Ministerstwo Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej
Ramy Odniesienia Polityki Zatrudnienia
Warszawa
Spis treści: strona
Rozdział I: Wprowadzenie 3
1.1. Cel dokumentu 3
1.2. Podstawa formalna 3
1.3. Podstawy opracowania dokumentu 3
1.4. Zarys unijnej polityki zatrudnienia 3
Rozdział II: Sytuacja w obszarze zatrudnienia i rynku pracy w Polsce 5
2.1. Osoby pracujące. 5
2.2. Bezrobotni 5
2.3. Sytuacja w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw………………… …………. 6
2.4. System edukacji i jego zmiany ……………………………………………………….6
Rozdział III: Polityka Rządu w zakresie rozwoju zasobów ludzkich 7
3.1. Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach
2000-2006 7
3.1.1. Poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich 7
3.1.2. Rozwój przedsiębiorczości 8
3.1.3. Poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku …………………………………………………………………………8
3.1.4. Wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy 9
3.2. Wspólna Ocena Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia 9
3.3. Strategia społeczno-gospodarcza: Przedsiębiorczość – Rozwój – Praca. 10
3.4. Projekt Strategii Polityki Społecznej na lata 2002 — 2005 10
3.5. Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r. 11
3.6. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 11
Rozdział IV: Priorytety i działania Narodowego Planu Rozwoju wspierające zatrudnienie i rozwój zasobów ludzkich 13
4.1. Zarys Programów Operacyjnych realizowanych w ramach NPR 13
4.2. Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich 13
4.3. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki 15
4.4. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich 15
4.5. Sektorowy Program Operacyjny – Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 16
4.7. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 17
Rozdział V: Spójność priorytetów i działań Narodowego Planu Rozwoju z unijną polityką zatrudnienia 19
Aneks: Struktura priorytetów i działań programów operacyjnych NPR 23
Ramy Odniesienia Polityki Zatrudnienia wyznaczają kierunki polityki Rządu Rzeczypospolitej Polskiej nakierowane na rozwój zasobów ludzkich przy wsparciu europejskich Funduszy Strukturalnych. Dokument ten obrazuje sytuację w obszarze zatrudnienia i rynku pracy w Polsce oraz jej kontekst polityczny na tle unijnej polityki zatrudnienia. Pokazuje również związek z priorytetami wyznaczonymi przez Wspólną Ocenę Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia oraz przez inne strategiczne dokumenty z obszaru polityki społecznej i rynku pracy. Ramy Odniesienia Polityki Zatrudnienia maja na celu wskazanie spójności planowanych działań, które będą podejmowane w sektorze rozwoju zasobów ludzkich z polityką Rządu, Europejską Strategią Zatrudnienia oraz Rozporządzeniem dotyczącym Europejskiego Funduszu Społecznego.
Niniejsze Ramy Odniesienia Polityki Zatrudnienia zostały przygotowane w zgodzie z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Rady nr 1260 z dnia 21 czerwca 1999 r. wprowadzającymi ogólne przepisy funduszy strukturalnych.
Ponadto w związku z objęciem całego terytorium Polski Celem 1 działania europejskich instrumentów finansowych w latach 2004-2006 możliwe będzie wsparcie ze wszystkich Funduszy Strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie – Sekcja Gwarancji oraz Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa a także z Funduszu Spójności.
Niniejszy dokument został opracowany na podstawie następujących dokumentów:
Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach 2000-2006 (dalej: Strategia) przyjęta w 2000 r. przez Rząd Rzeczpospolitej Polskiej (RP)
Wspólna Ocena Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia (dalej: Ocena) przyjęta w 2001 r. przez Rząd RP i Komisję Europejską
Strategia społeczno-gospodarcza: Przedsiębiorczość – Rozwój – Praca przyjęta przez Rząd RP w 2002 r.
Projekt Strategii Polityki Społecznej na lata 2002 — 2005
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 (NPR) przyjęty przez Rząd RP w 2003 r. oraz realizujących go Programów Operacyjnych.
Wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej zgodnie uznają problem wzrostu zatrudnienia jako sprawę dla nich priorytetową. Wspólnotowa polityka zatrudnienia stała się celem ponadnarodowym, uznawanym przez wszystkie państwa członkowskie i określanym mianem Europejskiej Strategii Zatrudnienia (European Employment Strategy – EES).
Strategia ta wyznacza główne cele – filary unijnej polityki zatrudnienia:
poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich,
rozwój przedsiębiorczości,
poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników,
wzmocnienie polityki równości na rynku pracy.
Traktat Amsterdamski dał uprawnienia Radzie Unii Europejskiej do wydawania tzw. Wytycznych w sprawie zatrudnienia, obowiązujących wszystkie kraje członkowskie. Wydawane corocznie Wytyczne dotyczą intensyfikacji działań w ramach czterech filarów polityki zatrudnienia. Stanowią one punkt odniesienia dla programowania działań Europejskiego Funduszu Społecznego, który jest głównym instrumentem wspierania zatrudnienia w Unii Europejskiej. Cele, jak również zasady działania Europejskiego Funduszu Społecznego ujęte zostały w znowelizowanym Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 12 lipca 1999 roku w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego (1784/1999/WE):
Rozporządzenie określa obszary wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego:
rozwijanie
i promowanie aktywnej polityki rynku pracy mającej na celu
przeciwdziałanie
i
zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego
bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, ułatwianie
ponownej integracji długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy, a
także wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych oraz osób
powracających na rynek pracy po okresie nieobecności na nim
(“aktywizacja
zawodowa bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem”)
promowanie równości szans w dostępie do rynku pracy dla wszystkich, a zwłaszcza dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (“przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu”)
promocja i doskonalenie:
szkoleń zawodowych;
edukacji;
doradztwa, jako część polityki kształcenia ustawicznego w celu:
ułatwienia i polepszenia dostępu do rynku pracy oraz integracji z nim,
podwyższenia i utrzymania potencjału zatrudnieniowego osób,
promowania mobilności zawodowej (“kształcenie ustawiczne”)
promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków rynku pracy kadry pracowniczej, popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy, rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy i podwyższaniu kwalifikacji, rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii (“doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsiębiorczości”)
działania zorientowane na zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku pracy, włącznie z możliwością rozwijania kariery zawodowej, zwiększanie dostępu kobiet do nowych miejsc pracy, pomoc w uruchamianiu działalności gospodarczej, a także działania zakładające zmniejszenie dysproporcji w ramach zarówno pionowych jak i poziomych struktur rynku pracy, których podstawą jest dyskryminacja o podłożu płciowym (“aktywizacja zawodowa kobiet”)
Decyzją Rady Unii Europejskiej z dnia 18 lutego 2002 roku w sprawie Wytycznych dla polityki zatrudnienia Krajów Członkowskich na rok 2002 za cel horyzontalny uznano budowę warunków do osiągnięcia pełnego zatrudnienia w społeczeństwie opartym na wiedzy.
W latach 1999 – 2001 sytuacja na rynku pracy uległa pogorszeniu, co znalazło swój wyraz w spadku zatrudnienia oraz wzroście poziomu i natężenia bezrobocia.
