Lista E - dodatki do żywności.

(z Wikipedii - lecz w Kiersta -Nauka o żywieniu zdrowego i chorego człowieka też jest)

Lista E nie obejmuje tzw. dodatków smakowo-zapachowych identycznych z naturalnymi, których zgodnie z prawem UE nie trzeba dokładnie specyfikować, pod warunkiem, że ich stężenie nie przekracza 1% masy produktów.

Dopuszczalne w Polsce ilości dodatków do żywności określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych

Barwniki E-100–199

100–109 żółcienie

110–119 oranże

120–129 czerwienie

130–139 błękity i fiolety

140–149 zielenie

150–159 brązy i czernie

160–199 złoto i inne kolory

Konserwanty200–299

200–209 sorbiniany

210–219 benzoesany

220–229 siarczany(IV)

230–239 fenole i mrówczany (metaniany)

240–259 azotany

260–269 octany (etaniany)

270–279 mleczany

280–289 propioniany (propaniany)

290–299 inne konserwanty

Przeciwutleniacze 300–399

i regulatory kwasowości

300–305 askorbiniany (witamina C)

306–309 tokoferole (witamina E)

310–319 galusany i izoaskorbiniany

320–329 mleczany

330–339 cytryniany i winiany

340–349 fosforany

350–359 jabłczany i adypiniany

360–369 bursztyniany i fumarany

370–399 inne przeciwutleniacze i regulatory kwasowości

Zagęszczacze,400–499

stabilizatory i emulgatory

400–409 alginiany

410–419 gumy naturalne

420–429 inne naturalne środki

430–439 związki glikolu polietylenowego

440–449 naturalne emulgatory

450–459 fosforany

460–469 związki celulozy

470–489 kwasy tłuszczowe i ich pochodne

490–499 inne środki syntetyczne

Regulatory pH

i środki przeciwzbrylające 500–599

(spulchniacze)

500–509 mineralne kwasy i zasady

510–519 chlorki & siarczany(VI)

520–529 siarczany(VI) & wodorotlenki

530–549 związki metali alkalicznych

550–559 krzemiany

570–579 stearyniany i glukoniany

580–599 inne regulatory kwasowości i środki przeciwzbrylające

Wzmacniacze smaku i zapachu 600–699

620–629 glutaminiany

630–639 inozyniany

640–649 inne wzmacniacze smaku i zapachu

Antybiotyki700–799

700–713

Różne 900–999

900–909 woski

910–919 syntetyczne glazury

920–929 ulepszacze

930–949 gazy do pakowania

950–969 sztuczne środki słodzące

990–999 środki pianotwórcze

Dodatkowe związki chemiczne 1000–1599

(np. rozpuszczalniki, dodatki zapachowe) Związki chemiczne niepasujące do żadnej z wyżej wymienionych grup

Dz.U. z 2010 r. Nr 232, poz. 1525

Barwniki naturalne

Są pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Stosowane w przemyśle barwniki naturalne są otrzymywane głównie przez ekstrakcję surowców roślinnych (liści, kwiatów, korzeni, owoców) i zwierzęcych (tkanka mięśniowa i krew). Po zagęszczeniu wyciągu i izolacji barwnika uzyskuje się preparaty barwiące. Takie barwniki, w zależności od ich struktury, można podzielić na kilka grup:

izoprenoidowe – karotenoidy

porfirynowe – chlorofile oraz mioglobina i hemoglobina

flawonoidowe – antocyjany

betalainowe – betaniny i betaksantyny

chinoidowe – koszenila

inne barwniki naturalne – ryboflawina, kurkumina i in.

Do naturalnych barwników spożywczych są również zaliczane substancje barwne niewystępujące w świeżych produktach, ale powstające w wyniku przemian i interakcji bezbarwnych składników żywności, w czasie procesów technologicznych lub przygotowywania posiłków. Do tej grupy zalicza się karmele (E150) i melanoidy. Duże znaczenie w przemyśle mają: kurkumina (E100), ryboflawina (E101), koszenila (E120), chlorofil (E140), karmel naturalny (E150a), naturalny karoten (E160a), betanina (czerwień buraczana - E162) oraz antocyjany (E163).

Barwniki identyczne z naturalnymi

Otrzymywane są w procesie syntezy, ale są identyczne ze związkami chemicznymi występującymi w przyrodzie. Do nich należą: ryboflawina (E101 i), beta-karoten (160 ii), ester etylowy kwasu beta-apo-8’-karotenowego (E160 f), kantaksantyna (E161g).

