Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 7
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
mgr inż. JÓZEF GIERASIMIUK
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Wymagania zasadnicze oraz tryb i procedury
oceny zgodności maszyn i elementów bezpieczeństwa
Do obrotu na wspólnym rynku UE można wprowadzać tylko te  nowe i używane  ma-
Wprowadzenie
szyny i elementy bezpieczeństwa, które spełniają postanowienia dyrektywy 98/37/WE
Do obrotu na wspólnym rynku Unii
oraz innych odnoszących się do niej dyrektyw. W artykule omówiono wymagania zasad-
Europejskiej można wprowadzać jedynie nicze, tryb i procedury oceny zgodności maszyn i elementów bezpieczeństwa zawarte
te  nowe i używane  maszyny i ele- w rozporządzeniu wdrażającym do prawa polskiego postanowienia tej dyrektywy.
menty bezpieczeństwa, które spełniają
Essential requirements with the mode and procedures for conformity assessment of machines
postanowienia dyrektywy 98/37/WE,
and safety components
tzw. maszynowej [1] oraz innych odno- Only those machines and safety components  new and used  can be introduced into the EU
market, which meet the provisions of the 98/37/EC directive and other related directives. This
szących się do nich dyrektyw, zwłaszcza
article discusses essential requirements with the mode and procedures for conformity asses-
73/23/EWG [2] i 89/336/EWG [3]. Po
sment of machines and safety components listed in the decree that introduces into Polish law
przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej
the requirements of that directive.
do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.)
postanowienia tej dyrektywy będą obo-
jącymi, obwodami sterowania, zasilania, Kierowca  to operator, który jest
wiązywać również w Polsce. Zostały one
wprowadzone do prawa polskiego rozpo- połączonych wspólnie w celu określo- odpowiedzialny za przemieszczanie się
nego zastosowania, w szczególności do maszyny; może być on transportowany
rządzeniem ministra gospodarki, pracy
przetwarzania, obróbki, przemieszczania przez maszynę lub towarzyszyć jej pie-
i polityki społecznej z dnia 10 kwietnia
lub pakowania materiałów. szo, albo kierować nią zdalnie, w szcze-
2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań
Za maszynę uważa się także: gólności przy użyciu przewodów lub fal
dla maszyn i elementów bezpieczeństwa
[4], zwanego dalej rozporządzeniem. Dy-
" zespół maszyn, które w celu osią- radiowych.
gnięcia wspólnego efektu końcowego Strefa niebezpieczna  to strefa
rektywa 98/37/WE oraz to rozporządzenie
zostały zestawione i są sterowane w taki w obrębie lub wokół maszyny, w której
określają między innymi:
 zasadnicze wymagania w zakre- sposób, aby działały jako zintegrowana występuje zagrożenie bezpieczeństwa lub
całość zdrowia osób. Synonimem strefy niebez-
sie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
dotyczące projektowania i budowy
" wymienne wyposażenie modyfiku- piecznej jest strefa zagrożenia.
jące funkcje maszyny, które jest wpro- Osoba narażona  to osoba znajdują-
(wykonania) maszyn oraz elementów
wadzane do obrotu z przeznaczeniem ca się w strefie niebezpiecznej.
bezpieczeństwa wprowadzanych do
do zamontowania przez operatora do Typ maszyny  to wzorzec wyrobu
obrotu oddzielnie (samodzielnie a nie
maszyny lub szeregu różnych maszyn reprezentatywny dla przewidywanej
łącznie z maszyną)
 warunki, tryb i procedury doko- bądz
ciągnika, o ile wyposażenie to nie produkcji.
stanowi części zamiennej lub narzędzia.
nywania oceny ich zgodności z tymi
Element bezpieczeństwa  to element
wymaganiami
Zakres zastosowania rozporządzenia
nie będący wymiennym wyposażeniem,
 treść deklaracji zgodności i sposób
(dyrektywy 98/37/WE)
który producent lub jego upoważniony
oznakowania
 rodzaje maszyn i elementów bez- przedstawiciel wprowadza do obrotu
Postanowienia wymienionych aktów
oddzielnie, przeznaczony do realizacji
pieczeństwa, dla których jest wymagany
prawnych stosuje się do wszystkich
udział jednostki notyfikowanej, w trak- funkcji bezpieczeństwa. Jego uszkodze- maszyn i elementów bezpieczeństwa
nie lub nieprawidłowe funkcjonowanie
cie przeprowadzania procedury oceny
z wyjątkiem:
zagraża bezpieczeństwu lub zdrowiu
zgodności, które zostaną omówione
" 18 grup maszyn wymienionych
osób narażonych.
w tym artykule.
w ż 2 ust. 1 rozporządzenia; niektóre
W celu uniknięcia rozbieżności in- Są to zatem wszelkiego rodzaju
z tych 18 grup maszyn, np. urządzenia
urządzenia ochronne i zabezpieczające
terpretacyjnych przypomnijmy definicje
medyczne, zbiorniki ciśnieniowe, dz
wigi,
wprowadzane samodzielnie do obrotu
najistotniejszych pojęć  podane w ż 3
są objęte dyrektywami dotyczącymi wy-
Operator  to osoba, która wykonuje
rozporządzenia.