W końcu 2001 r. liczba pracujących w Polsce wyniosła 14 963,1 tys. osób (bez jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego) i była niższa o 958,0 tys. osób (o 6,0%) w porównaniu z końcem 1998 r. Równocześnie odnotować należy zmniejszające się tempo spadku liczby pracujących w ostatnich latach. Liczba pracujących w roku 2001 zmniejszyła się o 1,3%.
Spadkowi ogólnego poziomu zatrudnienia towarzyszyły zmiany w jego strukturze według form własności i sektorów ekonomicznych. W okresie 1999 – 2001 udział pracujących w sektorze publicznym ulegał zmniejszeniu: z 29,3% w końcu 1998 r. do 24,7% w końcu 2001 r. Natomiast rosły udziały pracujących w sektorze prywatnym, wynosząc 70,7% w 1998 r. a już 75,3% w 2001 r. Zmiany te należy ocenić pozytywnie, gdyż świadczą o rosnącej roli sektora prywatnego w gospodarce, a także o kontynuacji procesu prywatyzacji.
Z
analizy struktury pracujących według sektorów ekonomicznych
wynika, że w okresie
1999
– 2001 największe zmiany miały miejsce w sektorze przemysłowym,
gdzie w końcu
1998
r. pracujący w tym sektorze stanowili 28,8%, a w 2001 r. już tylko
25,3%. Udział pracujących w sektorze rolniczym uległ niewielkiemu
wzrostowi: – z 27,4% w 1998 r. do 28,8% w 2001 r. W sektorze usług
pracujący stanowili: 43,8%
ogółu
pracujących w 1998 r. i 45,9% w 2001 r. Przedstawiona ewolucja
struktur według sektorów ekonomicznych wskazuje na dokonującą się
restrukturyzację przemysłu oraz rozwój sektora usług, co jest
zjawiskiem korzystnym. Niekorzystnym natomiast zjawiskiem jest wzrost
pracujących w sektorze rolniczym. Wysoki udział pracujących w tym
sektorze wskazuje na ogromne wyzwanie, jakie stoi przed polską
gospodarką w najbliższych latach.
O niekorzystnej sytuacji w zatrudnieniu świadczy również wskaźnik zatrudnienia (obliczony jako udział procentowy ludności pracującej do ludności w wieku 15-64 lata), który w IV kwartale 2001 r. wyniósł 52,7% i był niższy o 2 pkt. procentowe w porównaniu do roku poprzedniego.
W końcu 2001r. bezrobocie rejestrowane w Polsce obejmowało 3 115 tys. osób, stanowiąc 17,4% ogółu ludności aktywnej zawodowo. Zarówno osiągnięty poziom bezrobocia, jak i udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo osiągnęły wielkości nie notowane dotychczas w całym okresie transformacji. Zjawisko to było wynikiem nałożenia się wzrostu liczby osób poszukujących pracy oraz zmniejszenia popytu na pracę. Liczba bezrobotnych była o prawie 413 tys. (o 15,3%) wyższa niż w końcu roku 2000, a stopa bezrobocia wzrosła w tym okresie o 2,3 punktu procentowego.
Z analizy danych wynika, iż w dalszym ciągu w najtrudniejszym położeniu znajdują się słabo rozwinięte rolnicze regiony Polski zachodniej i północno-wschodniej. Najniższe natężenie bezrobocia występuje w wielkich aglomeracjach miejskich, o najwyższym w skali kraju stopniu urbanizacji oraz rozwoju przemysłu i usług.
W 2001 r. zaobserwowano niższe tempo wzrostu bezrobocia wśród kobiet (10,1%) w porównaniu do mężczyzn (21,6%), czego wynikiem jest zmniejszenie udziału procentowego bezrobotnych kobiet w ogólnej populacji bezrobotnych (z 55,2% w końcu 2000r. do 52,7% w końcu 2001r.). Zjawisko długotrwałego bezrobocia nadal jednak częściej występowało wśród kobiet, niż wśród mężczyzn (w końcu 2001r. 34,9% bezrobotnych kobiet i 18,4% mężczyzn pozostawało bez pracy powyżej 24 miesięcy).
Nadal najbardziej zagrożona bezrobociem jest grupa ludzi młodych w wieku do 24 lat, która w końcu 2001 r. stanowiła 29,5% ogółu bezrobotnych, co spowodowane było nałożeniem się wyżu demograficznego na ogólne spowolnienie koniunktury i spadek liczby miejsc pracy. W następnej kolejności grupą zagrożoną są osoby w wieku 25-34 lata (26,9%) oraz 35-44 lata (23,2%). Analogiczne wskaźniki w końcu 2000 r. wynosiły odpowiednio: 30,5%, 26,4% oraz 23,2%. Dane te wskazują na nieznaczną poprawę sytuacji na rynku pracy osób bezrobotnych w młodszych grupach wieku.
Ważną rolę w ograniczaniu bezrobocia strukturalnego mają do spełnienia instrumenty aktywnej polityki państwa na rynku pracy. W Polsce jej znaczenie dla redukcji bezrobocia było dotychczas niezbyt duże, co wynikało przede wszystkim z ograniczonych środków, jakie można było przeznaczyć z Funduszu Pracy na ten cel.
W 2001 r. na programy aktywne rynku pracy (bez uwzględniania wydatków na przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników) wydatkowano ogółem kwotę 468,3 mln zł. Kwota ta była o 357,7 mln zł (43,3%) niższa w porównaniu do roku poprzedniego i o 480,6 mln zł (50,7%) niższa w porównaniu do 1999 r. Procentowy udział wydatków na aktywne programy rynku pracy w wydatkach Funduszu Pracy ogółem w rozpatrywanym okresie miał tendencję malejącą i wynosił: 17,0% w 1999 r., 11,5% w 2000 r. i 5,6% w 2001 r. (źródło: KUP)
2.3. Sytuacja w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw
Większość miejsc pracy w polskiej gospodarce tworzy sektor małych i średnich przedsiębiorstw, których liczba w 2002 r. wynosiła 1 763 tys. Przedsiębiorstwa zatrudniają blisko 67% ogółu pracujących, wytwarzając 49,4% PKB. Ta stosunkowo mała efektywność wynika przede wszystkim z dużego rozdrobnienia przedsiębiorstw, w których miejsca pracy nie wymagają wysokiego poziomu kwalifikacji. Potęguje to także niski poziom współpracy ze sferą badawczo-rozwojową i małe nakłady inwestycyjne na działalność innowacyjną. Udział nakładów na działalność badawczo-rozwojową w relacji do PKB wyniósł w Polsce w 2000 r. 0,7%, podczas gdy w krajach UE osiąga on blisko 2%.
2.4. System edukacji i jego zmiany
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w Polsce dokonał się znaczny postęp, jeśli chodzi o poziom wykształcenia ludności. Liczba osób z wykształceniem co najwyżej podstawowym zmniejszyła się, natomiast wzrósł udział osób z wykształceniem średnim i wyższym. W roku 1997 tylko około 30% osób posiadało jedynie wykształcenie podstawowe, natomiast odsetek osób z wykształceniem wyższym wzrósł z 2% w roku 1970 do około 11%. Wzrost poziomu wykształcenia dokonywał się w inny sposób dla mężczyzn i kobiet. Obecnie 57% pracujących kobiet posiada co najmniej wykształcenie średnie ogólnokształcące, podczas gdy 43% mężczyzn legitymuje się jedynie wykształceniem zawodowym. W latach 2000/2001 wskaźnik skolaryzacji wynosi odpowiednio w szkolnictwie podstawowym 100,4% (dane uwzględniają uczniów klas I i II gimnazjów), średnim 70,1%, zasadniczym zawodowym 20%, natomiast wyższym 40,7%. Wskaźniki skolaryzacji młodzieży na poziomie szkół średnich i wyższych pozwalają z optymizmem patrzeć w przyszłość. Niestety, przez najbliższe 10-15 lat, o poziomie wykształcenia całego społeczeństwa w ujęciu statystycznym, będą decydowały osoby dorosłe, które już ukończyły edukację szkolną. Stąd też kluczową rolę powinno odgrywać kształcenie ustawiczne.
