiego muru, po nie kończących się schodach, aby dotrzeć wreszcie do sali pełnej dopalających się świec. Każda z nich symbolizuje ludzkie życie. To królestwo Śmierci, gdzie dziewczyna chce odzyskać utraconego kochanka. Śmierć zawiera z nią układ - jeśli uda jej się ocalić trzy życia ludzkie, symbolizowane płomieniem trzech świec, wyrok Przeznaczenia zostanie cofnięty. W tym momencie struktura fabularna zostaje rozbita na trzy epizody: arabski, wenecki i chiński. Bohaterka zostaje przeniesiona do krain odległych w czasie i przestrzeni, by przekonać się, jak trudno jest oszukać przeznaczenie ( nie udaje się jej to)... W trzech kostiumowych epizodach powtarza się historia o beznadziejności wysiłku zmierzającego do wyrwania ukochanego Śmierci .
“Fantom” Murnau
fabuła: bohater spisuje po latach historię swojej burzliwej młodości, kiedy owładnięty ambicją i pożądaniem uganiał się na “fantomem” idealnej kobiety o wysokiej pozycji społecznej przegapił prawdziwą miłość, zmarnował talent literacki i wkroczył na drogę przestępczą
nie jest typowo ekspresjonistyczny; sekwencja ekspresjonistyczna “dnia walącego się w posadach” na bohatera który zdefraudował pieniądze ciotki ; cały świat wydaje się walić
“Nosferatu” Murnau
adaptacja powieści Stokera “Dracula”
fabuła: historia agenta nieruchomości Huttera, który w rzeczywistości jest wampirem Nosferatu i sprowadza dżumę i śmierć na północnoniemieckie miasto. Rolę wybawczyni spełnia jego żona Ellen, która ratuje miasto przed zagładą poświęcając własne życie
historia opowiedziana m.in za pomocą narracji pośredniej: księga o wampirach, listy pisane przez Huttera do Ellen, dziennik podkładowy statku i inne
“Doktor Mabuse” Lang
pastisz ( naśladuje cechy jakiegoś stylu) ekspresjonistyczny - ostentacyjnie ekspresjonistyczny design jest wzięty w cudzysłowie
“Metropolis” Lang
fantastycznie zbudowane miasto
pesymistyczny charakter: brak miejsca na miłość
fabuła: tworzenie sztucznej Marii
ważna scena: człowiek przesuwający wskazówki zegara
stroje, tarcze mają ten sam wzór co wnętrza ( stopienie z tłem-typowe dla ekspresjonizmu)
tworzenie ornamentu z mas
“M- Morderca” Lang
-motyw psychozy
- film dźwiękowy
- fabuła: mordercę łapią przestępcy dzięki niewidomej osobie, która odcisnęła na plecach zabójcy literę M za pomocą kredy
KULTURFILME
filmy edukacyjne, dokumentalne
tworzone od roku 1924 przez UFA
propagowanie wiedzy i rozpowszechnianie idei
przykłady:
“Drogi do siły i piękna” W.Prager
propaguje sport, ćwiczenia fizyczne
lansuje atletyczny model piękna ( kadry z nagimi atletami)
“Cud stworzenia” H.W. Kornblum
przedstawienie dotychczasowej wiedzy o człowieku we wszechświecie
atrakcyjna forma przedstawienia: podróż przez Mleczną Drogę statku kosmicznego
pesymistyczny charakter : przepowiedzenie zagłady ludzkości na podstawie praw fizyki
“Tajemnice duszy” Pabsta
fabularne przedstawienie procesu psychoterapii
mężczyzna dręczony przez irracjonalny lęk przed nożem i przymus zabicia żony zostaje wyleczony dzięki psychoterapii
FILM MONTAŻOWY
częste manipulowanie faktami
szybko zmieniające się kalejdoskopowe obrazy
“Berlin” Ruttmann
eksperymentalny film dokumentalno-historyczny
-artystyczny charakter
tematyka miasto ; przedstawienie jednego dnia z życia stolicy
“Przygody dziesięciomarkowego banknotu” Freunda
-historia wędrującego z rąk do rąk pieniądza
KAMMERSPIEL
tendencja przeciwstawna ekspresjonizmowi
wykorzystywano niektóre elementy poetyki ekspresjonistycznej(nastrojowość, grę światła i cienia, posępny nastrój i sugestywny obraz człowieka poddanego fatalizmowi losu), jednakże zasadniczo sprzeciwiano się tematyce tamtych filmów - odchodzących od „zwykłego” bohatera w kierunku irracjonalności, fantastyki i grozy.
nazwa : “film kameralny”
niewielka liczba postaci, ograniczona przestrzeń (akcja głównie w jednym, dwóch miejscach)
akcja toczyła się w realiach codziennego życia w których bohater przeżywał kryzys (np. w “Świętoszku” pan domu wraca z podróży i wpada w dewocję , szasta pieniędzmi pod wpływem Świętoszka)
zwrócenie większej uwagi na funkcję ( np. rodzinną społeczną) niż na charakter postaci np. brak imion w filmie “Portier z hotelu Atlantic” - określenia: portier, goście hotelowi
często (ale nie zawsze)zakończenia tragiczne np. film “Sylwester” zakończenie: samobójstwo bohatera w Nowy Rok
“Świętoszek” Murnau
Portier z hotelu Atlantic” Murnau
główny bohater (antybohater) to były portier luksusowego hotelu, który z racji wieku został zdegradowany do pozycji “dziadka klozetowego”, był kimś a stał się nikim ( ludzie nie mieli do niego szacunku nawet gdy pod koniec odziedziczył w spadku hotel)
film kończy się pozornym happy endem (patrz wyżej) , ale epilog zawiera napis , że w prawdziwym życiu taka historia nie mogłaby się zdarzyć
Murnau wykorzystuje świadomie niedoskonałość kamery dla osiągnięcia efektów
niestandardowe ujęcia kamery ( dynamizm, cudowne światło
-estetyka ekspresywna (cienie)
FILMY KOSTIUMOWE
osadzone w nieokreślonej przeszłości
sensacyjno-melodramatyczna fabuła
“Zona Farona” Ernst Lubitsch ( 6 tysięcy statystów! , monumentalna dekoracja)
“Carmen” Ernst Lubitsch
FILMY HISTORYCZNE
“Nibelungi” Lang
wielki nakład finansowy
motyw fantasy np. scena ze smokiem ( w środku smoka przebrani aktorzy)
bohater Zygfryd
Langowi zarzucono propagowane nacjonalizmu ( niesłusznie, on jedynie demaskował system totalitarny)
“Otello” Lang