Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 13
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
nia CE [4] na maszynie (na elementach
bezpieczeństwa oznakowania tego się nie
umieszcza).
Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia
2002 r. o systemie oceny zgodności
(DzU nr 166 poz. 1360 ze zm.), wyroby
dr inż. MAREK Dy
WIAREK
dostarczane wyłącznie na rynek polski
Centralny Instytut Ochrony Pracy
do czasu przystąpienia Rzeczypospolitej  Państwowy Instytut Badawczy
Polskiej do UE nie podlegają obowiązko-
wi oznakowania znakiem CE. Do tego
czasu pozostają w mocy obowiązujące
w Polsce przepisy w sprawie znakowa-
nia (znak B).
W niektórych przypadkach maszyny
mogą jednocześnie podlegać innym
dyrektywom, w których przewidziano
oznakowanie znakiem CE. W takiej sy-
Wymagania zasadnicze i procedura
tuacji znak CE na maszynie oznacza, że
spełnia ona wszelkie wymagania, które
oceny zgodności
jej dotyczą, wynikające ze wszystkich
dyrektyw, którym podlega.
sprzętu elektrycznego
Znak CE winien być umieszczony na
każdej maszynie w taki sposób, aby był
widoczny i czytelny przez cały okres jej Autor omówił w artykule główne postanowienia rozporządzenia ministra gospodarki,
pracy i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wyma-
użytkowania.
gań dla sprzętu elektrycznego, które wdraża do prawa polskiego przepisy dyrektywy
73/23/EWG.
AKTY PRAWNE
Essential requirements and procedure for conformity assessment of electric equipment
The article discusses the main provisions of the decree of the Minister of Economy, Labour
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Ra-
and Social Policy of 12 March 2003 on essential requirements for electric equipment, which
dy 98/37/WE z 22 czerwca 1998 r. w sprawie
implements into Polish law the regulations from the directive 73/23/EEC.
ujednolicenia przepisów dotyczących maszyn.
OJ, L 297 23.07.1998. Wersja polska: CIOP,
Warszawa 2001
Dyrektywa tzw. niskonapięciowa 73/23/
Zakres rozporządzenia
[2] Dyrektywa Rady 73/23/EWG z 19 lutego1973 r.
EWG z dnia 19 lutego 1973 roku jest jed-
w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych
Rozporządzenie stosuje się do wszyst-
ną z najstarszych dyrektyw zaliczanych
państw członkowskich dotyczących urządzeń
kich urządzeń elektrycznych zdefiniowa-
elektrycznych zaprojektowanych do stosowania do tzw. nowego podejścia. W 1993 roku
w określonych przedziałach napięć. OJ, L 077, nych jako urządzenia zaprojektowane do
została zmieniona dyrektywą 93/68/EWG.
26.03.1975. Wersja polska: CIOP, Warszawa 1992
zasilania prądem:
Zmiana ta dotyczyła dostosowania wy-
[3] Dyrektywa 89/336/EWG z 3 maja 1989 r.
 zmiennym o napięciu wyższym od
magań dyrektywy 73/23/EWG do pro-
o zbliżeniu praw państw członkowskich doty-
50 V i niższym od 1000 V
cedur oceny zgodności oraz znakowania
czących kompatybilności elektromagnetycznej.
 stałym o napięciu wyższym od 75 V
wyrobów znakiem CE. Po wprowadzeniu
OJ, L 139, 23.05.1989
i niższym od 1500 V
tej zmiany dyrektywa ta została w pełni
[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
Wymienione zakresy dotyczą napięć
zharmonizowana z zasadami nowego
i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r.
występujących na wejściach i wyjściach
w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i ele- i globalnego podejścia.
mentów bezpieczeństwa. DzU nr 91, poz. 858
urządzenia. Natomiast wewnątrz urzą-
Do prawodawstwa polskiego przepisy
[5] Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym dzeń mogą występować inne napięcia,
tej dyrektywy zostały wprowadzone roz-
bezpieczeństwie produktów. DzU nr 229, poz.
także wyższe.
porządzeniem ministra gospodarki, pracy
2275
Urządzenia zasilane z baterii lub
i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003
[6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
akumulatorów o napięciu wykraczają-
roku w sprawie zasadniczych wymagań
i Polityki Społecznej z dnia 12 marca 2003 r.
cym poza wymienione zakresy nie są
dla sprzętu elektrycznego, dalej zwanym
w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu
objęte rozporządzeniem, ale ładowarki
elektrycznego. DzU nr 49, poz. 414  rozporządzeniem . Rozporządzenie to
do tych akumulatorów oraz zasilacze
[7] Ustawa z dnia 21 lipca 2000 r.  Prawo teleko- wejdzie w życie z dniem uzyskania przez
będą nim objęte, jeśli zasilane są napię-
munikacyjne. DzU nr 73, poz. 852 ze zm.
Rzeczpospolitą Polską członkostwa
ciem z powyższego zakresu. Natomiast
[8] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w Unii Europejskiej, tj. 1 maja 2004 r.
z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie dokonywa- urządzenia zasilane z baterii o napięciu
Odpowiedzialnym za realizację wy-
nia oceny zgodności aparatury z zasadniczymi
mieszczącym się w tych zakresach są
magań określonych w rozporządzeniu
wymaganiami dotyczącymi kompatybilności
objęte rozporządzeniem.
jest zawsze producent lub jego upoważ-
elektromagnetycznej oraz sposobu jej oznako-
Rozporządzenie nie dotyczy:
niony przedstawiciel. W dalszej części
wania. DzU nr 90, poz. 848
1) sprzętu elektrycznego przezna-
artykułu pod pojęciem  producent
[9] Community Legislation on Machinery.
czonego do użytkowania w atmosferze
Comments on Directives 98/37/EC. www.ce- będziemy rozumieć również jego upo-
marking.org zagrożonej wybuchem,
ważnionego przedstawiciela.
13
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 14
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
2) sprzętu elektrycznego o przezna- 1) zagrożenia stwarzane przez swoim zakresem wytwarzanego sprzę-
czeniu radiologicznym i medycznym, sprzęt, tu, wówczas można stosować normy
3) elektrycznych części dz
wigów 2) zagrożenia, które mogą powstawać i przepisy krajowe, które opracowano
osobowych i towarowych, na skutek oddziaływania czynników ze- z uwzględnieniem przepisów bezpie-
4) liczników energii elektrycznej, wnętrznych na sprzęt.
czeństwa Międzynarodowej Komisji do
5) wtyczek i gniazd do użytku do- Zagrożeniami stwarzanymi przez
Spraw Przepisów Zatwierdzania Sprzętu
mowego, sprzęt są:
Elektrycznego.
6) urządzeń sterujących do ogrodzeń  zagrożenia wynikające z możliwości
Aby zapewnić, że sprzęt będzie użyt-
pod napięciem, dotyku pośredniego lub bezpośredniego
kowany zgodnie z przeznaczeniem, po-
7) specjalistycznego sprzętu przezna-  temperatura, łuk, lub promienio-
winny być na nim umieszczone wszystkie
czonego do użytkowania na statkach, wanie
informacje, których znajomość i prze-
w samolotach lub w taborze kolejowym,  zagrożenie o charakterze nieelek-
strzeganie są warunkiem bezpieczeństwa.
spełniającego wymagania bezpieczeń- trycznym, np. poparzenie, otrucie,
Jeśli nie jest możliwe umieszczenie ta-
stwa ustalone przez organizacje mię- zranienie.
kich informacji bezpośrednio na sprzęcie,
dzynarodowe, których Rzeczpospolita Sprzęt powinien być tak zaprojekto-
to podaje się je w instrukcji obsługi lub
Polska jest członkiem. wany, aby wszystkie możliwe zagroże-
karcie gwarancyjnej.
Urządzenia wymienione w pkt. 1  4 nia były wyeliminowane lub powinny
Na sprzęcie powinny się znalez
ć tak-
są objęte zakresem innych dyrektyw być zastosowane odpowiednie środki
że informacje identyfikujące producenta,
i będą oznaczane znakiem CE w celu techniczne zapobiegające ich skutkom,
a więc nazwa producenta, znak firmowy
potwierdzenia zgodności z tamtymi w szczególności należy stosować izolację
lub znak towarowy. Powinny być one
dyrektywami. Pozostałe (pkt. 5  7) nie odpowiednią do dających się przewidzieć
umieszczone także w instrukcji obsługi
są objęte zakresem innych dyrektyw no- warunków użytkowania.
i karcie gwarancyjnej. W przypadku, gdy
wego podejścia i w związku z tym nie Aby zapobiec zagrożeniom wynika-
informacje te nie mogą być zamieszczo-
są znakowane znakiem CE, a odnoszą jącym z oddziaływania na sprzęt czyn-
ne bezpośrednio na sprzęcie, można je
się do nich przepisy dotyczące ogólnego ników zewnętrznych, należy przewidzieć
umieścić na opakowaniu.
bezpieczeństwa produktów. i zastosować środki techniczne, tak aby:
Rozporządzenie nie obejmuje także  spełniał on przewidywane wymaga-
zjawisk dotyczących kompatybilności nia mechaniczne
Procedura
elektromagnetycznej. Dotyczy nato-  był odporny na wpływy nieme-
oceny zgodności
miast wszystkich zagrożeń związanych chaniczne w dających się przewidzieć
Procedura oceny zgodności z wyma-
z użytkowaniem wyposażenia elektrycz- warunkach otoczenia
ganiami rozporządzenia jest najprostszą
nego, uwzględniając nie tylko zagroże-  nie narażał ludzi, zwierząt domo-
procedurą spośród wszystkich przewidzia-
nia elektryczne, ale także mechaniczne, wych oraz mienia na niebezpieczeństwo
nych w dyrektywach nowego podejścia.
chemiczne i wszystkie inne, które mogą związane z możliwymi do przewidzenia
Schematycznie została przedstawiona na
wynikać z oddziaływania prądu elek- warunkami przeciążenia.
rys. 1. Przewiduje ona jedynie moduł A.
trycznego. Natomiast promieniowanie Przy projektowaniu sprzętu spełnia-
Oceny zgodności dokonuje się na
elektromagnetyczne jest uwzględnione jącego te wymagania należy stosować
podstawie wewnętrznej kontroli pro-
tylko w aspekcie jego oddziaływania na zasady dobrej praktyki inżynierskiej.
zdrowie ludzi i zwierząt domowych. Powstaje pytanie: kiedy możemy stwier- dukcji sprzętu. Kontrola ta ma na celu
upewnienie się, że wyprodukowany
dzić, że skonstruowany przez nas sprzęt
sprzęt spełnia wymagania zasadnicze
rzeczywiście spełnia te wymagania.
Zasadnicze wymagania
rozporządzenia (dyrektywy). W tym
Podstawową zasadą jest stosowanie
bezpieczeństwa
wymagań norm zharmonizowanych, celu producent sporządza dokumentację
które należy traktować właśnie jako techniczną, która powinna zawierać
Zgodnie z rozporządzeniem, sprzęt
zasady dobrej praktyki inżynierskiej. wszystkie informacje niezbędne do po-
elektryczny może być wprowadzony do
W przypadku, gdy brak jest norm zhar- twierdzenia, że sprzęt ten spełnia wszyst-
obrotu tylko wówczas, jeżeli po skon-
monizowanych, należy stosować normy kie wymagania zasadnicze. Powinna ona
struowaniu zgodnie z zasadami dobrej
IEC. Jeśli także normy IEC nie obejmują
zwierać co najmniej:
praktyki inżynierskiej w zakresie zasad
bezpieczeństwa nie zagraża bezpieczeń-
stwu ludzi, zwierząt domowych i mieniu,
pod warunkiem jego właściwego zainsta-
lowania, utrzymywania we właściwym
stanie technicznym i użytkowania zgod-
nie z przeznaczeniem.
Zagrożenia, które należy uwzględ-
niać przy projektowaniu i wytwarzania
sprzętu są podzielone w rozporządzeniu
Rys. 1. Procedura oceny zgodności sprzętu elektrycznego
na dwie grupy:
14
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 15
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
1) ogólny opis sprzętu, w szczególnych przypadkach, producent
2) koncepcję konstrukcyjną oraz ry- może skorzystać z pomocy jednostek no-
sunki wykonawcze i schematy elemen- tyfikowanych. Ma to miejsce na przykład,
tów, podzespołów oraz obwodów, gdy brak jest norm zharmonizowanych.
3) opisy i objaśnienia niezbędne do W takim przypadku producent jest zobo-
zrozumienia rysunków i schematów oraz wiązany do sporządzenia dokumentacji,
działania sprzętu elektrycznego, która wskaże rozwiązania techniczne
4) wykaz zastosowanych w całości zastosowane w celu zapewnienia
lub częściowo norm oraz, w przypadku zgodności wyrobu z rozporządzeniem.
niestosowania norm, opisy rozwiązań Istotną częścią tej dokumentacji może
przyjętych w celu spełnienia wymagań być raport z badań przeprowadzonych
zasadniczych, w jednostce notyfikowanej, aczkolwiek
5) wyniki przeprowadzonych obliczeń ich przeprowadzenie nie jest obowiąz-
konstrukcyjnych i sprawdzeń, kowe. Posiadanie takiego raportu może
6) sprawozdania z badań. natomiast znacznie uprościć procedury
Producent lub jego upoważniony postępowania w przypadku wystąpienia
przedstawiciel przechowuje dokumen- zastrzeżeń, co do zgodności wyrobu
tację techniczną wg ogólnych zasad z rozporządzeniem.
przez okres 10 lat od daty wyproduko- Szczególna rola przypada jednostce
wania ostatniego egzemplarza sprzętu. notyfikowanej w przypadku wyrobów
Dokumentacja ta powinna być dostępna objętych zakresem kilku dyrektyw. Na
Dlatego w odniesieniu do tej grupy
do wglądu dla instytucji upoważnionych przykład, w przypadku maszyn zasila-
towarów szczególną rolę odgrywają
do prowadzenia nadzoru nad rynkiem. nych energią elektryczną należy stosować
normy zharmonizowane. W przypadku
Obowiązkiem producenta jest zapew- wymagania obu dyrektyw: maszynowej
dyrektywy niskonapięciowej jest ich za-
nienie (deklaracja zgodności), że każdy i niskonapięciowej. Zgodnie z dyrekty-
pewne najwięcej (obecnie ponad 1500
wyprodukowany egzemplarz sprzętu wą maszynową, maszyny wymienione
[4]). Obejmują one większość sprzętu.