łącznie tych wyrobów; do części spośród
Maszyna  to zespół sprzężonych czę- czynności związane z zainstalowaniem,
tych grup, np. statków morskich, środków
obsługiwaniem, regulowaniem, konser- transportu, mają zastosowanie odrębne
ści lub elementów składowych, z których
wowaniem, czyszczeniem, naprawianiem
przynajmniej jeden jest ruchomy, wraz
przepisy; do nieobjętych dyrektywą i roz-
z odpowiednimi elementami uruchamia- lub transportowaniem maszyny.
porządzeniem maszyn, których jedynym
7
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 8
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
z
ródłem napędu jest siła mięśni ludzkich,
" wymagania zasadnicze odnoszące
" drgania mechaniczne
z wyjątkiem maszyn używanych do
się do wszystkich maszyn i elementów
" promieniowanie (emitowane przez
podnoszenia i opuszczania ładunków,
bezpieczeństwa (ZWBiOZ) maszynę i oddziałujące na nią z ze-
mają zastosowanie przepisy o ogólnym
" uzupełniające wymagania zasadni- wnątrz)
bezpieczeństwie produktów [5]
cze dotyczące maszyn:
" emisję pyłów i gazów
" maszyn, dla których producent lub - stosowanych w przemyśle spożywczym
" utrzymywanie sprawności rucho-
(SPOŻ)
jego upoważniony przedstawiciel sporzą-
wej:
- przenośnych trzymanych i(lub) prowadzonych
dzi deklarację, w której oświadczy, że są
- konserwację
ręką (RN)
- dojścia do stanowisk pracy i miejsc obsługi
one przeznaczone do wbudowania w in-
- do obróbki drewna i materiałów o właściwo-
- odłączanie od z
ródeł energii
ściach zbliżonych do drewna, takich jak: korek, kość,
ne maszyny lub do połączenia z innymi
- inne rodzaje interwencji operatora
utwardzona guma, utwardzone tworzywa sztuczne
maszynami w celu utworzenia maszyn,
- czyszczenie części i stref wewnątrz maszyny
i inne podobne materiały sztywne (DR)
np. linii technologicznej, do których będą
" uzupełniające wymagania zasadni- " środki i elementy informacji:
- elementy informacyjne
miały zastosowanie omawiane przepisy,
cze dotyczące zapobiegania szczególnym
- urządzenia i elementy (piktogramy) ostrzegania
z wyłączeniem maszyn przeznaczonych
zagrożeniom: przed stałymi zagrożeniami,
do wbudowania, które mogą działać
- powodowanym przez przemieszczanie się - oznakowanie
maszyny (maszyny mobilne) - informacje dotyczące użytkowania (instruk-
samodzielnie
- związanym z podnoszeniem ładunków (maszy- cja obsługi lub dokumentacja techniczno-ruchowa
" przypadków, gdy wymagania
ny do podnoszenia ładunków)  DTR).
dotyczące zagrożeń stwarzanych przez
- związanym z maszynami przeznaczonymi do
Przepisy określają także uzupełniające
prac pod ziemią
maszyny i elementy bezpieczeństwa
wymagania zasadnicze, które mają zasto-
- wynikającym z podnoszenia lub przenoszenia
regulują  w części lub w całości  od-
osób. sowanie do:
rębne przepisy.
" maszyn stosowanych w przemyśle
spożywczym, obejmują zasady higieny
Wymagania zasadnicze
Struktura zasadniczych wymagań niezbędne do uniknięcia ryzyka infek-
dotyczące wszystkich maszyn
cji, choroby lub zarażenia (ż 54 rozpo-
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
rządzenia) oraz stosowne uzupełnienia
Wymagania te obejmują:
Dyrektywa 98/37/WE i wprowadza-
w instrukcji obsługi (DTR), (ż 55 roz-
" ogólne zasady zapewniania bezpie-
jące ją do prawa polskiego rozporzą-
porządzenia)
czeństwa i ochrony zdrowia
dzenie stanowią, że maszyny i elementy
" materiały stosowane do budowy " maszyn przenośnych trzymanych
bezpieczeństwa mogą być wprowadzo-
i(lub) prowadzonych ręką (żż 56 i 57
maszyn oraz produkty wykorzystywane
ne do obrotu, jeżeli przy prawidłowym
rozporządzenia), dotyczą: powierzchni
i powstające w trakcie ich użytkowania
zainstalowaniu i konserwowaniu oraz
oporowych i uchwytów, elementów
" oświetlenie miejscowe
użytkowaniu zgodnym z przeznacze-
uruchamiania i zatrzymywania, kontroli
" wygodę transportowania
niem, nie będą stwarzały zagrożenia
wzrokowej, uwzględnienia parametrów
" układy sterowania i elementy ste-
dla bezpieczeństwa i zdrowia osób oraz
drgań miejscowych w instrukcji obsługi
rownicze:
zwierząt domowych lub mienia.
- niezawodność, budowa, rozmieszczenie
(DTR), (ż 57 rozporządzenia)
i działanie układów sterowania oraz elementów
Aby ułatwić potwierdzenie tego
" maszyn do obróbki drewna i ma-
sterowniczych
podstawowego warunku, wymaganiom
teriałów podobnych (ż 58 rozporządze-
- uruchamianie oraz zatrzymywanie (normalne
zasadniczym w zakresie bezpieczeń-
i awaryjne)
nia), dotyczą: prowadzenia przedmiotu
stwa i ochrony zdrowia, dotyczącym - wybór rodzaju pracy
obrabianego, eliminowania ryzyka od-
- zakłócenia w zasilaniu energią i w układach
projektowania (konstruowania) oraz
rzutu, hamowania, eliminowania ryzyka
sterowania
budowy (wykonania) maszyn i elemen-
- oprogramowanie (software)
ciężkich, przypadkowych urazów.
tów bezpieczeństwa, nadano następującą
" ochronę przed zagrożeniami mecha- Przepisy określają również uzu-
strukturę (rys. 1.):
nicznymi, powodowanymi:
pełniające wymagania zasadnicze
- statecznością (niewłaściwą)
w zakresie zapobiegania szczególnym
- rozrywaniem się (przewodów, połączeń, ele-
zagrożeniom:
mentów ruchomych itp.)