Barwniki syntetyczne organiczne

Posiadają bardzo zróżnicowaną strukturę: mono-, di- i triazowe, triarylometanowe, ksantenowe, chinolinowe i indygoidowe. Formy tych związków rozpuszczalne w wodzie najczęściej otrzymuje się przez wprowadzenie do cząsteczki barwnika grup sulfonowych lub karboksylowych. Strącenie tych barwników w postaci soli, najczęściej glinowych, umożliwia otrzymywanie barwnych pigmentów, nierozpuszczalnych w wodzie. Są to tak zwane laki. Zaletami syntetycznych barwników organicznych są: ich niższa cena w porównaniu z ceną barwników naturalnych, duża standardowa moc barwienia, trwałość i odporność na środowisko oraz różne formy handlowe preparatów (proszki, roztwory, pasty). W Polsce dozwolone jest stosowanie wielu z dostępnych na rynku barwników syntetycznych m.in.: tartrazyna (E102), żółcień chinolinowa (E104), Żółcień pomarańczowa FCF (E110), azorubina (E122), amarant (E123), czerwień koszenilowa (E124), czerwień allura (E129), Błękit patentowy V (E131), indygotyna (E132), Błękit brylantowy FCF (E133), czerń brylantowa (E151) oraz fiolet metylowy.

Nieorganiczne substancje barwiące

Stosuje się je głównie do barwienia powierzchni produktu, wykorzystując właściwości metali do tworzenia atrakcyjnych barw. W Polsce dozwolone są: węglan wapnia (E170) i dwutlenek tytanu (E171) do polew cukrowych białych, tlenki i wodorotlenki żelaza (E172) do barwienia sztucznych osłonek kiełbas, aluminium (E173), srebro (E174) i złoto (E175) w postaci listków i proszków do powierzchniowego barwienia ciast oraz w produkcji likierów (Goldwasser) a także węgiel drzewny.

Rodzaje preparatów barwiących

Producenci barwników oferują je w zróżnicowanych formach, odpowiednich do zamierzonych celów technologicznych.

Mogą one stanowić wymienione poniżej grupy:

barwiące części roślin jadalnych odgrywające jednocześnie rolę składników smakowych, w zależności od ich stężenia w końcowym produkcie.

ekstrakty płynne i w proszku do stosowania w środowisku wodnymi/lub tłuszczowym; w przypadku soków oraz wyciągów wodnych poddaje się je zagęszczeniu, a następnie zwykle suszeniu z dodatkiem nośników, takich jak maltodekstryna, skrobia, alginiany lub celuloza, ułatwiających ten proces i zmniejszających higroskopijność gotowego wyrobu. W przypadku ekstraktów wodnych często stosuje się tzw. oczyszczanie, mające na celu zwiększenie siły barwiącej preparatów, a także pozbawienie ich smaku i zapachu. Proces taki przeprowadza się przez wyizolowanie barwników poprzez np. ultrafiltrację i odwróconą osmozę lub przez usunięcie substancji metodami mikrobiologicznymi. Oczyszczone barwniki są zwykle proszkami bez nośników.

barwniki mikrokapsułkowane o lepszej jakości pod względem pylistości, higroskopijności i trwałości. Mikrokapsułkowanie chroni przed utlenianiem i ujemnym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

laki czyli barwniki osadzone na związkach nieorganicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, działające na zasadzie dyspersji.

Ograniczenia w stosowaniu

Niektórych środków spożywczych barwić nie wolno m.in. żywności nieprzetworzonej, miodu pszczelego, przypraw naturalnych, słodu, wyrobów kakaowych, kawy palonej, herbaty, olejów i tłuszczów (zwierzęcych i roślinnych), naturalnych wód mineralnych, mleka i śmietany bez dodatków smakowych czy środków spożywczych dla małych dzieci i niemowląt. W innych barwniki mogą być stosowane tylko na zasadzie quantum satis, czyli w najniższej dawce, niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego efektu technologicznego, zgodnie z dobrą praktyką produkcyjną.

Szczegółowe przepisy regulujące rodzaj barwników (Lista E), warunki stosowania oraz określające maksymalne dozwolone dawki w poszczególnych rodzajach środków spożywczych reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dz. U. z dnia 3 października 2008 r.)

Przeciwutleniacze stosowane są w zapobieganiu niepożądanym procesom utleniania, przez co przedłużają czas trwałości żywności. Dozwolone przeciwutleniacze stosowane w przemyśle spożywczym:

E270 – kwas mlekowy (regulator kwasowości)

E330 – kwas cytrynowy (regulator kwasowości i stabilizator)

E300 – kwas askorbinowy (witamina C; substancja klarująca, regulator kwasowości i stabilizator)

E301 – askorbinian sodu (regulator kwasowości i stabilizator)

E302 – askorbinian wapnia (pełni funkcję regulator( kwasowości i stabilizator)

E304 – estry kwasów tłuszczowych i kwasu askorbinowego (stabilizatory)

E306 – mieszanina tokoferoli

E307 – alfa-tokoferol

E308 – gamma-tokoferol

E309 – delta-tokoferol

E310 – galusan propylu

E311 – galusan oktylu

E312 – galusan dodecylu

E315 – kwas izoaskorbinowy

E316 – izoaskorbinian sodu

E320 – butylohydroksyanizol (BHA) dodawany do tłuszczów, suszu ziemniaczanego, gum do żucia

E321 – butylohydroksytoluen (BHT)

E335 – wodorowinian sodu i winian sodu

E336 – wodorowinian potasu i winian potasu

E337 – winian sodowo-potasowy

E385 – sól wapniowo-disodowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego