Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 20
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
mgr inż. MAREK BARNAŚ
UrzÄ…d Dozoru Technicznego
Wymagania zasadnicze oraz zasady i procedury oceny
zgodności prostych zbiorników ciśnieniowych
W artykule zostały omówione główne postanowienia rozporządzenia ministra gospodarki,  najwyższa temperatura robocza
pracy i polityki społecznej z dnia 12 maja 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla
zbiornika ze stali nie powinna być wyż-
prostych zbiorników ciśnieniowych, które wprowadziło do prawa polskiego wymagania
sza niż 300 °C, a zbiornika z aluminium
dyrektywy 87/404/EWG w sprawie ujednolicenia przepisów państw członkowskich
i jego stopów 100 °C.
dotyczących tych urządzeń.
RozporzÄ…dzenie nie dotyczy zbior-
ników:
Essential requirements with principles of and procedures for conformity assessment of simple
pressure vessels
 przeznaczonych do zastosowań
This article discusses the main provisions of the decree of the Minister of Economy, Labour
w technice jądrowej, których awaria może
and Social Policy of 12 May 2003 on essential requirements for simple pressure vessels, which
introduced into Polish law the requirements of the 87/404/EEC directive on the approximation
spowodować emisję radioaktywną
of the laws of the Member States relating to that equipment.
 stanowiących wyposażenie statków
powietrznych lub przeznaczonych do ich
CE. Dyrektywa ta została wprowadzona
Wstęp
napędu albo rozruchu
do prawa polskiego rozporzÄ…dzeniem
Opracowywanie aktów prawnych,  gaśnic.
ministra gospodarki, pracy i polityki
które miały zapewnić swobodny prze- Wymagania zasadnicze dotyczące
społecznej z dnia 12 maja 2003 r. w spra-
pływ urządzeń ciśnieniowych rozpo- tych zbiorników podano w żż 10  20
wie zasadniczych wymagań dla prostych
częto pod koniec lat osiemdziesiątych. rozporządzenia (w dyrektywie załącz-
zbiorników ciśnieniowych [2].
Specyfika urządzeń ciśnieniowych nik I), wymagania dotyczące oznako-
spowodowała, że w większości krajów wania i etykietowania w żż 37  38
Zakres zastosowania
członkowskich istniało w tym czasie (w dyrektywie załącznik II), minimalne
prawo krajowe określające sposoby kryteria dotyczące jednostek inspekcyj-
Wymienione rozporzÄ…dzenie zawie-
wytwarzania, badań, kontroli oraz nych (notyfikowanych) w ż 36 (w dy-
ra zasadnicze wymagania w zakresie
wprowadzania do eksploatacji tego typu rektywie załącznik III), zaś procedury
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
urządzeń. Prace legislacyjne, pomimo oceny zgodności określono w żż 21 35
dotyczÄ…ce projektowania, wytwarzania
zamiaru uregulowania rynku wszyst- rozporzÄ…dzenia.
oraz oceny zgodności w odniesieniu do
kich urządzeń ciśnieniowych, ograni-
wytwarzanych seryjnie prostych zbiorni-
czyły się do wydania dyrektywy Rady
ków ciśnieniowych. Zgodnie z definicją
Zasadnicze wymagania
87/404/EWG z dnia 25 czerwca 1987
zbiorniki te muszą spełniać łącznie nastę-
bezpieczeństwa
roku w sprawie ujednolicenia przepisów
pujÄ…ce warunki:
państw członkowskich dotyczących pro-
Zasadnicze wymagania bezpieczeń-
 zawierać powietrze lub azot o ciśnie-
stych zbiorników ciśnieniowych [1].
stwa można podzielić na grupy dotyczą-
niu wyższym niż 0,5 bara
Proste zbiorniki ciśnieniowe, o których
ce: materiałów, konstrukcji zbiornika,
 być wykonane ze stali jakościowej
będzie mowa w dalszej części artykułu,
procesów wytwarzania oraz oddawania
niestopowej, z aluminium niestopowego
zgodnie z ich definicjÄ… obejmujÄ… zbiorni-
zbiorników do użytku.
lub ze stopów aluminium nie utwardzal-
ki przeznaczone do przechowywania po-
Materiały stosowane do produkcji
nych przez starzenie
wietrza lub azotu o ciśnieniu większym
elementów ciśnieniowych prostych
 mogą składać się z części walcowej
niż 0,5 bara i stanowią niewielką część
zbiorników powinny odpowiadać prze-
o przekroju kołowym, zamkniętej dnami
urządzeń ciśnieniowych.
