WYKŁADNIA PRAWA
dr Janus
zaliczenie na ocenę
Literatura :
Zieliński „Zarys Wykłądni Prawa”
Leszczyński „Wykładnia Prawa”
Winczorek , Stawecki, Nowak „ Prawo dla nie Prawników”
WYKŁAD I 16.02.2014r
Jak wyglądaja przepisy prawa?
Prawo – to zbiór reguł, przepisów.
System reguł postępowania państwa i postępowania i wszystkich jego członków. Reguły te są wydawane lub sankcjonowane przez kompetentne organy państwa.
W postaci przepisów prawa zawartych w aktach prawnych . Przestrzegane tych reguł zagwarantowane jest przymusem państwowym.
Reguły indywidualne:
np. Jan Kowalski jest zobowiązany w dniu 01.04.2004r stawić się do jednostki wojskowej.
np. Z tytułu własności nieruchomości rolnej pan Andrzej Nowak...
Reguły generalne :
Zazwyczaj zaczynają się od słów: kto, każdy,itp.
np. Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Reguły konkretne i abstrakcyjne:
Natomiast reguły abstrakcyjne są to reguły przeznaczone do wielokrotnego stosowania, dotyczy powtarzalnych zachowań, a więc takich, które mogą zdarzyć się w nieokreślonej z góry liczbie przypadków.
Prawo – jest to uporządkowany zbiór(system) przepisów abstrakcyjnych i generalnych, regulujących stosunki społeczne w państwie, wydanych(ustanowionych) lub wydanych przez kompetentne organy państwowe(sejm, prezydenta, rząd, ministrów, wojewodów, organy sądownicze), których stosowanie zagwarantowane jest przez aparat państwowy wyposażony w środki przymusu.
Regulująca rola prawa – chroni, nakazuje, zmusza, reguluje zachowania i postępowania obywateli.
Nad regulacja prawa – zbędne przepisy, nadmiernie regulujące zachowania obywateli . Jest szkodliwa np. Francja – zakaz umierania osób, które nie mają wykupionego miejsca na miejscowym cmentarzu.
Prawo cywilne – dotyczy obywateli od urodzenia aż do śmierci, np. kupno bilety, kawy.
Prawo stosowane przez organy państwa może być słuszne i sprawiedliwe. Cyceron napisał,że[..]Początek prawa stanowionego wywodzić należy z prawa przyrodzonego, ona bowiem jest istotą natury, a zarazem myśli i rozumem, a może być też złe, niesprawiedliwe, niegodziwe, a nawet zbrodnicze.
Prawo a inne systemy norm
Moralność – to obowiązujący w danym społeczeństwie ogół norm i zasad określających ludzkie powinności, wzory i ideały regulujące postępowania zarówno jednostek jak i całych grup społecznych dzięki, którym możemy ocenić czyjeś postępowanie, a także wydarzenia i zjawiska społeczne jako właściwe lub niewłaściwe, dobre lub złe.
Różnice systemów prawa i moralności:
aparat państwowy – państwo
presja grupy, wyrzuty sumienia – moralność
przepisy prawa mają charakter dwustronny (boimy się ich, przestrzegamy – sankcja)
normy moralne – charakter jednostronny (np. prawdomówność – wynikają z naszych potrzeb, bo chcemy ich przestrzegać)
normy prawa (czyny i słowa)
normy moralne (psychika człowieka)
przepisy prawa (powinny być precyzyjne)
normy moralne – ogólne (często są sprzeczne )
normy prawne – szerszy zakres (nieprzewidywalne)
normy moralne – węższy zakres (przewidywalne zachowania ludzi)
Regulują zachowania człowieka .
Zasady współżycia społecznego: klauzule generalna, które zostały wprowadzone do wielu dziedzi prawa.
Klauzula generalna – zasady współżycia społecznego.
