Nazwa: Współczesne problemy socjologii
Prowadzący: Irena Budrewicz
Liczba godzin: 30 godz.
Sposób zaliczenia: egzamin pisemny (pisanie na temat, 3 lub 5 pytań, same konkrety)
Ogólna tematyka wykładów:
1. Socjologia wiedzy  podstawowe pojęcia socjologii wiedzy, wiedza naukowa, potoczna, normatywna itp.
2. Poznanie naukowe, cechy wiedzy naukowej, głowne paradygmaty naukowe, indykcjonizm
i weryfikacjonizm.
3. Socjologia polityczna  pojęcia takie jak państwo, władza, lud połeczny i jego typy i kryteria, poj. roli
publicznej i prowatnej, przestrzeni prywatnej, społeczeństwa obywatelskiego, ideologia, typy ideologii,
odmiany liberalizmu.
4. Zmiana społeczna, nowoczesność, ponowoczesność, globalizacja i jej wpływ na nasze życie, migracje
globalne, państwo narodowe i regionalizacja.
5. Młodzież jako kategoria społeczna, cechy młodości, orientacje, dylematy tożsamościowe.
6. Kapitał społeczny.
7. Wykluczenie, marginalizacja, przedprzemysłowa i współczesna marginalizacja społeczna.
8. Patologie społeczne.
16 paz
dziernika 2010r.
I. Socjologia wiedzy
WIEDZA  na gruncie socjologii wiedza z jednej strony jest kategorią ogólnej analizy socjologicznej, z
drugiej zaś stanowi głowny przedmiot badań odrębnej subdyscypliny socjologii tj. socjologii wiedzy. Jest to
pojęcie wieloznaczne. W klasycznym rozumieniu socjologia wiedzy odnosi się jedynie do przekonań pewnych i
prawdziwych tj. trafnie oddających rzeczywistość. Kwestia czy i w jaki sposób myślenie ludzkie jest w stanie
poznać (trafnie odzwierciedlić) świat zewnętrzny jest rdzeniem filozoficznej teorii poznania (epistemologii),
szukającej sposobu dotarcia do wiedzy pewnej. Teoria poznania wykazała, że ludzkie poznanie nie jest po prostu
biernym odzwierciedleniem zewnętrznego świata, że człowiek jako podmiot poznania wnosi do każdego aktu
poznawczego swój wlasny subiektywny podmiotowy czynnik.Otwartym problemem pozostaje to, w jaki sposób
podmiotowe uwarunkowanie poznania wpływa na kształt i prawdziwość uzyskiwanej wiedzy o rzeczywistości.
Podmiotowe uwarunkowania poznania można analizować na gruncie nauk szczegółowych na dwócg róznych
poziomach:
1. naturalno  biologicznym  dotyczy ludzkiego aparatu poznawczego;
2. społeczno  kulturowo  historycznym  jest domeną nauk społecznych, a awłaszcza socjologii wiedzy.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 1
Wyróżnia się kilka odmiennych sposobów uprawiania socjologii wiedzy:
(a) szukanie społecznych uwarunkowań pozniania fałszywego;
(b) klasyczna socjologia widzy podejmująca pytania epistemologiczne;
(c) socjologia poznania naukowego kontynuująca wątki epistemologiczne w kontekście rozwijającej się
filozofii nauki;
(d) socjologia nauki jako instytucji spoełcznej;
(e) socjologia przekonań;
Ad. (a)
U początkow socjologicznego podejścia do wiedzy starano się wyjaśnić przede wszystkim
przyczyny błednego poznania ludzkiego. Genezy tych błedów upatrywano najpierw w poszerzających i
nieusuwalnych cechach natury ludzkiej. Póz
niej , coraz częściej, przyczyn upatrywano w specyficznych
warunkach społecznych (XVI  XVIII w.).
F. Nietzche  ludzie poznają świat zawsze z pewnej perspektywy, nie dążąc do prawdziwości, ale tworzą
sobie użyteczne iluzje odpowiadające ich potrzebom.
Z. Freud  jednostki spychają do podświadomości niewygodne dla nich treści poznawcze.
W. Parett  ludzie wykazują tendencję do osłaniania rzeczywistych motywów postępowania
upiększonymi teriami słownymi.
Natomiast rolę społecznych uwarunkowań podkreślali K. Marks i F. Engels tłumacząc powstanie fałszywej
świadomości i ideologi, oraz "ekonomi wulgarnej" dążeniem do usprawiedliwienia i umocnienia panowania klas
posiadających.
Między różnymi poglądami myślowymi istniała rywalizacja. Tej rywalizacji towarzyszy wzajemna
nieufność i koflikty międzygrupowe. Fak, że poglądy innych różnią się od naszych skłania do uznawania tych
innych za niewiarygodne, absurdalne i stronnicze. Na poparcie takiego stanowiska nie szuka się argumentów
merytorycznych lecz usiłuje się tłumaczyć owe poglądy społecznym kontekstem, który je srodził oraz funkcji,
które mają spełnić. Odwołując się do ukrytych interesów np. klasowych, dążenie do panowania czy podwyższania
wartości swojej grupy, analizuje się przesądy, ideologie, mity itp.
SOCJOLOGIA WIEDZY funkcjonuje wówczas jako sztuka podejrzeń, jako demoskatorstwo, jako
przenikanie fałszywych pozorów. Ten sposób uprawiania socjologii wiedzy ma swoje niewątpliwe osiągnięcia.
Dochodziło także, i ciągle dochodzi, do nadużywania go jako instrumentu w sporach ideologicznych,
politycznych, a nawet naukowych.
Ad. (b)
Podstawowym zadaniem klasycznej socjologii wiedzy jest analiza w jaki sposób, i w jakim
stopniu wszelka wiedza jest uwarunkowana historycznie i spoełcznie. Analizy socjologicznej nie należy stosować
jedynie do poglądów zwalczanych przez siebie oponentów. Ale należy ją także umieć zastosować do siebie
samego, do swoich własnych poglądów. Socjologia wiedzy podejmując podstawowe pytanie i delematy
epistemologiczne stała się w ten sposób partnerką epistemologi. Do podstawowych nurtów klasycznej socjologii
wiedzy należą:
Współczesne problemy socjologii - wykłady 2

różne odmiany marksizmu

koncepcja E. Durkheim'a i jego szkoły

koncepcja M. Schillera

nurt fenomenologiczny

koncepcja R. Merton'a

koncepcja Mannheim'a.
R. Merton przedstawił swój paradygmat socjologi wiedzy, w którym wskazuje podstawowe problemy,
które są odmiennie rozwiązywane w poszczególnych nurtach socjologii wiedzy:
' jakeigo typu egzystencjalne uwarunkowania wiedzy należy uwzględniać  przynależność
klasową, zawodową, typ kultury, grupę etniczną, struktuę instytucji naukowych;
' jakie formy wiedzy i jakie ich składniki są społecznie uwarunkowane  ideologia i nauki
społeczne, ale czy także nauki przyrodnicze, a nawet logika i matematyka?
' jakieg typu powiązania istnieją między warunkami społecznymi, a fomami wiedzy 
przyczynowe, funkcjonalne, funkcjonalno  genetyczne, współzalezności, odpowiedniości;
' jakie są funkcje społecznie uwarunkowanych form wiedzy;
Mannheim  uznał on, że pozycja spoleczna podmiotu wpływa niuchronnie na strukturę i treści jeo
wiedzy o rzecziwistości społecznej. Odrzucał absolutyzm poznawczy, unikał także relatywizmu poznawczego.
Wyjściem pośrednim był dla niego tzw. Relacjonizm, w którym:
ą odmienne pozycje grupowe ( "kąty widzenia") prowadzą nie do sprzecznych, ale raczej cząstkowych
wizji rzeczywistości;
ą uświadomienie sobie cząstkowości i społecznego uwarunkowania własnego poznania umożliwa zdobycie
dystansu wobec własnej wiedzy i przez to częściowe choćby wyzwolenie się z danego uwarunkowania
społecznego;
ą ruchliwość społeczna prowadząca do zmiany pozycji społecznej, a zwłaszcza dialog ludzi zajmujących
rózne pozycje społeczne umożliwiają porównywanie perspektyw poznawczych, przezwyciężanie
ułamkowości i jednostronności poznania i uzyskiwanie w ten sposób wiedzy ciągle społecznie
uwarunkowanej, ale opartej na szerszej bazie egzystencjalnej i łaczącej wizje cząstkowe w jedną,
ogólniejszą syntetyczną perspektywę.Sczególnie predestynowana do tego dialogu jest wg. Mannheim'a
inteligencja.
Na tym gruncie socjologia wiedzy jest nauką autorefleksyjną. Na tym gruncie nastąpiło rozdwojenie
klasycznej socjologii wiedzy:
" z jednej strony rozwija się socjologia poznania naukowego, stanowiąca wciąż fundamentalne pytanie o
zasadność poznania naukowego;
" z drugiej strony za pomocą instrumentów socjologi bada się również formy wiedzy społecznej, w tym
zwłaszcza wiedzy potocznej (Berger, Luckmann)
Współczesne problemy socjologii - wykłady 3
Ad. (c)
Współczesna SOCJOLOGIA POZNANIA NAUKOWEGO podejmuje epistemologiczne
problemy socjologi klasycznej, przeformułowane jednak w nowym kontekście dynamicznego rozwoju filozofi
nauki. Bardzo różnie pojmuje sie rolę czynników społecznych.
Thomas Kun  przyczyny zmiany obowiązującego paradygmatu nauki normalnej upatruje w wewnętrznej
rywalizacji odłamów środowiska naukowego.
Jerzy Kmita  w swojej epistemologi historycznej pokazuje, że analiza rozwoju naki winna uwzględniać
obok czynników wewnętrznych konieczność zapewniania efektywności sterowanych przez naukę działań
praktycznych, zaleznych z kolei od ogólnego poziomu społecznego.
Najbardziej radykalne stanowisko zajmują przedstawiciele szkoły edynburskiej, którzy rozwijają tzw.
mocny program socjologi wiedzy (D. Bloom), który jest pewną wersją relatywizmu i głosi, ze sądy naukowe
nawet na terenie nauk formalnych, zależą od wytwarzanych przez społeczeństwo, a nie tylko przez uczonych, a
zatem kultorowych i historycznych regół racjonalności.