Program rozwoju zasobów ludzkich jest integralnym elementem realizowanej przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej polityki rynku pracy, zmierzającej do wzrostu zatrudnienia i ograniczenia społecznych skutków bezrobocia.
Strategia wyznacza kierunki działań, jakie należy podjąć, aby sprostać wyzwaniom rynku pracy. Polityka rynku pracy określona Strategią realizowana będzie poprzez działania polityki krajowej finansowanej środkami własnymi oraz Programy Operacyjne w ramach Narodowego Planu Rozwoju, współfinansowane ze środków Funduszy Strukturalnych. Strategia wskazuje na konieczność poprawy jakości zasobów ludzkich, jako warunku zdolności do uzyskania i utrzymania zatrudnienia. Poprawa ta następować będzie m.in. poprzez reformę systemu edukacji młodzieży, rozwój edukacji ustawicznej osób dorosłych i podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych. Określone w strategii cele realizowane są w ramach czterech niżej opisanych filarów.
Podwyższanie potencjału kwalifikacyjnego, jako jeden z elementów kształtowania polityki strukturalno-rozwojowej kraju oraz dbałość o poprawę zatrudnialności społeczeństwa, jest jednym z najistotniejszych celów polityki społeczno – gospodarczej rządu.
Do najistotniejszych kierunków działania w powyższym zakresie należą:
reforma systemu edukacji młodzieży uwzględniająca potrzeby rynku pracy;
zwiększenie nacisku na tworzenie lepszych możliwości uczestnictwa w edukacji osób niepełnosprawnych;
wprowadzenie do programów nauczania, począwszy od gimnazjum, treści związanych z funkcjonowaniem gospodarki, w tym tematyki dotyczącej rynku pracy i podejmowania zatrudnienia;
wzmocnienie edukacji i wychowania młodzieży niedostosowanej społecznie;
poprawa jakości kształcenia młodzieży nie objętej reformą systemu edukacji;
wzmocnienie edukacji ustawicznej osób dorosłych;
podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych poprzez wspieranie rozwoju ich zdolności ułatwiających zatrudnienie;
wzmocnienie instytucjonalnej obsługi rynku pracy poprzez rozwój służb zatrudnienia;
rozwój niepublicznych instytucji obsługi rynku pracy (agencje pracy tymczasowej, instytucje doradztwa personalnego, pozarządowe pośrednictwo pracy);
rozwój pośrednictwa pracy, którego istotą jest rozpoznawanie potrzeb rynku pracy oraz pozyskiwanie ofert pracy i ich zagospodarowywanie;
indywidualizacja działań wobec klientów (w formie Indywidualnych Planów Działań);
stworzenie powszechnie dostępnej informacji zawodowej oraz usług poradnictwa zawodowego;
stworzenie efektywnego systemu informacji o systemie edukacji i prognoz popytu na siłę roboczą;
rozwój systemu pomocy społecznej.
Wśród przyczyn ograniczających rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) wymienia się najczęściej niedostosowanie systemu podatkowego do specyfiki i zasad działania małych i średnich przedsiębiorstw (w tym zbyt wysokie podatki), trudny dostęp do zbyt drogiego kredytu oraz mały zakres gwarancji i poręczeń, niespójne przepisy regulujące działanie firm i nadmierną regulację prawno - administracyjną, a także niedostosowanie przepisów we wszystkich dziedzinach do specyfiki i odmienności funkcjonowania małych firm. Barierę w rozwoju przedsiębiorczości stanowi również ograniczona wiedza na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto pomoc państwa dla sektora MSP jest niewystarczająca oraz nadmiernie rozproszona i nieskoordynowana w sensie systemowym.
W Strategii, jako kluczowe określono następujące działania:
zmianę systemu podatkowego;
ograniczenie barier administracyjnych;
rozwój usług dla małych i średnich przedsiębiorstw wdrażających nowe technologie;
wspieranie przez państwo instytucji otoczenia biznesu zapewniających dostęp do wiedzy;
wprowadzenie ułatwień w dostępie małych firm do źródeł finansowania;
upowszechnianie wiedzy w zakresie przedsiębiorczości;
wspieranie rozwoju i koordynacji regionalnych i lokalnych instytucji działających na rzecz środowiska przedsiębiorców.
Poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników do zmieniających się warunków rynku pracy, obejmująca promocję nowych innowacyjnych przedsiębiorstw, elastyczne formy zatrudnienia oraz rozwój zawodowy pracowników firm, jest warunkiem koniecznym wzrostu konkurencyjności gospodarki.
Realizacja powyższego priorytetu oznacza konieczność elastycznego reagowania systemu pracy na wyzwania gospodarcze.
Niezbędne są działania w następujących obszarach:
zwiększenie elastyczności pracy;
ograniczenie kosztów pracy;
usprawnienie mechanizmu ustalania płacy minimalnej;
udoskonalenie przepisów regulujących stosunki pracy;
zapewnienie minimalnych standardów bezpieczeństwa i higieny pracy;
dokonanie przeglądu i analizy ustawodawstwa obowiązującego w zakresie szczególnej ochrony zatrudnienia;
zwiększenie motywacji do podejmowania zatrudnienia;
wprowadzenie systemu ubezpieczeń od bezrobocia;
zapewnienie nowoczesnej formuły dialogu społecznego;
polityka wspierania szkoleń;
zwiększenie mobilności przestrzennej osób.
Zgodnie z przyjętymi w Strategii założeniami, wzmacnianie polityki równych szans dotyczyć będzie grup znajdujących się w trudniejszej sytuacji na rynku pracy: osób niepełnosprawnych, kobiet, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, np. długotrwale bezrobotnych i innych.
Istnieje potrzeba podjęcia następujących działań:
prowadzenie działalności zwiększającej szanse zatrudnienia osób niepełnosprawnych;
usuwanie barier i zachowań dyskryminacyjnych wobec kobiet;
prowadzenie działań prozatrudnieniowych dla kobiet.
Struktura przedmiotowa Strategii uwzględnia zalecany w krajach Unii Europejskiej sposób wyróżniania węzłowych kategorii problemów - tzw. filarów, na których winny wspierać się narodowe polityki zatrudnienia.
Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach 2000-2006 stanowi jedną z sześciu cząstkowych strategii, w oparciu o które sporządzony został Narodowy Plan Rozwoju Polski na lata 2004 – 2006.
Wspólna Ocena Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia dokonana przez Rząd Polski i Komisję Europejską ma na celu zbadanie stopnia zaawansowania Polski w przystosowaniu polityki rynku pracy do realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia.