widywanemu zastosowaniu zbiorników
wypukłymi o wypukłości skierowanej na
Pozostałe grupy urządzeń doczekały
i być:
zewnątrz i/lub dnami płaskimi będącymi
siÄ™ regulacji dopiero w 1997 roku, gdy
 spawalne
figurami obrotowymi o tej samej osi co
podpisano dyrektywÄ™ Parlamentu Eu-
 ciągliwe i odporne na obciążenia
oś części walcowej lub mogą się składać
ropejskiego i Rady 97/23/WE z dnia
udarowe, tak aby ewentualne pęknięcia
z dwóch den o wypukłości skierowanej
29 maja 1997 roku w sprawie ujednoli-
nie powodowały fragmentacji zbiornika
na zewnątrz i będących figurami obro-
cenia przepisów państw członkowskich
i nie miały charakteru kruchego
towymi o tej samej osi
dotyczących urządzeń ciśnieniowych,
 odporne na starzenie.
 najwyższe ciśnienie robocze zbiorni-
powszechnie zwanÄ… dyrektywÄ… PED
Ponadto, stale jakościowe niestopowe
ka nie powinno przekraczać 30 barów
(Pressure Equipment Directive).
powinny być: uspokojone, o określonej
Dyrektywa 87/404/EWG, zwana  iloczyn najwyższego ciśnienia robo-
zawartości węgla (max 0,25%), siarki
czego i pojemności zbiornika i nie powi-
również SPV (Simple Pressure Vessels),
i fosforu (max 0,05%) oraz mieć określo-
nien przekraczać 10 000 barów x litr
była dwukrotnie modyfikowana przez
ne własności wytrzymałościowe, np. wy-
dyrektywy 90/488/EWG oraz 93/68/  najniższa temperatura robocza zbior-
trzymałość na rozciąganie Rmmax mniejszą
EWG, które wprowadzały jednolite wy- nika prostego nie powinna być niższa niż
niż 580 N/mm2. Materiały powinny mieć
magania dotyczÄ…ce głównie oznakowania  50 °C,
20
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 21
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
odpowiednie wydłużenie oraz udarność, zawierające następujące informacje: kumentacja projektowo-wykonawcza, na
których wartości określono w omawia-  najwyższe ciśnienie robocze podstawie której wykonywany jest zbior-
nych przepisach. Podobne wymagania  najwyższą i najniższą temperaturę nik jest odpowiednia i czy reprezentatyw-
określono w odniesieniu do zbiorników roboczą ny dla rozpatrywanej produkcji zbiornik
aluminiowych, oczywiście odpowiednie  pojemność jest wykonany zgodnie z tą dokumenta-
wartości własności wytrzymałościowych  nazwę lub znak producenta cją, a także czy może być bezpiecznie
są inne niż dla stali.  oznakowanie typu, numer seryjny użytkowany w przewidzianych warun-
Materiały spawalnicze powinny być lub numer partii zbiorników kach pracy oraz przeprowadza badania
kompatybilne z materiałami spawanymi  dwie ostatnie cyfry roku, w którym i próby mające na celu sprawdzenie, czy
oraz spełniać wymagania dotyczące ich umieszczono oznakowanie CE. zbiornik spełnia odnoszące się do niego
właściwości. Ze względu na ogólny charakter zasadnicze wymagania bezpieczeństwa.
Konstrukcja zbiorników powinna wymagań zasadniczych, do projekto- Badanie typu kończy się wydaniem przez
uwzględniać takie parametry ich pracy, wania, wytwarzania i badań zbiorników jednostkę notyfikowaną certyfikatu bada-
jak: najniższą i najwyższą temperaturę niezbędne jest stosowanie odpowiednich nia typu WE.
roboczą (Tmin, Tmax) najwyższe ciśnienie specyfikacji technicznych zawierających Drugi sposób stosowany jest wyłącznie
robocze (PS). Konstrukcja zbiornika szczegółowe wymagania ilościowe wówczas, gdy zbiornik zaprojektowano
powinna umożliwić oględziny jego dotyczące materiałów, obliczeń wy- zgodnie z normami zharmonizowanymi.
wnętrza, odpowietrzenie, gwarantować trzymałościowych, wymagań dotyczą- Wówczas po sprawdzeniu dokumentacji
stałość własności wytrzymałościowych cych badań, kryteriów akceptacji itp. jednostka notyfikowana sporządza cer-
podczas całego przewidzianego okresu Uprzywilejowaną pozycję wśród takich tyfikat odpowiedniości zaświadczający,
użytkowania oraz odpowiednią odpor- specyfikacji technicznych mają normy że jest ona odpowiednia. Sprawdzenie to
ność na korozję w czasie użytkowania. zharmonizowane. Normy zharmonizo- polega na potwierdzeniu poprawności
Dopuszczalny jest chwilowy wzrost wane z dyrektywÄ… 87/404/EWG sÄ… to zastosowania normy lub norm zharmo-
ciśnienia o wartość nieprzekraczającą głównie normy serii PN-EN 286. nizowanych przy projektowaniu.