Występują w wielu gałęziach prawa, np. prawa pracy, cywilnego itp.
art. 100 §2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
przestrzegać
Zasady współżycia społecznego:
KODEKS PRAWNY KODEKS CYWILNY
Art. 8 Nie można czynic ze swego prawa Art. 5 Nie można czyni swego prawa
użytku, który byłby sprzeczny ze społecznym- gosp. użytku, który ze społecznum - gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub zasadami przeznaczeniem tego prawa lub zasadami
współżycia spolecznego. Współżycia społecznego.
Takie działanie działanie lub zachowanie Takie działanie lub zachowanie
uprawnionego nie jest upoważnieniem uprawnionego nie jest upoważnieniem
za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Za wykonywanie prawa i nie korzysta z
ochrony.
Nowy dział: PRAWORZĄDNOŚC
Państwem praworządnym jest więc to, w którym organy władzy i administracji zobowiązane są do ścisłego przestrzegania prawa i działania zgodnie z normą prawną. Krótko mówiąc jest to państwo, w którym wykluczono możliwość samowoli i organów państwa.
Definicja praworządności:
formalna i materialna
Pojęcie praworządności formalnej należy więc wiązać jedynie z tymi państwami , które dysponują odpowiednim kształtem systemu unormowań prawa, obejmować istotne dziedziny życia .
Należy zaliczyć do nich zwłaszcza:
- sferę stosunków między państwami ,a osobami przebywającymi na jego terytorium, zwłaszcza sferę stosunków majątkowych między wszystkimi podmiotami prawa związanymi z wytwarzaniem i wymianą dóbr materialnych i niematerialnych.
Ujęcie materialne praworządności:
W ujęciu materialnym definicja praworządności akcentuje przede wszystkim takie aspekty jak:
równość wszystkich wobec prawa
respektowanie przez dany system prawa podstawowego powszechnie akceptowanego - możliwość praw człowieka
zapewnienie skutecznych gwarancji praworządności m.in.. przez istnienie systemu niezawisłych sądów , zapewnienie każdemu prawa do sądu.
Moralność – to obowiązujący w danym społeczeństwie ogół norm i zasad określający ludzkie powinności wzory, ideały regulujące postępowanie zarówno jednostek i grup społecznych dzięki, którym możemy ocenić ludzkie postępowanie a także wydarzenia lub zjawiska społeczne jako właściwe lub niewłaściwe, dobre lub złe.
Na moralność ma wpływ relacja, wychowanie, otoczenie.
WYKŁAD II 02.03.2014r
Pojęcie zasady współżycia społecznego – warte uwagi !
Przepis prawa:
jest regułą postępowania
art.78 §1. Wynagrodzenie za prace powinno być tak ustalone aby odpowiadało w szczególności wykonywanej pracy.
przepisy są zawarte w aktach prawotwórczych
konkretny przepis jest częścią aktu, wypowiedzią zawartą w jego fragmencie np. artykule, paragrafie
art.353 §1. Zobowiązanie polega na tym że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien zadłużenie spłacić.
NAKAZ :
Jest nakazanie aby każdy dłużnik spełnił określone zobowiązania.
Do systemów przepisów prawnych zaliczamy jedynie reguły generalne i abstrakcyjne.
Realizacja pochodzących od państwa reguł postępowania.
Przepisem prawa jest generalna i abstrakcyjna reguła postępowania zawarta w podstawowym fragmencie aktu normatywnego (artykuł, paragraf, ustęp, itp.)wydanego przez kompetentne organy państwa mające formę zdania oznajmującego, określające sposoby postępowania adresata w przewidzianej tym przepisem sytuacji oraz (ewentualnie)konsekwencje w przypadkach zachowania się niezgodnie z przepisem.
BUDOWA PRZEPISU PRAWA
Przepis prawa będący dyrektywą, regułą postępowania musi zawierać odpowiedz na cztery pytania:
Do kogo się odnosi, kto jest jego adresatem?
W jakich okolicznościach powinien mieć zastosowanie?
Jak powinien zachować się w określonej sytuacji adresat przepisu?
Jakie konsekwencje spotkają adresata przepisu, gdy nie zachowa się w sposób nakazany lub wskazany przez przepis prawa (ściślej mówiąc przez państwo, które stanowi prawo podaje zachowania, reguluje zachowania ludzi).
