Służba BHP
Zasady powołania, obowiązki, uprawnienia
Dbałość o bezpieczeństwo i higienę pracy to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy. W
większych firmach w spełnieniu tej powinności pomaga szefowi tzw. służba bhp. Przyjrzyjmy się,
kto ma obowiązek ją powołać i jak wygląda jej działalność.
Przepisy dotyczące służby bhp pojawiły się w polskim porządku prawnym wraz nowelizacją Kodeksu
pracy z 2 lutego 1996 r. O stworzeniu tego typu organu przesądziła m.in. konieczność dostosowania się
do wymogów Unii Europejskiej. Artykuł 7 dyrektywy Rady Nr 89/391 z 12 czerwca 1989 r. obliguje
bowiem pracodawców do wyznaczenia pracownika (bądz
pracowników), którego zadaniem jest
prowadzenie działalności w zakresie ochrony zdrowia i zapobiegania ryzyku zawodowemu.
Czym jest i komu podlega służba bhp?
Służba bhp to wyodrębniona w strukturach firmy jedno- lub wieloosobowa komórka organizacyjna, w
której gestii leży doradztwo oraz kontrola działań pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy.
W myśl ż 1 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej:  rozporządzenie ), podlega ona bezpośrednio pracodawcy. W
przypadku pracodawcy, który jest jednostką organizacyjną służba bhp podporządkowana jest
bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką bądz
też osobie wchodzącej w skład organu
zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp.
Jednoznaczna konstrukcja tego przepisu sprawia, że przepisy wewnętrzne zakładu pracy nie mogą
wprowadzić regulacji, za sprawą której służba bhp podlegałaby osobie niewchodzącej w skład organu
zarządzającego.
Kto musi ją powołać&
Zgodnie z art. 237 ż 1 K.p., obowiązek stworzenia służby bhp ciąży na pracodawcy, który zatrudnia
powyżej 100 pracowników. W firmie, w której pracuje do 100 osób, zadania służby bhp powinny zostać
powierzone pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Warto tu nadmienić, że w przypadku
stwierdzenia zagrożeń zawodowych o powstaniu służby bhp w firmie może zadecydować właściwy
inspektor pracy.
& i w jakim składzie?
Ustalenie liczby pracowników wchodzących w skład służby bhp leży w gestii pracodawcy, przy
uwzględnieniu stanu zatrudnienia, uciążliwości pracy oraz warunków pracy i związanych z nimi
zagrożeń zawodowych (ż 1 ust. 2 rozporządzenia). Jednakże należy pamiętać, że- zgodnie z art. 237 ż 4
K.p.- w przypadku stwierdzenia zagrożeń zawodowych właściwy inspektor pracy może nakazać
pracodawcy powiększenie grona pracowników służby bhp.
W myśl ż 4 rozporządzenia, pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów,
starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw
bezpieczeństwa i higieny pracy. Objęcie każdego z tych stanowisk możliwe jest po spełnieniu
następujących wymagań kwalifikacyjnych:
�� inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp,
�� starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp oraz co
najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności
w zakresie bhp bądz
też studia podyplomowe w tym zakresie,
�� specjalistą do spraw bhp może być osoba legitymująca się wyższym wykształceniem o kierunku
lub specjalności w zakresie bhp albo studiami podyplomowymi w tym zakresie oraz co najmniej
1 rokiem stażu pracy w służbie bhp,
�� starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku
lub specjalności w zakresie albo studia podyplomowe w tym zakresie oraz co najmniej 3-letni
staż pracy w służbie bhp,
�� głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o
kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia w tym zakresie oraz co najmniej 5-letni
staż pracy w służbie bhp.
�� specjalistą do spraw bhp może być osoba legitymująca się wyższym wykształceniem o kierunku
lub specjalności w zakresie bhp albo studiami podyplomowymi w tym zakresie oraz co najmniej
1 rokiem stażu pracy w służbie bhp,
�� starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku
lub specjalności w zakresie albo studia podyplomowe w tym zakresie oraz co najmniej 3-letni
staż pracy w służbie bhp,
�� głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o
kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia w tym zakresie oraz co najmniej 5-letni
staż pracy w służbie bhp.
Co ważne, samo spełnienie wymagań kwalifikacyjnych nie jest tu wystarczające. Każdy z pracowników
służby bhp musi bowiem ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla
pracowników tej służby (art. 237 ż 2 K.p).
Sam pracodawca może również pełnić obowiązki należące do służby bhp, o ile posiada ukończone
szkolenie niezbędne do wykonywania jej zadań i:
�� zatrudnia do 10 pracowników lub
�� zatrudnia do 20 pracowników i jego działalność kwalifikuje się do nie wyższej niż trzecia
kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych.
W świetle art. 237 ż 2 K.p, powierzenie wykonywania zadań służby bhp osobom spoza firmy jest
możliwe dopiero w momencie braku kompetentnych pracowników. Przepis ten wdraża bezpośrednio
art. 7 ust. 3 dyrektywy Nr 89/391, zgodnie z którym pierwszeństwo w zatrudnieniu w służbie bhp
przysługuje odpowiednio wykwalifikowanym pracownikom, a dopiero w następnej kolejności
specjalistom z zewnątrz.
Zakres działania
Katalog działań należących do służby bhp, wymieniony w ż 2 ust. 1 rozporządzenia, jest dość szeroki,
podobnie jak ich spektrum. Wśród najważniejszych warto wymienić:
�� przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są
zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni,
pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne
wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu
wyznaczonym przez pracodawcę,
�� bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z
wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
�� sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i
organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz
poprawę warunków pracy,
�� zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych
oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
�� przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na
stanowiskach pracy,
�� opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy,
�� doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
�� udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą.
Co istotne, służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w ż 2 ust. 1
rozporządzenia z wyjątkiem pracownika zatrudnionego przy innej pracy, o którym mowa w art. 237 ż 1
K.p.
Uprawnienia
Służbie bhp, pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, jak również specjaliście spoza zakładu
pracy, o których mowa odpowiednio w art. 237 ż 1 i 2 K.p., na mocy ż 3 rozporządzenia przysługuje
szereg uprawnień. Należą do nich:
�� przeprowadzanie kontroli stanu bhp, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie
w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,
�� występowanie do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych
zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bhp,
�� występowanie do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających się w
działalności na rzecz poprawy warunków bhp,
�� występowanie do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników
odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bhp,
�� prawo do niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w
razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,
�� prawo do niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy
wzbronionej,
�� prawo do niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub
sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego
albo innych osób,
�� wnioskowanie do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego
części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w
wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych
osób.