- spadającymi i wyrzucanymi przedmiotami
" powodowanym przez przemiesz-
- powierzchniami, krawędziami, narożami (ostry-
czanie się maszyny dotyczą maszyn:
mi, szorstkimi itp.)
samobieżnych, ciągnionych, pchanych
- wieloczynnościowością maszyny
- zmianami prędkości narzędzi lub wiezionych przez inne maszyny
- częściami ruchomymi
bądz
ciągniki, a także maszyn, które nie
- niewłaściwym doborem urządzeń ochronnych
przemieszczają się podczas pracy, ale
" osłony i inne urządzenia ochronne
są wyposażone w elementy ułatwiające
(wymagania ogólne i dotyczące rodza-
ich przemieszczanie, jak koła, rolki,
jów)
płozy itp. oraz maszyn umieszczonych
" zasilanie energią elektryczną i nie-
na suwnicach lub wózkach i obejmują:
elektryczną
stanowiska pracy kierowcy (kabina,
" elektryczność statyczną
siedzisko itp.), oświetlenie, stateczność,
" montaż
sterowanie, ochronę przed mechaniczny-
" ekstremalne temperatury (niskie
mi i innymi zagrożeniami, środki infor-
i wysokie)
macji, w tym sygnalizacji ostrzegawczej,
Rys. 1. Struktura wymagań ujętych w rozporzą-
" pożar i(lub) wybuch
dzeniu MGPiPS z dnia 10 kwietnia 2003 r. [4] uzupełnienia do oznakowania i instrukcji
(w dyrektywie 98/37/WE) [1] " hałas
obsługi (DTR), (ż 83 rozporządzenia)
8
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 9
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
" związanym z podnoszeniem ła-
" w celu przeciwdziałania zagroże- podczas projektowania i wyko-
"
dunków dotyczą: ochrony przed zagro- niom, powinny być przedsięwzięte środki nywania maszyny producent powinien
żeniami mechanicznymi (stateczność, mające na celu wyeliminowanie ryzyka uwzględnić ograniczenia wynikające
wytrzymałość maszyny, zawiesi, lin, wypadku, w tym powstałego w wyniku
z koniecznego lub przewidywanego sto-
łańcuchów i innych elementów oraz ru- możliwych do przewidzenia sytuacji
sowania środków ochrony indywidualnej,
chów ładunków), sterowania, urządzeń odbiegających od normalnych w przewi- w szczególności obuwia i rękawic
zapobiegających przeciążeniom oraz dywanym, ustalonym przez producenta
" niewygody, zmęczenie i obciążenie
urządzeń sygnalizacji ostrzegawczej, okresie eksploatacji maszyny, włącznie
psychiczne odczuwane przez operatora
oznakowania łańcuchów, lin, zawiesi z jej montażem i demontażem
podczas użytkowania maszyny powin-
i oznakowania uzupełniającego maszyny, przy doborze najbardziej odpo-
ny być zredukowane do możliwego
"
uzupełnień w instrukcji obsługi (DTR), wiednich środków producent powinien
minimum, z uwzględnieniem zasad
(ż 104 rozporządzenia) postępować zgodnie z następującymi
ergonomii
" związanym z maszynami przezna- zasadami:
" maszynę należy dostarczać z pod-
 projektować i wytwarzać wyłącznie maszyny
czonymi do prac pod ziemią obejmują:
stawowym wyposażeniem specjalnym
zapewniające bezpieczeństwo przez wyeliminowanie
utrzymywanie przez obudowy zmechani-
lub zminimalizowanie ryzyka, tak dalece, jak jest to i osprzętem, który umożliwia jej regu-
zowane kroczące określonego kierunku możliwe (przykłady rys. 2. i 3.)
lację, konserwację i użytkowanie bez
ruchu i zapobiegania ich poślizgowi oraz
stwarzania zagrożeń oraz z instrukcją
kotwienia ich elementów, poruszanie się
obsługi (DTR).
osób, oświetlenie, elementy sterownicze
i urządzenia sterujące, urządzenia czu-
Wymagania zasadnicze
wakowe, wyeliminowanie iskrzenia,
dotyczące oznakowania
odprowadzanie gazów z silników spa-
linowych maszyn
maszyn i elementów bezpieczeństwa
" wynikającym z podnoszenia lub
Maszyny i elementy bezpieczeństwa
przenoszenia osób dotyczą: wytrzyma-
powinny być oznakowane w sposób
łości mechanicznej, sterowania, ryzyka
Rys. 2. Eliminacja zagrożenia zgnieceniem lub ob-
czytelny i trwały. Oznakowanie powinno
wypadnięcia osób ze środka do ich prze- cięciem przez zastosowanie przerwy S e" 120 mm w po-
zawierać co najmniej:
wierzchni śrubowej przenośnika ślimakowego
noszenia, ryzyka spadku lub wywrócenia
- nazwę i adres producenta
się tego środka, ewentualnego uzupełnie-
- oznakowanie CE (nie umieszcza się
nia oznakowania.