Ocena
koncentruje
się na podstawowych wyzwaniach w dziedzinie zatrudnienia. Te
wyzwania polegają, po pierwsze, na uznaniu, że rynek pracy powinien
odzwierciedlać potrzeby dynamicznej gospodarki rynkowej, stanowiącej
część jednolitego rynku, w szczególności potrzebę posiadania
mobilnych, łatwo przystosowujących się
i
wykwalifikowanych pracowników. Drugim wyzwaniem jest kreowanie
polityki i posiadanie odpowiednich instytucji, wspierających rozwój
elastycznego rynku pracy.
Uzgodnionymi i realizowanymi priorytetami Wspólnej Oceny Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia są:
Dostosowanie systemu kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy:
kontynuowanie reformy systemu edukacji,
rozwój kształcenia ustawicznego.
Restrukturyzacja rynku pracy:
dostosowanie systemu wynagrodzeń do wzrostu efektywności,
dostosowanie systemu podatkowego do potrzeb tworzenie i utrzymania miejsc pracy,
dostosowanie systemu świadczeń do potrzeb rynku pracy.
Aktywna polityka rynku pracy i jej wdrożenie:
rozwój i doskonalenie publicznych służb zatrudnienia,
wspieranie aktywnej roli partnerów społecznych,
podkreślanie znaczenia regionalnego wymiaru polityki rynku pracy,
eliminacja nierówności wynikających z płci.
Przygotowanie do wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego.
Ocena jest podstawą opracowania sprawozdań z realizacji polskich działań na rzecz zatrudnienia. Coroczne sprawozdania z realizacji postanowień zawartych w Ocenie przedstawiają stopień zaawansowania realizacji celów polskiej polityki rynku pracy na rzecz zatrudnienia, określonych w dokumencie źródłowym, w kontekście przygotowań Polski do realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia.
Przyjęty przez Rząd w 2002 roku dokument, w którym jako cele strategiczne polityki gospodarczej określono:
stopniowy powrót w ciągu 2 lat na ścieżkę 5% wzrostu PKB,
aktywizację zawodową społeczeństwa i zwiększanie zatrudnienia,
skuteczną absorpcję funduszy europejskich i wykorzystanie ich dla rozwoju kraju.
Jednym z celów określonym w tym dokumencie jest aktywizacja zawodowa społeczeństwa i zwiększanie zatrudnienia. W Strategii społeczno - gospodarczej zwraca się uwagę na opóźnienie rozwoju cywilizacyjnego Polski i podkreśla pilną potrzebę inwestowania w podwyższanie poziomu wykształcenia i rozwój kształcenia ustawicznego oraz w dziedziny gospodarki oparte na wiedzy, zgodnie z wymogami nowej ekonomii. Działania na rzecz rozwoju zasobów ludzkich są w szczególności podejmowane wobec absolwentów. Obejmują one zarówno modernizację kształcenia w ramach systemu edukacji jak i rozszerzenie oferty szkoleniowej urzędów pracy.
Integralnym elementem strategii jest pakiet działań, ułatwiających absolwentom wszystkich typów szkół podjęcie pierwszego zatrudnienia. Program Pierwsza praca ma na celu ograniczenie bezrobocia wśród młodych, wchodzących na rynek pracy i aktywizację tej grupy, tak, aby na samym początku swojej kariery zawodowej nie stawali się i nie pozostawali bezrobotnymi.
W Strategii społeczno-gospodarczej przewidziane są równocześnie działania wobec byłych pracowników zrestrukturyzowanych przedsiębiorstw i sektorów, w szczególności adresowane do mieszkańców obszarów wiejskich oraz terenów po byłych państwowych gospodarstwach rolnych.
Strategia Polityki Społecznej 2002 – 2005 określa trzy cele strategiczne rządu w zakresie polityki społecznej:
tworzenie instytucjonalnych, organizacyjnych i finansowych form sprzyjających wzrostowi zatrudnienia;
poprawa bezpieczeństwa socjalnego obywateli i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez zagwarantowanie stabilnych podstaw funkcjonowania systemu zabezpieczenia społecznego;
zapewnienie dialogu społecznego i obywatelskiego oraz współpracy wszystkich partnerów społecznych.
polityce wzrostu zatrudnienia i ochrony pracy;
dokończeniu reformy ubezpieczeń społecznych (uzupełnienie prawa w zakresie systemu ubezpieczeń społecznych);
rozwoju systemu zabezpieczenia społecznego;
nowoczesnej formuły dialogu społecznego;
osiągnięciu europejskich standardów socjalnych i przygotowaniu Polski do efektywnej absorpcji środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Dokument ten stał się podstawą wszystkich podejmowanych przez Rząd działań na rzecz małych i średnich firm oraz przeznaczenia środków budżetowych na bezpośrednią pomoc dla przedsiębiorców. Przekazane w ramach programu środki zostały przeznaczone na ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do pomocy szkoleniowej z zakresu zarządzania zasobami przedsiębiorstwa, marketingu, zastosowania techniki informatycznych, pomocy doradczo-szkoleniowej w działaniach związanych z wdrażaniem systemów zarządzania jakością. Ze środków tych finansowano bezpłatne usługi informacyjne i doradcze w podstawowym zakresie związanym z podjęciem lub prowadzeniem działalności gospodarczej dla przedsiębiorców oraz osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Dokapitalizowane zostały również fundusze poręczeń kredytowych i fundusze pożyczkowe.
Kontynuację tego programu stanowi program Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 r.
Celem polityki Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2006 roku jest pobudzenie aktywności gospodarczej sektora małych i średnich przedsiębiorstw zapewniającej wzrost zatrudnienia w tym sektorze oraz wzrost jego konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na Jednolitym Rynku Europejskim. Cel główny programu ma być realizowany przez cztery cele cząstkowe:
wspieranie przedsięwzięć służących rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw,
poprawę otoczenia prawnego i administracyjnego małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwój postaw przedsiębiorczych w społeczeństwie,
rozwój otoczenia instytucjonalnego małych i średnich przedsiębiorstw,
wspieranie integracji firm i działalności na forum międzynarodowym.
Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004 – 2006 jest “rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym”. Tak sformułowany cel jest zgodny z założeniami programu rządu na lata 2002 – 2005, odnoszącymi się do przedsiębiorczości, rozwoju i pracy. NPR integruje polityki sektorowe oraz uwzględnia potrzeby rozwojowe poszczególnych regionów zapewniając spójność z politykami krajowymi i regionalnymi oraz strategiami sektorowymi, ponadto jest zgodny z podstawowymi kierunkami rozwoju wynikającymi z polityk wspólnotowych.
Realizacja celu strategicznego odbywać się będzie poprzez osiąganie celów cząstkowych, jakimi są:
wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB,
zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia,
włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej,
intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej,
wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce.
Realizacja tak sformułowanych celów cząstkowych będzie zmierzać do zapewnienia stałego podnoszenia pozycji konkurencyjnej Polski, poprzez stwarzanie warunków do poprawy poziomu i jakości życia społeczeństwa, a tym samym zmniejszenia luki cywilizacyjnej pomiędzy Polską i jej regionami a Unią Europejską oraz tworzenia oferty pracy dla osób wkraczających na rynek pracy i tych, którzy w wyniku realizacji NPR podejmą trud przekwalifikowania lub doskonalenia kwalifikacji.