Ad. (d)
Socjologia nauki jako instytucji społecznej akceptuje pozytywistyczną wizję procesu
poznawczego i ucieka od epistemologicznych pytań klasycznej socjologi wiedzy. Do jej rozwoju przyczynił się
R. Merton, który traktuje naukę jako instytucję społeczną, jako zbiór zjawisk społecznych związanych z
uprawianiem nauki, analizuje społeczne role, uczonych, norm uprawiania nauki, funkcjonowanie szkól
naukowych i autorytetów w nauce, konflikty w środowiskach naukowych. W podobny sposób pojmuje
F. Znaniecki  wiedza wg. niego jest jednym z systemów kulturowych, ma wewnętrzny ład logiczny i
podporządkowana jest pewnym zasadom rozwoju. Wewnętrzny ład systemu w weidzy jest autonomiczny, nie
zalezy od oddziaływań społecznych. Socjologia wiedzy wg. Znanieckiego ma się zajmować działaniami i
strukturami, które stwarzają warunki, by określeni ludzie zapoznawali się z okreslonymi elementami systemów
wiedzy, aktualizowali je w swooim doświadczeniu i skłonni byli je rozwijać i rozpowszechniać, bądz
przeciwnie 
hamować ich rozwój, utajniać je czy utrudniać dostęp do nich. Socjologia wiedzy jest socjologią ludzi wiedzy, a
zwłaszcza analizą ich ról społecznych. F. Znaniecki zaproponował historyczną typologię społecznych ról ludzi
wiedzy wyróżniając: mędrców, technologów, scholarzy, eksploratorów.
Ad. (e)
F. Znaniecki  podkreśla, ze teoretyk wiedzy musi musi uważać za wiedzę to wszystko, co w
badanych przezeń okresach i zbiorowościach było lub jest za wiedzę uznawane.
Berher i T. Luckmann  twierdzili podobnie jak F. Znaniecki. Oni do szeroko rozumianej
wiedzy zaliczają także to, co zwykle określa się mianem opini i poglądow, a nawet to, co zewnętrzny obserwator
mógłby uznać za czyjeś złudzenie czy przesąd.
W społeczeństwie funkcjonują także takie systemy poglądów, którym trudno przypisać odniesienie do
rzeczywistości, i które nie podlegają ocenie w kategoriach prawdy i fałszu. Są to: systemy wartości, ideały
Współczesne problemy socjologii - wykłady 4
wychowawcze, normy moralne, programy i prognozy działań. Szeroko rozumianą wiedze można ująć również w
kategoriach przekonań. Przekonanie można rozumieć nie jako stan umysłu, ale jako pewną dyspozycję, poniważ
uświadomienie sobie przez jednostkę jakiegoś przekonania jest najczęściej reakcją na okreslony bodziec.
Wąskie ujęcie wiedzy ulega rozszerzeniu o elementy:
' do wiedzy jednostki należą nie tylko przekonania jasne i wyraz
ne, ale często zmienne i
ni do końca wyartykułowane. Przekonaniom tym towarzyszą emocje, oceny i
dyspozycje do zachowań;
' bardzo różne mogą być rzeczywiste przyczyny, a także uświadamiane subiektywne racje
uznawania danego przekonania;
' przekonania skladające się na wiedzę jednostki niekoniecznie muszą być prawdziwe;
W skład szeroko rozumianej wiedzy danego społeczeństwa wchodzą:
' różne konfiguracje przekonań indywidualnych;
' towarzyszące im zobiektywizowane (np. w formie druku czy obrazu) zapisy tych
przekonań, dostępne członkom tego społeczeństwa i ułatwiające przekazywanie,
dystrybucję, kultywowanie i ujednolicanie przekonań na dany temat oraz umożliwiające
tzw. kumulację wiedzy (pamięć kulturowa);
W obrębie całościowej wiedzy wyróżnia się odrębne formy wiedzy okreslane również mianem form
świadomości społecznej, są to  wiedza potoczna, język, mit, magia, religia, ideologia, moralność, prawo, sztuka,
nauka. Z wieloma z nich łączą się wyspecjalizowane instytucje społeczne jak: uniwersytety, szkoły, kościoły,
biblioteki, wydawnictwa, archiwa, radio, telewizja, w których to instytucjach okreslone fragmenty wiedzy się
przechowuje, kultywuje, rozwija i rozpowszechnia.
Inne kryteria różnicujące formy wiedzy społecznej to:
ą przedmiot danej formy wiedzy  mogą nim być wartości uchwytne praktycznie (nauka, technologia),
wartości ostateczne, nieuchwytne praktycznie (religia). Przekonania należące do wiedzy potocznej, a
także magii mogą się odnosić do obu tych typów wartości naraz.
ą Odmienne sposoby subiektywnego uzasadniania - F. Znaniecki przedstawił typologię uznawanych w
danym społeczeństwie sprawdzianów prawdziwości różnych typów wiedzy:
" dla wiedzy pragmatycznej (historycznie najstarszej) sprawdzianem prawdziwości jest
sukces, czyli efektywność praktyczna;
" dla wiedzy moralnej sprawdzianem jest zgoda uznawanych utorytetów;
" dla wiedzy filozoficznej sprawdzanem jest rozum stwierdzający logiczną spójność danego
systemy myślowego;
" dla wiedzy teologicznej sprawdzianem jest boskie objawianie;
" dla wiedzy naukowej sprawdzianem prawdziwości jest spójność logiczna, zgodność z
Współczesne problemy socjologii - wykłady 5
faktem.
ą ztopień uświadomienia i artykulacji przekonań;
ą związek danych przekonań z emocjami i ocenami;
ą sposób przekazywania i zakres dystrybuucji.
WIEDZA POTOCZNA i język ojczysty są przekazywane z pokolenia na pokolenie, w trakcie
spontanicznego procesu socjalizacji, wszystkim członkom społeczeństwa. A inne formy wiedzy, zwłaszcza nauka,
są przekazywane w trakcie celowych, uporządkowanych procesów nauczania, nielicznym, wyspecjalizowanym
grupom odbiorców. Najpowszechniejszą formą wiedzy jest wiedza potoczna, używana w życiu codziennym,
właściwie przez wszystkich członków społeczeństwa. Cechuje ją:
" poczucie oczywistości,
" wiara w realność otaczającego świata,
" przekonanie, że obiekty są takimi właśnie jakimi się wydają,
" zawieszenie wątpliwości,
" nastawienie pragmatyczne.
Istotą wiedzy potocznej jest także naturalne założenie każdej jednostki, że jej partnerzy postrzegają, bądz

postrzegaliby gdyby znalez
li się w tym samym miejscu rzeczywistości, w zasadzie tak samo jak ona (jest to
ogólne założenie wzajemności perspektyw  Schultz). Z tego założenia wzajemności wyłacza się w pewnych
sytuacjach niektóre kategoria partnerów. Dotyczy to w szczególności dzieci, chorych psychicznie, obcych tzn.
członków innej grupy kulturowej.
WIEDZA NAUKOWA - (wg. słownika socjologi)  zespół stwierdzeń, specyficzna forma wiedzy
stanowiąca globalny produkt społecznej praktyki naukowej dotyczący naturalnego i społecznego wymiaru
rzeczywistości, który jest systematyzowany, unifomizowany i kumulowany dzięki stałemu prowadzeniu
rozważań, badań i dokonywań odkryć naukowych. W myśl pozytywistycznej tradycji dzieli się ją na wiedzę
naukową o zjawiskach naturalnych i wiedzę naukową o zjawskach społecznych. Zgodnie z niektórymi tezami
socjologi wiedzy pełny rzeczywisty obiektywizm nauki jest niieosiągalny, także proponuje się w jego miejsce
dążenie do intesubiektywnej komunikowalności i intersubiektywnej kontrolowalności.
WIEDZA POTOCZNA  (wg. słownika socjologi)  inaczej wiedza zdroworozsądkowa, najstarszy typ
wiedzy ludzkiej, całokształt wiadomości, niezbędnych do sprawnego, codziennego funkcjonowania, wspólny dla
wszystkich lub większości członków społeczeństwa. Jej zakres obejmuje rozeznanie w podstawowych realiach,
zjawiskach i procesach społecznych.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 6
31 paz
dziernika 2010r.
WIEDZA NORMATYWNA zajmuje się wyznaczaniem optymalnego rozwiązywania przez całkowite
wykorzystanie dostępnych mu informacji. Wyznacza również korzyści z perfekcyjną dokładnością i działa w pełni
racjonalnie. Ma zastosowanie w statystyce, matematyce, ekonomii, również jej celem jest wyznaczanie decyzji
materialnej.
WIEDZA DESTRYKTYWNA  opisowa, ma zastosowanie:
" w pedagogice - . opisanie zachowania człowieka w danej sytuacji,
" w psychologii  zwraca uwagę na przebieg procesów decyzyjnych, w umysle człowieka, badając wpływ
cech osobowościowych na podejmowane decyzje,
" w socjologii  bada uwarunkowania społeczne np. wpływ stylu kierowania organizacji,
ANALIZA KONSTRUKCYJNA  jest próbą uchwycenia sensu jakiegoś pojęcia i jego związków z
innymi pojęciami, przez ustalanie odpowiedniości z jakimś systemem logiki lub budowanie nowego systemu
formalnego. Największych trudności przysparza tu sposób ustalania tego przyporządkowania i zasady wyboru
między konkurencyjnymi systemami logicznymi.
ANALIZA DESKRYPTYWNA  polega na drobiazgowym opisywaniu sposobu życia. Aby była
doniosła musi wyjść poza samo zestawianie przypadków użycia języka i uzyskać wymiar normatywny. Rezygnuje
się tu z poszukiwania koniecznych i wystarczających warunków, a żądanie redukcji jednych pojęć do drugich
zastępuje się słabszym wymogiem pokazywania związków między pojęciami (analiza konektywna).
Słownik:
CYWILIZACJA "GOR
CA"  społeczność, którejreguły kulturowe(język, wiedza, wartości, normy,
światopogląd, tradycje narodowe, etyka, religia, obyczaje i zwyczaje) dopuszczają publiczną ekspresję emocji, a nawet
jej wymagają.
CYWILIZACJA "ZIMNA"  społeczność, w której reguły wymagają opanowania i powściągliwości w
publicznym wyrażaniu uczuć.
"ODCZAROWYWANIE ŚWIATA"  zmniejszanie roli działań tradycyjnych i alternatywnych na rzecz
działań racjonqalnych opartych na zimnej kalkulacji.
PRZEŻYTKI KULTUROWE  działania lub obiekty pozornie identyczne jak damniej, których funkcja
społeczna uległa jednak całkowitej zmianie i które uzyskały nowy sens.
EGALITARNOŚĆ STOSUNKU SPOA
ECZNEGO  równość lub podobieństwo miejsca partnerów w
hierarchiach bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 7
HETEROGAMICZNOŚĆ STOSUNKÓW SPOA
ECZNYCH  odmienność partnerów pod względem cechc
istotnych dla przebiegu interakcji np. wieku, płci, narodowości, rasy itp.
