Korzyści płynące z drzew

Najwięcej drzew jest w lesie, ale przecież nie tylko tam rosną. Uczestniczą też w naszym życiu w miastach i wioskach, a ich roli nie sposób nie doceniać. W niektórych krajach (głównie USA) podejmuje się nawet próby wyceny monetarnych korzyści płynących z żywych drzew w miastach. Jest to zagadnienie coraz bardziej istotne ze względu na stale pogarszające sie warunki życia mieszkańców miast. Życie na “ wyspach ciepła”, które tworzą się w centrach wielkich miast sprzyja rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych. Drzewa kształtują mikro- i makroklimat. W odniesieniu do klimatu globalnego drzewa mają istotny wpływ na redukcję gazów cieplarnianych. Drzewa mają zdolność pochłaniania, CO2 i wbudowywania go w swoje tkanki. Zdolność ta przyczynia się do obniżenia sumy dwutlenku węgla w atmosferze. Wielkie, długo żyjące i umiarkowanie rosnące drzewo może zgromadzić 3 tony węgla, to jest 1000 razy więcej niż zgromadzone przez małe, krótko żyjące drzewo. Jeśli chodzi o skalę lokalną można wymienić kilka podstawowych korzyści ściśle związanych ze wzrostem i funkcjonowaniem drzew w mieście:

• regulacja temperatury powietrza

• oczyszczanie powietrze

• ograniczanie spływu powierzchniowego

• ograniczanie hałasu

• tworzenie siedlisk dla innych gatunków

• korzyści społeczne

Regulacja temperatury powietrza

Drzewa obniżają temperaturę powietrza przez ocienianie i transpirację. Efekt chłodzący pojedynczego drzewa przyrównuje się do pracy 5 klimatyzatów przez 20 godzin na dobę. Właściwie posadzone i utrzymane drzewa przy domu mogą spełniając funkcję doskonałej osłony przeciwwietrznej, obniżając koszty ogrzewania o 10–12%. Dobrym przykładem zastosowania teorii w praktyce jest Atlanta. W mieście tym istniał niewydolny system klimatyzacyjny i stale przeciążona sieć elektryczna zaopatrująca tenże system. Problem zlikwidowano prowadząc kosztowne nasadzenia. Przez posadzenie 5 tys. większych drzew i 60 tys. mniejszych zredukowano o 1/3 zasięg wysp ciepła, co automatycznie przełożyło sie na wyraźną redukcję kosztów wydawanych na energię do chłodzenia pomieszczeń. Rozwiązanie problemu za pomocą drzew pozwoliło nie tylko oszczędzać energię, ale też zredukować ilość gazów cieplarnianych powstających przy jej powstawaniu.

Oczyszczanie powietrza

Drzewa redukują zanieczyszczenia pyłowe i gazowe znajdujące się w powietrzu. 100 Drzew usuwa 454 kg zanieczyszczeń rocznie. Na ulicy pozbawionej drzew może być 3 razy więcej znieczyszczeń pyłowych niż na ulicy zadrzewionej i dziesięciokrotnie więcej niż w pobliskim parku. Obliczono, że w dużym mieście jak Chicago, drzewa usuwają w ciągu sezonu wegetacyjnego 5575 ton zanieczyszczeń. Wartość tej “jednorocznej pracy” wyniosła ponad 10 mln dolarów. Należy jednak zaznaczyć, że tak spektakularne efekty oczyszczania powietrza zawdzięczamy tylko dużym drzewom( małe oczyszczają powietrze o 60–80 razy mniej). Drzewa wzbogacają też powietrze w substancje lotne, które mają charakter bakteriobójczy, stymulujący proces oddychania i krążenia oraz regulujący prace układu nerwowego u ludzi.