jest zgodny z dokumentacją techniczną w załączniku IV podlegają obowiązkowej
Można na pewno powiedzieć, że sprzęt
i spełnia wymagania rozporządzenia ocenie przez jednostkę notyfikowaną. W
zaprojektowany oraz wyprodukowany
(dyrektywy). procesie tej oceny jednostka notyfikowa-
zgodnie z normami nie napotka na swojej
Po sporządzeniu dokumentacji, prze- na w zakresie dyrektywy maszynowej
drodze do rynku europejskiego żadnych
prowadzeniu niezbędnych sprawdzeń powinna uwzględnić także zagrożenia
barier formalnych.
i upewnieniu się, że sprzęt spełnia wyma- związane z oddziaływaniem energii elek-
gania zasadnicze, producent sporządza trycznej. W ramach tej oceny jednostka
AKTY PRAWNE
deklarację zgodności oraz umieszcza na notyfikowana powinna uwzględnić wy-
[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
wyrobie znak CE. Deklarację zgodności niki oceny zgodności zastosowanej do
i Polityki Społecznej z dnia 12 marca 2003 r.
producent przechowuje wraz z doku- podzespołów elektrycznych w maszynie. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu
elektrycznego. DzU nr 49, poz. 414
mentacją techniczną wyrobu. Jeśli wy- Ocenie będzie podlegać wówczas jedynie
[2] Dyrektywa Rady 73/23/EWG z 19 lutego
rób produkowany jest poza obszarem poprawność połączenia tych podzespołów,
1973 r. w sprawie ujednolicenia przepisów
UE, a producent nie ma upoważnionego a nie same podzespoły.
prawnych państw członkowskich dotyczących
przedstawiciela, to obowiązek przecho-
urządzeń elektrycznych zaprojektowanych do
wywania dokumentacji, sporządzania de- Podsumowanie
stosowania w określonych przedziałach napięć
klaracji zgodności i znakowania znakiem
Sprzęt elektryczny jest obecnie bardzo [3] Dyrektywa Rady 93/68/EWG z 22 lipca
CE spoczywa na importerze.
1993 r. zmieniająca dyrektywę 87/404/EWG
rozpowszechniony, zarówno w gospo-
Znak CE powinien być widoczny, (proste zbiorniki ciśnieniowe), 88/378/EWG
darstwie domowym, jak i w przemyśle.
(zabawki), 89/106/EWG (wyroby budowlane),
czytelny i trwały. Umieszcza się go
Dlatego umożliwienie swobodnego prze-
89/336/EWG (kompatybilność elektromagne-
bezpośrednio na wyrobie. Jeśli nie jest
pływu tej grupy towarów ma szczególne
tyczna EMC), 89/392/EWG (maszyny), 89/686/
to możliwe, to na jego opakowaniu, in-
EWG (środki ochrony indywidualnej), 90/384/
znaczenie. Dyrektywa niskonapięciowa,
strukcji użytkowania lub karcie gwaran-
EWG (nieautomatyczne urządzenia wagowe),
obejmująca swoim zakresem bardzo dużą
90/385/EWG (aktywne implanty medyczne),
cyjnej, pod warunkiem, że nie zmniejsza
gamę wyrobów, w sposób istotny usuwa
90/366/EWG (urządzenia gazowe), 91/263/EWG
to jego widoczności i czytelności.
bariery w obrocie takim sprzętem. Jej wy-
(wyposażenie terminali telekomunikacyjnych),
magania nie są zbyt restrykcyjne. 92/42/EWG (sprawność energetyczna kotłów
gazowych) i 73/23/EWG (sprzęt elektryczny
Całość wymagań sprowadza się do zi-
Rola jednostki notyfikowanej
zaprojektowany do stosowania w określonych
dentyfikowania osób odpowiedzialnych
przedziałach napięć)
Rozporządzenie nie formułuje bezpo- za wyrób, wymagania wykonania wyrobu
[4] Obwieszczenie Prezesa Polskiego Komitetu
średnich wymagań odnośnie udziału jed- zgodnie z  dobrą praktyką inżynierską 
Normalizacyjnego z dnia 19 grudnia 2003 r.
nostki notyfikowanej w procesie oceny oraz sporządzenia i przechowywania
w sprawie wykazów norm zharmonizowanych.
zgodności sprzętu elektrycznego. Jednak, jego dokumentacji. Mon. Pol. z 2004 r., nr 7 poz. 117
15