HOMOGAMICZNOŚĆ STOSUNKÓW SPOA
ECZNYCH  podobieństwo partnerów pod względem cech
istotnych dla przebiegu interakcji np. wieku, płci, narodowości, rasy itp.
MERYTOKRATYCZNA SPRAWIEDLIWOŚĆ  nierówny dostęp do szans życiowych czy przywilejów
wynikający jedynie ze szczególnego wysiłku i osobistych zasług.
POZYCJA SPOA
ECZNA (STATUS SPOA
ECZNY)  wyróżnione i nazwane w danej kulturze typowe miejsce
w społeczeństwie, które zajmować może wiele różnych osób.
SYMETRIA STOSUNKU SPOA
ECZNEGO (PARTNERSTWO)  sytuacja, w której pula praw i obowiązków
obu partnerów jest jakościowo podobna i zrównoważona.
PARTYKULARYSTYCZNE KRYTERIA REKRUTACJI  takie cechy kandydatów do okreslonej pozycji
społecznej, które nie mają żadnego bezpośredniego związku z kompetentnym wykonywaniem związanej z tą sytuacją
roli.
UNIWERSALISTYCZNE KRYTERIA REKRUTACJI  takie cechy kandydatów do okreslonej pozycji
społecznej, które są bezpośrednio istotne dla kompetentnego wykonywania związanej z tą pozycją roli.
DOBRA PUBLICZNE  takie wartości, które z natury mają charakter powszechny i nie mogą być
przywilejem niektórych tylko grup w społeczeństwie np. demokracja, sprawiedliwość, wolność, suwerenność.
MODEL WULKANICZNY RUCHU SPOA
ECZNEGO  przekonianie, że ruch społeczny wybucha oddolnie,
w skutek nagromadzenia napięcia i niezadowolenia wśród mas społecznych.
POLITYKA ULICY  wywieranie nacisku na władze państwowe w drodze masowych manifestacji ulicznych, w
formie bardziej lub mniej gwałtownej.
RELATYWNA DEPRYWACJA  odczuwanie jako niesprawiedliwa nie niesłuszna rozbieżność między
rzeczywistymi ośiągnięciami, a asporacjami w dziedzinie standardu życia, zarobków, władzy czy prestiżu.
SYNDROM PASAŻERA NA GAP
 powstrzymywanie się od wspierania działań zbiorowych zmierzających
do zdobycia dób publicznych, oparte na egoistycznie racjonalnej kalkulacji, w myśl której ryzyko działania jest
nieopłacalne, gdy wywalczenie tych dóbr prze innych i tak przyniesie korzyści także biernym.
LEGALIZM  literalne i skrupularne przestrzeganie regół, bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem,
że należy zawsze stosować się do obowiązujących zasad.
OPORTUNIZM  przestrzeganie reguły mimo jej nieuznawania i przekoaniani o jej niesłuszności.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 8
KOMPETENCJA PODMIOTOWA  ograniczenie zakresu władzy do pewnego grona osób.
KOMPETENCJA PRZEDMIOTOWA  ograniczenie zakresu władzy do pewnej dziedziny spraw.
NADUŻYCIE WA
ADZY  użycie władzy poza zakresem kompetencji podmiotowych i przedmiotowych.
PREROGATYWY WA
ADZY  uprawnienie do wydawania poleceń, czy podejmowania decyzji wiążących
drugą stronę stosunku społecznego zawarte w roli związanej z daną pozycją społeczną.
UZURPACJA WA
ADZY  objęcia władzy z pogwałceniem prawnie przepisanej procedury.
KAPITAA
SPOA
ECZNY  sieć kontaktów, znajomości, powiązań, przynależności do organizacji,
stowarzyszeń, która stwarza jednostce lepsze możliwości uzyskania innych społecznie cenionych zasobów jak bogactwa,
władzy i prestiżu.
SPISKOWA TEORIA SPOA
ECZEC
STWA  przekonanie, że za każdym zdarzeniem społecznym, a zwłaszcza
zadarzeniem niekorzystnym, stoją celowo je wywołujący i manipulujący nimi konspiratorzy.
DYSKURS KRYZYSU  akcentowanie negatywnych skutków zmian, głownie niezamierzonych i
nieoczekiwanych w różnych dziedzinach życia społecznego.
KATASTROFICZNE WIZJE PRZYSZA
OŚCI  skrajnie pesymistyczne scenariusze rozwoju społecznego,
oparte przeważnie na prostej akstrapolacji obecnyc, nagatywnych trendów.
ZAMACH STANU (PRZEWRÓT PAA
ACOWY, PRZESILENIE RZ
DOWE)  gwałtowna zmiana ekipy
rządzącej, rotacja w ramach elity politycznej, bez głebszych modyfikacji struktur politycznych czy społecznych.
ELITY KOMPRADORSKIE  elity polityczne i ekonimiczne w krajach uzaleznionych imperialnie od
wielkiego mocarstwa, które realizują interesy imperialnego centrum często na niekorzyć własnego państwa.
DUMPING KULTUROWY  propagowanie i sprzedawanie, w krajach peryferyjnych, masowych produktów
kulturowych czy artystycznych najniższej jakości po niskiej cenie.
EKUMENA KULTUROWA  obszar ciągłych interakcji kulturowych wzajemnej penetracji i wymiany
kulturowych treści.
KULTUROWY IMPERIALIZM  propagowanie i rozpowszechnianie własnego stylu życia, wzorów
konsumpcji, obyczajów, produktów artystycznych, języka lub nawet przekonań religijnych przez kraje o najsilniejszej
pozycji ekonomicznej, politycznej i militarnej.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 9
Cechy i zasady poznania naukowego
NAUKA:
" w sensie instytucjonalnym  okreslona dyscyplina uprawiana na poziomie szkoły wyższej lub instytucji
naukowo  badawczej,
" w znaczeniu teoretyczno  naukowycm  rozmiana jako kompletny system uzasadnionych twierdzeń i
hipotez oddających wiernie obraz danego obszaru rzecziwistości (przyrodniczej, społecznej, technicznej)
oraz o sposobach poznania tej rzeczywistości i jej użytecznego przekształcania (jest to zasób obiektywnej
wiedzy o społeczeństwie, przyrodzie, technice i o związkach między nimi).
" W sensie historyczno  socjologicznym  to całokształt historycznie rozwijającej się wyspecjalizowanej
działalności poznawczej, uprawianej przez uczonych jako odrębną grupę społeczną; wytwory tej
działalności w postaci systemów wiedzy o rzeczywistości regulujących ludzkie działanie i wytwarzanie
narzędzia środki tej działaności tzn. aparaturę, warsztaty badawcze, z
ródła, czasopisma, instytucje
społeczne powołane do uprawiania nauki (akademie nauk), upowszechnianie wyników poznania i
wdrażanie ich do praktyki.
Jest to najbardziej uniwersalny sens pojęcia NAUKA (zawiera śiadomość społeczną, zespół instytucji
funkcjonujących w określonych warunkach historycznych).
POZNANIE
NAUKOWE POTOCZNE
USYSTEMATYZOWANE  podejmowane czynności poznacze NIEUPORZ
DKOWANE
są regulowane określonymi rygorami
konsekwencji ..................... i treściowej (w tej chwili panuje
trend na metody jakościowe).
OBIEKTYWNE  nizależności wyników prawdy strzegą SUBIEKTYWNE
uznane narzędzia i sposby poznania. Wynik nie jest zależny od
nastwaiwnia badacza, ani żadnego oficjalnego czynnika.
SPRAWDZALNE  może być powtarzane i przy zachowaniu NIEWERYFIKOWALNE
określonych warunków powinno dać porównywalny wynik.
UTYLITARNE  jest sposobne do rozwiązania okreslonej MA OGRANICZON
UŻYTECZNOŚĆ
trudności, wyjaśnienia okreslonego zjawiska, naprawienia
fragmentu rzeczywistości.
TWÓRCZE I DESTRUKTYWNE wobec zbioru twierdzeń NIE TWORZY NIESPRZECZNYCH STRUKTUR
tworzących teroię danej nauki, którą można utwierdzać i POZNANIA I OBJAWIANIA RZECZIWISTOŚCI
rozwijać bądz
podważać i negocjować.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 10
W procesie poznania naukowego wyróznia się dwa zespoły faktów:
1. zabiegi instrumentalne
2. dyspozycje psychiczne (postawa intelektualne)
Te dwa zespoły faktów muszą być regulowane rygorystycznymi zasadami, aby otrzymane rezultaty były rzetelne
i adekwatne. W tym celu zostały sformułowane zasady poznania naukowego:
"' postępowanie badawcze musi być zgodne z metodami naukowymi, zapewniającymi racjonalny dobór,
układ i metodologiczną poprawnośc czynności i zabiegów gromadzenia wiedzy,
"' język pozwalający na ścisłe i jednoznaczne formułowanie słowne wyników poznania, zapewniający ich
powszechne rozumienie, pozytywną lub negatywną sprawdzalność oraz możliwość porownania z
istniejącymi teoriami na dany temat,
"' twierdzenia mogą tylko wówczas zostać uznane za naukowe jesli mają dostateczne uzasadnienie
pozwalajće je przyjąć jako pewne lub odznaczają się wysokim stopniem prawdopodobieństwa,
"' wewnętrzna niesprzeczność zbioru twierdzeń dotyczących przedmiotu badania danej nauki i ich
uporządkowania w logiczny powiązany system twierdzeń naukowych,
"' krytycyzm wobec wszelkich wypowiedzianych tez i postawa ustawicznej weryfikacji, rewidowania i
rozbudowy istniejącego systemu twierdzeń naukowych,
"' twórczy charakter wyników poznania oraz możliwość ich praktycznego wdrażania.
Cechy, które powinny charakteryzowania badania i badacza:
' INTELEKTUALNA DOCIEKLIWOŚĆ I SZTUKA WYSZUKIWANIA OWOCNYCH
TEMATÓW (określane jako "węch" problemowy)  sławę w nauce osiąga się nie dzięki umiejętności
rozwiązywania problemów, a umiejętności ich wybierania.
' ŚMIAA
OŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ MYŚLENIA  regułę tę najbardziej wyraził i dowiódł własnym
przykładem A. Einstein, który powiedział: "Nie dokonuje wielkich odkryć, któ nie bada niemożliwości".
' KRYTYCYZM I OSTROŻNOŚĆ  Kartezjusz: "Nie należy przyjmować żadnych sądów prócz tych,
których prawdziwość jest tak oczywista i wyraz
na, że nie można w nie wątpić". W nauce wątpienie
powinno być twórcze, a nie paralizujące.
