anatomia zwierzat Z I II

ANATOMIA ZWIERZĄT


KOMÓRKA


Komórka (łac. cellula) – najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie). Jest podstawową jednostką morfologiczno−czynnościową ustroju.


  1. Komórka prokariotyczna:
    Charakteryzuje się brakiem jądra komórkowego. DNA znajduje się w pewnym rejonie cytoplazmy, nie oddzielony od niej błoną. Cząsteczki DNA w większości komórek prokariotycznych są koliste i połączone z niewielką ilością białek.
    Komórki prokariotyczne są to komórki małe (wymiary rzędu kilku mikrometrów).
    Są to komórki bakterii.

    2. Komórka eukariotyczna
    Charakteryzuje się obecnością jądra komórkowego, utworzonego przez linowe DNA (z wolnymi końcami) otoczone przez dwie błony śródplazmatyczne (otoczkę jądrową). DNA eukariotyczny tworzy kompleks z dużą ilością białek
    Poza jądrem, komórki eukariotyczne mają wiele rejonów oddzielonych błonami od cytoplazmy (mitochondria, chloroplasty, siateczka śródplazmatyczna).
    Są to komórki zwierząt, roślin, grzybów i protistów. Ich rozmiary to zazwyczaj kilkanaście do kilkudziesięciu mikrometrów, ale niektóre z nich osiągają rozmiary nawet do kilku centymetrów (jaja ptasie).

    Nie wszystkie komórki bez jądra komórkowego to komórki prokariotyczne -> erytrocyty tracą jądro podczas dojrzewanie, przez co NIE STAJĄ SIĘ komórkami prokariotycznymi.



Kształty komórek:


BUDOWA I FUNKCJE KOMÓRKI ZWIERZĘCEJ



JĄDRO KOMÓRKOWE


pełni nadrzędną rolę w komórce, gdzyż poprzez zawarte w nim DNA steruje przemianami biochemicznymi komórki. Jądro komórkowe gromadzi i przechowywuje w DNA, w postaci chromatyny, informację genetyczną o cechach organizmu, a następnie przekazuje ją do cytoplazmy na rybosomy za pomocą m-RNA. Jądro bierze także udział w podziałach komórek somatycznych (mitoza) i generatywnych(mejoza).


Jądro komórkowe jest otoczone podwójną błoną białkowo- lipidową, która zawiera liczne pory. To właśnie one umożliwiają utrzymywanie kontaktu jądra z pozostałą częścią komórki. Wewnątrz jądro jest wypełnione kariolimfą - sokiem jądrowym składającym się w głównej mierze z białek kwaśnych i fosfolipidów. Na terenie jądra znajduja się także jąderka(zbudowane z RNA i białek), które stanowią ośrodki tworzenia rybosomów. Bardzo ważnym elementem budującym jądro komórkowe jest DNA, które w połączeniu z białkami zasadowymi: histonami, białkami niehistonowymi oraz RNA tworzy strukturę zwaną chromatyną. W czasie podziałów komórki ulega ona skondensowaniu i tworzy chromosomy (u człowieka jest ich 23 pary w komórkach somatycznych, a w gametach o połowę mniej).
Zwykle komórki posiadają jedno jądro komórkowe, lecz bywają także takie, które są wielojądrowe (tzw. komórczaki). Niektóre komórki w trakcie różnicowania się i specjalizacji tracą jądro, np. erytrocyty ssaków.

Niemal wszystkie komórki eukariotyczne zawierają jądro. Nie posiadają go jedynie erytrocyty u ssaków i dojrzałe człony rurek sitowych u roślin okrytonasiennych. Jądro ma kulisty kształt. Zwykle jest położone centralnie, lecz w niektórych komórkach roślinnych może być zepchnięte na brzeg komórki przez rozrośnięta wakuolę. Jądra peryferyjne występują również w komórkach mięśni poprzecznie prążkowanych. Jądro otaczają dwie błony tworzące otoczkę, wykazujące ciągłość ze sobą i błonami cytoplazmatycznymi. Błona zewnętrzna jest wysoce przepuszczalna, natomiast wewnętrzna, wyściełana laminowym szkieletem jest wysoce wybiórcza. Inną drogą transportu substancji z i do jądra są pory w otoczce jądrowej otwierające się w zależności od potrzeb i przepuszczalne w jednym bądz drugim kierunku. Do jądra transportowane są głównie białka strukturalne jądra, białka potrzebne do transkrypcji i replikacji oraz do budowy podjednostek rybosomów. Z jądra do cytoplazmy wędrują m.in. cząsteczki mRNA oraz podjednostki rybosomów. Wnętrze jądra wypełnia kariolimfa, w której znajduje się DNA w postaci chromatyny (substancja złożona przede wszystkim z DNA i silnie zasadowych białek zw. histonami)występującej w dwóch postaciach - luznej i skondensowanej. Podczas podziałów komórki chromatyna zostaje silnie zespiralizowana i upakowana w chromosomach. Wydzielonym obszarem jądra jest jąderko. W jąderku następuje synteza rRNA oraz są tworzone podjednostki rybosomów.

CYTOPLAZMA

Cytoplazma część protoplazmy komórki eukariotycznej pozostająca poza jądrem komórkowym a w przypadku, z definicji nie posiadających jądra, komórek prokariotycznych – cała protoplazma.

Dzieli się ją na:



Wyróżnia się też niekiedy[2]:

Cytoplazma podstawowa to substancja o pozornie jednolitej strukturze, mogąca przyjmować różną postać od cieczy do galaretki (żelu). Ważnym składnikiem cytoplazmy podstawowej jest jednak skomplikowana przestrzenna sieć białkowych włókienek (mikrofilamenty) i mikrorureczek (mikrotubule), tworzących tzw. cytoszkielet. W cytoplazmie podstawowej znajdują się pozostałe plazmatyczne składniki komórki i zachodzi większość procesówmetabolicznych. Cytoplazmę podstawową przenikają układy błonowe, a od zewnątrz ogranicza ją błona komórkowa.

jest substancją koloidalną, w jej skład wchodzą:

W cytoplazmie podstawowej zawieszone są organella, np. Mitochondria, plastydy, lizosomy, peroksysomy, wakuole, cytoszkielet, retikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego

Zasadniczym elementem strukturalnym cytoplazmy podstawowej są białka mające postać globularną lub fibrylarną np. Mikrofilamenty i mikrotubule.

Mikrotubule – zbudowane z tubuliny rurki. Biorąc pod uwagę lokalizację mikrotubul w komórce oraz pełnione przez nie funkcje, wyróżniamy:

CENTROSOM:


śródciałko, ciałko środkowe – niewielka, wyspecjalizowana struktura występująca w pobliżu jądra komórkowego zwierząt I roślin niższych. Składa się z pary centrioli (diplosomu) oraz amorficznej macierzy białkowej, z której podczas interfazy wyrastają liczne mikrotubule (których końce „+” znajdują się poza macierzą). W okresie poprzedzającym podział komórki centrosom ulega duplikacji. W rezultacie powstają dwa centrosomy (każdy z dwiema centriolami), które rozsuwają się do przeciwległych biegunów komórki. Mikrotubula wyrastające z dwóch, rozmieszczonych biegunowo, centrosomów tworzą wrzeciono kariokinetyczne (podziałowe).


Centriole


Retikulum endoplazmatyczne (= siateczka wewnątrzplazmatyczna) – struktura stanowiąca zasadniczą część systemu błon wewnątrzkomórkowych.

Złożone jest z zespołów cystern, kanalików, banieczek, pęcherzyków. Układy te przenikają w różnych kierunkach cytoplazmę i łączą się z plazmalemmą i błoną jądrową.

