Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 25
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
dr inż. KATARZYNA MAJCHRZYCKA
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Wymagania zasadnicze i zasady oceny zgodności
środków ochrony indywidualnej
W artykule przedstawiono podstawowe zasady potwierdzania zgodności środków  przeprowadzenie, właściwej dla
ochrony indywidualnej z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa i ergonomii
kategorii środka ochrony indywidualnej,
zawartymi w dyrektywie UE 89/686/EWG w odniesieniu do kategorii tych środków
procedury oceny zgodności
związanej z poziomem ryzyka.
 wystawienie deklaracji zgodności
WE w przypadku pozytywnych wyni-
Essential requirements and principles of conformity assessment of personal protective equip-
ment ków tej oceny
This article presents basic principles of conformity assessment of personal protective equipment
 umieszczenie na wyrobie oznako-
with the basic requirements of the EU Directive 89/686/EEC with reference to the category of
wania CE.
that equipment related to the risk level.
Zgodnie z definicją zawartą w rozpo-
rządzeniu, środki ochrony indywidualnej
W krajach Unii Europejskiej wyma- dla poszczególnych kategorii środków,
to urządzenia lub wyposażenie przezna-
gania zasadnicze dotyczące środków identyczne z postanowieniami dyrekty-
czone do noszenia bądz
trzymania przez
ochrony indywidualnej oraz zasady wy 68/686/EWG.
użytkownika w celu ochrony przed jed-
oceny zgodności i wprowadzania na Dokładna znajomość dyrektywy,
nym lub większą liczbą zagrożeń, które
rynek reguluje dyrektywa nowego po- a tym samym postanowień rozporzą-
mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub
dejścia 89/686/EWG z dnia 21 grudnia dzenia jest istotna dla producentów lub
bezpieczeństwo. Definicja ta obejmuje
1989 r., ze zmianami wprowadzonymi upoważnionych przedstawicieli, którzy
także:
dyrektywami: 93/68/EWG z dnia 22 zamierzają wprowadzać środki ochrony
 zespół kilku urządzeń lub kilku
lipca 1993 r., 95/93/EWG z dnia 29 paz
- indywidualnej na rynek po przystąpieniu
rodzajów wyposażenia ochronnego,
dziernika 1993 r. oraz 96/58/WE z dnia Polski do Unii Europejskiej.
które zostały połączone i zaprojektowane
3 września 1996 r. [1, 2, 3, 4].
z myślą o jednoczesnym zabezpieczeniu
W ramach procesu dostosowywa-
przed zagrożeniami (np. sprzęt ochrony
Najważniejsze postanowienia
nia prawa polskiego do wymagań UE
układu oddechowego z wymuszonym
minister gospodarki, pracy i polityki W myśl postanowień rozporządzenia
przepływem powietrza wyposażony
społecznej wydał rozporządzenie w spra- (dyrektywy) do spełnienia wszystkich
w przyłbicę spawalniczą)
wie zasadniczych wymagań dla środków zawartych w nim wymagań zobowią-
 urządzenia ochronne połączone
ochrony indywidualnej [5]. Przy tworze- zany jest producent środków ochrony
z nieochronnym wyposażeniem indywi-
niu projektu rozporządzenia kierowano indywidualnej lub jego upoważniony
dualnym (np. hełm ochronny połączony
się zasadą zachowania maksymalnej przedstawiciel, przed ich wprowadze-
z lampą górniczą)
zgodności merytorycznej z postanowie- niem do obrotu.
 części wymienne lub podzespoły
niami wymienionej. dyrektywy. Przez termin  wprowadzenie do ob-
środków ochrony indywidualnej, nie-
Rozporządzenie określa wymagania rotu należy rozumieć przekazanie po
zbędne do prawidłowego funkcjonowa-
zasadnicze dotyczące środków ochrony raz pierwszy wyrobu użytkownikowi,
nia tych środków i stosowane wyłącznie
indywidualnej, warunki i tryb dokonywa- konsumentowi bądz
sprzedawcy przez
jako składniki środków ochrony indywi-
nia oceny zgodności oraz sposób i wzór producenta, jego upoważnionego przed-
dualnej (np. pochłaniacze przeznaczone
oznakowania CE. Termin  zasadnicze stawiciela lub importera. Każdy produ-
do kompletowania z maskami)
wymagania określa wymagania ujęte cent, zarówno mający siedzibę w Unii
 układy (podzespoły) stosowane
w dyrektywach nowego podejścia, w od- Europejskiej, jak i poza nią, może usta-
łącznie ze środkami ochrony indywi-
różnieniu od  wymagań szczegółowych , nowić swojego upoważnionego przedsta-
dualnej w celu ich połączenia z urzą-
które określają dyrektywy UE inne niż wiciela w celu wypełniania obowiązków
dzeniami zewnętrznymi, a które nie są
dyrektywy nowego podejścia. wynikających z dyrektywy, co oznacza,
przewidziane do noszenia lub trzymania
Zgodnie z ż 44, rozporządzenie że w pierwszej kolejności on ponosi,
przez użytkownika (np. filtry sprężonego
ministra gospodarki, pracy i polityki odpowiedzialność za wyrób.
powietrza stosowane do aparatów wężo-
społecznej wchodzi w życie z dniem W szczególności producent lub jego upo-
wych przeznaczonych do ochrony układu
uzyskania przez Polskę członkostwa ważniony przedstawiciel odpowiada za:
oddechowego).
w Unii Europejskiej.  zgodność środka ochrony indywi-
Należy podkreślić, że według tych
Rozporządzenie wprowadza podział dualnej z zasadniczymi wymaganiami
samych zasad, rozporządzeniu (dyrek-
środków ochrony indywidualnej na zawartymi w rozporządzeniu (dyrekty-
tywie) podlegają środki ochrony indy-
trzy kategorie. Podstawą tego podziału wie), (jeśli to możliwe przez zastosowa-
widualnej przeznaczone do stosowania
jest stopień zagrożenia, przed którym nie norm zharmonizowanych)
w miejscu pracy, do użytku domowego,
środki mają chronić użytkownika oraz  sporządzenie odpowiedniej doku-
majsterkowania czy do celów rekreacyj-
ustala różne procedury oceny zgodności mentacji technicznej
no-sportowych.
25
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 26
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
cze w zakresie bezpieczeństwa i ochrony rii tych środków. W tym względzie roz-
zdrowia dotyczące określonych zagrożeń. różnia się następujące kategorie środków
Ogólne wymagania zasadnicze ochrony indywidualnej:
obejmują zagadnienia dotyczące gwa- Kategoria I obejmuje środki ochrony
rantowanego poziomu ochrony, ergo- indywidualnej o prostej konstrukcji, gdzie
nomii, właściwego stanu powierzchni producent zakłada, że ich użytkownik
materiałów stosowanych do produkcji może sam ocenić skuteczność ochrony
środków, braku wpływu drażniącego na przed minimalnymi zagrożeniami,
skórę użytkownika, komfortu użytkowa- których skutki, jeżeli są stopniowo na-
nia oraz instrukcji producenta dotyczącej rastające, mogą być łatwo zidentyfiko-
użytkowania danego środka ochrony in- wane przez użytkownika we właściwym
dywidualnej. czasie.
Wymagania uzupełniające, wspólne Kategoria III obejmuje środki ochro-
dla kilku rodzajów środków ochrony in- ny indywidualnej o złożonej konstrukcji,
dywidualnej, odnoszą się do wyrobów, przeznaczone do ochrony przed zagro-
które mają regulowane lub rozłączalne żeniami życia lub zagrożeniami, które
części składowe lub są wyposażone mogą powodować poważny i nieodwra-
w system obiegu cieczy, do odzieży calny uszczerbek na zdrowiu, a których
sygnalizującej obecność użytkownika, skutków działania użytkownik nie może
środków przeznaczonych do zabezpie- stwierdzić dostatecznie szybko (fot. 1.).
czania przed wieloma zagrożeniami Kategoria II dotyczy środków ochro-
oraz środków, w odniesieniu do których ny indywidualnej o konstrukcji pośredniej
wymagane jest znakowanie znakami (nie należące do I i III kategorii) (fot. 2.).
identyfikacyjnymi lub rozpoznawczymi Rozporządzenie wyszczególnia środki
Fot. 1. Przykład zastosowania środków ochrony
odnoszącymi się do bezpieczeństwa ochrony indywidualnej przyporządkowa-
indywidualnej III kategorii
i ochrony zdrowia. ne do kategorii I i III.
W zakresie wymagań uzupełniają- W myśl tych postanowień do kategorii
Mając na uwadze przedstawioną de-
cych, określonych dla konkretnych za- III należą:
finicję środków ochrony indywidualnej,
grożeń, wyszczególnione zostały środki  sprzęt ochrony układu oddechowe-
w rozporządzeniu jednoznacznie określo-
ochrony indywidualnej przeznaczone do go chroniący przed stałymi lub ciekłymi
no grupy wyrobów, do których nie stosuje
ochrony przed: aerozolami bądz
też drażniącymi, niebez-
się postanowień tego rozporządzenia. Są
 urazami mechanicznymi piecznymi, toksycznymi lub promienio-
to środki ochrony indywidualnej:
 uciskiem statycznym części ciała twórczymi gazami
 objęte innymi dyrektywami nowe-
 uszkodzeniem ciała (otarcie, prze-  sprzęt ochrony układu oddechowego
go podejścia (np. dyrektywą 96/98/EWG
kłucie, rany cięte) zapewniający pełną izolację od atmos-
w sprawie bezpieczeństwa na morzu)
 szkodliwym działaniem hałasu fery, łącznie ze sprzętem używanym do
 przeznaczone dla sił zbrojnych i po-
 gorącem i/lub ogniem nurkowania
rządku publicznego
 zimnem  sprzęt chroniący przed upadkiem
 do samoobrony
 porażeniem prądem elektrycznym z wysokości
 do użytku prywatnego w celu ochro-
 czynnikami niebezpiecznymi i za-  środki zapewniające ograniczoną
ny przed złymi warunkami atmosferycz-
kaz
nymi w czasie ochronę przed zagrożeniami
nymi, wilgocią, wodą lub gorącem
 utonięciem (kamizelki, naramienniki chemicznymi lub promieniowaniem
 do ochrony lub ratowania osób na
i kombinezony ratunkowe) jonizującym
statkach lub samolotach, przeznaczone
 skażeniem radioaktywnym  sprzęt ratowniczy do użytku w śro-
do stałego noszenia
oraz urządzenia zabezpieczające dowiskach o wysokiej temperaturze,
 do osłony głowy i twarzy dla kie-
w sprzęcie do nurkowania. których skutki są porównywalne do
rowców pojazdów dwu- lub trójkoło-
Wymagania zasadnicze są sformu- działania powietrza o temperaturze
wych (hełmy, osłony twarzy).