' SYSTEMATYCZNOŚĆ, ŚCISA
OŚĆ I PRECYZYJA  są to cechy, którym dużą uwagę poświęcił T.
Kotarbiński. "Jedność myśli i oszczędność słów"
' WSZECHSTRONNOŚĆ I BEZSTRONNOŚĆ  te cechy odnoszą się do wszechstronnego
analizowania przedmiotu badań i bezstronnego osądzania przesłanej i wniosków. Badaczowi nie wolno
dyskwalifikować w procesie badawczym ani metody, ani przesłanki, ani wyniku tylko z tego powodu, że
nie jest zgodna z regułami metodologivznymi określonej szkoły lub przeczy uznanym prawom lub
podwarza uznane zasady,
' ROZLEGA
A WIEDZA O PRZEDMIOCIE BADAC
 jest to stwierdzenie trochę paradoksalne,
dlatego, że żąda się od badacza aby znał to co chce zbadać. Jednak chodzi tu o znajomość literatury
dotychczasowych badań. Zabieg czytania i pozniania uprzednich dokonań ratuje nas często przed
"wywarzaniem otwartych drzwi".
Współczesne problemy socjologii - wykłady 11
Badacz musi mieć pewien margines swobody i orginalności.
Cele badań:
" eksploracyjne,
" wyjaśniają.
Prawidłości w nauce jako element teori pozniania są ściśle spokrewnione z filozoficznymi teoriami determinizmu.
Wyróżnia się trzy werscje determinizmu:

determinizm ONTOLOGICZNY jest tezą dotyczącą ustroju samej rzeczywistości, założeniem o
przyczynowym charakterze zdarzeń, procesów i rozwoju,

determinizm TEORIOPOZNAWCZY jest poglądem mówiącym o mozliwości przewidywania i
odtwarzania biegów zdarzeń na podstawie warunków w jakich one achodzą,

determinizm METODOLOGICZNY jest regułą racjonalnego, naukowego myślenia nakazującą
rozpatrywać badane zjawisko we wszystkich jego zaleznościach i szukać dla jego wyjaśnienia takiego
zespołu warunków, z których zaistnieniem jego wsytąpienia jest prawidłowo związane.
Rodzaje prawidłowości w nauce:
' prawidłowości PRZYCZYNOWE  zakładają, ze po każdym wsześniejszym zdarzeniu (przyczynie)
stale i koniecznie następuje zdarzenie póz
niejsze (skutek),
' prawidłowości STRUKTURALNE  zwane inaczej prawidłowościami współistnienia; polegają na tym,
że dwa zdarzenia lub więcej zdarzeń stale występują łacznie tworząc jednolite określone struktury (np.
środowiskowe uwarunkowania socjalizacji),
' prawidłowości FUNKCJONALNE  istnieją wówczas, gdy określonym zmianom pewnych cech
zjawiska odpowiadają, w sposób regularny, zmiany innych cech tego zjawiska lub zjawiska z nim
organicznie lub czasowo  przestrzennie np. nadmienna podaż towaru powoduje obniżkę cen,
zanieczyszczenie rzeki powoduje jej biologiczne umieranie.
14 listopada 2010r.
SOCJOLOGIA POLITYKI
I. Polityka i władza
Z perspektywy socjologicznej, to zachodzące w zbiorowościach procesy, dzięki jednostki bądz
grupy
zdobywają władzę, posługują się ją i ją tracą.
Władza wg. Webera oznacza zdolności kontrolowania lub wpływania na działania innych bez względu
na ich zgodę. Taka rozumiana władza występuje zarówno na makro i mikro poziomie życia społecznego i
przybiera rozmmaite formy.
Sfera polityki może być widziana bardzo szeroko obejmować relacje międzyosobowe, w których
przejawia się zdolności kontrolowania, wpływania na działania innych. W każdej dowolnej liczbie zbiorowości
jakaś forma przywódcza jest rzeczą nieuniknioną.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 12
2 podstawowe funkcje władzy:
1. organizowanie zbiorowych działań
2. likwidowanie a co najmniej łagodzenie konfliktów  z tą polityką mamy do czynienia na każdym kroku
np. w rodzinie, klasie
Z tak rozumianą polityką mamy do czynienia na każdym kroku. Odzwierciedla to język potoczny 
"polityka naszego ojca", "mój kierownik ma taką politykę, że w delegacje wysyła nowych pracowników".
Mówiąc o polityce można mieć na myśli jej węższy zakres  obejmuje roces zdobywania, utrzymania
i tracenia władzy na poziomie makrospołecznym. Dla socjologów to również jeden z ważnych wymiarów
zróżnicowania społecznego. Istotne jest pytanie o społeczne z
ródła władzy w poszczególnych społeczeństwach.I
tak z
ródłami władzy mogą być: bogactwo, prestiż, sprawność organizacyjna, własność środków produkcji,
przewaga liczebna. Nauki polityczne skupiają uwagę na makrospołecznycm porządku politycznym traktowanym
jako zinstytiunalozowany sformalizowany system, za pomocą którego pewne jednostki i grupy zdobywają,
utrzymują i sprawują władzę nad innym. Centralne miejsce w tym porządku zajmuje państwo. Zróżnicowanie
form państwa i sposobów jego działania koncetruje na sobie uwagę nauk politycznych, a także prawnych.
Polityką jako przedmiotem badań interesuje się też psychologia.
Psychologia polityczna:
" zajmuje się zachowaniem jednostek w sferze polityki,
" w obrębie jej zainteresowań: związki między cechami osobowości, a orientacjami politycznymi,
zachowania wyborcze, podejmowanie decyzji dotyczących polityki.
Nadprogram  treści, które były poruszane we wcześniejszych latach, a teraz nie wiadomo dlaczego zostały pominięte
Władza oparta na przymusie jest mało stabilna, ludzie są posłuszni tylko w takiej mierze, w jakiej zdolna jest ona to posłuszeństwo wymusić, kiedy
zdolność ta maleje słabnie posłuszeństwo. (np. Polska w latach 80).
Weber wyróżnił 3 typy prawomocnego panowania:
1-panowania haryzmatyczne
2-panowanie tradycyjne
3-panowania legalne-racjonalne
AD.1
Panowanie Charyzmatyczne. Wynika z cech z szczegółowych przywódcy, które powodują, że jego zwierzchnictwo uznawane jest za
oczywiste, ludzie idą za nim, są mu posłuszni, uznają jego autorytet. Szczególnie widoczne w ruchach religijnych. (podwórkowe grupy koleżeńskie)
Najbardziej elementarna i pierwotna forma przywództwa.
AD. 2
Panowanie tradycyjne. Opiera się na zwyczaju, tradycji, uznaje się tą zwierzchność bo od zawsze tak było i będzie.
Np. monarchia, w której prawo członków danego rodu do sprawowania władzy postrzeganie jest jako niekwestionowane.
AD.3
Panowanie legalne. Opiera się na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy norm. Władza biurokratyczna Tego rodzaju
władza to wd. Webera władza demokratyczna.
Te 3 typy idealne obecnie występują w róznych formach
Władza Papieska za Jana Pawła II  powiązanie tych 3 typów.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 13
Państwo - wg Webera  to instytucja, która ma wyłącznie prawo do posługiwania się siłą w obrębie danego
terytorium.Takie określenie państwa wskazuje na jego 4 charakterystyczne cechy:
1. jest aparatem sprawowanie władzy,
2. sprawuje ją monopolistycznie,
3. jest to władza prawomocna,
4. jest organizacją oparta na zasadzie terytorialnej a nie rodowej i więzach krwi.
Wg K. Marksa - państwo było organem panowania klasowego i ucisku klasowego.
Porównując obie definicje dochodzimy do wniosku, iż nie są one sprzeczne, ale każda z nich mówi o innych
aspektach.
1. Webber - mówi o ogólnych cechach, organizacji państwowej
2. Marks - mówi o tym w czyim interesie jest władza sprawowana (pierwszy w państwie dostrzegł strażnika
przywilejów społecznych.)
Obie definicje łacznie określają obszar współczesnych zainteresowań politologicznych. Obejmują one pytania
zarówno o mechanizmach działania państwa, jak i o to, do kogo władza w państwie należy i w czyim interesie jest
sprawowana. W dziejach ludzkości, w wyniku specyficznych procesów historycznych, w rozmaitych miejscach
globu ziemskiego powstały państwa różnego typu, które przy całej swojej różnorodności odpowiadały ogólnej
webber'owskiej definicji państwa.
Kształtowanie się nowoczesnych państw europejskich.
Początki wiążą się z powstaniem o rozwojem kapitalizmu. Najpierw handlowego potem przemysłowego.
Rozwój handlu wymagał ujednolicenia opłat celnych i drogowych w okresie feudalnym nakładanych dowolnie
przez władców poszczególnych prowincji, a nawet dóbr. Rozwój handlu przede wszystkim potrzebowano sieci
bezpiecznych dróg, na których nie groziłyby napady zbójców i samowolnych panów feudalnych, rabujących
kupców przejeżdżających przez ich terytorium. Wszystko to mogła zapewnić odpowiednio silna i sprawna
władza. Bogacące się i wzrastające w siłę mieszczaństwo stało się zapleczem społecznym kształtujących się
państw w europie zachodniej. Ich początkową postacią ustrojową były monarchie absolutne, z których wiążą się
narodziny centralizacji państwowej i biurokracji państwowej oraz armii.
Kształtowanie się scentralizowanego aparatu państwowego napotykała wiele oporów. Centralizacji
sprzeciwiały się zgromadzenia lokalne. Władze lokalne zmuszone były do oddania władzy - dzielenia się nią.
Centralizacji sprzeciwiał się lud - dla którego centralizacja oznaczała konieczność nowych świadczeń na rzecz
aparatu państwowego (oddania ludzi do wojsk i płacenie podatków).
Tworzenie się mapy politycznej, nowej europy było procesem bardzo długim i zawiłym.Liczba mniej lub
bardziej niezależnych jednostek politycznych zmalała w Europie między rokiem 1500  1900 z około 500 do 20
kilku. Niemcy i Włochy stały się jednolite dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Kształtujące się państwa
przestały być uważanie za osobistą własność władcy i zaczynały być postrzegane jako własność ludu, co dało kres
kres absolutyzmu.
W XVIII wiecznej myśli politycznej pojawiła się idea ludu jak suwerenna. Bycie suwerennych oznaczało
posiadanie władzy i ustanawiania praw (J.J. Russoau). Istotnym dorobkiem tego okresu była sformułowana
przez Monteskiusza (i do dziś uznawana za fundament demokracji) zasada podziału władzy na:
Współczesne problemy socjologii - wykłady 14
" władza ustawodawcza,
" władza wykonawcza,
" władza sądownicza.