Wśród błon retikulum można wyróżnić:

Procesy zachodzące w cytoplazmie podstawowej: biosynteza białek (translacja) i początkowy etap oddychania (glikoliza lub oksydacyjny szlak pentozofosforanowy)

Ruchy cytoplazmy podstawowej

Ruchy cytoplazmy spowodowane są skurczami włókienek kurczliwych


RYBOSOMY

Bardzo ważnym elementem występującym we wszystkich rodzajach komórek są niewielkie struktury komórkowe - rybosomy. Liczba rybosomów w komórce eukariotycznej wynosi przeciętnie parę milionów i w dużej mierze zależy od aktywności metabolicznej komórki. W komórkach eukariotycznych Rybosomy występują w cytoplazmie oraz w mitochondriach i plastydach. Wśród rybosomów cytoplazmatycznych wyróżniamy rybosomy wolne i związane z błonami szorstkiego reticulum endoplazmatycznego. Rybosomy wolne syntetyzują białka, które pozostaną w obrębie komórki lub będą przetransportowane do struktur takich jak jądro czy mitochondria. Natomiast cząsteczki białka powstające na rybosomach związanych z siateczką wewnątrzplazmatyczną wnikają do jej błony bądz są wysyłane poza komórkę.


Każdy rybosom jest zbudowany z dwóch podjednostek: małej i dużej. Obie te jednostki są zbudowane z białek i rRNA (rybosomowy RNA). Obie jednostki są składane w jąderku i oddzielnie transportowane na miejsce przeznaczenia. Na rybosomach odbywa się synteza białek (translacja). Pojawienie się cząsteczki mRNA (matrycowy) powoduje aktywację rybosomu. Dopiero wtedy podjednostki łączą się ze sobą. Cząsteczka mRNA przesuwa się wzdłuż małej podjednostki, a cząsteczki tRNA (transportującego RNA) przy udziale enzymów doprowadzają kolejne aminokwasy do rosnącego łańcucha polipeptydowego. Rybosomy mitochondrialne i plastydowe są mniejsze niż cytoplazmatyczne.   Ultrastruktur tych nie oddziela od cytoplazmy żadna błona biologiczna. Z chemicznego punktu widzenia w rybosomach występują dwa zasadnicze składniki: rybosomalny RNA, białka (zasadowe - strukturalne i kwaśne - enzymatyczne). Każdy kompletny rybosom składa się zawsze z dwóch podjednostek - większej i mniejszej. Ze względu na rozmiary i występowanie możne te organella podzielić można na dwa rodzaje: rybosomy małe występujące u Procaryota oraz w plastydach i mitochondriach u Eucaryota; rybosomy duże występujące w cytoplazmie komórek eukariotycznych.



LIZOSOMY

drobne pęcherzyki zawierające enzymy trawienne. Z najważniejszych cech tych organelli należy wymienić: są wyłącznie eukariotyczne, są to otoczone pojedynczą błoną biologiczną pęcherzyki o średnicy 0,1-0,5 ľm; enzymy hydrolityczne, które wypełniają lizosomy, znajdują się w stanie latencji, oznacza to, że białkowe biokatalizatory są normalnie nieaktywne, ponieważ najprawdopodobniej związane są z białkami błon lizosomów; powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub retikulum gładkiego; po połączeniu z fagosomami powstają lizosomy wtórne;

Rodzaje lizosomów:


WODNICZKI (WAKUOLE)

to wydzielona przestrzeń komórki wypełniona sokiem wakuolowym i ograniczona błoną wakuolarną – tonoplastem.

Składniki tonoplastu:

woda (ponad 90% objętości wodniczki), jony (m.in. K +, Na +, Ca 2+, SO 4 2- ), substancje organiczne: wolne aminokwasy, białka, cukry: Występuje tylko u Eucariota.

Funkcje wakuoli:

Odpowiadają za turgor komórki – utrzymują komórkę w odpowiednim stanie uwodnienia.

Magazynują zbędne produkty przemiany materii.

Wodniczki pokarmowe trawią pokarmy, czyli są lizosomami wtórnymi.


APARAT GOLGIEGO

Aparaty Golgiego są powszechnym składnikiem komórek eukariotycznych. Ich specyficzną cechą jest to, iż posiadają zdolność do redukcji azotanu (V) srebra (I)

Aparaty Golgiego spełniaja wiele ważnych funkcji:

Zwykle są rozrzucone w cytoplazmie. nie występują w komórkach prokariotycznych. Ich liczba w komórce jest różna. Aparat Golgiego to struktury błoniaste - cysterny, ułożone jedna na drugiej. Struktura ta występuje w pobliżu jądra komórkowego. W aparacie Golgiego następuje synteza i wydzielanie wielocukrowców, śluzów i innych związków. jest to także miejsce gdzie zachodzi przebudowa i różnicowanie się błon przeznaczonych do wbudowania w plazmalemmę. Substancje te są przenoszone przez małe pęcherzyki transportujące, odrywajace się od centralnie położonych cystern



MITOCHONDRIUM

Mitochondrium - zaliczane jest do autonomicznych organelli, ponieważ zawiera w swej budowie własne DNA i RNA.

Jest to centrum energetyczne komórki, w którym ma miejsce utlenianie biologiczne - proces oddychania wewnątrzkomórkowego. Zachodzą w nim następujące etapy oddychania: cykl Krebsa i łańcuch oddechowy. Powstała w wyniku tych procesów energia gromadzona jest w wiązaniach wysokoenergetycznych związku - ATP a następnie jest wykorzystywana w procesach endoergicznych (wymagających dostarczenia energii). Najwięcej mitochondriów znajduje się w tych narządach, w którycyh zapotrzebowanie energetyczne jest najwększe np. komórki mięśnia sercowego. Bardzo mało mitochondriów znajduje się w tkance tłuszczowej.


Mitochondria otoczone są podwójną błoną białkowo-lipidową. Błona wewnętrzna tworzy liczne wpuklenia do środka (co zwiększa znacznie jej powierzchnię) zwane grzebieniami mitochondrialnymi.
Liczba grzebieni nie jest stała lecz zwiększa się w czasie podwyższonej aktywności metabolicznej komórki. Na ich powierzchni znajdują się "grzybki" zawierające ATP-azę odpowiedzialną za syntezę ATP. Wnętrze mitochondrium wypełnione jest białkową substancją zwaną matrix lub stromą.

Wszystkie procesy życiowe wymagają energii, dlatego jednym z najważniejszych organelli w komórce jest mitochondrium – źródło energii komórki.


Mitochondrium wykorzystuje różne ilości glukozy, innych cukrów, pewnych tłuszczów i innych bogatych w energie związków chemicznych, które docierają do komórki z przetrawionego pożywienia. Na powierzchniach pofałdowanej wyściółki wewnętrznej zostają zamienione w wysokoenergetyczne cząsteczki, które mogą być łatwo zmagazynowane przez komórkę i wykorzystane do przeprowadzenia większości procesów życiowych. Te cząsteczki energetyczne to ATP – adenozyno trójfosforany. Każda komórka zużywa pewną ilość ATP w procesach pozwalających utrzymać życie, zdrowie i dobrą organizację. Jeśli jakaś komórka produkuje substancje, które zostaną wysłane na zewnątrz , albo zajmie się rozkładaniem potencjalnie szkodliwych produktów przemiany materii na bezpieczne związki, jej zapotrzebowanie energetyczne wzrasta. A im więcej energii zużywa komórka, tym więcej posiada mitochondriów. Duża komórka mięśniowa, która często zmienia kształt, zmniejszając swą długość podczas skurczu mięśnia, może mieć setki tysięcy mitochiondriów, co sekundę wykorzystujących miliony cząsteczek ATP



BŁONA KOMÓRKOWA

Błona komórkowa (plazmalemma)  - otacza zarówno komórkę roślinną jak i zwierzęcą. Pod względem chemicznym składa się z fosfolipidów (w tym lecytyny), białek integralnych(stanowią 70% wszystkich protein) i powierzchniowych,oligosacharydów(1-5%)i enzymów. Ważnym składnikiem błon jest także cholesterol (5-25% składu lipidów błonowych), zwiększjący stabilność błon, gdyż łączy się z ich tłuszczową częścią, zwiększając lepkość.


Błony komórkowe mają strukturę mozaikową. Model plazmalemmy został opracowany przez Singera i Nicolsona w 1972 roku.Jest to płynna macierz, zbudowana z nieciągłej podwójnej warstwy fosfo- lipidowej z białkami integralnymi i powierzchniowymi.


Fosfolipidy przemieszczają się w obrębie warstwy oraz wymieniają się między warstwami. Białka integralne wykonuja ruchy wokół własnej osi oraz wysuwają się i zagłębiają w warstwach fosfolipidowych. Białka integralne: transportowe, receptorowe dla lektyn, antygenowe (warunkujące grupy krwi), wraz z enzymami i glikoproteinami przemieszczają się i ulegają degradacji. Na powierzchni błony komórkowej występuje glikokaliks. Zbudowany jest on z reszt cukrowych połączonych z białkami błonowymi (glikoproteidami) lub lipidami zewnętrznej warstwy błony (glikplipidy). Glikokaliks pośredniczy w transporcie, nawilża komórkę, odpowiada za procesy immunologiczne (rozpoznawanie obcych ciał) oraz za tworzenie zespołów komórkowych. Glikoproteidy powierzchniowe nadają właciwości antygenowe komórkom, tworzą osłonę dla komórek, są odpowiedzialne za agregację i aglutynizację komórek.

Błona komórkowa jest składnikiem każdej żywej komórki. Cechy charakterystyczne błony komórkowej można odnieść do większości błon biologicznych. Do najistotniejszych należałoby zaliczyć:

Każda błona biologiczna zawiera dwa podstawowe składniki strukturalne:

Funkcje błon:

TRANSPORT PRZEZ BŁONY KOMÓRKOWE


transport bierny

transport aktywny


TRANSPORT BIERNY

 który zachodzi zgodnie z gradientem stężeń i nie wymaga dostarczenia energii , Transport bierny zachodzi zgodnie z różnicą (gradientem) stężeń, dlatego nie wymaga wydatków energetycznych. Do mechanizmów transportu biernego zaliczamy dyfuzję prostą, osmozę i tzw. dyfuzję ułatwioną.


Dyfuzja prosta jest procesem, który polega na samorzutnym transporcie cząsteczek mającym na celu wyrównanie stężeń. W obrębie komórki dyfuzja prosta prowadzi do wyrównania stężeń po obu stronach błony biologicznej. W mechanizmie tym przemieszczane są przez błonę substancje o niewielkich wymiarach cząstek i ładunku obojętnym (np. gazy – CO2,O2 ), a także substancje rozpuszczalne w tłuszczach np. kwasy tłuszczowe, etanol i hormony sterydowe. Zgodnie z mechanizmem dyfuzji cząsteczki substancji rozpuszczonej (jeżeli błona komórkowa jest dla niej przepuszczalna) przemieszczają się do roztworu o mniejszym stężeniu (roztwór hipotoniczny)


Osmoza jest odmianą dyfuzji, w której przez błonę półprzepuszczalną przenika rozpuszczalnik, aby wyrównać stężenia po obu stronach błony biologicznej. W mechanizmie osmotycznym jest transportowana woda. Woda przenika z roztworu o mniejszym stężeniu (hipotoniczny) do roztworu o wyższym stężeniu (hipertoniczny). Jeżeli umieści się komórkę w środowisku o wyższym stężeniu, a więc w roztworze hipertonicznym, nastąpi wypływ wody z komórki na zewnątrz. W wyniku tego komórka traci jędrność (turgor). Takie zjawisko obserwuje się w komórkach roślinnych. Po umieszczeniu komórki roślinnej w roztworze hipertonicznym (np. NaCl), dojdzie do wycieku wody z komórki, a co za tym idzie kurczenie się wakuoli i odstawanie protoplastu od ściany komórkowej. Zjawisko to nosi nazwę plazmoliza. Jest to proces odwracalny, gdyż po umieszczeniu komórki w roztworze hipotonicznym woda napłynie z powrotem do komórki i wróci do stanu prawidłowego uwodnienia. To zjawisko to deplazmoliza. Jeżeli komórka będzie przechowywana w roztworze hipertonicznym dłuższy czas może dojść do pęknięcia błony komórkowej i rozerwania komórki.


Dyfuzja ułatwiona zachodzi przy udziale białek pomocniczych, które uczestniczą w transporcie jonów i substancji o większych masach cząsteczkowych, nadal zgodnie z gradientem stężeń. Białka pomocnicze odgrywają rolę przenośników błonowych lub kanałów jonowych. Przenośniki błonowe posiadają w swej strukturze specjalne miejsce, do którego łączy się określona substancja (np. glukoza). Związanie substancji transportowanej do przenośnika powoduje chwilową zmianę jego konformacji przestrzennej, obrócenie i przeniesienie owej substancji na drugą stronę błony komórkowej.


TRANSPORT AKTYWNY

Transport aktywny zachodzi wbrew gradientowi stężeń. Biorą w nim udział tzw. pompy jonowe. Pompy to struktury tworzone przez kompleksy białkowe. Przenoszą substancje (jony, glukoza, aminokwasy) dzięki energii pochodzącej z hydrolizy ATP (patrz: Dział I – Skład chemiczny organizmów – Trifosforany nukleozydów). Do takich pomp należy pompa sodowo-potasowa. Jest to enzym, który uczestniczy w aktywnym transporcie jonów potasu i sodu. Utrzymuje równomierne stężenie jonów Na+ i K+ po obu stronach błony komórkowej. Jej działanie jest napędzane energią pochodzącą z hydrolitycznego rozkładu ATP. Na zewnątrz komórki przenikają trzy jony sodu, a do wnętrza dwa jony sodu. W komórkach nerwowych pompa sodowo-potasowa jest niezbędna w utrzymaniu potencjału spoczynkowego błony neuronu. Wyróżnia się 3 rodzaje transportu aktywnego. Są to uniport, symport i antyport. Uniport to transport jednej cząsteczki, symport polega na transporcie dwóch cząsteczek w tym samym kierunku, natomiast antyport to transport dwóch cząsteczek w przeciwnych kierunkach. Przykładem antyportu jest właśnie pompa sodowo-potasowa. Innym przykładem pompy jest pompa protonowa. Jest to białko integralne, dzięki któremu zachodzi transport jonów wodorowych H+ przez błony biologiczne.


PODZIAŁY KOMÓRKOWE


Podział komórki - proces zachodzący u wszystkich organizmów, w którym komórka macierzysta dzieli się na dwie lub więcej komórek potomnych. Podział komórkowy jest jedną z faz cyklu komórkowego.

Tylko niektóre komórki zachowują zdolność do podziału, inne są wyspecjalizowane i nie dzielą się.

Rodzaje podziałów komórkowych

Jest podziałem materiału genetycznego bez wytworzenia wrzeciona podziałowego. Dokonuje się w:









Właściwy podział jądra komórkowego

Zalicza się tu dwa rodzaje podziału komórkowego. Są to:

Podział jądra komórkowego w wyniku mitozy lub mejozy to - kariokineza.

Natomiast podział zawartości komórki, to znaczy cytoplazmy i zawartych w niej organelli komórkowych to- cytokineza


Fazy cyklu komórkowego

Fazy te odnoszą się do zmian ilości DNA w komórce. Cykl komórkowy składa się z interfazy, czyli przerwy pomiędzy kolejnymi dwoma podziałami oraz z podziału jądra komórkowego i całej komórki. Cykl komórkowy przeciętnie trwa około 20 godzin, z czego 19 godzin przypada na interfazę, a zaledwie 1 godzina na podział jądra komórkowego.

Elementy składowe cyklu komórkowego:



MITOZA

Warunkiem zajścia podziału mitotycznego jest synteza DNA (w fazie S), gdzie na bazie istniejącego DNA syntetyzowana jest druga jego część Powstają komórki potomne zawierające taki sam materiał genetyczny i taką samą jego ilość. Ale żeby komórki potomne mogły otrzymywać taką samą ilość materiału genetycznego, w komórce macierzystej musi on ulec podwojeniu. Takie podwojenie materiału genetycznego to repikacja.

Materiał genetyczny musi zmienić swoją strukturę przestrzenną. 2N chromosomów = 2n chromatyny. Komórki potomne muszą zawierać tyle materiału genetycznego ile ma zygota. Ilość chromatyny musi ulec podwojeniu do 4c. 4C w czasie trwania faz, despiralizuje się do postaci chromosomów.



MEJOZA

Jest podstawa rozmnażania płciowego, w wyniku którego powstają gamety (komórki żeńskie i komórki męskie). Aby zapobiec zwielokrotnianiu materiału genetycznego zachodzi proces redukcji. U zwierząt i człowieka proces ten zachodzi w gonadach. W wyniku mejozy powstają zarodniki zawierające 1n materiału genetycznego.

W wyniku pierwszego podziału, redukcyjnego powstają dwie komórki potomne zawierające połowę mniej chromosomów - 1n. Każdy chromosom składa się z podwójnej ilości DNA (chromatyd, po 2c). Każda z komórek przechodzi następny podział - wyrównawczy, celem zredukowania ilości DNA. Każda z powstałych komórek jest komórką macierzystą dla komórek ostatecznych, zawierających 1c i 1n.

Z pojedynczych komórek nie rozwinie się organizm, ponieważ ilość materiału genetycznego nie wystarczy do przekazania cech. Musi go być dwa razy więcej. Dzieje się to podczas zapłodnienia - łączenia się gamet w wyniku, którego powstaje zygota.

Bezpośrednio po pierwszym podziale mejotycznym nie następuje interfaza, ponieważ nie ma potrzeby replikowania materiału genetycznego.

Drugi podział mejotyczny odbywa się według mechanizmu i prawidłowości mitozy

Biologiczny sens mitozy:

Biologiczny sens mejozy:




TKANKI


Tkanka zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, podobnym pochodzeniu, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. Dział biologii zajmujący się tkankami to histologia.

Komórki odpowiedzialne za wykonywanie funkcji zwane są miąższem (gr. parenchyma), zaś komórki będące rusztowaniem – zrębem(gr. Stroma) tkanki narządu.

Tkanki występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne)

Zarówno u zwierząt, jak i u roślin, występuje tkanka nabłonkowa oraz łączna i podporowa. Do tkanek wyłącznie zwierzęcych należy tkanka mięśniowa i nerwowa






Tkanki zwierzęce – ogół tkanek występujących u zwierząt tkankowych. Tkanki różnicują się z listków zarodkowych:

ektodermy, endodermy i mezodermy,

przy czym ta trzecia wyróżnia się tylko u zwierząt trójwarstwowych. Tworzy pokrycie ciała, wyściela narządy wewnętrzne.

Ogólnie rzecz biorąc, z ektodermy powstają:

Z endodermy rozwija się głównie

nabłonek środkowej części układu pokarmowego.

Z mezodermy powstaje większość tkanek łącznych i tkanka mięśniowa.


Cztery podstawowe rodzaje tkanek:

- nabłonkowa

- łączna

- mięśniowa

- nerwowa



Nabłonek

Tkanka, w której komórki ściśle do siebie przylegają, nie wytwarzają istoty międzykomórkowej. Komórki ułożone są na błonie podstawnej i mają duże pęcherzykowate jądra. W zależności od kształtu komórki w warstwie powierzchniowej możemy wyróżnić nabłonek: płaski, sześcienny, cylindryczny. Warstwa podstawowa zbudowana jest z komórek cylindrycznych.

Funkcje:

Nabłonek tworzy warstwę pokrywającą skórę, narządy i wyściela jamy ciała.

Nabłonek płaski chroni skórę przed wysychaniem, promieniowaniem, przenikaniem szkodliwych substancji do wnętrza organizmu.

Nabłonek cylindryczny może na swojej powierzchni posiadać rzęski (nabłonek migawkowy), które wychwytują zanieczyszczenia w drogach oddechowych. Może mieć również zdolność do wchłaniania substancji (jelita, nerki) lub ich wydzielania. Często komórki wydzielnicze tworzą skupienia (gruczoły).

Nabłonek zmysłowy pośredniczy w odbieraniu bodźców. Zwierzętom niższym komórki nabłonka pozwalają na oddychanie skórne, a niektórym na poruszanie się.



Podział nabłonków ze względu na budowę komórki.


  1. nabłonek jednowarstwowy płaski(zbudowany ze spłaszczonych, wielobocznych komórek, których jądra umieszczone są centralnie. W organizmie człowieka występuje w pęcherzykach płucnych, wyścieła naczynia krwionośne, a w nerce współtworzy torebki ciałek nerkowych.


    2) nabłonek jednowarstwowy sześcienny     budują komórki równościenne, w których jądra umieszczone są centralnie, u człowieka występuje w kanalikach nerkowych i końcowych odcinkach gruczołów
    3) nabłonek jednowarstwowy walcowaty     tworzą wysokie komórkio kształcie nieregularnych graniastosłupów, ich jądra znajdują się w spodniej warstwie cytoplazmy niewiele ponad błoną podstawną , u człowieka występują w przewodzie pokarmowym od żołądka do odbytnicy oraz w jajowodach. W jelicie cienkim komórki nabłonka mają dużą liczbę cieniutkich, wypustek cytoplazmatycznych,zw. mikrokosmkami, komórki nabłonka jajowodu posiadają liczne rzęski
    4) nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy     współtworzą wysokie komórki przypominające powyginane graniastosłupy oraz komórki niższe o klinowatym kształcie, jądra umieszczone są na różnych wysokościach, przez co w czasie obserwacji mikroskopowych powstaje wrażenie wielowarstwowowści u człowieka występują w drogach oddechowych(jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach) Na wolnej powierzchni komórek tego nabłonka często występują liczne rzęski pomagające usuwać zanieczyszczenia


    5)    nabłonek wielowarstwowy płaski zbudowany z kilku warstw komórek, z których zewnętrzne są wyraźnie spłaszczone, intensywne podziały w głębszych warstwach tego nabłonka(tzw.rozrodczych) umożliwiają złuszczanie się warstw wierzchnich i stałe odnawianie całego nabłonka, występuje u człowieka w jamie ustnej(do przełyku włącznie), w pochwie i na przedniej powierzchni rogówki oka;naskórek współtworzący naszą skórę jego wierzchnie warstwy rogowacieją i obumierają tworząc elastyczną, odnawialną powłokę ochronną.