Hipoteza – określa adresata przepisu (reguły postępowania), a także okoliczności w jakich przepis powinien być stosowany, i które pozwalają na przypisanie adresatowi obowiązki lub uprawnienia, zakazu lub nakazu odpowiedniego zachowania się.
np. Hipotez adresowanych do wszystkich:
art. 117§ Kto wszczyna lub prowadzi wojnę,...
art. 415§ Kto z winy swej wyrządził,...
art. 345§ Dłużnik powinien wykazać zobowiązanie... ( adresat)
art. 271§ Świadek składa zeznanie... (okoliczności)
art. 231§ Funkcjonariusz policji, który przekraczając swoje uprawnienia...
Opis okoliczności i adresata w Hipotezie
Art. 149 Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze od 3miesięcy od 5 lat.
DYSPOZACJA – NAKAZY
art. 354 §Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający jego celowi społeczno – gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustawowe zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.
Art 142§ 1. Właściciel nie może...
Dyspozycja – zezwala , daje do czegoś prawo.
Art. 277 KPC Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych związanych stawiennictwem.
SANKCJA:
karna
egzekucyjna ( prawo cywilne, administracyjne)
nieważności (czynność prawna np. unieważnienie małżeństwa z przymusu złożenia przysięgi)
Rodzaje przepisów:
nakazujące
zakazujące
zezwalające
Rodzaje przepisów
Bardzo istotne znaczenie praktyczne ma również podział na:
przepisy imperatywne (przepisy o zastosowaniu bezwzględnym)
przepisy dyspozytywne (przepisy o zastosowaniu względnym)
przepisy semiimperatywne (przepisy jednostronne, bez względnie stosowane)
[imperatyw – nakaz, przymus stosowania ]
Przepisy imperatywne – najczęściej występują w prawie karnym. Spotykamy je również w innych dziedzinach prawa, np. w prawie cywilnym chociażby art. 119 KC Terminy przedstawione nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynności prawne .
Art. 642 KC § 1. W razie odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.
Przepisy dyspozytywne - są domeną prawa cywilnego, a konkretnie przepisy zobowiązań. Można także spotka w innych gałęziach prawa w przepisach spółek (art. 174§1. Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce.
Przepisy semiimperatywne
Art. 593§1. Prawo odkupu może być zastosowane na czas nie przenoszący lat 5, termin dłuższy ulega skróceniu do lat 5.
Istotne znaczenie w praktyce ma również podział na przepisy odsyłające i blankietowe .
Przepisy odsyłające
Art. 638 KC Jeżeli z artykułów poprzedzających nie wynika nic innego do rejkom-ni.
Przepisy blankietowe
Art. 954 Szczególna forme testamentów wojskowych określi rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.
Klauzula generalna – niedookreślone przepisy prawne, w których ustawodawca nie sprecyzował wszystkich elementów hipotezy i dyspozycji, a ocenę faktycznego stanu przerzucił na organ stosujący przepis , np. sąd.
Zadanie klauzuli generalnej jest elastyczność prawa.
Nowe zagadnienie: STOSOWANIE PRAWA
Stosowanie prawa – to działalność władcza organów państwa, polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno – konkretnych (akty stosowania prawa)na podstawie norm prawnych (aktów tworzenia prawa). Mówiąc językiem prostym powiedzieć by można , że stosowanie prawa polega na zastosowaniu normy prawnej do jakiegoś indywidualnego przypadku, np.
orzeczenie rozwodu wobec małżonków
zastosowanie prawa KK wobec sprawcy przestępstwa i wymierzeniu mu kary.
Tworzenie prawa: Stosowanie prawa :
normu generalno – abstrakcyjne - normy indywidualno – konkretne
ustawy, akty, itp. - sądy, organy państwa
Typy stosowania prawa :
Ze względu na charakter prawny podmiotu stosującego prawo oraz oba związujące tych procesach decyzyjnych procedurach odróżnia się 3 typy stosowania prawa, a mianowicie:
typ sadowy
typ administracyjny
typ quasi – sądowy i quasi – administracyjny.