Znacznie suwerenności ludu polega na tym, że ukształtowanie kulturowo etnicznie i historycznie
wspólnoty ludu uzyskiwały wymiar polityczny, którego przedtem nie miały. Ze względu na zróżnicowanie tych
wspólnot, efektem uniwersalnej suwerenności ludu była nacjonalistyczna partykularyzacja, która pociągnęła
zasadnicze konsekwencje przestrzennej organizacji państw. W ten sposób na europejskiej scenie politycznej
pojawiły się państwa narodowe.
Państwo narodowe we współczesnym świecie:
Z chwilą ich powstania stały się one podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ładu światowego.
Zapanowała zasada pełnej suwerenności państw na podległych ich terenach. Jako wyraz suwerenności traktowano
samodzielność gospodarczą, militarną, kulturalną państwa. Jej gwarancje zaś widziano w jego
samowystarczalności w tych dziedzinach. Taką samowystarczalnośc mogły uzyskać jedynie odpowiednio duże i
silne państwa, a wiele zbiorowości regionalnych mają uniemożliwione posiadanie własnej państwowości. Dziś w
świecie współczesnym ograniczeniom uległy wszystkie rodzaje samowystarczalności np. współczesna broń jest
tak technicznie wyrafinowana i kosztowna, że prawie żadne z dzisiejszych państw nie jest w stanie samodzielnie
zapewnić sobie środków obrony, w gospodarce rozpowszechniają się korporacje międzynarodowe i kapitał
swobodnie "wędruje" po świecie w poszukiwaniu korzystniejszych miejsc dla inwestycji.Elektroniczne środki
przekazu umożliwiają nieograniczony przepływ informacji i przekaz kultury. Współcześnie samodzielność państw
narodowych, w jej dotychczasowym rozumieniu, ograniczają problemy, których rozwiązanie przekracza
możliwości pojedynczych państw narodowych, a nawet więcej  postaje konieczność zewnętrznej kontroli ich
działań i spraw wewnętrznych. Przykładowo można by tu wymienić - potrzeba walki z terroryzmem, kontrola
przestrzeni kosmicznej, zanieczyszczenia biosfery.
Te wszystkie zjawiska ograniczające samodzielność państ narodowych powodują, że o niepodległość
mogą się ubiegać i ubiegają się wspólnoty etniczne, jakie w czasach tradycyjnej suwerenności nie mogły o tym
marzyć. Rezultatem jest powstawanie coraz większej liczby państw. Na początku XX w było 35 suwerennych
państw narodowych, w 1950 roku było ich około 80, zaś w roku 2000 już 190 suwerennych państw narodowych.
Wiele z nich jest małych i słabych, co rodzi nowe problemy. Państwa te spragnione są samodzielności i zarazem
są niezdolne do jej utrzymania. Są wewnętrznie słabe, z tego powodu są podatne na naciski ze strony
międzynarodowego ........................................... . Wszystko to prowadzi do pytania, o przyszłość państw
narodowych w globalizującym się świecie. Można podejrzewań, że XXI wiek będzie nadal stuleciem państw
narodowych, choć ich forma z pewnością będzie musiała ulec przedefiniowaniu i prawdopodobnie będzie
odbiegać od formy, do której jesteśmy przyzwyczajeni.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 15
Demokracja
Współczesna demokracja absorbuje uwagę politologów Jeśli jakiś typ ustroju, poza demokracją,
absorbuje uwagę, to jest to autorytaryzm. Przez system autorytarny rozumiemy system, w którym nie ma
instytucji demokratycznych. np. gospodarka, religia, służba zdrowia. Demokracja zajęła centralne miejsce w polu
uwagi. Wszystkie inne główne formy ustrojowe, odmienne od demokracji, albo znikają, albo stały się
przeżytkami, albo wycofały się.
Wśród 191 państw w 117 istnieje demokracja, ale ten poziom jest różny.
" nieco ponad 20% ludności świata żyje w społeczeństwach całkowicie wolnych,
" 40% ludności świata żyje w społeczeństwach częściowo wolnych,
" 40% ludności świata żyje w społeczeństwach pod rządami reżimu
Proces demokratyzacji jest selektywny i odwracalny. Rozwój ustroju demokratycznego nie był procesem
harmonijnym. Ustrój demokratyczny miał 3 fale, przedzielone fazami odwrotu od demokracji :
1. fala - lata 1828-1926
2. fala - lata 1943-1963
3. fala - lata 1974, do dziś.
W świecie współcvzesnym zasięg procesów demokratyzacji uległ poszerzeniu, nawet wtedy, kiedy
pojawiiają się jakieś ich zakłocenia. Trzecia fala wyróżnia się globalnym zasięgiem, w mniejszym stopniu polega
na ekspansji wartości liberalnych, które stanowią normatywne podstawy (demokracji) typu europejskiego.W
większym zaś stopniu na ekspansji zimnych procedur demokratycznych, których prawomocność polityczną
czerpią siły społeczne o bardzo różnych profilach ideologicznych, zakorzenionych w lokalnej kulturze.
W dziejach kultury europejskiiej demokracja rozumiana jest jako rząd ludu - demos-lud, kratos-
władza, po raz pierwszy w starożytnych Atenach1. Tam Perykles, w słynnej mowie " Nad grobem Ateńczyków
poległych w wojnie ze Spartą" sformułował idee, które na stałe zrosły się z wyobrażeniem o demokracji. Są to:
-udział wszystkich w rządach państwa
" udział wszystkich obywateli w rządach państwem,
" równość obywatelska
" wolność jednostki
" aktywne uczestnictwo w życiu publiczym
Obecnie, aby dane stowarzyszenie lub organizacja było uważane za demokratyczne, musi spełnić
następujące zasady:
" rzeczywiste uczestnictwo,
" równe prawo głosu,
" oświecone zrozumienie,
" nadzór nad podejmowanymi zadaniami,
1 Demokracja Ateńska była łatwa do zrealizowania, ponieważ obejmowała niewielką liczbę członków państwa. Trzeba sobie przypomieć, że
wówczas były to polis  czyli państwa  miasta. W dzisiejszych czasach, kiedy państwa mają po kilka milionów ludzi, trudno byłoby pytać
każdego o zdanie.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 16
" włączenie wszystkich dorosłych.
Obok władzy istotnym komponentem demokratycznej organizacji społecznej powinna być kontrola,
sprawowana przez lud. Kontrolę lud powinien sprawować nieustannie, co wymaga zwiększonej aktywności
obywateli, obiektywność pracy, opinii publicznej, organizację kontrolujące władzę w interesie etnicznych grup
mniejszościowych, religijnych, organizacji konsumentów, aktywnych związków zawodowych, obrońców praw
jednostkowych. Demokracja na poziomie państwa wymaga rozwoju mechanizmów mikrodemokracji, tj.
stosunków demokratycznych w zakładach pracy, organizacjach pracy, rodzinach itp. Jeżli chodzi o
wprowadzenie demokracji w poszczególnych państwach, to wymagało to, przezwyciężenia pewnych trudności.
Przydatność demokracji ateńskiej jest ograniczona przez to, że była demokracją bezpośrednią. Wiek XIX
wynalazł formę demokracji odpowiednią dla dużych państw. Była to demokracja przedstawicielska. Powstała z
połączenia tradycji demokracji ateńskiej z nowożytną ideą suwerenności ludu oraz wiekowym doświadczeniem
europejskich zgromadzeń stanowych tj. angielski parlament, niemiecki landtagi, hiszpańska-corteza, polski - sejm,
francja-stany generalne. Polski sejm pokazał jak w przedstawicielstwach stanowych wykształcały się procedury i
mechanizmy, które mogły być wykorzystane w konstrukcji organów przedstawicielskich, przekraczające granice
stanowe.
Prawa wyborcze w państwach europejskich należały początkowo jedynie do mężczyzn o odpowiednio
wysokich dochodach. W ciągu XIX i XX wieku uległy stopniowemu rozszerzeniu na coraz szersze kręgi ludności.
W 1831 roku, w Wielkiej Brytani, prawa te miały 4% ludności powyżej 20 roku życia. W 1931 roku prawa te
miało 97% ludności.
Demokracja (współcześnie) ustrój, gdzie sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym
przed obywatelami, którzy działają za pośrednictwem obieralnych przedstawicieli, współzawodniczących i
współpracujących zarazem ze sobą.
Warunkiem uznania państwa za demokratyczne jest istnienie w nim wielu instytucji, uważanych obecnie
za konieczny warunek demogracji. Są to:
" wybierani przedstawiciele,
" wolne, uczciwe regularnie powtarzane wybory
" wolność słowa
" różnorodne z
ródła informacji
" wolność stowarzyszania się
" inkluzywne obywatelstwo- to znaczy żaden dorosły człowiek mieszkający na stałe w danym kraju i
poddany jego panom nie może być pozbawiony uprawnień które mają inni  są niezbędnie do
funkcjonowania tych 5 instytucji politycznych.
Te instytucje wyznaczają ogólne ramy ustroju demokratycznego, które mogą być wypełnione różnymi
elementami, formami, treściami  np. przejawem demokracji bezpośredniej jest referendum.
Demokracja proceduralna i demokracja partecypacyjna  związana jest z przestrzeganiem procedur
demokratycznych, jak i określają one rzeczywisty udział obywateli w podejmowaniu decyzji politycznych.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 17
Demokracja pośrednia - charakteryzuje się istnieniem partii politycznych. Partie, to grupy przybierające postać
mniej lub bardziej sformalizowaną, które dążą do udziału we władzy państwowej, rywalizują z innymi tego
rodzaju grupami u uzyskanie poparcia społecznego. Partie pośredniczą miedzy władzą państwową a obywatelami.
Partie różnią się:
" obywatelami
" programem
" stopniem zorganizowania
" wyrażają wartości i interesy innych odłamów społeczeństwa
Tak jak wszystkie instytucje formale są zagrożone patologiami. Ograniczeniem rozrostu patologii jest
regularnie powtarzany test wyborczy. Partia, która nie potrafi przekonać wyborców, że reprezentuje ich interesy
przegrywa wybory.
Podstawowym zadaniem partii jest nominowanie kandydatów do ciał przedstawicielskich, które
sprawują władze ustawodawczą.
W poszczególnych państwach wybory członków do tych ciał odbywają się to wedle różnych ordynacji
wyborczych:
" bywają większościowe tzn każda partia ma tyle miejsc w parlamencie w ilu okręgach jej kandydat
otrzymał największą liczbę głosów,
" są proporcjonalne tzn. każda partia otzrymuje liczbę miejsc w parlamencie w proporcji do liczby
oddanych na nią głosów.