Narodowy Plan Rozwoju realizowany będzie poprzez następujące jednofunduszowe sektorowe programy operacyjne (SPO):
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) współfinansowany przez Europejski Fundusz Społeczny,
SPO Wzrost Konkurencyjności Gospodarki współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,
SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich współfinansowany przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej,
SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb współfinansowany przez Finansowy Instrument Wsparcia dla Rybołówstwa,
SPO Transport – Gospodarka Morska współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,
oraz poprzez Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR), który będzie wdrażany w systemie zdecentralizowanym na poziomie wojewódzkim. ZPORR będzie współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Europejski Fundusz Społeczny.
Poniżej zostały omówione wybrane Programy Operacyjne pod kątem działań, których realizacja w znacznym stopniu przyczyni się do kształtowania sytuacji rynku pracy oraz zasadniczo wpłynie na zasoby ludzkie w kraju. Szczegółowa struktura poszczególnych Programów Operacyjnych została przedstawiona w aneksie do niniejszego dokumentu.
Wszystkie realizowane Programy Operacyjne tworzą zharmonizowany, spójny kompleks działań, których adresatami są bezpośrednio lub pośrednio zasoby ludzkie.
Priorytet 1 – Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej. Jego celem jest zwiększenie możliwości obywateli do uzyskania i utrzymania zatrudnienia, zmniejszenia liczby bezrobotnych i poziomu długotrwałego bezrobocia oraz ograniczenia skutków długotrwałego bezrobocia. Priorytet będzie realizowany poprzez następujące działania:
Działanie 1.1 – Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy polega na rozwoju instytucjonalnej obsługi rynku pracy i wzbogaceniu instrumentów, jakimi posługują się urzędy pracy i inne instytucje (w tym organizacje pozarządowe) działające na rzecz osób bezrobotnych i poszukujących pracy, rozwoju sieci usług informacji i poradnictwa zawodowego oraz rozwoju systemu szkoleń dla bezrobotnych, zagrożonych bezrobociem i poszukujących pracy.
Działanie 1.2 – Perspektywy dla młodzieży polega na promowaniu zatrudnienia w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz w trzecim sektorze, na promowaniu samozatrudnienia, wspieraniu kształcenia i dostosowaniu wykształcenia do potrzeb rynku pracy, wspieraniu wolontariatu, upowszechnianiu informacji o rynku pracy.
Działanie 1.3 – Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia polega na zredukowaniu liczby osób bezrobotnych pozostających bez pracy przez okres ponad 12 miesięcy, ograniczeniu przyczyn tego zjawiska oraz podniesieniu kwalifikacji zawodowych osób zagrożonych bezrobociem. Wsparcie udzielone osobom bezrobotnym pozostającym bez pracy do 24 miesięcy oraz osobom zagrożonym utratą pracy koncentrować będzie się na realizacji zindywidualizowanych programów szkoleniowych, wdrażaniu programów specjalnych, organizowaniu działań doradczych, szkoleniowych i aktywizujących oraz promocji przedsiębiorczości, jak również wspieraniu samoorganizacji i samopomocy bezrobotnych i wspieraniu otoczenia społecznego osób długotrwale bezrobotnych.
Działanie 1.4 – Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych polega na wspieraniu rehabilitacji zawodowej przez doradztwo i pośrednictwo, szkolenia oraz promowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zwiększaniu potencjału instytucji zajmujących się osobami niepełnosprawnymi a także promowaniu elastycznych i alternatywnych form zatrudnienia, tworzeniu i aktualizacji centralnej i regionalnych baz danych dotyczących niepełnosprawności.
Działanie 1.5 – Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka polega na wspieraniu dążenia do samodzielności, zdobywaniu lub doskonaleniu kwalifikacji zawodowych, na promowaniu aktywnego poszukiwania zatrudnienia poprzez szkolenia, poradnictwo oraz różne formy zatrudnienia. Działaniem objęte zostaną osoby długotrwale korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, w tym osoby długotrwale bezrobotne (pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy), młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze, bezdomni, alkoholicy i narkomani podejmujący proces leczenia, osoby zwalniane z zakładów karnych oraz uchodźcy mający problemy z integracją. Działaniem objęta zostanie ponadto młodzież trudna - sprawiająca problemy wychowawcze i pochodząca z rodzin patologicznych.
Działanie 1.6 – Integracja i reintegracja zawodowa kobiet polega na promowaniu równego dostęp obu płci do zatrudnienia, wspieraniu efektywnych szkoleń zawodowych, usług doradczych i pośrednictwa pracy również poza tradycyjnymi obszarami zatrudnienia, promocji i wdrażaniu nietradycyjnych form zatrudniania kobiet, wprowadzaniu elastycznych form zatrudnienia pozwalających na godzenie ról zawodowych i rodzicielskich.
Priorytet 2 – Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy. Jego celem jest przygotowanie społeczeństwa do funkcjonowania w systemie globalnej gospodarki rynkowej. Priorytet realizowany będzie poprzez następujące działania:
Działanie 2.1 – Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy polega na wyrównywaniu szans edukacyjnych w celu lepszego dostępu do rynku pracy, edukacji na rzecz społeczeństwa informacyjnego, rozwoju poradnictwa i doradztwa zawodowego, podniesieniu jakości kształcenia i rozwoju systemu kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i nauczycieli akademickich.
Działanie 2.2 – Wzmocnienie systemu edukacji ustawicznej osób dorosłych polega na akredytacji instytucji prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych oraz rozwoju kształcenia na odległość w edukacji społeczeństwa.
Działanie 2.3 – Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości polega na doskonaleniu umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających oraz pracowników przedsiębiorstw, zwłaszcza innowacyjnych, inicjowaniu i wzmocnieniu współpracy między światem nauki i edukacji a gospodarką, ułatwieniu wprowadzania nowych form zatrudnienia i nowych form organizacyjnych oraz kształtowaniu postaw przedsiębiorczych, promocji przedsiębiorczości poprzez m. in. wspieranie osób chcących rozpocząć działalność gospodarczą.
Program będzie realizowany za pomocą dwóch priorytetów. Pierwszy priorytet Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu ma na celu ułatwienie funkcjonowania przedsiębiorstw w warunkach otwartego rynku dzięki wsparciu udzielonemu przez instytucje otoczenia biznesu. Dla poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki konieczne jest stworzenie przyjaznego dla przedsiębiorców środowiska prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym w ramach tego priorytetu podjęte zostaną konkretne działania (wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw (działanie 1.1), poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw (1.2) oraz wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką tj. działanie 1.4), mające na celu poprawę warunków funkcjonowania przedsiębiorstw, co z kolei przyczyni się w sposób pośredni do rozwoju zasobów ludzkich.
Priorytet drugi Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na jednolitym rynku europejskim ma natomiast na celu zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wsparcie inwestycji poprawiających poziom technologiczny i/lub organizacyjny przedsiębiorstw, także w zakresie ochrony środowiska oraz zapewnienie wysokiej jakości usług doradczych dla przedsiębiorstw.
Głównym działaniem, którego realizacja wpłynie na rozwój zasobów ludzkich jest działanie pierwsze w ramach tego priorytetu.