10% PS podczas działania takich urzą- Pozostałe normy zharmonizowane Obydwa opisane moduły oceny zgod-
dzeń zabezpieczających przed wzrostem obejmują jedynie niektóre zasadnicze ności obejmują fazę projektowania, nie
ciśnienia, jak zawory bezpieczeństwa. wymagania bezpieczeństwa, np. wyma- obejmują zaś fazy wytwarzania. W tej
W wymaganiach zasadniczych okre- gania dotyczące badań czy spawania. fazie producent może  w zależności
ślono dwa sposoby projektowania ciśnie- Zastosowanie w całości norm zhar- od parametrów zbiornika  zastoso-
niowych zbiorników prostych: metodę monizowanych pozwala domniemywać wać następujące drogi postępowania:
obliczeniową i metodę doświadczalną zgodność wykonanego według nich zbiorniki przed umieszczeniem ich na
Pierwsza z nich została opracowana na zbiornika z dyrektywą 87/404/EWG. rynku powinny być poddane procedurze
podstawie teorii wytrzymałości. Metoda Nie wyklucza to jednak stosowania weryfikacji WE, jeżeli iloczyn ciśnienia
doświadczalna, którą można stosować innych specyfikacji technicznych, które i pojemności przekracza 3000 barów x litr.
w odniesieniu do zbiorników o pa- powodują spełnienie wymagań dyrek- Jeżeli natomiast iloczyn ten jest mniejszy,
rametrach nieprzekraczających 3000 tyw. Jednak w większości przypadków do wyboru wytwórcy pozostaje wymie-
barów x litr, polega na potwierdzeniu wytwórcy stosują wymienione normy. niona procedura weryfikacji WE lub
wytrzymałości zbiornika podczas próby deklarowanie zgodności z typem WE.
przy pięciokrotnym ciśnieniu oblicze- Weryfikacja WE to procedura, podczas
Procedury oceny zgodności
niowym. której jednostka notyfikowana przeprowa-
Procesy wytwarzania w szczegól- Procedury oceny zgodności ogra- dza badania i próby jednorodnej partii (nie
ności procesy spawania powinny być niczono jedynie do kilku stosunkowo większej niż 3000 szt.) zbiorników. Ba-
prowadzone przez wykwalifikowany prostych, jak: badanie typu WE, świa- dania te oraz próby mają na celu potwier-
personel (spawaczy) oraz przy zasto- dectwo odpowiedniości, weryfikacja dzenie poprawnego wykonania zbiorni-
sowaniu zatwierdzonych technologii WE, deklarowanie zgodności. ków zgodnie z dokumentacją, dla której
spawania. W praktyce zapis ten oznacza Sposób postępowania można opisać sporządzono certyfikat badania typu WE
konieczność egzaminowania spawaczy następująco. Wytwórca wykonując lub certyfikat odpowiedniości WE. Pod-
przez jednostki notyfikowane oraz za- prosty zbiornik ciśnieniowy, dla którego czas tych badań jednostka notyfikowana
twierdzanie technologii spawania przez iloczyn ciśnienia i pojemności prze- powinna upewnić się, że zbiorniki zostały
te same jednostki. kracza 50 barów x litr, powinien w do- wytworzone i sprawdzone zgodnie z tą
Oddawanie zbiorników do użyt- wolnie wybranej przez siebie jednostce dokumentacją oraz przeprowadza próbę
ku. Zbiornik powinien być dostarczony notyfikowanej zgłosić zamiar podjęcia hydrauliczną (ciśnieniową). Wartość ci-
wraz z instrukcjami zawierającymi dane produkcji. Jednostka ta może przepro- śnienia podczas próby powinna wynosić
dotyczące parametrów pracy oraz prze- wadzić badanie typu WE zbiornika lub co najmniej 1,5-krotną wartość ciśnienia
widywanego zastosowania zbiornika,  w przypadku gdy zbiornik wykonany roboczego. Ponadto, podczas weryfikacji
wymagań dotyczących instalowania jest zgodnie z normami zharmonizowa- jednostka notyfikowana przeprowadza
i konserwacji, wpływających na jego nymi bada tylko dokumentację projekto- badania na próbkach pobranych z repre-