" bądz
są kombinacją obu.
Określenie demokracji jako ustroju w którym lud jest suwerenem, przy jednoczesnym utożsamianiu
suwerenności z posiadaniem władzy wykonawczej pozostawia sprawę otwartą formą i sposób sprawiania władzy
wykonawczej.
W jednych państwach, które ustroje spełniają warunki instytucjonalne demokracji najwyższym
zwierzchnikiem władzy wykonawczej, czyli rządu jest:
" prezydent wybierany w wyborach powszechnych - system prezydencki
" w innych premier powołany przez parlament i przed nim odpowiedzialny, natomiast prezydent pełni rolę
reprezentacyjną, podobnie jak król w istniejących jeszcze w europie monarchiach - system
parlamentarny,
" prezydent pełniąc rolę reprezentacyjną ma także pewne uprawnienia władcze  system parlamentarno
 prezydencki (Polska)
Przyznanie ludowi władzy suwerennej zostaje sprawą otwartą sposób sprawowania władzy i jej zakres.
Nie określa jak daleko może ona sięgać i gdzie ma przebiegać granica między tym co prywatne a publiczne,czyli
do jakiego stopnia państwo ma prawo ingerować w życie prywatne obywateli. Określenie granic jest
przedmiotem debat i sporów w płaszczyz
nie ideologicznej, teoretycznej i praktycznej. Zasadnicze przedmioty
Współczesne problemy socjologii - wykłady 18
dyskusji są dwa:.
" demokracja i liberalizm
" demokracja i biurokracja
Podstawową płaszczyzną sporów jest to, kto ma rzeczywisty wpływ na procesy decyzyjne w państwie,
jaką role odgrywają w nim elity oraz jaki zakres ich wpływu daje się pogodzić z demokracją.
12 grudnia 2010
SFERA PUBLICZNA I PRYWATNA
Sfera publiczna - istniała od dawien dawna. sfera publiczna jest konieczna. Można powiedzieć o niej, że jest to
przestrzeń między jednostką a społeczeństwem. Niektórzy utożsamiają sferę publiczną z opinią publiczną.
Dlaczego jest konieczna? Ponieważ bez niej, pewne wolności indywidualne tj. wolność słowa, czy stowarzyszania
się nie mogą być realizowane. Brak sfery publicznej oznacza ograniczenie wolności indywidualnej. Do
podstwaowych zadań sfery publicznej należy kontrola i krytyka poczynań władzy, a więc m.in. ochrona
wolności indywidualnej przed nadużyciami ze strony rządu lub ciała ustawodawczego. Pojęcie sfery
publicznej nie jest pojęciem nowym. Już w XVI wieku mówiono o sferze publicznej mówiąc  "nie rób drugiemu,
co tobie niemiłe", "nie buduj szczęścia na czyimś nieszczęściu"  co sprowadza się do proste puenty  możesz
robić wszystko to, co nie szkodzi innym. Obecnie pojawienie się tego pojęcia jest związane z odejściem z
odejściem od hierarchicznych struktur panowania i uznaniem za powszechnie obowiązujące pewnych wartości
podstawowych tj. wolność prasy i wolność zgromadzeń, czyli inaczej liberalnych wolności indywidualnych.
Sfera publiczna jest miejscem, w którym dokonuje się przechodzenie z obszaru prywatnego do
publicznego. Umowżliwia to kontakt między państwem a jednostką. Ponieważ funkcjonuje ona między
społeczeństwem a jednostką, istnienie tej sfery wymaga spełnienia pewnych warunków przez obie zaangażowane
w tę relacje strony. Państwo musi przyjąć zasadę przejrzystości działań władzy, bo bez tego nie może być mowy
o jej krytykowaniu i kontrolowaniu przez obywateli. Społeczeństwo natomiast powinno stać się niezależną i
krytyczną publicznością biorącą udział w przygotowaniu i podejmowaniu decyzji politycznych. Ten warunek
wymaga, aby przynajmniej niektórzy obywatele interesowali się sprawami publicznymi. Jeśli nastąpi masowe
wycofywanie się ludzi z wszelkich działalności politycznych i społecznych, to rozrasta się biurokracja, wzrasta
rola różnego rodzaju ekspertów i konsekwencja tego jest taka, że sfera publiczna jest zagrożona. Zadaniami
spery publicznej jest nietylko kontrola i krytyka poczynań władzy, ale także stwarzanie forum dla
publicznej dyskusji nad istotnymi dla społeczności kwestiami. Funkcjonowanie tej sfery wymaga aktywnego
udziału obywateli, ale i takiego zaprojektowania instytucji państwowych, który uczyni je przejrzystymi dla opinii
publicznej. Proces polityczny powinien dokonywać się na oczach obywateli, bo dzięki temu mogą oni
kontrolować, czy jakieś decyzje nie zagrażają ich wolności indywidualnej, a wrazie potrzeby także samemu
włączyć się w działalnośc polityczną. Bez spełnienia tego wymogu trudno byłoby pozbyć się obawy o to, czy
rządzący w tajemnicy przed obywatelami nie próbują wprowadzić jakiś ograniczeń ich jednostkowych uprawnień,
aby tym samym poszerzyć swoje kompetencje. Obok odpowiedniej organizacji instytucji państwowychy sfera
publiczna potrzebuje specyficznie ukształtowanego społeczeństwa. Powinno ono mieć strukturę opartą na
Współczesne problemy socjologii - wykłady 19
"niezupełnej integracji"2. "Niezupełna integracja" nie tworzy gęstej i trwałej sieci relacji międzyludzkich.
Funkcjonującym na tej zasadzie nowoczesnym społeczeństwie ludzie zachowują w stosunku do siebie pewein
dystans, a ich wzajemne kontakty podkreślone są przez pewien zbiór ogólnych reguł odnoszących się do
poszczególnych jednostek. Poszczególni członkowie społeczeństwa niewiele wiedzą o sobie, aby móc działać
potrzebują reguł komunikacji. Przy czym należy stworzyć takie reguły komunikacji, które mogą przekraczać
dystand międzyludzki, ale nie znosząc go. Również w kontaktach między państwem, a jednostką pozostaje
pewien dystans. Pojedynczy obywatel chcą wyrazić swoją opinię o poczynaniach rządu nie idzie po prostu do
jego siedziby. Konieczne są w związku z tym "nośniki politycznej siły obywateli". Dlatego też stopniowo
kształtują się zinstytucjonalizowane i skodyfikowane formy reprezentacji. Prowadzi to do coraz dalej idącego
zapośredniczenia w kontaktach między jednostką a państwem. Stąd tak duże znaczenie mają lokalne sfery
publiczne, które zachowują dystans, ale nie czynią obywat ale małym i zagubionym wśród skomplikowanych
mechanizmów politycznych. Zachowanie dystansu, zarówno w kontaktach prywatnych jak i oficjalnych,
umożliwia jednostkom wchodzenie w relacje społeczne o różnej intensywności, co tworzy dynamiczną sferę
publiczną. Bahrdt nazywa tają strukturę społeczną negatywnym warunkiem istnienia sfery publicznej, ponieważ
znosi ona sztywne hierarchie i pozwala wszystkim jednostkom na swobodne angażowanie się w działalnośc
polityczną i społeczną. J. Haberman twierdzi, że warunkiem funkcjonowania sfery publicznej jest
ukonstytuowanie się libelaryzowanego rynku i związana z tym prywatyzacja społeczeństwa, która staje się
stowarzyszeniem prywatnych posiadaczy mogących dowolnie dysponować swoją własnością. Rozwój rynku
wymusił kodyfikację prawa prywatnego i zagwarantowanie swobody zawierania umów. Doprowadziło to do
emancypacji społeczeństwa obywatelskiego jako sfery prywatnej, uwolnionej od wpływów władzy politycznej.
Postulowane przez liberalność państwo prawa zapewniło z jednej strony ochronę sfery prywatnej, a z drugiej
strony ukształtowało instytucje i instrumenty upublicznienia jednostki tj. prasa czy partie polityczne. Liberalne
prawa podstawowe zapewniają prymat prywatnej autonomii poprzez zagwarantowanie nienaruszalności rodziny i
własności, ale jednocześnie też gwarantują istnienie sfery publicznej ustanawiając wolnośc myśli i wypowiedzi
oraz swobodę zebrań i zrzeszania się. Sfera publiczna stworzona jest przez te same prawa, które mają
gwarantować wolność indywidualną konstytuując sferę prywatną. Sfera publiczna wywodzi się z czytającej i
piszącej publiczności osób prywatnych, wśród której właśnie pojawiły się idee liberalne i która przyczyniła się do
ich upowszechniania. Sfera publiczna przyjęła na siebie zadanie krytykowania władzy politycznej pod
kątem ochrony nienaruszalności sfery prywatnej. Sfera publiczna powinna dostarczać obywatelom prawdziwej
i rzeczowej informacji. Poza tym do ich zadań należą również:
" umożliwianie obserwacji i kontroli działań władzy (kiedyś nie do pomyślenia było transmitować obrady
sejmu);
" zapewnienie obywatelom możliwości wywierania wpływu na proces polityczny poprzez kształtowanie
opinii.
Kształtowanie opinii wymaga zapewnienia możliwości swobodnego myślenia i wymiany poglądów z innymi, bo
nie wystarcza tylko wolność myśli, potrzebna jest także swoboda dyskusji oraz wolność prasy.
2 Pojęcie to wprowadził socjolog H. P. BAHRDT
Współczesne problemy socjologii - wykłady 20
WOLNOŚĆ PRASY
Wolność prasy umożliwia otrzymywanie niezafałszowanej informacji o działaniach władzy. Wolność prasy pełni
jeszcze jedną badzo ważną funkcję  pozwala ona cywilizowanym jednostkom na poszukiwanie innych,
podobnie myślących, i staje się przez to jednym z zabezpieczeń wszelkich jednostkowych uprawnień.