Działanie 2.1 – Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo, którego celem jest zwiększenie dostępu przedsiębiorstw do specjalistycznej pomocy doradczej dla poprawy ich oferty produktowej. Wsparcie będzie udzielane (w postaci grantów) na projekty obejmujące usługi doradcze w zakresie m. in. podejmowania i rozwijania działalności eksportowej, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, podejmowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska, wdrażania systemów jakości lub zarządzania środowiskowego oraz uzyskiwania certyfikatów.
W ramach pierwszego priorytetu Wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie wdrażane będą działania nastawione na poprawę struktur rolnych, wzmocnienie konkurencyjności gospodarstw i kształtowanie produkcji w zgodzie z wymogami rynku. Priorytet ten realizowany będzie zarówno poprzez bezpośrednie wsparcie inwestycyjne, jak i dzięki działaniom szkoleniowym i doradczym. Poprzez szkolenia i doradztwo tworzone będą warunki dla racjonalnego i pełnego wykorzystania instrumentów dostępnych dla wsi i rolnictwa w warunkach integracji z UE.
Działanie 1.2 – Ułatwienie startu młodym rolnikom – ma stanowić wsparcie dla rolników poniżej 40 roku życia, posiadających przygotowanie zawodowe w dziedzinie rolnictwa, którzy po raz pierwszy podejmują samodzielne prowadzenie gospodarstwa. Pomoc finansowa w postaci dotacji wypłacana będzie młodemu rolnikowi w celu ułatwienia rozpoczęcia działalności i modernizacji przejmowanego gospodarstwa. Ponadto gospodarstwo młodego rolnika musi spełniać wymogi żywotności ekonomicznej oraz ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt w chwili, gdy rolnik ubiega się o pomoc lub spełnić je nie później niż po trzech latach od rozpoczęcia prowadzenia tego gospodarstwa przez odbiorcę pomocy.
Działanie 1.3 – Szkolenia – ma na celu wsparcie organizacji warsztatów, seminariów, kursów doskonalenia zawodowego, stażów, akcji wdrażania dobrych praktyk i innych odpowiednich instrumentów szkoleniowych dla rolników. Szkolenia mogą dotyczyć m.in. aspektów ekonomicznych, zarządzania gospodarstwem rolnym lub produkcją leśną, marketingu, podejmowania nowych, rynkowo zorientowanych rodzajów produkcji rolnej, leśnej i towarzyszącej (dywersyfikacja), korzystania ze środków pomocy strukturalnej, korzystania z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), jakości i higieny produkcji oraz bezpieczeństwa żywności, a także zagadnień ochrony środowiska, krajobrazu i zachowania dziedzictwa kulturowego wsi.
Celem priorytetu drugiego Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich jest tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju terenów wiejskich m.in. poprzez kształtowanie warunków życia ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich, które odpowiadają standardom cywilizacyjnym i pozwalają mieszkańcom wsi realizować ich cele ekonomiczne, edukacyjne, kulturowe i społeczne. Priorytet ten będzie realizować projekty związane z zachowaniem tradycyjnych form zagospodarowania przestrzennego, poprawą infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem oraz zapewnieniem alternatywnych źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych.
Działanie 2.2 – Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów obejmować będzie pomoc inwestycyjną w postaci zwrotu części kosztów poniesionych w związku z uruchomieniem działalności dodatkowej zbliżonej do rolnictwa, podejmowanej przez rolników i domowników. Celem tego działania jest poprawa sytuacji dochodowej rodzin rolniczych oraz ograniczenie bezrobocia ukrytego w rolnictwie poprzez wsparcie tworzenia i rozwoju alternatywnych źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych.
Zjawisko bezrobocia wśród mieszkańców obszarów wiejskich jest wyraźnym problemem dotykającym polskie społeczeństwo. Ze względu na jego skalę niezbędnym staje się podejmowanie działań mających na celu stopniowe zmniejszanie tego zjawiska. Wobec powyższego zagadnienie to zostało uwzględnione także w innych dokumentach programowych. Problematykę tę w części swoich zapisów podejmuje SPO RZL oraz ZPORR. Realizacja działań SPO RZL w sposób istotny może przyczynić się zarówno ilościowo jak i jakościowo do rozwoju zasobów ludzkich oraz do wzrostu aktywności zawodowej ludności obszarów wiejskich. W związku ze zróżnicowaniem regionalnym skuteczne przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia na terenach wiejskich wymaga wkomponowania działań aktywizujących w całokształt polityki lokalnej i regionalnej. Wobec powyższego, działania dotyczące tej problematyki koncentrują się w ZPORR na rozwoju zawodowym, mającym na celu dostosowanie zasobów ludzkich do potrzeb regionalnego rynku pracy oraz na reorientacji zawodowej.
Celem priorytetu czwartego Inne działania jest łagodzenie skutków utraty pracy przez rybaków w wyniku restrukturyzacji floty lub czasowego zawieszenia działalności oraz wsparcie działań dotyczących rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego, tworzenia organizacji producenckich, promocji sprzedaży ryb i działań innowacyjnych.
Działanie 4.2 – Działania społeczno-ekonomiczne, których celem jest pomoc tej grupie rybaków, która na skutek restrukturyzacji floty utraci miejsca pracy.
Zwiększenie poziomu inwestycji i poprawa spójności przestrzennej jest niezbędnym warunkiem dla budowy silnej, konkurencyjnej gospodarki oraz rozwoju zasobów ludzkich. Poprawa mobilności, w tym mobilności migracyjnej, decyduje o powodzeniu restrukturyzacji na obszarach wiejskich i w regionach przeżywających trudności związane z regresem przemysłów tradycyjnych, a tym samym warunkuje aktywność zawodową i przyczynia się do rozwoju zasobów ludzkich.
Mieszkańcy Polski charakteryzują się niską zdolnością do sprostania wyzwaniom jednolitego europejskiego rynku pracy. Sytuacja w tym zakresie jest jednakże bardzo zróżnicowana przestrzennie. W związku z tym, obok programów ogólnopolskich ukierunkowanych na podwyższenie szans na zatrudnienie, niezbędne jest podjęcie działań na poziomie regionalnym adresowanych do specyficznych grup mieszkańców.
Koniecznym dopełnieniem działań podejmowanych w ramach powyżej opisanych Programów Operacyjnych będą działania realizowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Naczelną zasadą podziału działań pomiędzy programami sektorowymi i programem regionalnym jest ich komplementarność. Działania w ramach ZPORR odpowiadają na sformułowane w regionalnych strategiach rozwoju potrzeby i problemy poszczególnych regionów.
Dla zapewnienia maksimum efektów rozwojowych wszystkie realizowane działania w ramach programów sektorowych, których cele wyznaczane są na poziomie krajowym, będą ściśle skoordynowane z działaniami o charakterze regionalnym.
Celem strategicznym ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.
W ramach priorytetu pierwszego Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów podejmowane będą działania zorientowane na rozbudowę i modernizację infrastruktury drogowej, infrastruktury ochrony środowiska, społeczeństwa informacyjnego, infrastruktury edukacyjnej oraz zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego.
Osiągnięcie zakładanego celu ZPORR wymaga obok wsparcia dla rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej i społecznej wzmocnienia regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich (priorytet drugi). Realizacja priorytetu ma kluczowe znaczenie dla działań modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych podejmowanych na poziomie regionalnym i wynikających z regionalnych strategii rozwojowych. Bezpośrednio przyczyni się do podwyższenia stopnia wykształcenia mieszkańców oraz dostosowania ich kwalifikacji zawodowych do profilu gospodarczego regionu, dywersyfikacji struktury zatrudnienia oraz zwiększenia w niej udziału sektora turystycznego.