łowane w sposób ogólny. W celu za- 100 �C (373 K) lub wyższej, i w których
Wymagania zasadnicze dla środków
pewnienia przez producenta zgodności może występować promieniowanie pod-
ochrony indywidualnej są obowiązkowe
środków ochrony indywidualnej z tymi czerwone, płomienie lub duże rozpryski
do stosowania w zakresie zagrożeń, przed
wymaganiami, a następnie umożliwienia roztopionego metalu
którymi dany środek stanowi wystarcza-
dokonania oceny tej zgodności przez  sprzęt ratowniczy do użytku
jącą ochronę. Są one sformułowane na
trzecią stronę wskazane jest posługi- w środowiskach o niskiej temperatu-
trzech poziomach jako:
wanie się zharmonizowanymi normami rze, których skutki są porównywalne
 ogólne wymagania zasadnicze
europejskimi. do działania powietrza o temperaturze
w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
Rozporządzenie wprowadza także po-  50 �C (223 K) lub niższej
zdrowia, obowiązkowe dla wszystkich
dział środków ochrony indywidualnej na  środki chroniące przed zagrożeniami
środków ochrony indywidualnej
trzy grupy według kryterium przynależ- elektrycznymi lub takie, które są używa-
 uzupełniające wymagania zasadni-
ności do rodzaju zagrożeń, przed którymi ne jako izolatory podczas wykonywania
cze w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
stanowią one wystarczającą ochronę oraz prac pod wysokim napięciem
zdrowia, wspólne dla kilku klas lub ty-
ustala różne procedury oceny zgodności  podczas gdy do kategorii I należy
pów środków ochrony indywidualnej
odnoszące się do poszczególnych katego- zaliczyć środki przeznaczone do ochrony
 uzupełniające wymagania zasadni-
26
Cyan Magenta Yellow Black Pantone 295CV str. 27
BEZPIECZEC
STWO PRACY 3/2004
przed: ny indywidualnej spełnia odnoszące się
 działaniem czynników mechanicz- do niego wymagania zasadnicze. Do
nych, których skutki są powierzchnio- wniosku o przeprowadzenie oceny typu
we WE producent dołącza dokumentację
 środkami czyszczącymi o słabym techniczną, zgodną z ż 35 rozporządze-
działaniu i łatwo odwracalnych skut- nia oraz dostarcza odpowiednią liczbę
kach działania egzemplarzy wzoru z przeznaczeniem
 zagrożeniami związanymi z mani- do badań.
pulacją gorącymi przedmiotami, która W przypadku środków ochrony
nie naraża użytkownika na temperaturę indywidualnej o konstrukcji złożonej
wyższą niż 50 �C (323 K) lub też na (kategoria III) rozporządzenie wymaga
niebezpieczne uderzenia poddawania tych środków ocenie typu
 czynnikami atmosferycznymi, bez WE na etapie projektowania oraz zapew-
uwzględniania czynników wyjątkowych nienia kontroli jakości produkowanych
i ekstremalnych wyrobów przez wybór i zastosowanie
 słabymi uderzeniami i drganiami, jednego z dwóch możliwych sposobów
które nie mają wpływu na istotne dla postępowania.
życia obszary ciała i których skutki nie Pierwszy z nich, określany jako  sys-
mogą powodować nieodwracalnych tem kontroli jakości dla wyrobu końco-
uszkodzeń ciała wego , zakłada przeprowadzenie przez
 światłem słonecznym. odpowiednią jednostkę notyfikowaną
Do kategorii II należą między innymi: badań kontrolnych próbek produkowa-
środki ochrony słuchu, hełmy przemysło- nych seryjnie środków ochrony indywi-
we, gogle i okulary ochronne oraz ręka- dualnej, w odstępach czasu co najmniej
Fot. 2. Przykład zastosowania środków ochrony
wice, buty i odzież, chroniące np. przed jednorocznych.
indywidualnej II kategorii
zagrożeniami mechanicznymi. Drugi sposób, określany jako  system
W zależności od kategorii środków zapewnienia jakości przez monitorowa-
ubiegającym się o notyfikację, określone
ochrony indywidualnej przewidziane nie , zakłada wdrożenie i utrzymywanie
w rozporządzeniu [5] (załącznik V do dy-
jest stosowanie różnych procedur oceny przez producenta systemu jakości zapew-
rektywy 89/686/EWG).