na elementach bezpieczeństwa)
Do danej maszyny lub elementu
- oznaczenie serii lub typu maszyny
bezpieczeństwa, oprócz wymagań do-
- numer fabryczny, jeżeli stosuje się
tyczących wszystkich tych wyrobów
numery fabryczne
obejmujących:
- rok budowy maszyny
 zasady ogólne zapewnienia bezpie-
 odpowiednie oznaczenie maszyn
czeństwa
przewidzianych do użytkowania w at-
 oznakowanie
mosferze wybuchowej
 informacje o użytkowaniu (instruk- Rys. 3. Usytuowanie elementów walcowych w od-
ległości e e" 120 mm, eliminujące pochwycenie  informacje pełne dotyczące typu
cje obsługi lub DTR),
i wciągnięcie dłoni lub ramienia
oraz niezbędne do zapewnienia bez-
które zostaną omówione poniżej,
pieczeństwa, jak: największa prędkość
mają zastosowanie wymagania doty-
 stosować konieczne środki ochronne tam, gdzie
elementów obrotowych, największa
czące tylko zagrożeń stwarzanych przez zagrożeń nie można wyeliminować
 informować użytkowników o niewyeliminowa- średnica stosowanych narzędzi oraz
te maszyny w warunkach użytkowania
nym ryzyku oraz wskazywać ewentualną potrzebę
masa (dotyczy maszyny)
przewidzianych przez producenta.
specjalnego przeszkolenia i zastosowania określo-
 dane na temat masy części maszyny
Producent powinien przeanalizować nych środków ochrony indywidualnej
przenoszonych podczas użytkowania za
zagrożenia w celu zidentyfikowania
" podczas projektowania i wykony-
pomocą urządzeń podnoszących.
wszystkich zagrożeń odnoszących się wania maszyny oraz opracowywania
Oprócz tych informacji dotyczących
do danej maszyny oraz ją zaprojektować instrukcji obsługi (DTR) producent
wszystkich maszyn, w odniesieniu
i wykonać, biorąc pod uwagę dokonaną powinien wziąć pod uwagę nie tylko
do maszyn przemieszczających się,
przez siebie ocenę. normalne użytkowanie maszyny, lecz
do podnoszenia ładunków oraz osób,
Ogólne zasady zapewniania bez- także przewidywać jej zastosowania,
oznakowanie powinno zawierać także
pieczeństwa i ochrony zdrowia w pro- których w sposób racjonalny można
informacje ujęte odpowiednio w żż 83;
cesie projektowania oraz budowy oczekiwać
(wytwarzania) maszyn i elementów
" maszyna powinna być zaprojekto- 102 i 103 oraz 114.
bezpieczeństwa: wana w sposób zapobiegający użytko-
" maszyna powinna być wykonana waniu, które odbiega od normalnego,
Wymagania zasadnicze odnoszące się
w taki sposób, aby nadawała się do re- jeżeli takie użytkowanie wywołałoby
do informacji dotyczących użytkowania
alizowania swojej funkcji oraz mogła być zagrożenie. W przypadku gdy maszyna
 w warunkach przewidzianych przez nie jest zaprojektowana w taki sposób, Informacje dotyczące użytkowania,
producenta  regulowana i konserwo- w instrukcji obsługi (DTR) należy po- zawarte w instrukcji obsługi (DTR) do-
wana, nie powodując zagrożeń dla osób informować użytkownika o niedozwo- łączanej do każdej maszyny lub elementu
wykonujących te czynności lonych sposobach jej użytkowania bezpieczeństwa, powinny być opracowa-
9
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 10
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
ne w języku polskim i w języku kraju, pracy, skorygowanej charakterystyką dyrektywy 98/37/WE i wszystkich in-
w którym maszyna będzie użytkowana C, gdy przekracza ona 63 Pa (130 dB nych dyrektyw nowego podejścia, które
(eksport) lub w języku producenta w od- w stosunku do 20 �Pa) dotyczą tych wyrobów.
niesieniu do maszyn importowanych do  poziomu mocy akustycznej maszyny Są to w szczególności dyrektywy:
Polski. Powinny one zawierać: w przypadku, gdy równoważny poziom  73/23/EWG, wprowadzona do pra-
- dane zamieszczone w oznakowa- ciśnienia akustycznego na stanowiskach wa polskiego rozporządzeniem ministra
niu maszyny, z wyłączeniem numeru pracy, skorygowany charakterystyką A, gospodarki, pracy i polityki społecznej
fabrycznego przekracza 85 dB oraz dane dotyczące z dnia 12 marca 2003 r. w sprawie wyma-
- informacje ułatwiające konserwację pomiarów ujęte w ż 51 rozporządzenia. gań zasadniczych dla sprzętu elektrycz-
maszyny, np. adres importera, serwisu Jeżeli producent przewiduje, że nego [6]; odnosząca się do maszyn, które
- dane dotyczące przewidywanego maszyna będzie użytkowana w atmos- stwarzają przede wszystkim zagrożenia
zastosowania maszyny ferze zagrożenia wybuchem, instrukcja elektryczne
- informacje o stanowisku lub stano- powinna zawierać wszelkie niezbędne  89/336/EWG, tzw. EMC wprowa-
wiskach roboczych, które może zajmo- informacje na temat wykorzystywania dzona do prawa polskiego ustawą z dnia
wać operator jej w takich warunkach. 21 lipca 2000 r.  Prawo telekomunika-
- instrukcje bezpiecznego przeka- W przypadku maszyn, które mogą cyjne [7] i rozporządzeniem ministra
zywania do eksploatacji, użytkowania być przeznaczone do użytkowania przez infrastruktury z dnia 2 kwietnia 2003 r.
i przemieszczania maszyny z uwzględ- osoby nieposiadające odpowiednich w sprawie dokonywania oceny zgod-
nieniem jej masy oraz masy części ma- kwalifikacji, instrukcję należy formuło- ności aparatury z zasadniczymi wyma-
szyny, jeżeli mają one być transportowane wać odpowiednio do ogólnego poziomu ganiami dotyczącymi kompatybilności
osobno, montażu i demontażu, regulacji, wykształcenia i sprawności intelektualnej elektromagnetycznej oraz sposobu jej
konserwacji, obsługi i napraw tych osób, z uwzględnieniem jednak za- oznakowania [8].