    Podział nabłonków ze wzgłedu na pełnione funkcje:
    -pokrywające(wielowarstwowy złuszczający się naskórek czy nabłonek jednowarstwowy płaski, wyściełający serce i naczynia krwionośne)
    -gruczołowe wyróżniamy gruczoły egzokrynowe (gruczoły wydzielania zewnętrznego, mają swoje przewody wyprowadzające wydzielinę na zewnątrz)
    Ze względu na ich budowę wyróżniamy:


    -    gruczoły o budowie cewkowatej (np. gruczoł potowy)

    -gruczoły pęcherzykowate(np. gruczoł łojowy)

    -gruczoły mieszane cewkowo-pęcherzykowe(np.gruczoły śliny)

    -gruczoły endokrynowe(gruczoły wydzielania wewnętznego, bez przewodów wyprowadzających, które swoją wydzielinę (hormon) kierują do krwi np. gruczoły dokrewne (przysadka mózgowa, nadnercze, tarczyca)

    -zmysłowe (współtworzą narządy zmysłów:kubki smakowe w błonie śluzowej języka, błonę węchową nosa, ślimak w uchu wewnętrznym czy siatkówka oka)

    -chłonny(występuje w jelicie cienkim, którego komórki budują kosmki jelitowe przez które odbywa się wchłanianie strawionych pokarmów)

Wydzielanie :



Tkanka łączna

Wytwarza istotę międzykomórkową, w której znajdują się liczne włókna. Kształt jak i funkcje komórek są bardzo zróżnicowane.

Funkcje danej tkanki związane są z jej budową i właściwościami.

Charakteryzuje się tym że:

dzielimy na:

  1. tkankę łączną właściwą (zarodkowa, sietecznowa, włóknista, tłuszczowa)

  2. tkankę łączną oporową (chrzęstną i szkieletową) in łączna szkieletowa

  3. tkankę łączną płynną (krew i limfa)

Podział

Funkcje

Komórki

Do komórek tkanki łącznej właściwej należą:


Istota międzykomórkowa zawiera:

Tkanka tłuszczowa

Komórki tej tkanki gromadzą tłuszcz, który może być wykorzystywany przez organizm jako źródło energii potrzebnych do normalnego funkcjonowania. Tkanka ta występuje pod skórą kręgowców, a także wokół serca i nerek. Jej głównym zadaniem jest zatrzymywanie ciepła w organizmie.

Tkanka ta, zwana również szkieletową lub podporową, występuje głównie u kręgowców. Tkankę łączną oporową dzielimy na tkankę kostną i tkankę chrzęstną. Zapewnia ona podporę organizmu i ochronę mechaniczną.

Tkanka łączna chrzęstna

Nie jest unaczyniona ani unerwiona. Należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców;.W substancji międzykomórkowej znajdują się zaokrąglone zwykle komórki (chondrocyty) ; czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne. Dzieli się ona na:

Charakteryzuje się obecnością większej lub mniejszej ilości włókien (głównie kolagenowych) w substancji międzykomórkowej; komórki wydłużone i stosunkowo nieliczne Znajduje się w miejscach przyczepu ścięgien do kości oraz w krążkach międzykręgowych.

Zawiera włókna kolagenowe, ulega mineralizacji. Buduje powierzchnie stawowe i przymostkowe części żeber. Występuje też w części chrzęstnej nosa, oskrzelach.

Występuje w małżowinie usznej ssaków oraz w chrząstkach krtani, ścianie przewodu słuchowego zewnętrznego, trąbki słuchowej i nagłośni. Zawiera liczne włókna elastyczne, nie ulega mineralizacji.

Tkanka kostna

To jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej; charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne; między blaszkami, w jamkach kostnych rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne. Tkankę kostną można podzielić na: grubowłóknistą (włókna kolagenowe nie są uporządkowane, występuje u niższych kręgowców i zarodków wyższych kręgowców) i blaszkowatą (włókna kolagenowe są skierowane w tym samym kierunku, co czyni komórki silniejszymi, występuje u dorosłych wyższych kręgowców)



KREW

składa się z:



Krew występuje w środowisku wewnętrznym każdego organizmu.Krew transportuje tlen do tkanek oraz odprowadza z nich dwutlenek węgla i inne produkty przemian zachodzących w organizmie. Erytrocyty zawierają czerwony barwnik (hemoglobinę), dzięki któremu transportuj tlen. Krwinki białe pełnią funkcje obronne organizmu przed mikroorganizmami. Płytki krwi biorą udział w krzepnięciu krwi



Krew ze względu na stopień utlenowania dzieli się na krew utlenowaną i odtlenowaną.

Krew utlenowana płynie w tętnicach obiegu dużego i żyłach obiegu małego.

Krew odtlenowana – krew, która jest słabiej wysycona tlenem (w 50–70%) od krwi utlenowanej (97%). Płynie w tętnicach obiegu małego i żyłach obiegu dużego.

W skład krwi wchodzą składniki komórkowe (ok. 44%) i osocze (ok. 55%). Dalsze składniki krwi to hormony, rozpuszczone gazy oraz substancje odżywcze (cukier, tłuszcze i witaminy), transportowane do komórek, a także produkty przemiany materii (np.mocznik i kwas moczowy), niesione z komórek do miejsc, gdzie mają być wydalone.

Z fizykochemicznego punktu widzenia krew jest zawiesiną. Znajdujące się we krwi erytrocyty powodują, że krew ma większą lepkość niż osocze. Lepkość rośnie jeszcze bardziej przy wysokim hematokrycie i niskiej prędkości przepływu. Dzięki zdolności erytrocytów do zmieniania swojego kształtu, przy wyższych prędkościach krew przypomina właściwościami raczej emulsję niż zawiesinę.

PH krwi w prawidłowych warunkach waha się między 7,35 a 7,45. Przy wartościach poniżej tego zakresu mówi się o kwasicy, natomiast przy wyższych o zasadowicy. Równowaga kwasowo-zasadowa krwi jest utrzymywana dzięki licznym układom buforującym, oraz aktywnie regulowana przez organy i tkanki, przede wszystkim płuca i nerki.

Swoją czerwoną barwę krew zawdzięcza hemoglobinie, a właściwie zawartej w niej grupie hemowej, odpowiedzialnej za wiązanie tlenu. Krew nasycona tlenem ma jaśniejszy i żywszy odcień niż krew uboga w tlen. Jest to skutkiem zmiany konformacji, zachodzącej po przyłączeniu atomów tlenu i zmieniającej właściwości absorpcyjne hemu.

Osocze czyli wodny roztwór (90% wody) białek, soli i związków chemicznych o niewielkiej masie cząsteczkowej, jak np. monosacharydy. Zawiera głównie jony sodu, potasu, magnezu, wapnia oraz fosforany i chlorki. Białka osocza pełnią istotną rolę w transporcie produktów odżywczych, procesach immunologicznych, krzepnięciu krwi, stabilizacji jej pH, jak również w utrzymywaniu stałego ciśnienia osmotycznego.

Osocze krwi pozbawione czynników krzepliwości nazywa się surowicą. Uzyskuje się ją przez odwirowanie krwi, po tym gdy ta wcześniej skrzepła.