zgodności. niającego badanie każdego egzemplarza
W przypadku środków ochrony in- produkowanych środków ochrony indy-
AKTY PRAWNE
dywidualnej należących do kategorii I widualnej na zgodność z odpowiednimi
[1] Dyrektywa Rady nr 89/686/EWG z 21 grud-
producent może sam wykazać zgodność wymaganiami zasadniczymi. Również nia 1989 r. w sprawie ujednolicenia przepisów
prawnych państw członkowskich dotyczących
z zasadniczymi wymaganiami odnoszą- w tym przypadku producent przygoto-
środków ochrony indywidualnej, OJ, L399,
cymi się do jego wyrobu, a następnie wuje dokumentację techniczną, wystawia
30.12.1989
wystawić deklarację zgodności WE. deklarację zgodności oraz umieszcza na
[2] Dyrektywa Rady nr 93/68/EWG z 22 lipca
Producent deklaruje zgodność wyrobu wyrobie oznakowanie CE. Jest ono
1993 r. zmieniająca dyrektywy 87/404/EWG
z zasadniczymi wymaganiami na swoją umieszczane na wyrobie przez produ-
(proste zbiorniki ciśnieniowe), 88/378/EWG
wyłączną odpowiedzialność. W przypad- centa na własną odpowiedzialność, nie (bezpieczeństwo zabawek), 89/106/EWG (wy-
roby stosowane w budownictwie), 89/336/EWG
ku środków zaliczonych do I kategorii jest ono nadawane przez jednostkę no-
(kompatybilność elektromagnetyczna), 89/392/
żadna jednostka notyfikowana nie bierze tyfikowaną. Jedynie w przypadku środ-
EWG (maszyny), 89/686/EWG (środki ochrony
udziału w procedurze oceny zgodności. ków ochrony indywidualnej zaliczonych
indywidualnej), 90/384/EWG (nieautomatyczne
Producent może deklarować spełnienie do III kategorii, obok oznakowania CE
przyrządy do ważenia), 90/385/EWG (aktywne
wymagań norm zharmonizowanych, producent umieszcza numer identyfi- wszczepiane urządzenia medyczne), 90/396/
EWG (urządzenia spalające paliwo gazowe),
które dają domniemanie zgodności z wy- kacyjny jednostki notyfikowanej, która
91/263/EWG (urządzenia telekomunikacyjne),
maganiami zasadniczymi, ale stosowanie przeprowadza kontrolę jakości środka
92/42/EWG (nowe zbiorniki na gorącą wodę
tych norm nie jest obowiązkowe. Produ- ochrony indywidualnej lub nadzoruje
podgrzewane paliwem gazowym lub ciekłym),
cent ma obowiązek sporządzania doku- system zapewnienia jakości produkcji.
73/23/EWG (urządzenia elektryczne zasilane
niskim napięciem), OJ, L220, 31.08.1993
mentacji technicznej takiego wyrobu, Wejście w życie rozporządzenia
która powinna być w przypadku kontroli w sprawie zasadniczych wymagań [3] Dyrektywa Rady nr 93/95/EWG z 29 paz
-
dziernika 1993 r. zmieniająca dyrektywę 89/
przedstawiona do wglądu odpowiedniej dla środków ochrony indywidualnej,
686/EWG w sprawie ujednolicenia przepisów
jednostce kontrolującej oraz umieszcza- warunków i trybu dokonywania oceny
prawnych państw członkowskich dotyczących
nia na wyrobie oznakowania CE. zgodności oraz sposobu znakowania tych
środków ochrony indywidualnej, OJ, L276,
W odniesieniu do środków ochrony środków jest związane z notyfikacją do
9.11.1993
indywidualnej należących do kategorii II Komisji Europejskiej odpowiedniej pol-
[4] Dyrektywa Rady nr 96/58/WE z 3 września
nie wystarcza już deklaracja zgodności skiej jednostki posiadającej właściwe 1996 r. zmieniająca dyrektywę 89/686/EWG
w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych
wystawiona przez producenta na pod- kompetencje organizacyjno-techniczne
państw członkowskich dotyczących środków
stawie samooceny. Środek musi być do prowadzenia oceny zgodności środ-
ochrony indywidualnej, OJ, L236, 18.9.1996
poddany ocenie typu WE. Jest to proce- ków ochrony indywidualnej. W tym
[5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy
dura, w której jednostka notyfikowana zakresie Centralny Instytut Ochrony
i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r.
stwierdza i zaświadcza przez wydanie Pracy  Państwowy Instytut Badawczy
w sprawie zasadniczych wymagań dla środków
certyfikatu, że dany wzór środka ochro- spełnia wymagania stawiane jednostkom ochrony indywidualnej. DzU nr 80, poz. 725
27