bezpieczeństwo. Instrukcje powinny wo-wykonawczą. W każdym przypadku zentatywnych próbek produkcyjnych
być sporządzone w języku urzędowym wybór modułu oceny zgodności należy w celu potwierdzenia poprawności wy-
kraju przeznaczenia. do wytwórcy. konanych spoin. Badania i weryfikacja
Zbiorniki, oprócz oznakowania CE, Podczas badania typu WE jednostka mogą odbywać się w sposób losowy. Po
powinny mieć tabliczki znamionowe notyfikowana powinna sprawdzić czy do- zakończonym z wynikiem pomyślnym
21
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 22
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
Hałas jest jednym z najbardziej naglących problemów środowiskowych na terenach
zabudowanych w Europie. Dyrektywa 2000/14/WE ustala ujednolicone wymagania
dotyczące emisji hałasu urządzeń stosowanych na zewnątrz pomieszczeń w celu
uniknięcia trudności w swobodnym wprowadzeniu tych urządzeń do obrotu w ob-
szarze rynku wewnętrznego oraz w celu ochrony zdrowia i dobrego samopoczucia
obywateli. W artykule przedstawiono najważniejsze postanowienia rozporządzenia
procesie weryfikacji, na tabliczkach
ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej wdrażającego tę dyrektywę.
fabrycznych badanej partii zbiorników
nanosi siÄ™ oznakowanie CE wraz z nume-
Essential requirements and procedures for conformity assessment concerning noise emission
in the environment by equipment for use outdoors
rem jednostki notyfikowanej. Jednostka
Noise is one the most pressing environmental problems in urban aeras in Europe. Directive
ta sporządza ponadto certyfikat zgodności
2000/14/EC etablishes harmonized requirements relating to noise emission by equipment for use
dla zbadanej partii zbiorników, który jest
outdoors to prevent obstacles to the free movement of such equipment within the framework
podstawÄ… do wystawienia przez produ- of the internal market and to protect the health and well-being of citizens. This article presents
the most importent provisions given by the decree of the Ministrer of Economy, Labour and
centa deklaracji zgodności WE.
Social Policy that implement this directive.
W odniesieniu do zbiorników o iloczy-
nie ciśnienia i pojemności nieprzekracza-
być uwzględnione przy notyfikowaniu
Wprowadzenie
jącym 3000 barów x litr producent może
jednostek i laboratoriów.
samodzielnie dokonać oceny i wystawić Dyrektywa 2000/14/WE z dnia 8 maja
deklarację zgodności WE. W odniesie- 2000 r. dotycząca emisji hałasu do środo-
Zakres zastosowania
niu do zbiorników o parametrach prze- wiska urządzeń stosowanych na zewnątrz
kraczających 200 barów x litr producent pomieszczeń [1] określa wymagania, Rozporządzenie dotyczy maszyn
powinien jednak umożliwić jednostce których spełnienie zapewnia wolny obrót z własnym napędem oraz maszyn, które
notyfikowanej przeprowadzenie wizyto- towarowy oraz ochronę rynku wewnętrz- mogą być przemieszczane niezależnie
wania wytwórni w celu przeprowadzenia nego Unii przed urządzeniami mogącymi od zespołu napędowego i zgodnie z ty-
badań lub pobrania zbiorników do badań. stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia, pem mogą być przeznaczone do pracy
Nazywane jest to nadzorem nad wytwa- mienia i środowiska naturalnego. Posta- na zewnątrz pomieszczeń (w tym także
rzaniem. Po sporządzeniu deklaracji nowienia dyrektywy 2000/14/WE zostały pracujące pod namiotami, zadaszeniami
zgodności WE producent umieszcza na wprowadzone do przepisów krajowych i szkieletami budynków) oraz które są
zbiorniku oznakowanie CE. rozporzÄ…dzeniem ministra gospodarki, z
ródłem hałasu środowiskowego.