Komórki krwi dzielą się na:

erytrocyty (popularnie zwane czerwonymi krwinkami), u człowieka nie posiadają jądra komórkowego oraz licznych organelli komórkowych – aktywność metaboliczna jest ograniczona, żeby zmniejszyć zużycie tlenu, który mają te komórki transportować. Erytrocyty mają kształt dwuwklęsłego dysku, a ich średnica wynosi 7–8 mikrometrów. Erytrocyty stanowią ok. 90–94% ogółu elementów morfotycznych. U człowieka występują w liczbie 4,5–5,5 mln/mm³. U innych kręgowców erytrocyty mogą posiadać jądro. Służą do transportu tlenu i dwutlenku węgla. Zawierają hemoglobinę, białko odpowiedzialne za przyłączanie i transport tlenu w krwi; złożone z właściwego białka – globiny oraz grupy hemowej, która razem z żelazem tworzy kompleks. Krew kręgowców zawdzięcza swój czerwony kolor właśnie obecności żelaza. U wielu bezkręgowców np. U pająków i ośmiornic tlen jest przenoszony przez związek miedzi hemocyjaninę – mają one niebieską krew. Od 0,5 do 1% czerwonych krwinek toretikulocyty, tzn. nie w pełni dojrzałe erytrocyty. Zwiększenie ilości retikulocytów we krwi obwodowej świadczy o wzmożonej erytropoezie organizmu

leukocyty (białe krwinki) u człowieka prawidłowo występują w liczbie 4–9 tys/mm³. Są to komórki jądrzaste, o średnicy 6–40 mikrometra, odpowiadają za odpowiedź immunologiczną. Występują w kilku postaciach jako:

Granulocyty odpowiadają za niespecyficzną odpowiedź immunologiczną, natomiast limfocyty i monocyty biorą udział w obronie specyficznej.

trombocyty (płytki krwi). to fragmenty megakariocytów, będącymi komórkowymi prekursorami płytek krwi. Trombocyty odpowiadają za krzepnięcie krwi. U człowieka prawidłowo występują w liczbie 150–350 tys/mm³.

Procentową zawartość objętościową erytrocytów nazywa się hematokrytem. U noworodków hematokryt wynosi około 60%, a u małych dzieci około 30%. Do okresu pokwitania hematokryt rośnie do wartości właściwej dla dorosłych.

Bezwzględna liczba poszczególnych składników krwi jest różna u różnych kręgowców. Szczególnie dużą liczbę erytrocytów mają kozy, a wyjątkowo niską ptactwo (3–4 mln/µl). Liczba leukocytów podlega podobnemu zróżnicowaniu: u bydła, koni i ludzi wynosi około 8000/µl, natomiast u owiec (do 17 000/µl) i ptaków (do 25000/µl) zawartość białych krwinek jest szczególnie wysoka. Również liczba poszczególnych podrodzajów leukocytów różni się znacząco. U ludzi i koni dominują granulocyty, u bydła – limfocyty, a u świńzawartość granulocytów i limfocytów jest podobna.

Wszystkie komórki krwi powstają w procesie zwanym hemopoezą, który zachodzi w szpiku kostnym. Erytropoezą nazywa się przemianę komórek macierzystych w erytrocyty. W przypadku niedoboru tlenu w organizmie, np. z powodu pobytu na dużej wysokości, zwiększa się ilość wydzielanego do krwi hormonu, co prowadzi do zwiększenia liczby czerwonych krwinek we krwi. Pozwala to na zwiększony transport tlenu i przeciwdziałanie jego niedoborowi.

Rozpad czerwonych krwinek następuje w śledzionie i komórkach Kupffera wątroby. Średni czas życia erytrocytów wynosi 120 dni. Hemoglobina w procesie rozpadu jest przetwarzana w kilku krokach

Funkcje

Krew i jej poszczególne składniki spełniają wiele istotnych zadań, mających na celu podtrzymanie procesów życiowych. Głównym zadaniem jest transport tlenu i składników pokarmowych do komórek i transport powrotny produktów końcowych przemiany materii np. dwutlenku węgla czy mocznika. Poza tym krew transportuje hormony i inne substancje pomiędzy komórkami. Ponadto krew zapewnia homeostazę, tzn. utrzymanie równowagi wodnej i elektrolitowej, regulację wartości pH oraz temperatury ciała.

Jako część układu odpornościowego krew pełni funkcje obronne przeciwko ciałom obcym (odpowiedź odpornościowa nieswoista) i antygenom (odpowiedź odpornościowa swoista) dzięki fagocytom (komórkom żernym) oraz przeciwciałom. Krew jest ważnym elementem przy reakcji na skaleczenia (krzepnięcie krwi i fibrynoliza).

Oprócz tego, poprzez stałe ciśnienie wywierane na ściany naczyń krwionośnych, krew spełnia także funkcje podporowe. W związku z tym krew odpowiada za ruch narządu (erekcja, odnóża pająka) lub całego organizmu (dżdżownicowate)

Ciągły przepływ krwi zapewnia stałą ciepłotę ciała (stałocieplność). U zdrowych ludzi wynosi ona około 36,5°C i wartość ta dotyczy temperatury narządów wewnętrznych organizmu (temperatura powierzchownie położonych narządów, np. skóry może być inna w związku z procesami termoregulacji).

Jednym z najważniejszych zadań krwi jest transport tlenu z płuc do komórek oraz transport dwutlenku węgla, końcowego produktu różnorakich procesów przemiany materii, z powrotem do płuc

Limfa to płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z węzłów chłonnych. Bierze także udział w transporcie tłuszczów pokarmowych, stąd jej lekko żółtawe zabarwienie.

Limfa zawiera wodę i sole mineralne, białka, tłuszcze oraz dużą ilość krwinek białych. Odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu płynów w organizmie. To płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych (układ chłonny). Chłonka jest zbierana przez naczynia chłonne aferentne, ślepo zakończone, zaczynające się w tkankach. Transportowana jest dowęzłów chłonnych, skąd z kolei przy pomocy naczyń chłonnych eferentnych wyprowadzana jest do krwiobiegu.

Istotnym elementem chłonki, poza płynem tkankowym, są komórki układu odpornościowego. W przypadku naczyń aferentnych są to komórki opuszczające daną tkankę i migrujące do węzłów chłonnych w celu pobudzenia układu odpornościowego. Z kolei w chłonce naczyń eferentnych znajdują się głównie komórki już pobudzone lub takie, które przez dłuższy czas nie napotkały pobudzającego je antygenu. Najczęściej występującą populacją leukocytów w chłonce są komórki o wąskim obrzeżu cytoplazmy i dużym jądrze komórkowym. Z tego względu zostały one nazwane limfocytami, czyli „komórkami limfy”. Są one głównymi komórkami występującymi w chłonce.

Skład chemiczny chłonki zależy od tkanki, z której jest ona zbierana. Przykładowo, limfa bierze udział w transporcie tłuszczówpokarmowych z jelita cienkiego, stąd lekko żółtawe zabarwienie chłonki pochodzącej z tego narządu (zawartość tłuszczów 1–2%)[5]. Ogólnie skład chłonki jest podobny do osocza, jednak zawiera ona mniej białek, szczególnie globulin, które z trudnością przedostają się z krwi do tkanek. Zawartość białka w chłonce to 4–6%, z tego względu jej ciśnienie osmotyczne jest niskie i ma ona charakter krystaloidu. Skład limfy zależy również od metabolitów uwalnianych przez komórki w danej tkance, może się również czasowo zmieniać pod wpływem innych czynników, np. aktywności fizycznej, snu lub spożywanego pokarmu[



ANEMIA NIEDOKRWISTOŚĆ We krwi znajduje się za mało erytrocytów lub hemoglobiny. Pojawiają się zawroty głowy, omdlenia, bladość skóry i błon śluzowych, zaburzenia pamięci, senność. 
Przyczyną anemii mogą być: utrata krwi, niedostateczna produkcja erytrocytów lub ich przyśpieszony rozpad, niedobór witamin z grupy B, kwasu foliowego, żelaza, nowotwór szpiku. 
Leczenie zależy od przyczyny choroby krwi. Często wystarczy odpowiednia dieta bogata w żelazo i witaminy. W cięższych przypadkach stosuje się przetaczanie krwi, a czasem przeszczep szpiku.


NADKRWISTOŚĆ CZERWIENICA To nadmierna produkcja krwinek czerwonych. Typowym objawem jest czerwone lub czerwonosine zabarwienie skóry twarzy, przekrwienie jamy ustnej i spojówek. 
Czerwienica może być wywołana długotrwałym niedotlenieniem lub zmianami rozrostowymi szpiku kostnego.Jeżeli przyczyną jest niedotlenienie, trzeba leczyć chorobę, która je spowodowała (płuca, serce). W przypadku zmian rozrostowych podaje się łagodne leki cytostatyczne w tabletkach.

BIAŁACZKA LEUKEMIA

Ma różne postacie. W białaczkach szpikowych komórki macierzyste szpiku zaczynają produkować ogromne ilości leukocytów. W dodatku rosnąca ich liczba wypiera inne komórki krwi, w tym erytrocyty. Dlatego białaczce towarzyszy zwykle anemia. Terapia zależy od stopnia zaawansowania i rodzaju białaczki. Zwykle stosuje się leczenie skojarzone: chemioterapię i przeszczep szpiku.

HEMOFILIA SKAZA KRWOTOCZNA

Na skutek mutacji genu, od którego zależy przekształcenie fibrynogenu w fibrynę, dochodzi do zaburzenia krzepnięcia. Chorują tylko mężczyźni. Bez wyraźnej przyczyny pojawiają się krwawienia w mięśniach i stawach, czasem dochodzi do obfitych krwotoków, które zagrażają życiu. Chorzy otrzymują preparaty przywracające prawidłowe krzepnięcie





HIPERWOLEMIA POLIEMIA (za dużo erytrocytów lub za dużo osocza – najczęsciej w łożysku)

HIPOWOLEMIA OLIGEMIA za mało erytrocytów – najczesciej zatrucia metalami -


Tkanka mięśniowa



Komórki tej tkanki zawierają w sarkoplazmie (cytoplazma komórek mięśniowych) skupione w pęczki na obwodzie komórki włókienka kurczliwe (miofibryle). Poza tym komórki mięśniowe zawierają wszystkie podstawowe organella komórkowe (mitochondria w znacznie większej ilości niż przeciętna komórka). Ze względu na budowę możemy wyróżnić mięśnie:

- gładkie

- poprzecznie prążkowane



Funkcje:

Najważniejszą funkcją tkanki mięśniowej jest jej kurczliwość. Różnego rodzaju bodźce powodują kurczenie się miofibryli w komórkach i w całym mięśniu. Inną funkcją wynikającą z kurczliwości jest wytwarzanie energii w postaci ciepła.



Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.

Tkanka mięśniowa gładka

tkanka mięśniowa składająca się z wrzecionowatych komórek, zawierających jedno centralnie położone jądro komórkowe. Filamenty są w niej ułożone nieregularnie (brak prążkowania). Działa ona niezależnie od woli, powolnie i długotrwale, jest odporna na zmęczenie.

Ten typ tkanki znajduje się w ścianach naczyń krwionośnych, ścianach i śluzówkach narządów jamistych i przewodów, między innymiukładu pokarmowego, dróg oddechowych, pęcherza moczowego, dróg rodnych. Tkanka mięśniowa gładka pełni funkcje żywotne, na przykład nadaje kształt soczewkom, poszerza źrenice, reguluje przepływ krwi przez naczynka krwionośne, przesuwa pokarm w układzie pokarmowym. Bardzo ważna jest jej odporność na znużenie, czyli zdolność do pozostawiania w długotrwałym skurczu, nawet w warunkach niedoboru tlenu.

Skurcze mięśni gładkich wywoływane są przez pobudzenie nerwowe, substancje chemiczne, rozciąganie; występują też spontanicznie







Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa



Elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. W każdym włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki.. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty, długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.

Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle). Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma, tj. Cytoplazma komórek mięśniowych, zawiera czerwony barwnik – mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka śródplazmatyczna gładka. Siateczka śródplazmatyczna występuje w bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych, tworząc bardzo regularny i skomplikowany układ kanalików podłużnych i poprzecznych. Kanaliki podłużne są elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotubul. Sarkotubule rozszerzają się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny, które sąsiadują z poprzecznie leżącymi kanalikami utworzonymi w wyniku wypuklenia się sarkolemmy - są to tzw. kanaliki pośrednie. Do kanalików przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki śródplazmatycznej tworząc tzw. triady. Za pośrednictwem tego systemu kanalików odbywa się wymiana substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym, przewodzenie bodźców skurczowych oraz transport jonów wapnia, niezbędnych do skurczu włókien mięśniowych.

Włókna mięśniowe dzieli się pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podstawowe typy:

Włókna wolnokurczące zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też czerwonymi), co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie.

Włókna szybkokurczące się (białe) zawierają mniejsze stężenie mioglobiny, kurczą się szybciej, ale są mniej wytrzymałe.

Budowa włókienek kurczliwych - miofibryli jest bardzo złożona. Nie mają one jednorodnej struktury, lecz składają się z jaśniejszych i ciemniejszych odcinków, leżących na przemian. Jaśniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamującej światło - są to tzw. prążki izotropowe, prążki ciemniejsze izotropowe jak i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na długiej osi włókna mięśniowego, wskutek czego powstaje wrażenie poprzecznego prążkowania całego włókna

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana typu sercowego

rodzaj tkanki mięśniowej występujący jedynie w sercu kręgowców.

Mięsień sercowy różni się od mięśnia poprzecznie prążkowanego typu szkieletowego tym, iż włókna w mięśniu sercowym są widlasto rozgałęzione zaś jądra komórkowe ułożone są centralnie, podczas gdy w mięśniu poprzecznie prążkowanym włókna są złączone, a jądra znajdują się na obrzeżach włókien. Komórki tkanki sercowej człowieka są jedno, rzadko dwujądrzystymi komórkami, które wykazują poprzeczne prążkowanie.

Tkanka ta pracuje zgodnie z zasadą "wszystko albo nic" – każdy impuls powoduje maksymalne napięcie wszystkich włókien mięśnia. Przewodzenie impulsów elektrycznych w mięśniu sercowym jest wolniejsze niż w mięśniach szkieletowych.

Mówi się, że jest to jedyny mięsień poprzecznie prążkowany, którego praca nie podlega woli (jednak pośrednio możemy wpływać na skurcze). Nie wnikając w szczegóły można uznać to za prawdę, jednak jest jeszcze kilka mniej ważnych mięśni, które także są niezależne od naszej woli:



Tkanka nerwowa

Budują ją bardzo charakterystyczne komórki nerwowe. Zbudowane są one z ciała komórki oraz dwu rodzajów wypustek: długiej - neurytu i licznych, krótkich wypustek - dendrytów. Komórki nerwowe nie łączą się ze sobą bezpośrednio, ale poprzez synapsy (miejsca, których komórki zbliżają się do siebie na bardzo niewielką odległość; tu zachodzi przekazywanie impulsu).

Funkcje:

Najważniejszą funkcją tej tkanki jest odbieranie bodźców i przekazywanie ich w postaci impulsów elektrycznych w całym układzie nerwowym.