- w koniecznych przypadkach: sadniczych wymagań. Podstawę do oceny zgodności powin-
" informacje o niedopuszczalnych Uzupełniające informacje, które na- na stanowić dokumentacja techniczna
sposobach użytkowania maszyny leży zamieścić w instrukcjach (DTR) obejmująca także wyniki badań, spraw-
" wskazówki szkoleniowe dotyczących maszyn: dzeń i analiz.
" podstawowe charakterystyki na-
" stosowanych w przemyśle spożyw-
Dokumentacja techniczna
rzędzi, które mogą być stosowane czym
w maszynie.
" trzymanych i(lub) prowadzonych
Producent powinien zgromadzić do-
Do instrukcji (DTR) powinny być ręką
kumentację techniczną wytwarzanych
dołączone rysunki i schematy dotyczące
" przemieszczających się
przez siebie maszyn i elementów bez-
uruchamiania, konserwacji, kontroli,
" do podnoszenia ładunków
pieczeństwa.
sprawdzania prawidłowości działania podano odpowiednio w żż 55, 57, 83
Dokumentacja ta powinna zawierać:
maszyny, a także  jeżeli ma to zastoso- i 104 rozporządzenia.
a) rysunek zestawieniowy wraz ze schematami
obwodów sterowania
wanie  jej naprawy oraz wszelkie istotne Bezwzględnie obowiązujące wy-
b) rysunki szczegółowe elementów mających
zalecenia, w szczególności odnoszące się magania zasadnicze dotyczące maszyn
wpływ na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia wraz
do bezpieczeństwa. i elementów bezpieczeństwa, określone
z dołączonymi obliczeniami i wynikami badań
W niezbędnych przypadkach w in- w rozporządzeniu, zostały sformułowa- (pomiarów, analiz, sprawdzeń itp.), niezbędne do
sprawdzenia zgodności maszyny lub elementu bezpie-
strukcji powinny być określone wyma- ne w sposób ogólny. Niezbędne okazało
czeństwa z zasadniczymi wymaganiami w zakresie
gania w zakresie instalowania i montażu, się ich uszczegółowienie oraz wskazanie
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
w szczególności dotyczące zastosowa- przykładów rozwiązań konstrukcyjnych,
c) wykaz zasadniczych wymagań w zakresie
nych tłumików drgań, rodzaju i masy a także metod i warunków badań w nor- bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zastosowanych
podczas projektowania maszyny lub elementu
płyt fundamentowych, mające na celu mach zharmonizowanych z tą dyrektywą.
bezpieczeństwa
zmniejszenie hałasu lub drgań. Stosowanie norm zharmonizowanych
d) wykaz stosowanych norm i specyfikacji (wy-
Instrukcja powinna zawierać informa- nie jest obowiązkowe, ale wyroby wytwo- magań) technicznych
e) opis metod (rozwiązań) zastosowanych do
cje dotyczące hałasu emitowanego przez rzone zgodnie z tymi normami korzysta-
wyeliminowania zagrożeń stwarzanych przez ma-
maszynę i dane odnośnie wartości rze- ją z domniemania zgodności z dyrektywą
szynę lub element bezpieczeństwa oraz zapewnienie
czywistych, podanych niżej parametrów tzw. maszynową. Większość producentów
realizacji przez ten element funkcji ochronnych
przewidzianych przez producenta
albo ich wartości, określonych w wyniku dostarcza wyroby wytwarzane zgodnie
f) informacje dotyczące użytkowania (instrukcja
pomiarów wykonanych na identycznych z normami zharmonizowanymi.
obsługi, DTR)
maszynach:
g) sprawozdania (raporty techniczne), zawiera-
 równoważnego poziomu ciśnienia
jące wyniki wszystkich badań przeprowadzonych
Obowiązki producenta
zgodnie z wyborem producenta przez samego pro-
akustycznego na stanowisku pracy,
ducenta, jednostkę kompetentną lub kompetentne
skorygowanego charakterystyką A, Obowiązkiem producenta lub jego
laboratorium, jeżeli producent deklaruje zgodność
gdy przekracza on 70 dB; jeżeli poziom upoważnionego przedstawiciela, wprowa-
maszyny i elementu bezpieczeństwa z normą zhar-
dz
więku nie przekracza 70 dB, należy to dzających do obrotu na rynek Wspólnoty monizowaną, w której zawarto takie wymagania
h) inne raporty techniczne, certyfikaty i atesty
potwierdzić w instrukcji maszynę lub samodzielny element bez-
przekazane przez kompetentne jednostki lub labora-
 szczytowej chwilowej wartości pieczeństwa, jest zapewnienie i udoku-
toria oraz wymagane atesty dostawców materiałów
ciśnienia akustycznego na stanowiskach mentowanie zgodności z wymaganiami
i elementów
10
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 11
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
i) w przypadku produkcji seryjnej: opis czynno-
MASZYNY I ELEMENTY BEZPIECZEC
STWA, KTÓRYCH OCENA ZGODNOŚCI MUSI BYĆ
ści podjętych w celu zapewnienia, że maszyna lub
PROWADZONA Z UDZIAA
EM JEDNOSTKI NOTYFIKOWANEJ
element bezpieczeństwa pozostają zgodne z zasad-
niczymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa
A. Maszyny
i ochrony zdrowia.