Działanie 2.1 – Rozwój zawodowy dostosowujący zasoby ludzkie do potrzeb regionalnego rynku pracy – ma na celu zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców i ich możliwości zatrudnienia na regionalnym rynku pracy w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej poprzez podwyższenie umiejętności zawodowych związanych z przyszłym profilem gospodarczym regionu. Wynikiem realizacji tego działania będzie zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców, podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców, szczególnie na obszarach wiejskich oraz podniesienie poziomu umiejętności zawodowych w regionie.
Działanie 2.2 – Reorientacja zawodowa – ma na celu wsparcie procesu przemian gospodarczych i ograniczenie społecznie negatywnych skutków tego procesu w poszczególnych regionach. Wynikiem tego działania będzie zwiększenie zatrudnienia w sektorach innych niż tradycyjne (rolnictwo, przemysł wydobywczy), zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców regionu oraz poprawa dostępności do usług w zakresie doradztwa zawodowego, w szczególności na obszarach wiejskich.
Działanie 2.3 - Rozwój kadr regionalnej gospodarki - realizowane zadania będą stanowić uzupełnienie działań przeprowadzanych na szczeblu krajowym w ramach SPO RZL. Mają one na celu wzrost umiejętności i przygotowanie kadry i pracowników zatrudnionych w sektorach decydujących o perspektywach rozwojowych regionów. W wyniku działania wsparcie uzyskają projekty służące podniesieniu kwalifikacji zawodowych wśród kadry zarządzającej i pracowników firm decydujących o strukturze i perspektywach rozwojowych regionów, nowych przedsiębiorstw lokalizujących swoją działalność w regionie, przedsiębiorstw usługowych i instytucji działających na rzecz rozwoju usług (turystyka, rekreacja, kultura, ochrona środowiska, zdrowia).
Polska, przystępując do Unii Europejskiej, staje się w pełnym zakresie uczestnikiem i beneficjentem jednolitego rynku europejskiego. Stawia to przed naszym krajem ogromne możliwości rozwojowe, które jednak będą mogły zostać w pełni wykorzystane tylko w warunkach przyspieszenia wzrostu gospodarczego i kontynuacji trendu wzmocnienia spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej z pozostałymi krajami i regionami UE. W tym kontekście podstawowe znaczenie ma stosowanie przy realizacji programów rozwojowych zasady solidarności społecznej, uznawanej za podstawową wartość państw tworzących UE.
Cel NPR jest zgodny z celem strategicznym Unii Europejskiej przyjętym w 2000 r. podczas Szczytu Lizbońskiego Rady Europejskiej, zgodnie z którym UE powinna stać się najbardziej konkurencyjną, dynamiczną i opartą na wiedzy gospodarką światową, zdolną do stałego wzrostu gospodarczego z większą ilością lepszych miejsc pracy i większą spójnością społeczną.
W okresie realizacji NPR, korzystanie ze środków Funduszy Strukturalnych podporządkowane będzie przygotowaniu, wykształceniu i szkoleniu kadr, które będą gotowe sprostać wymaganiom szybko zmieniającego się rynku pracy.
Ich realizacja ma zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego oraz wpływać będzie na sytuację na rynku pracy. Podejmowane działania przyczyniać się będą do utrzymania i tworzenia nowych, trwałych miejsc pracy. Następować będzie unowocześnienie gospodarki narodowej i w związku z tym nastąpi poprawa struktury zatrudnienia poprzez wzrost zatrudnienia w zawodach nowoczesnych. Rozwijać się będą również nowe formy zatrudnienia poprawiające sytuację na rynku pracy.
Podejmowane będą działania zmierzające do podniesienia mobilności zawodowej mieszkańców, poprzez podniesienie i dostosowanie ich wykształcenia do potrzeb regionalnego rynku pracy. W celu ograniczenia negatywnych skutków społecznych procesu przemian gospodarczych realizowane będą projekty zmierzające do zmiany kwalifikacji osób z obszarów objętych restrukturyzacją. Efektem tego działania będzie zwiększenie zatrudnienia w sektorach innych niż tradycyjne (rolnictwo, przemysł wydobywczy).
Miernikiem powodzenia działań podejmowanych w ramach NPR w zakresie rozwoju zasobów ludzkich będzie niedopuszczenie do znaczącego wzrostu zróżnicowania, w układzie województw i w odniesieniu do obszarów objętych programami restrukturyzacyjnymi, poziomu PKB na mieszkańca oraz poprawa podstawowych wskaźników społeczno-gospodarczych, w pierwszym rzędzie stopy bezrobocia i poziomu wykształcenia, względem średniej krajowej.
Tab. 1. Spójność filarów Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów na lata 2000-2006 z działaniami Programów Operacyjnych
|
Działania poszczególnych Programów Operacyjnych dotyczące polityki zatrudnienia
(numer priorytetu / numer działania / nazwa działania) |
Filary Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich na lata 2000-2006 |
|||
|
I. Poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich |
II. Rozwój przedsię – biorczości |
III. Poprawa zdolności adaptacyjnych |
IV. Wzmocnienie polityki równości na rynku pracy |
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich |
||||
|
1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy |
|
|
|
|
|
1.2 Perspektywy dla młodzieży |
|
|
|
|
|
1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia |
|
|
|
|
|
1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych |
|
|
|
|
|
1.5 Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka |
|
|
|
|
|
1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet |
|
|
|
|
|
2.1 Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy |
|
|
|
|
|
2.2 Wzmocnienie systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych |
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości |
|
|
|
|
|
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego |
||||
|
2.1 Rozwój zawodowy dostosowujący zasoby ludzkie do potrzeb regionalnego rynku pracy |
|
|
|
|
|
2.2 Reorientacja zawodowa |
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr regionalnej gospodarki |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki |
||||
|
2.1 Wzrost konkurencyjności MSP poprzez doradztwo |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich |
||||
|
1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom |
|
|
|
|
|
1.3 Szkolenia |
|
|
|
|
|
1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego |
|
|
|
|
|
2.2 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodu |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb |
||||
|
4.2 Działania społeczno-ekonomiczne |
|
|
|
|
Tab. 2. Spójność kluczowych obszarów Wspólnej Oceny Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia z działaniami Programów Operacyjnych
|
Działania poszczególnych Programów Operacyjnych dotyczące polityki zatrudnienia
(numer priorytetu / numer działania / nazwa działania) |
Kluczowe obszary Wspólnej Oceny Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia |
|||
|
I. Dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy |
II. Restru –kturyzacja rynku pracy |
III. Aktywna polityka rynku pracy i jej wdrożenie |
IV. Przygotowanie do implementacji Europejskiego Funduszu Społecznego |
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich |
||||
|
1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy |
|
|
|
|
|
1.2 Perspektywy dla młodzieży |
|
|
|
|
|
1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia |
|
|
|
|
|
1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych |
|
|
|
|
|
1.5 Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka |
|
|
|
|
|
1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet |
|
|
|
|
|
2.1 Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy |
|
|
|
|
|
2.2 Wzmocnienie systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych |
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości |
|
|
|
|
|
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego |
||||
|
2.1 Rozwój zawodowy dostosowujący zasoby ludzkie do potrzeb regionalnego rynku pracy |
|
|
|
|
|
2.2 Reorientacja zawodowa |
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr regionalnej gospodarki |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki |
||||
|
2.1 Wzrost konkurencyjności MSP poprzez doradztwo |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich |
||||
|
1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom |
|
|
|
|
|
1.3 Szkolenia |
|
|
|
|
|
1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego |
|
|
|
|
|
2.2 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodu |
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb |
||||
|
4.2 Działania społeczno-ekonomiczne |
|
|
|
|
Tab. 3. Spójność obszarów wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego z działaniami Programów Operacyjnych
|
Działania poszczególnych Programów Operacyjnych dotyczące polityki zatrudnienia
(numer priorytetu / numer działania / nazwa działania) |
obszary wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego |
||||
|
I. Aktywizacja zawodowa bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem
|
II. Przeciw -działanie wykluczeniu społecznemu
|
III. Promocja i doskonalenie szkoleń i edukacji w części polityki “kształcenie ustawiczne” |
IV. Doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsię -biorczości
|
V. Aktywizacja zawodowa kobiet
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich |
|||||
|
1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy |
|
|
|
|
|
|
1.2 Perspektywy dla młodzieży |
|
|
|
|
|
|
1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia |
|
|
|
|
|
|
1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych |
|
|
|
|
|
|
1.5 Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka |
|
|
|
|
|
|
1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet |
|
|
|
|
|
|
2.1 Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy |
|
|
|
|
|
|
2.2 Wzmocnienie systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych |
|
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości |
|
|
|
|
|
|
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego |
|||||
|
2.1 Rozwój zawodowy dostosowujący zasoby ludzkie do potrzeb regionalnego rynku pracy |
|
|
|
|
|
|
2.2 Reorientacja zawodowa |
|
|
|
|
|
|
2.3 Rozwój kadr regionalnej gospodarki |
|
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki |
|||||
|
2.1 Wzrost konkurencyjności MSP poprzez doradztwo |
|
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich |
|||||
|
1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom |
|
|
|
|
|
|
1.3 Szkolenia |
|
|
|
|
|
|
1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego |
|
|
|
|
|
|
2.2 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodu |
|
|
|
|
|
|
Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb |
|||||
|
4.2 Działania społeczno-ekonomiczne |
|
|
|
|
|
Aneks: Struktura priorytetów i działań Programów Operacyjnych
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich
Priorytet I Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej
Działanie 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy
Działanie 1.2 Perspektywy dla młodzieży
Działanie 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia
Działanie 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych
Działanie 1.5 Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka
Działanie 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet
Priorytet II Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy
Działanie 2.1 Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy
Działanie 2.2 Wzmocnienie systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych
Działanie 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
Priorytet I Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów
Działanie 1.1 Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego
Działanie 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska
Działanie 1.3 Regionalna infrastruktura badawczo-edukacyjna
Działanie 1.4 Zachowanie i odbudowa dziedzictwa kulturowego
Działanie 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego
Działanie 1.6 Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach
Priorytet II Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich
Działanie 2.1 Rozwój zawodowy dostosowujący zasoby ludzkie do potrzeb regionalnego rynku pracy
Działanie 2.2 Reorientacja zawodowa
Działanie 2.3 Rozwój kadr regionalnej gospodarki
Działanie 2.4 Regionalne Strategie Innowacyjne
Działanie 2.5 Mikroprzedsiębiorstwa
Działanie 2.6 Rozwój turystyki
Priorytet III Rozwój lokalny
Działanie 3.1 Infrastruktura lokalna
Działanie 3.2 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki
Priorytet I Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu
Działanie 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw
Działanie 1.2 Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw
Działanie 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm
Działanie 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką
Działanie 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorstw do informacji i usług publicznych on-line
Priorytet II Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na Jednolitym Rynku Europejskim
Działanie 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo
Działanie 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw
Działanie 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje
Działanie 2.4 Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich
Priorytet I Wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie
Działanie 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Działanie 1.2 Ułatwienie startu młodym rolnikom
Działanie 1.3 Szkolenia
Działanie 1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego
Działanie 1.5 Scalanie gruntów
Działanie 1.6 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi
Priorytet II Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich
Działanie 2.1 Odnowa wsi oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego
Działanie 2.2 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów
Działanie 2.3 Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem
Działanie 2.4 Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych
Priorytet III Rozwój i dostosowanie do norm WE przetwórstwa artykułów rolnych
Działanie 3.1 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb
Priorytet I Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów
Działanie 1.1 Złomowanie statków rybackich
Działanie 1.2 Przeniesienie do krajów trzecich lub do innego przeznaczenia
Działanie 1.3 Wspólne przedsięwzięcia
Priorytet II Odnowa i modernizacja floty rybackiej
Działanie 2.1 Budowa nowych jednostek
Działanie 2.2 Modernizacja istniejących
Działanie 2.3 Wycofanie (bez pomocy publicznej) związane z odnową
Priorytet III Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe
Działanie 3.1 Ochrona i rozwój zasobów wodnych
Działanie 3.2 Chów i hodowla ryb
Działanie 3.3 Rybacka infrastruktura portowa
Działanie 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny
Działanie 3.5 Rybołówstwo śródlądowe
Priorytet IV Inne działania
Działanie 4.1 Rybołówstwo przybrzeżne
Działanie 4.2 Działania społeczno-ekonomiczne
Działanie 4.3 Promocja
Działanie 4.4 Działania organizacji obrotu rynkowego
Działanie 4.5 Czasowe zawieszenie działalności i inne finansowe rekompensaty
Działanie 4.6 Działania innowacyjne i inne
Sektorowy Program Operacyjny Transport – Gospodarka Morska
Priorytet I Zrównoważony gałęziowo rozwój systemu transportowego
Działanie 1.1 Modernizacja linii kolejowych w relacjach między aglomeracjami miejskimi i w aglomeracjach
Działanie 1.2 Poprawa infrastruktury dostępu do portów morskich
Działanie 1.3 Rozwój systemów intermodalnych
Priorytet II Bezpieczniejsza infrastruktura drogowa
Działanie 2.1 Przebudowa dróg krajowych
Działanie 2.2 Usprawnienie przejazdów przez miasta i miejscowości.
Działanie 2.3 Wdrażanie i monitoring środków poprawy bezpieczeństwa
Program Operacyjny Pomoc Techniczna
Priorytet I Efektywne zarządzanie funduszami strukturalnymi
Działanie 1.1 Wsparcie informatyczne
Działanie 1.2 Monitorowanie Podstaw Wsparcia Wspólnoty i programów operacyjnych
Działanie 1.3 Ocena realizacji Podstaw Wsparcia Wspólnoty i programów operacyjnych
Działanie 1.4 Rozwijanie systemu kontroli finansowej
Działanie 1.5 Poprawa kwalifikacji osób uczestniczących w operacjach funduszy strukturalnych
Priorytet II Informacja i promocja działań funduszy strukturalnych
Działanie 2.1 Upowszechnianie informacji i promocja interwencji funduszy strukturalnych
Działanie 2.2 System wymiany informacji wewnątrz administracji