Typy zadań w metodzie czynnościowej

Występuje tu 7 typów zadań.

(Zostaną one zilustrowane zadaniami odnoszącymi się do aspektu miarowego pojęcia dodawania)

1. Ćwiczenie proste,

   w którym uczeń ma wykonać prostą czynność.

Na przykład mierzenie łącznej długości lub szerokości położonych obok siebie (wzdłuż prostej) dwóch ołówków, ołówka i kredki, dwóch zeszytów itp. za pomocą pasków liczbowych lub miary. Określanie najpierw długości każdego przedmiotu oddzielnie, a następnie znajdowanie sumy, porównywanie, co jest dłuższe, o ile jednostek jest dłuższe lub krót­sze itp. Tutaj czynności prowadzą od przedmiotów do liczb.

2. Ćwiczenie odwrotne do poprzedniego,

   a więc wymagające wykonania czynności odwrotnej do poprzedniej.

Polecamy dzieciom zmierzyć jakiś przedmiot, na przykład piórnik, zakładkę do książki, rysunek z podręcznika, a następnie polecamy dopasować taki drugi przedmiot, aby razem miały one długość bliską 10, 15 itp. Jest to okazja do szacowania, prób, zgadywania, wyrabiania intuicji pojęcia miary równolegle z pojęciem dodawania. Tutaj czynności prowadzą od liczb do przedmiotów.

3. Ćwiczenie tej samej operacji myślowej na różnych materiałach.

Mierzenie łącznej powierzchni dwóch przedmiotów, na przykład zeszy­tu i książki, prostokąta i kwadratu z kolorowego papieru, dwóch kart przy pomocy wykładania tych przedmiotów kwadratami z wyprawki (w przy­padku większych przedmiotów - wykładanie np. kartami, kartkami z bloku rysunkowego itp., jako ustalonymi jednostkami). Występuje tutaj zmienianie przedmiotów i zmienianie jednostek.

4. Zadania prowadzące do różnych ciągów operacji o tym samym rezultacie,

   różne sposoby rozwiązania tego samego zadania.

Mierzenie przedmiotów różnymi sposobami (najpierw od lewego końca, potem od prawego - jeśli chodzi o długość; najpierw wykładanie kwadra­tów w pionie, a później w poziomie - w przypadku pola powierzchni) i wy­rażanie sumy długości (lub pola) za pomocą różnych liczb zależnych od użytych paseczków liczbowych oraz uwzględnianie różnej kolejności tych liczb. Jest tu okazja do empirycznego zastosowania prawa przemienności.

5. Ćwiczenie w słownym opisie czynności, które prowadzą do rozumie­nia pojęcia na danym etapie.

   Opisywanie słowami (połączone z pokazem) czynności, które uczeń wykonuje przy okazji ćwiczeń typu 1-4. Próby opi­su schematów czynności wyrażonych słownie, na przykład: "Biorę jeden ołówek, kładę drugi tak, żeby się stykały i żeby leżały prosto, układam pod nimi pasek zielony, potem czerwony, potem próbuję inne małe paseczki, żeby długości ołówków i paska były równe". Chodzi o kształcenie języka matematycznego uczniów.

6. Zadania prowokujące konflikt myślowy takiego poziomu, że dziecko chce i może go pokonać.

Mierzenie jednakowych dwóch przedmiotów przez różne dzieci różnymi jednostkami (np. jedne dzieci stosują paski o dużych kwadratach jednostko­wych, inne o małych). Dyskusja i szukanie wyjaśnienia, dlaczego otrzyma­liśmy różne wyniki. Podkreślanie znaczenia przyjętej jednostki dla wyniku pomiaru, uwypuklanie istotnych cech mierzenia

7. Ćwiczenie różnych form zapisu tego samego zadania.

W przypadku czynności konkretnych będą to różne formy układania jedno­stek, prowadzące do określenia, jakie jest na przykład pole dwóch przed­miotów w kształcie prostokątów. Pokazując takie konkretne układy jak na rysunku dzieci mają za zadanie obliczyć pole i następnie spróbo­wać ułożyć jeszcze inaczej kwadraty jednostkowe (ułożyć taką zagadkę), żeby można było domyślić się, ile potrzeba kwadratów (płytek) na przykry­cie całej powierzchni. (Do tego zadania powinien nauczyciel przygotować wcześniej figury z papieru rysunkowego o odpowiednich rozmiarach).

Przedstawiony ciąg ćwiczeń stanowi tylko pewien przykład, w jaki spo­sób do konkretnego tematu tworzyć zadania zgodnie z teoretycznymi pod­stawami koncepcji nauczania czynnościowego. Jak widać, takie postępowa­nie, stosowane właściwie, powinno zapobiegać jednostronności i schematy­zmowi przy opracowaniu nowego tematu.

Powyższy przykład odnosił się do czynności konkretnych.

Podobny ciąg ćwiczeń można zaplanować na etapie operacji wyobrażonych z wy­korzystaniem rysunków, schematów graficznych różnych sytuacji, planów mieszkań itp., co wystąpi wyraźnie w kl. II, a następnie na etapie operacji abstrakcyjnych, gdy uczeń dysponował będzie tylko danymi liczbowymi uj­mującymi zależności metryczne w figurach. To jednak będzie miało miejsce dopiero w wyższych klasach szkoły podstawowej.