Tkanka nerwowa:

Tkanka nerwowa jest zbudowana z neuronów. Są to komórki nerwowe, które są zdolne do przewodzenia impulsów nerwowych w odpowiedzi na różnorodne bodźce. Tworzą one układy, których zadaniem jest koordynowanie wszystkich czynności życiowych organizmu. Oprócz neuronów do tkanki nerwowej należą komórki glejowe. Pełnią one funkcję odżywczą i ochronną dla neuronów.

TKANKA NERWOWA NIE REGENERUJE SIĘ

Budowa neuronu:

Każdy neuron jest złożony z ciała komórki (perikarion) i wypustek komórkowych odchodzących od ciała komórki. Ciałko komórki posiada jądro komórkowe komórki nerwowej. Są dwa typy wypustek cytoplazmatycznych: dendryty i neuryty, inaczej aksony. Dendryty są to krótkie, liczne i rozgałęzione wypustki, które przewodzą impuls nerwowy w kierunku ciała komórki. Aksony są mniej liczne i długie. Przewodzą impulsy nerwowe z ciała komórki w kierunku dendrytu kolejnej komórki nerwowej. Połączenie między dendrytem jednej komórki nerwowej i aksonem kolejnej komórki nerwowej nosi nazwę synapsy.

Niektóre aksony neuronów są otoczone podwójną osłonką, która jest produkowana przez komórki glejowe – lemocyty, inaczej nazywane komórkami Schwanna. Na zewnątrz tej osłonki znajduje się osłonka komórkowa, która posiada jądra lemocytów, a pod nią bezpośrednio styka się z błoną aksonu, osłonka mielinowa. Osłonkę mielinową budują błony lemocytów wielokrotnie owinięte wokół aksonu. Zawiera ona znaczne ilości substancji o charakterze tłuszczowym, czyli mieliny. Mielina pełni funkcję warstwy izolacyjnej. Między lemocytami wzdłuż aksonu znajdują się przerwy, tzw. przewężenia Ranviera. Aksonu, które posiadają osłonkę mielinową nazywane są rdzennymi, a te nieposiadające osłonki to aksonybezrdzenne.

Centralny układ nerwowy, inaczej zwany ośrodkowym układem nerwowym, to skupiska największej ilości komórek nerwowych. Tworzą go mózgowie i rdzeń kręgowy. Oprócz ośrodkowego układu nerwowego mamy obwodowy układ nerwowy. Wypustki wielu neuronów tworzą zespoły nazywane nerwami. Nerw to wiązka nawet tysiąca aksonów, która otacza wspólna otoczka. W obwodowym układzie nerwowym są też skupiska ciał komórek nerwowych, czyli zwoje nerwowe. Obwodowy układ nerwowy tworzą, więc nerwy i zwoje nerwowe.


Synapsa – miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki – nerwowej lub komórki efektora (narządu wykonawczego), np. mięśni lub gruczołu.

Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika (zwanego czasem neurohormonem) – mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne). Synapsy otoczone są przez astrocyty, które uczestniczą w przekazywaniu sygnału między neuronami. Powtarzające się przekazywanie impulsu długotrwale wzmacnia przewodnictwo synaptyczne. Powstawanie sieci neuronów o zwiększonym przewodnictwie jest podstawą uczenia się i zapamiętywania. Nowe synapsy powstają w procesie zwanym synaptogenezą.

Ze względu na rodzaj komórek, między którymi przekazywany jest sygnał, wyróżnia się synapsy:



Ze względu na sposób przekazywania impulsu wyróżnia się synapsy elektryczne i chemiczne.

Elektryczne

W synapsach elektrycznych przeniesienie depolaryzacji błony presynaptycznej na postsynaptyczną odbywa się za pośrednictwem połączenia szczelinowego między komórkami nerwowymi bez uczestnictwa neuroprzekaźników. Informacja w postaci jonów nieorganicznych może przepływać dwukierunkowo, zatem każdy neuron może być nadawcą albo odbiorcą. Impuls jest prawie tysiąckrotnie szybszy od impulsu synaps chemicznych, jednak nie może ulegać wzmocnieniu. Synapsy elektryczne występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca.

Chemiczne

W tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu presynaptycznego tworzy kolbkę synaptyczną, w której są wytwarzane neuroprzekaźniki (mediatory – przekazywane w pęcherzykach synaptycznych), które łączą się z receptorem, powodując depolaryzację błony postsynaptycznej. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

Obecnie znanych jest ok. 60 związków, które pełnią funkcję mediatorów. Wyróżnia się wśród nich neuroprzekaźniki pobudzające lub hamujące wzbudzanie potencjału czynnościowego. Głównym neuroprzekaźnikiem pobudzającym w korze mózgowej ssaków jest kwas glutaminowy. Inne znane mediatory pobudzające to np.: acetylocholina, noradrenalina, adrenalina, dopamina, serotonina, histamina. Głównym neuroprzekaźnikiem hamującym jest kwas γ-aminomasłowy (GABA). Pozostałe mediatory hamujące to: glicyna i peptydyopioidowe.











ZWIERZĘTA DOMOWE - zwierzęta trzymane przez człowieka w domu dla osobistej przyjemności lub dla towarzystwa,

ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE zwierzęta chowane w gospodarstwie rolnym w celu uzyskania produkcji towarowej lub siły pociągowej. Wykorzystywane są również jako materiał reprodukcyjny.

W polskim ustawodawstwie zwierzętami gospodarskimi uznawane są:



ZWIERZĘTA TOWARZYSZĄCE – każde zwierzę trzymane lub mające zostać w przyszłości nabyte przez człowieka i trzymane w jego bezpośrednim otoczeniu domowym dla jego przyjemności i towarzystwa.

ANATOMIA ZWIERZĄT gałąź szeroko pojętej anatomii, traktująca o anatomii szczegółowej poszczególnych gatunków zwierząt, jak również o anatomii porównawczej zwierząt. Anatomia zwierząt odpowiada na szereg pytań, związanych przede wszystkim: z budową makroskopową i umiejscowieniem w organizmie zwierzęcia poszczególnych narządów, czy też układów. Bada również filogenezę narządów (czyli ich rozwój osobniczy), jak również wzajemne umiejscowienie narządów (anatomia topograficzna zwierząt).

BUDOWA MAKROSKOPOWA umiejscowienie narzadów i układów w organiżmie

FILOGENEZA NARZĄDÓW rozwój osobniczy i wzajemne umiejscowienie narzadów


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
splot szyjny i ramienny, studia, anatomia, Semestr II, ukł nerwowy
kolo 3 pytania zrobione, weterynaria, Anatomia patologiczna, II semestr, II semestr
anatomia pytania, II termin klp, brzuch, miednica 12 (1)
NARZĄD ŻUCIOWY, ZOOTECHNIKA, ANATOMIA ZWIERZĄT
Anatomia zwierząt tłumaczenie
kończyna dolna, studia, anatomia, Semestr II, ukł krwionośny, TT
Anatomia Kolokwium II 2001-02, anatomia, Anatomia(1)
Anatomia gieldaEgzamin II 2002-2003, anatomia
Patomorfy. dokrewny+limfatyczny, weterynaria, Anatomia patologiczna, II semestr, II semestr
hodowla zwierzat II koło wykład, ogolna hodowla
Nerwy czaszkowe, studia, anatomia, Semestr II, ukł nerwowy
Aorta podział, studia, anatomia, Semestr II, ukł krwionośny, TT
Zmiany postępowe 3(1), ★ materiały rok III wety, rok III, ANATOMIA PATOLOGICZNA, II KOŁO
Główna, studia, anatomia, Semestr II, ukł krwionośny, Żyły

więcej podobnych podstron