Ograniczanie spływu wód powierzchniowych

Polska ma jedne z najmniejszych w Europie zasobów wód powierzchniowych porównywalne do zasobów Egiptu. Jednym z powodów niedoborów wody w naszym kraju jest zbyt szybki spływ powierzchniowy. W miastach woda opadowa spływa po nieprzepuszczalnych nawierzchniach, a w terenach otwartych systemem rowów melioracyjnych. Drzewa w znacznym stopniu ograniczają spływ wód opadowych. W czasie opadów liście przechwytują wodę, która pozostaje w obrębie korony, pod koroną w resztkach organicznych i w tkankach drzewa. Część wody wyparowuje, część skapuje z liści i gałęzi, cześć spływa po pniu. Drzewa redukując natężenie i tempo spływu powierzchniowego mają wpływ na zmniejszenie niebezpieczeństwa powodzi. Możliwość magazynowania wody w obrębie korony dużego drzewa określa się na około 280 do 450 litrów. Przy czym powierzchnia liści 100-letniego buka, odpowiada 6–7 lipom o średnicy korony ok. 10m i aż 1700 młodym bukom o średnicy korony 1m. Ograniczenie spływu powierzchniowego redukuje koszty budowy instalacji burzowych Badania w stanie Arkansas dowiodły, że zwiększenie powierzchni zajmowanej przez drzewa z 27% do 40 % powodowało spadek o 31% spływu wód powierzchniowych. W rejonie Baltimore – Waszyngton obliczono oszczędności z redukcji spływu wód powierzchniowych na ponad 4, 68 bilionów $. Dodatkowe pozytywne działanie drzew, zwłaszcza szybko rosnących polega na ich zdolności detoksykacyjnych, które np. polegają na oczyszczaniu wody z metali ciężkich.

Ograniczenie hałasu

Właściwie posadzone drzewa i krzewy redukują nawet o 50% odczucie hałasu. Skuteczność barier z roślinności jest w dużym stopniu związana jest z percepcją walorów krajobrazowych. Subiektywne odczucie natężenia hałasu jest niwelowane przez wrażenia estetyczne – zwiększenie “psychologicznej” skuteczności bariery akustycznej jest możliwe nawet o 75%. Wizualne walory barier z roślinności uważa sie za ważniejsze dla zmniejszenia odczucia słuchowego hałasu, niż surowe bariery sztuczne.

Ostoja dzikiej przyrody

Tereny zadrzewione przyciągają ptaki i innych przedstawicieli dzikiej przyrody. Badania awifauny wykazały, że na terenach pokrytych, co najmniej w 50% przez drzewa i inną roślinność występowały różne gatunki ptaków, a także wiewiórki. Na terenach bez drzew dominują myszy i szczury.

Korzyści społeczne

Mieszkańcy dużego miasta zapytani, jakie z 25 różnych rzeczy są ważne dla ich szczęścia wybrali kwiaty i drzewa ze względu na ich piękno i pozytywne oddziaływanie psychologiczne. Stwierdzono, że otoczenie przyrodnicze poprawia nastrój, zwiększa poczucie wartości, poprawia koncentrację, wpływa na lepsze stosunki międzyludzkie i tworzenie wspólnoty mieszkaniowej. Pacjenci szpitali zdrowieją szybciej po operacjach, kiedy ich pokój ma widok z okna na drzewa. Stwierdzono łagodzące działanie zieleni na dzieci z ADHD oraz agresję osób z chorobą Alzheimera.

W Wielkiej Brytanii, Holandii i USA stwierdzono wpływ parków założonych wokół domów na zmniejszenie przestępczości o 38 do 55% oraz na stymulowanie organizacji grup mieszkańców dla utrzymania tych terenów. Właściwie posadzone drzewa wpływają na bezpieczeństwo ruchu przez zmniejszenie monotonii trasy i redukcję oślepiania ze strony pojazdów. Wielkie i silne drzewa są odbierane, jako dziedzictwo narodowe i nadają miejscom (często w powiązaniu z architekturą) monumentalną jakość.

Jak wynika z powyższych rozważań korzyści płynących z drzew jest wiele. Są one jednak wciąż nieuświadamiane i przez to niedoceniane przez mieszkańców. Jednak pomału i to się zmienia. Wyraźną tego oznaką może być np. wzrost wartości działek z dobrze urządzonym krajobrazem, a także promowanie i intensywny rozwój turystyki i rekreacji powiązanych mocno z terenami otwartymi. Zbliża się czas, kiedy będziemy otaczać drzewa rosnące wśród nas coraz większą troską i szacunkiem. Mamy coraz większą świadomość ich wartości dla naszego życia, a także zdajemy sobie sprawę, że nie tak łatwo byłoby ich obecność zastąpić.

Krzysztof Doniemalski