Szczególną rolę wolność prasy odgrywa w państwie demokratycznym. Chroni zarówno przed nadużyciami ze
strony władzy jak i społeczeństwa. W warunkach demokracji ludzie są osamotnieni i nie mają wokół siebie ani
przyjaciów, ani klasowych sprzymierzeńców, do których mogliby się uciec o pomoc. W naszych czasach
prześladowany obywatel ma tylko jedną ucieczkę  odwołać się do całego narodu, a jeśli naród pozostaje głuchy
 do całej ludzkości. Jedynym sposobem by tego dokonać jest prasa. Dlatego wolność prasy ma w czasach
demokracji tak ogromną i wyjątkową cenę. Wolność prasy sprawia, że nie jesteśmy ignorowanymi jednostkami
całkowicie bezbronnymi wobec działań władzy. Wolność prasy dowodzi, że wolność indywidualna potrzebuje w
państwie demokratycznym sfery publicznej. Wolność indywudualna potrzebuje w państwie demokratycznem
sfery publicznej, bo bez niej jest prawnie konstytucyjnie zagwarantowana, ale taka gwarancja może się okazać
niewystarczająca wobec niezrównoważonej potęgo władzy państwowej. Wolność prasy jest wartością
instrumentalną. Jeśli nie ma wolności prasy, to trudno mówić o autentycznej sferze publicznej, ponieważ do
publicznej dyskusji dopuszczane by były tylko niektóre tematy (tylko te wygodne dla rządzących). Wolność prasy
jest także metodą, za pomocą której wrogość może zajmować się własnymi brakami i zaradzać im. S. HOLMES
- wolność prasy służy ujawnianiu wszelkich niedoskonałości w funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa oraz
poszukiwaniu środków do ich wyeliminowania. Jest to metoda, którą posługuje się zbiorowość, wymaga ona
przełamania izolacji jednostek, a więc ustanowienia przestrzeni publicznej. I właśnie wolna prasa jest jednym z
elementów, które tę przestzreń tworzą. Bez niej niemożliwa byłaby jajakolwiek dyskusja angażująca większą
grupę osób i odwołująca się do ludzi z różnych środowisk. W państwie, w którym opinia publiczna jest
kształtowana przez plityków i fachowców (public relations) obywatele stają się jedynie konsumentami
otrzymującymi gotowy produkt. Sfera publiczna w tradycyjnym rozumieniu jest pusta, ponieważ konsumenci
opinii nie muszą wchodzić ze sobą w zajemne relacje. Obywatele znajdują się sam na sam z przekazem
dostarczanym im przez media. Stąd, jak mówi Habermann  grozi nam "zanik sfery publicznej". W miejsce
sfery publicznej pojawiła się nowa sfera  sfera socjonalna, która zniosła sferę publiczną w jej klasycznej postaci.
Natomiast sfera prywatna zostaje zastąpiona przez jej namiastkę w postaci sfery intymnej, która ma o wiele
mniejszy zakres. To właśnie do sfery intymnej wycofują się ludzie rozczarowani życiem politycznym. Sfera
intymna izoluje jednostki, a sfera prywatna jest otwarta (jednostka jest otwarta na kontakt z innymi). Dyskutująca
publiczność przekształca się w konsumentów kultury. W prawdzie nastąpił rozwój środków masowego przekazu i
informacja stała się powszechnie dostępna, ale ludzie interesują się przede wszystkim sensacyjnymi
doniesieniami, a mniej tematyką społeczną i polityczną. Złudne okazały się nadzieje na to, że powszechny dostęp
do prasy i innych nośników informacji przyczyni się do podniesienia poziomu edukacji i pozwoli szerszym
rzeszom obywateli w sposób kompetentny właczyć się w życie społeczno-polityczne. Sfera publiczna, a
właściwie jej pozostałości, nie jest tylko miejscem rzeczowej dyskusji, ale nawet nie dostarcza nam właściwych
i rzetelnych informacji. Państwo socjalne podtrzymuje fikcję liberalnej sfery publicznej, aby stworzyć pobory
legitymizacji swojej polityki. Pozostaje nadal państwem demokratycznym, choć działa w myśl hasła "wszystko
dla ludu, niz przez lud" (Habermas). Nadal mamy wolne wybory, ale fachowcy od reklamy sprzedają podczas
Współczesne problemy socjologii - wykłady 21
kampanii wyborczej polityków w sposób niepolityczny tzn. nie prezentują programów kandydatów, lecz jedynie
ich wizerunki. Analizują przy tym motywację wyborców i manipulują nimi. Partie polityczne często przybierają
charakter grup interesów, polityka przestała być zajęciem, w które ludzie angażują się bezinteresowanie.
Haberman  ratunkiem dla współczesnej demokracji jest przywrócenie klasycznej sfery publicznej, a nawet
zwiększenie jej znaczenia. Dyskusja powinna odgrywać podstawową rolę w procesie politycznym. Bez sfery
publicznej, sfery prywatnej wogóle jest niemożliwe funkcjonowanie państwa liberalnego, a co za tym idzie
zagwarantowanie wszystkim obywatelom wolności indywidualnej. Jak nie ma tej sfery, to jest manipulowanie.
Przestrzeń prywatna w wymiarze kulturowym w interakcjach zogniskowanych  przestzreń między
jednostkami, które wchodzą w interakcje. Wyróżnia się kilka stref przestrzeni prywatnej:
" DYSTANS INTYMNY  do 50 cm, dystans zachowany dla bardzo niewielu kontaktów społecznych.
Ta strefa jest zarezerwowana dla osób, z którymi jednostka jest związana emocjonalne (ogólnie się
mówi  kochankowie, rodzice, dzieci);
" DYSTANS PRYWATNY  od 50 cm do około 100 cm  przestrzeń spotkań z przyjaciółmi i dobrymi
znajomymi. Dopuszczalny jest pewien stopień intymności, ale tylko niektórych osób i w szczególnych
okolicznościach;
" DYSTANS SPOA
ECZNY  od 100 cm  3 m  odległość zachowywana w sytuacjach formalnych (w
pracy, podczas wywiadu itp.), naruszenie tej strefy powoduje mechanizmy obronne organizmu;
" DYSTANS PUBLICZNY  około 4 m i więcej  odległość zachowywana w sytuacjach publicznych
spotkań;
Sfera publiczna i sfera prywatna na gruncie gospodarki, jeśli chodzi o realizację zadań z zakresu
administracji publicznej (jakie instytucje zaliczamy)  tutaj wyróżniamy:
I. sfera publiczną  I SEKTOR  zbiór wszystkich państwowych i komunalnych osób prawnych oraz
nieposiadających osobowości prawnej jednostek organizacyjnych podległych organom władzy
publicznej. Za sekto publiczny uważa się wszystkie te jednostki, które albo stanowią własność skarbu
państwa, albo samorządową, albo państwowych osób prawnych. Do sektora publicznego zalicza się
(dziennik ustaw 2005r. Nr 249, poz. 2104):
1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i
ochrony państwa, ochrony prawa, sądy i trybunały;
2. gminy, powiaty i samorząd województwa (to jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki);
3. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek powiatowych;
4. państwowe i samorządowe fundusze celowe;
5. uczelnie publiczne;
6. jednostki badawczo-rozwojowe;
7. Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej;
8. państwowe i samorządowe instytucje kultury;
Współczesne problemy socjologii - wykłady 22
9. ZUS, KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) i zarządzane przez nie fundusze;
10. NFZ;
11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
12. inne państwowe lub samorządowe sposoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu
wykonywania zadań publicznych, z wyłaczeniem przedsiębiorstw, banków, spółek prawa
handlowgo;
Podstawowe zadania sektora publicznego to wykonywanie lub finansowanie zadań, które z mocy obowiązującego
prawa stanowią powinności państwa i samorządu terytorialnego. Zadania sektora publicznego można potraktować
dwojako: zadania niezbywalne i zadania zbywalne. I tak:
" zadania niezbywalne  polegają na zarządzaniu pańtwem i jego ochronie (obrona narodowa,
bezpieczeństwo, wymiar sprawiedliwości); zadania wykonywane przez organy jednostki organizacji
państwowej, samorządowej i wymiaru sprawiedliwości;
" zadania zbywalne  polegają na świadczeniu usług finansowych całości, przeważającej części środków
publicznych. Zakres tych usług zależy od modelu państwa, przyjętej polityki społecznej. Istnieje
możliwość zlecania i kontraktowania zadań na zewnątrz (model elastyczny). System australijski  polega
na tym, ze wszystko co się da zakontraktować, się kontaktuje  państwo nie kontroluje, ale sprawdza
parametry.
W przypadku zadań publicznych, które zostały określone jako zbywalne pojawia się możliwość współpracy z
sektorem prywatnym (II sektor), jak również organizacjami pozarządowymi (III sektor).
I. .
II. sfera prywatna  II SEKTOR  inaczej sfera biznesu; wszystkie instytucje i organizacje, których
działalność jest nastawiona na zysk, a jednocześnie nie ma charakteru publicznego. Sfera działania
sektora prywatnego wiążę się z finansami prywatnymi, ale nie jest wykluczone ubieganie się osób
prywatnych o środki publiczne (podmioty prywatne mogą się ubiegać o środki publiczne np. mogą się
ubiegać o dotacje unijne).
III. organizacje pozarządowe  III SEKTOR  ogół prywatnych organizacji działających społecznie i nie
dla zysku. Określenie organizacje pozarządowe akcentuje niezależność tych organizacji od administracji
państwowej i od rządu. Nazwa...... odróżna je od organizacji II sektora i podkreśla, że ich działalność nie
jest nastawiona na zysk. Organizacje też określa się czasami jako wolontarystyczne, gdyż ich działalność
w znacznym stopniu opiera się na działaniu ochotników, czyli wolontariacie. Inna nazwa stosowana
wobec tych organizacji to organizacje społeczne lub organizacje użyteczność publicznej, organizacje
pożytku publicznego. W poslce podstawowymi formami prawnymi prowadzenia działalności społecznej
są stowarzyszenia i fundacje. Obszary działań tych organizacji to: sport, turystyka, rekreacja, hobby -
najwięcej w Polsce, pozostałe  kultura i sztuka, edukacja i wychowanie, usługi sojalne, pomoc
społeczna, ochrona zdrowia.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 23
9 stycznia 2011r.
IDEOLOGIA
Ideologia  termin ten został stworzony w 1976r. (autor: ... ) na określenie nauki o ideach, przez które
autor rozumieał percepcje zmysłowe. Nauka ta miała ukazywać relacje i związki między owymi percepcjami i
dowodzić w jaki sposób z pierwotnych danych zmysłowych powstaje wiedza i moralność. Koncepcja ta spotrkała
się z krytyką Napoleona Bonapartego. Zarzucał on tej zaprojektowanej nauce charakter abstrakcyjny i oderwanie
od doświadczeń historycznych. Uważano, ze jest to nauka niebezpieczna, a poglądy są niebezpieczne i mają
charakter rewolucyjny. Ideologię postrzegano też jako zagrożenie dla wiedzy opartej na zdrowym rozsądku. Samo
słowo ideologia w swoim czasie uważano za pojęcie perioratywne, czyli negatywne. Pojęcie ideologia
rozpowszechniło się w niemieckiej filozofii w XIX w. - głównie w marksiz
mie. Pojęcie to było używane w
sposób chwiejny  zawsze miało kilka znaczeń. Były następujące rozumienia ideologii:
" ideologia to ogólny system pojęć i postaw charakteryzujących społeczeństwo w danym czasie, a więc
religia, nauka, koncepcja moralności lub prawa;
" ideologia to tzw. fałszywa świadomość ukształtowana w okreslonych warunkach społeczno-
ekonomicznych i racjonalizująca je, a przyjmowana jako słuszna i niezmienna np. przekonania o
prawomocności władzy, istniejącej klasyfikacji społecznej;
" ideologia to zbiór idei i poglądów wyrażających interesy jakiejś klasy, sprzyjających jej integracji,
mobilizujących ją do walki o władzę, jej utrzymanie, oraz narzucenie innym ludziom swego sposobu
widzenia i interpretacji świata;
W następnych latach pojęcie ideologii stosowano jako jeden z podstawowych terminów w naukach społecznych.