Oznakowanie CE oznacza, że zbiornik pracy i polityki społecznej z dnia 2 lipca Rozporządzenie dotyczy również
spełnia wszystkie odnoszące się do niego 2003 r. w sprawie zasadniczych wyma- ręcznych kruszarek betonu i młotów hy-
zasadnicze wymagania bezpieczeństwa. gań dla urządzeń używanych na zewnątrz draulicznych oraz urządzeń bez własnego
W najbliższych latach Komisja Euro- pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do napędu, które mogą przyczyniać się do
pejska zamierza włączyć proste zbiorniki środowiska [2]. Rozporządzenie wejdzie narażenia środowiska na hałas.
ciśnieniowe do dyrektywy PED. w życie z dniem uzyskania przez Rzecz- Przepisów rozporządzenia nie stosu-
pospolitą Polską członkostwa w Unii je się do urządzeń przeznaczonych do
AKTY PRAWNE
Europejskiej. przewozu towarów lub osób transportem
[1] Dyrektywa Rady 87/404/EWG z dnia 25 drogowym, kolejowym, powietrznym lub
Rozporządzenie określa:
czerwca 1987 r. w sprawie ujednolicenia przepi-
 wykaz urządzeń podlegających wodnym oraz urządzeń specjalnie zapro-
sów państw członkowskich, dotyczących prostych
ograniczeniu emisji hałasu, w przypadku jektowanych i wykonanych na potrzeby
zbiorników ciśnieniowych zmieniona dyrektywa-
których w procesie oceny zgodności jest wojska, policji i służb ratownictwa.
mi Rady 90/488/EWG z dnia 17 września 1990 r.
niezbędny udział jednostki notyfikowa-
i 93/68/EWG z dnia 22 lipca 1993 r.
nej oraz dopuszczalne wartości poziomu
UrzÄ…dzenia
[2] RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 12 maja 2003 r. mocy akustycznej tych urządzeń
podlegajÄ…ce ograniczeniu
w sprawie zasadniczych wymagań dla prostych
 wykaz urządzeń podlegających
emisji hałasu
zbiorników ciśnieniowych. DzU nr 98 poz. 898
tylko oznaczaniu gwarantowanego po-
[3] PN-EN 286-1:2001  Proste nie ogrzewane
Wykaz urządzeń podlegających ogra-
ziomu mocy akustycznej*, w przypadku
płomieniem zbiorniki ciśnieniowe na powietrze
niczeniu emisji hałasu (załącznik nr 1 do
których proces oceny zgodności jest
lub azot  część 1: zbiorniki ciśnieniowe ogólnego
rozporzÄ…dzenia) obejmuje m.in.: dz
wigi
objęty deklarowaniem zgodności przez
przeznaczenia
budowlane i wózki podnośnikowe (napę-
producenta lub jego upoważnionego
[4] PN-EN 286-2:2001  Proste nie ogrzewane
dzane silnikiem spalinowym), żurawie,
płomieniem zbiorniki ciśnieniowe na powie- przedstawiciela
spycharki, koparki, Å‚adowarki, maszyny
trze lub azot  część 2: zbiorniki ciśnieniowe  procedury oceny zgodności z wyma-
pneumatycznych układów hamulcowych oraz
do zagęszczania (walce, płyty i ubijaki
ganiami określonymi w rozporządzeniu
układów pomocniczych pojazdów silnikowych
wibracyjne), maszyny do wykańcza-
 treść deklaracji zgodności WE
i ich przyczep
nia nawierzchni, ręczne kruszarki do
 metody pomiaru i procedury badania
[5] PN-EN 286-3:2002  Proste nie ogrzewane
betonu i młoty, agregaty prądotwórcze
hałasu urządzeń
płomieniem zbiorniki ciśnieniowe na powietrze
i spawalnicze.
lub azot  część 3: stalowe zbiorniki ciśnieniowe  sposób i wzór oznakowania urzą-
Gwarantowany poziom mocy aku-
pneumatycznych układów hamulcowych oraz
dzeń
układów pomocniczych dla taboru kolejowego
stycznej tych urządzeń nie może prze-
 minimalne kryteria, jakie powinny
[6] PN-EN 286-4:2001  Proste nie ogrzewane kraczać wartości podanych w tabeli.
*
płomieniem zbiorniki ciśnieniowe na powietrze
Gwarantowany poziom mocy akustycznej W procesie oceny zgodności tych
lub azot  część 4: Aluminiowe zbiorniki ciśnie-
 poziom mocy akustycznej, wyznaczony zgod-
urządzeń z wymaganiami rozporzą-
niowe pneumatycznych układów hamulcowych
nie z metodami określonymi w rozporządzeniu,
dzenia jest niezbędny udział jednostki
oraz układów pomocniczych dla taboru kole- uwzględniający niepewność pomiaru wynikającą
jowego ze zmienności produkcji i procedur pomiarowych notyfikowanej.
22