1. Pilarki tarczowe (jedno- i wielopiłowe) do drewna i podobnych materiałów lub do mięsa
Dokumentację techniczną udostępnia
i podobnych materiałów:
się między innymi do celów kontrolnych,
 pilarki z piłą pozostającą podczas obróbki w stałej pozycji, wyposażone w stały stół z ręcz-
na żądanie uprawnionych władz. Nie
nym posuwem lub dostawianym mechanizmem posuwowym
przedłożenie jej na uzasadnione żąda-
 pilarki z piłą pozostającą podczas obróbki w stałej pozycji, wyposażone w poruszany
nie właściwych władz państwowych
ręcznie stół przesuwny
(np. organów kontroli) może stanowić  pilarki z piłą pozostającą podczas obróbki w stałej pozycji, z wbudowanym mechanizmem
posuwowym oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem
dostateczną podstawę do powątpiewa-
 pilarki z piłą przemieszczającą się podczas obróbki, z wbudowanym mechanizmem posu-
nia o zgodności maszyny lub elementu
wowym oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem.
bezpieczeństwa z wymaganiami zasad-
2. Strugarki wyrówniarki do obróbki drewna z ręcznym posuwem.
niczymi.
3. Jednostronne strugarki grubiarki do drewna z ręcznym podawaniem lub odbieraniem.
Dokumentacja techniczna powinna
4. Pilarki taśmowe do drewna i podobnych materiałów oraz do mięsa i podobnych materiałów,
być przechowywana przez okres 10 lat
wyposażone w stały lub ruchomy stół albo wózek z ręcznym podawaniem lub odbieraniem.
od daty wyprodukowania ostatniego
5. Obrabiarki kombinowane do drewna i podobnych materiałów, w których skład wchodzą
egzemplarza maszyny lub elementu
obrabiarki wymienione w pkt. 1-4 i 7.
bezpieczeństwa w przypadku produkcji
6. Wielowrzecionowe czopiarki do drewna z ręcznym posuwem.
seryjnej.
7. Frezarki pionowe dolnowrzecionowe z posuwem ręcznym, do drewna i podobnych mate-
Ocena zgodności riałów.
8. Przenośne pilarki łańcuchowe do drewna.
Oceny zgodności z zasadniczymi
9. Prasy, w tym prasy krawędziowe, do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub
wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony
odbieraniem, których ruchome elementy robocze mogą mieć skok większy niż 6 mm i pręd-
zdrowia, ujętymi w rozporządzeniu (dy-
kość przekraczającą 30 mm/s.
rektywie 98/37/WE), producent może do-
10. Wtryskarki oraz prasy do tworzyw sztucznych, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem.
konywać samodzielnie (co nie wyklucza
11. Wtryskarki oraz prasy do gumy z ręcznym podawaniem lub odbieraniem.
ewentualnych konsultacji i współpracy
12. Maszyny do robót podziemnych następujących rodzajów:
z jednostkami zewnętrznymi, zwłaszcza
 maszyny szynowe: lokomotywy i wózki hamulcowe
notyfikowanymi lub akredytowanymi)
 hydrauliczne obudowy zmechanizowane
w odniesieniu do wszystkich maszyn
i elementów bezpieczeństwa, z wy-  silniki spalinowe przeznaczone do instalowania w maszynach do robót podziemnych.
jątkiem ujętych w załączniku IV do
13. Ręcznie ładowane pojazdy asenizacyjne do odpadów z gospodarstw takich jak domowe,
dyrektywy 98/37/WE (załącznik nr 2 wyposażone w mechanizm prasujący.
do rozporządzenia), których ocena musi
14. Osłony i odłączalne wały pędne z przegubami uniwersalnymi.
być prowadzona z udziałem jednostki
15. Podnośniki do obsługi pojazdów.
notyfikowanej.
16. Urządzenia do podnoszenia osób, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej niż 3 m.
Procedury oceny zgodności z dyrek-
17. Maszyny do produkcji materiałów pirotechnicznych.
tywą maszynową zostały przedstawione
na schemacie.
B. Elementy bezpieczeństwa
Producent maszyny lub elementu
1. Elektroczułe urządzenia zaprojektowane specjalnie do wykrywania osób w celu zapewnienia
bezpieczeństwa, których ocena zgod-
im bezpieczeństwa (bariery niematerialne, maty czułe na nacisk, detektory elektromagne-
ności może być dokonana bez udziału
tyczne itp.).
jednostki notyfikowanej, powinien:
2. Układy logiczne zapewniające funkcje bezpieczeństwa przy oburęcznym sterowaniu.
" określić zasadnicze wymagania
3. Automatyczne ochronne osłony ruchome do pras, wymienionych w części A pkt. 9-11.
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ma-
4. Konstrukcje chroniące przed skutkami wywrócenia (ROPS).
jące zastosowanie do danej maszyny lub
5. Konstrukcje chroniące przed spadającymi przedmiotami (FOPS).
elementu bezpieczeństwa
" skompletować niezbędną dokumen-
tację techniczną
" przeprowadzić badania (pomiary,
Obowiązki wynikające z omawianego
sprawdzenia, analizy itp.) wyrobu, nie- " przygotować i podpisać deklarację
rozporządzenia (dyrektywy maszynowej)
zgodności WE w odniesieniu do każdej z tych
zbędne do dokonania oceny zgodności
dotyczą głównie producentów. Inne pod-
maszyn i elementów bezpieczeństwa
z określonymi wcześniej wymaganiami
" oznakować tylko te maszyny zna- mioty, jak importerzy wyrobów z krajów
zasadniczymi
trzecich, hurtownicy lub dystrybutorzy,
kiem CE.
" ocenić zgodność wyników tych ba-
Elementów bezpieczeństwa nie zna- mogą występować w charakterze upo-
dań z wymaganiami zasadniczymi.
kuje się znakiem CE (ż 3 ust. 3 rozpo- ważnionych przedstawicieli producentów
Jeżeli wynik oceny jest pozytywny,
maszyn i elementów bezpieczeństwa oraz
rządzenia).
producent powinien:
11
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 12
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
w maszynie odpowiadającej danemu ty-
powi. Jednostka notyfikowana powinna
zbadać te modyfikacje i powiadomić
producenta lub jego pełnomocnika we
Wspólnocie, czy certyfikat oceny typu
jest nadal ważny.
Jeżeli maszyna lub element bezpie-
czeństwa nie odpowiadają odnośnym
wymaganiom zasadniczym, to jednost-
ka notyfikowana odmawia wystawienia
certyfikatu oceny typu WE. W tym
przypadku powinna ona powiadomić
o tym inne jednostki notyfikowane,
a także państwo członkowskie, które
ją notyfikowało. Państwo to powinno
poinformować o tym pozostałe państwa
członkowskie i Komisję, podając przy-
czyny takiej decyzji.
Deklaracja zgodności
Deklaracja zgodności WE powinna
Schemat. Procedury oceny zgodności z rozporządzeniem MGPiPS z dnia 10 kwietnia 2003 r. [4] (dy-
rektywa 98/37/WE) [1] być wystawiona przez producenta lub
jego upoważnionego przedstawiciela
dla każdej maszyny i każdego elementu
przyjąć na siebie odpowiedzialność za ich " sprawdzenia, czy normy zharmoni-
bezpieczeństwa, przekazywanych do
wprowadzenie na rynek, tym samym zowane zostały właściwie zastosowane.
obrotu na rynku Wspólnoty. Może być
przyjąć na siebie wszystkie obowiązki Nie wyklucza to możliwości złożenia
wystawiona jedna deklaracja dla danej
producenta. wniosku o ocenę typu.
serii produkcyjnej, zawierająca numery
Producent lub jego upoważniony
fabryczne każdego wyrobu z tej serii.
przedstawiciel składa wniosek o doko-
Procedury oceny zgodności Deklaracja jest dokumentem, w któ-
nanie oceny typu WE lub sprawdzenie
rym producent lub jego upoważniony
maszyn i elementów bezpieczeństwa
dokumentacji danej maszyny lub elemen-
przedstawiciel potwierdza na własną
prowadzonej z udziałem
tu bezpieczeństwa tylko do jednej, do-
odpowiedzialność, że dana maszyna lub
jednostki notyfikowanej
wolnie przez siebie wybranej, jednostki
element bezpieczeństwa wprowadzane
notyfikowanej.
Przed wprowadzeniem do obrotu
do obrotu są zgodne z:
Ocena typu WE jest procedurą,
maszyn wymienionych w załączniku
 postanowieniami dyrektywy 98/37/
w ramach której upoważnione jednost-
IV do dyrektywy 98/37/WE i odpowia-
WE i wszystkich innych dyrektyw, któ-
ki (jednostki notyfikowane) stwierdzają
dającym mu załączniku nr 2 do rozporzą-
rych wymagania odnoszą się do danego
i zaświadczają, że dany typ maszyny lub
dzenia producent:
wyrobu
elementu bezpieczeństwa spełnia odnośne
 ocenianym typem (dotyczy wy-
" jeżeli nie deklaruje zgodności z nor-
wymagania zasadnicze ujęte w rozporzą-
mami zharmonizowanymi lub deklaruje
robów, których ocenę typu WE lub
dzeniu (dyrektywie 98/37/WE).
częściową zgodność z tymi normami
dokumentacji dokonała jednostka no-
Podczas oceny typu WE elementu
albo normy takie nie istnieją, to składa
tyfikowana).
bezpieczeństwa, który jest przewidzia-
w jednostce notyfikowanej wniosek
Informacje zawarte w deklaracji
ny do samodzielnego obrotu, jednostki
o ocenę typu WE, do którego dołącza
zgodności są przeznaczone dla władz,
notyfikowane potwierdzają także jego
dokumentację techniczną maszyny lub
nabywców i użytkowników.
zdolność do spełniania funkcji bez-
elementu bezpieczeństwa określoną
Przed wystawieniem deklaracji zgod-
pieczeństwa, zadeklarowanych przez
w punktach  a ,  b ,  d ,  e ,  h ,  i
ności producent lub jego upoważniony
producenta.
 przedkłada także wykonany zgodnie
przedstawiciel we Wspólnocie muszą
Jeżeli egzemplarz maszyny lub ele-
z tą dokumentacją egzemplarz wyrobu
upewnić się i zagwarantować, że wspo-
mentu bezpieczeństwa spełnia odnoszą-
reprezentatywny dla przewidywanej
mniana wcześniej dokumentacja tech-
ce się do niego zasadnicze wymagania,
produkcji
niczna znajduje się i będzie do dyspozycji
jednostka notyfikowana sporządza
w ich siedzibie na wypadek ewentualnej
" jeżeli deklaruje, ze maszyna jest
produkowana zgodnie z normami zhar- certyfikat oceny typu WE i przekazuje
kontroli. Wzór deklaracji zgodności jest
go wnioskodawcy.
monizowanymi (dotyczy to norm typu
zawarty w PN-EN 45014:2000.
C), to zobowiazany jest do: Producent lub jego pełnomocnik
 sporządzenia dokumentacji tech- we Wspólnocie powinni informować
Znakowanie maszyn
nicznej określonej w pkt.  a   g i prze- jednostkę notyfikowaną o wszelkich
kazuje ją jednostce notyfikowanej do: modyfikacjach, nawet niewielkich, Podpisanie deklaracji zgodności WE
" przechowywania które wprowadzili lub chcą wprowadzić upoważnia do umieszczenia oznakowa-
12
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 13
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
nia CE [4] na maszynie (na elementach
bezpieczeństwa oznakowania tego się nie
umieszcza).
Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia
2002 r. o systemie oceny zgodności
(DzU nr 166 poz. 1360 ze zm.), wyroby
dr inż. MAREK Dy
WIAREK
dostarczane wyłącznie na rynek polski
Centralny Instytut Ochrony Pracy
do czasu przystąpienia Rzeczypospolitej  Państwowy Instytut Badawczy
Polskiej do UE nie podlegają obowiązko-
wi oznakowania znakiem CE. Do tego
czasu pozostają w mocy obowiązujące
w Polsce przepisy w sprawie znakowa-
nia (znak B).
W niektórych przypadkach maszyny
mogą jednocześnie podlegać innym
dyrektywom, w których przewidziano
oznakowanie znakiem CE. W takiej sy-
Wymagania zasadnicze i procedura
tuacji znak CE na maszynie oznacza, że
spełnia ona wszelkie wymagania, które
oceny zgodności
jej dotyczą, wynikające ze wszystkich
dyrektyw, którym podlega.
sprzętu elektrycznego
Znak CE winien być umieszczony na
każdej maszynie w taki sposób, aby był
widoczny i czytelny przez cały okres jej Autor omówił w artykule główne postanowienia rozporządzenia ministra gospodarki,
pracy i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wyma-
użytkowania.
gań dla sprzętu elektrycznego, które wdraża do prawa polskiego przepisy dyrektywy
73/23/EWG.
AKTY PRAWNE
Essential requirements and procedure for conformity assessment of electric equipment
The article discusses the main provisions of the decree of the Minister of Economy, Labour
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Ra-
and Social Policy of 12 March 2003 on essential requirements for electric equipment, which
dy 98/37/WE z 22 czerwca 1998 r. w sprawie
implements into Polish law the regulations from the directive 73/23/EEC.
ujednolicenia przepisów dotyczących maszyn.
OJ, L 297 23.07.1998. Wersja polska: CIOP,
Warszawa 2001
Dyrektywa tzw. niskonapięciowa 73/23/
Zakres rozporządzenia
[2] Dyrektywa Rady 73/23/EWG z 19 lutego1973 r.
EWG z dnia 19 lutego 1973 roku jest jed-
w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych
Rozporządzenie stosuje się do wszyst-
ną z najstarszych dyrektyw zaliczanych
państw członkowskich dotyczących urządzeń
kich urządzeń elektrycznych zdefiniowa-
elektrycznych zaprojektowanych do stosowania do tzw. nowego podejścia. W 1993 roku
w określonych przedziałach napięć. OJ, L 077, nych jako urządzenia zaprojektowane do
została zmieniona dyrektywą 93/68/EWG.
26.03.1975. Wersja polska: CIOP, Warszawa 1992
zasilania prądem:
Zmiana ta dotyczyła dostosowania wy-
[3] Dyrektywa 89/336/EWG z 3 maja 1989 r.
 zmiennym o napięciu wyższym od
magań dyrektywy 73/23/EWG do pro-
o zbliżeniu praw państw członkowskich doty-
50 V i niższym od 1000 V
cedur oceny zgodności oraz znakowania
czących kompatybilności elektromagnetycznej.
 stałym o napięciu wyższym od 75 V
wyrobów znakiem CE. Po wprowadzeniu
OJ, L 139, 23.05.1989
i niższym od 1500 V
tej zmiany dyrektywa ta została w pełni
[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
Wymienione zakresy dotyczą napięć
zharmonizowana z zasadami nowego
i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r.
występujących na wejściach i wyjściach
w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i ele- i globalnego podejścia.
mentów bezpieczeństwa. DzU nr 91, poz. 858
urządzenia. Natomiast wewnątrz urzą-
Do prawodawstwa polskiego przepisy
[5] Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym dzeń mogą występować inne napięcia,
tej dyrektywy zostały wprowadzone roz-
bezpieczeństwie produktów. DzU nr 229, poz.
także wyższe.
porządzeniem ministra gospodarki, pracy
2275
Urządzenia zasilane z baterii lub
i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003
[6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
akumulatorów o napięciu wykraczają-
roku w sprawie zasadniczych wymagań
i Polityki Społecznej z dnia 12 marca 2003 r.
cym poza wymienione zakresy nie są
dla sprzętu elektrycznego, dalej zwanym
w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu
objęte rozporządzeniem, ale ładowarki
elektrycznego. DzU nr 49, poz. 414  rozporządzeniem . Rozporządzenie to
do tych akumulatorów oraz zasilacze
[7] Ustawa z dnia 21 lipca 2000 r.  Prawo teleko- wejdzie w życie z dniem uzyskania przez
będą nim objęte, jeśli zasilane są napię-
munikacyjne. DzU nr 73, poz. 852 ze zm.
Rzeczpospolitą Polską członkostwa
ciem z powyższego zakresu. Natomiast
[8] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w Unii Europejskiej, tj. 1 maja 2004 r.
z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie dokonywa- urządzenia zasilane z baterii o napięciu
Odpowiedzialnym za realizację wy-
nia oceny zgodności aparatury z zasadniczymi
mieszczącym się w tych zakresach są
magań określonych w rozporządzeniu
wymaganiami dotyczącymi kompatybilności
objęte rozporządzeniem.
jest zawsze producent lub jego upoważ-
elektromagnetycznej oraz sposobu jej oznako-
Rozporządzenie nie dotyczy:
niony przedstawiciel. W dalszej części
wania. DzU nr 90, poz. 848
1) sprzętu elektrycznego przezna-
artykułu pod pojęciem  producent
[9] Community Legislation on Machinery.
czonego do użytkowania w atmosferze
Comments on Directives 98/37/EC. www.ce- będziemy rozumieć również jego upo-
marking.org zagrożonej wybuchem,
ważnionego przedstawiciela.
13