W socjologii słowo ideologia stosuje się zamiennie z pojęciem filozofia grupy.
LIBERALIZM
Liberalizm  (łac.) liber = wolny  prekursorem był John Lock (angielski pisarz polityczny z
XVII/XVIII w.). Za klasyków liberalizmu uważa się: Benjamin Constant (francuz  nauczyciel wolności), John
Stuart. To iedeologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest jest nadrzędną wartością.
Najogólniej mówiąc liberalizm:
" porównuje się do indywidualizmu,
" stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty,
" głosi nieskrępowaną (ale w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach
życia zbiorowego.
Liberalizm jako postawa społeczna w uproszczeniu jest tolerancyjnym stosunkiem wobec poglądów lub czynów
innych ludzi.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 24
Z historii liberalizmu:
Liberalizm wywodzi się z okresu oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów
filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych tj.: zniesienie ustroju
feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą,
wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Koscioła, zniesienie monarchii i
absolutyczmu, wprowadzenie demokracji, respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad
tolerancji. W opozycji do liebralizmu pojawiała się ideologia konserwatywna, broniąca starego ładu, odrzucająca
indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby
zniesienie hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii jako z
ródła wartości. W
1823r. odbyło się spotkanie grupy liberałów, na którym przyjęto dokument "plan liberałów na rzecz wzmocnienia
rewolucji", w którym to zawarte były postulaty nawiązania intensywnych stosunków pomiędzy liberałami innych
krajów. Na spotkaniu w Genewie w 1924r. powołano do życia Międzynarodowe Porozumienie Partii
Radykalnych i Podobnych Partii Demokratycznych, na czele którego stanął francuz M. S. Buison. W 1947r. w
Okfordzie odbył się kongres założycieli międzynarodówki liberalnej, w wyniku którego opublikowano wspólny
manifest  Oksfordzki Manifest Liberalizmu.
Aspekty i formy liberalizmu.
Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna
nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest, gdy
jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolnoci lub mienia. Liberałowie w większości są za
zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich takich jak: wolnośc słowa, wolnośc prasy, wolność
wyznania, równouprawnienie obywateli oraz tolerancji. Formy liberalizmu występują w różnych nurtach.
Wymienia się:
" liberalizm polityczny  jest przekonaniem, że jednostki są podstawą prawa i społeczeństwa. Zgodnie z
tym przekonaniem społeczeństwo wraz ze swoimi instytucjami powinno chronić wolność pojedynczych
jednostek bez faworyzowania tych o wyższej pozycji społecznej. Polityczny liberalizm kładzie nacisk na
umowę społeczną, zgodnie z którą obywatele tworzą prawa ich dotyczące i jednocześnie zgadzają się na
ich przestrzeganie.Umowa ta jest oparta na przekonaniu, ze obywatele wiedzą lepiej co jest dla nich
najlepsze. Liberalizm polityczny stał się początkiem liberalnej demokracji;
" liberalizm społeczny (kulturowy, obyczajowy)  skupia się na prawach jednostek do ich sumienia i
stylu życia. Obejmuje takie kwestie jak: wolnośc seksualna, wolność religijna, wolność poznawcza oraz
ochronę przed ingerencją państwa w sferę życia prywatnego. Przykładem liberalizmu kultuowego jest
np. sprzeciw wobec państwowych regulacji dotyczących sztuki, gier hazardowych czy tez prostytucji,
aborcji, antykoncepcji, alkoholu i narkotyków;
" liberalizm ekonomiczny (gospodarczy)  pogląd, który odrzuca wszelkie ograniczenia, które krępują
wolny rozwój gospodarczy i wolną konkurencję na rynku, promując "państwo - minimum" tzn. Państwo
ograniczające swoją działalność do zapenienia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego oraz do
zajmowania się sprawami, którymi nie jest w stanie zająć się prywatny kapitał;
Współczesne problemy socjologii - wykłady 25
" liberalizm socjalny (nowy liberalizm)  powstał w póz
niejszych latach XIXw. w krajach rozwijających
się. Według tego poglądu warunkiem korzystania z wolności jest zagwarantowanie przez państwo
wszystkim obywatelom równych szans w dostępie do podstawowych dóbr tj. edukacji, kultury, służby
zdrowia.
Zgodnie z tradycją liberalizmu mówi się, że najważniejszą wartością jest wolność, która ma zastosowanie do
wszystkich sfer życia w społeczeństwie. Z klasyczne liberalizmu wywodzą się następujące współczesne nurty
polityczne:
" leseferyzm - postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje , deregulację,
obniżenie podatków i zniesienie barier celnych. Ekonomiczny liberalizm jako główny aspekt leseferyzmu
stanowi przeciwwagę dla socjaldemokratów i modelu pańtwa opiekuńczego. Liberałowie ekonomiczni
nie postulują bezpośredniej walki z biedą i bezrobociem. Według nich sposobem rozwiązania tych
problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na
inwestycje, które tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia.
" libertarianizm - opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża" (minarchizm), bądz

też całkowitą jego likwidacją (anarchokapitalizm). Libertarianie postulują wycofanie rządu z zajmowania
się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia
Libertariańska, Ayn Rand.
" konserwatywny liberalizm - charakteryzuje się konserwatyzmem światopoglądowym, natomiast w
sferze ekonomii opiera się na klasycznym liberalizmie ekonomicznym takich ekonomistów jak Milton
Friedman czy Ludwig von Mises. Partie konserwatywno-liberalne w Europie zachodniej obecnie nie
odgrywają większej politycznej roli, "w związku ze wspomnianymi zmianami semantycznymi" - jak
argumentowaliby konserwatywni-liberałowie. W USA znacząca część Republikanów ma poglądy
konserwatywno-liberalne. W Polsce partią konserwatywno-liberalną jest Unia Polityki Realnej oraz
Wolność i Praworządność.
" neoliberalizm - to kierunek we współczesnej ekonomii przyjmujący za podstawę funkcjonowania
gospodarki wolną grę sił rynkowych, lecz dopuszczający ingerencję państwa w określonym zakresie.
" katolicki liberalizm - to zespół poglądów wyznawanych przez katolików aprobujących ideologię
liberalną i dążących do tego, by Kościół katolicki uznał ustrój społeczny oraz polityczny opierający się na
liberalizmie. Ruch ten ma swoją genezę w rewolucji francuskiej.
" socjalliberalizm - oprócz uznawania zachowania praw i wolności popieranych przez klasycznych
liberałów mocno podkreśla świeckość, jak również (choć niekoniecznie) antyklerykalizm. Pod tym
względem do partii socjalliberalnych zalicza się najczęściej partie lewicowe i centrolewicowe.
Europejscy i amerykańscy socjalliberałowie są za prawem do aborcji, do eutanazji, dekryminalizacją
niektórych środków psychoaktywnych i równymi prawami dla homoseksualistów, w tym za prawnym
uznaniem związków partnerskich.
" zielony liberalizm - to termin odnoszący się do liberałów, którzy inkorporowali część założeń zielonej
polityki do swojej ideologii.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 26
" libertynizm - Pogląd uzasadniający różnie rozumianą wolność w skrajnych postaciach. Libertynów
charakteryzuje laicyzm, wolnomyślicielstwo i sceptycyzm. Ruch powstały we Francji na przełomie XVII
i XVIII w. Libertynizm skierowany był przeciwko autorytetom i moralności płynącej z religii i
tradycyjnej obyczajowości. Z libertynizmem praktycznie zawsze łączy się liberalizm obyczajowy.
" europejski liberalizm - opowiada się za rozszerzeniem zakresu swobód obywatelskich (liberalizm
polityczny) oraz ograniczeniem ingerencji państwa w rynek (liberalizm gospodarczy). Typowy
przedstawiciel to ELDR. Europejscy liberałowie popierają umiarkowaną ingerencję państwa w służbę
zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Przeciwne stanowisko w tej kwestii postulują
konserwatywni liberałowie i libertarianie, według których rola państwa powinna być również
ograniczona w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-
państwowe.
" amerykański liberalizm - Amerykańskie określenie liberalizmu odnosi się w swym pojęciu przede
wszystkim do koncepcji społecznych, jest zaś w opozycji do tradycyjnie rozumianego liberalizmu w
sferze gospodarczej. Amerykański liberalizm jest w poglądach ekonomicznych bliższy europejskiej
socjaldemokracji niż europejskiemu liberalizmowi. Typowi jego przedstawiciele to część amerykańskiej
Partii Demokratycznej. Amerykański liberalizm postuluje zwiększenie roli państwa, zarówno w sferze
społecznej jak i w gospodarce, celem wyrównania szans. W sferze gospodarczej (swobód
ekonomicznych) tradycyjnemu pojmowaniu liberalizmu bliższa jest Partia Republikańska.
A
AD SPOA
ECZNY
A
ad społeczny  to porządek wynikający z organizacji życia społecznego, oparty na pewnych zasadach,
normach i wartościach. Sposób zachowania poszczególnych jednostek i zbiorowości wobec siebie, wyznaczony
przez prawo, moralność, obyczaje, tradycje, systemy światopoglądowe, ideologiczne, uznawane wartości.
Jeżeli podstawą ładu społecznego jest współpraca, umiejętność uzgadniania rozbieżnych interesów,
konsensus, akcentowanie przez członków zbiorowości wspólnej hierarchii wartości wówczas następuje rozwój i
postęp. W przeciwnym wypadku dochodzi do działań destrukcyjnych, konfliktowych, które powodują
dezorganizację zagrażającą rozpadem określonej zbiorowości.
Typologia ładu społecznego wg Ossowskiego - wytypował 4 rodzaje ładu społecznego poprzez skrzyżowanie
następujących kategorii działań: koordynacji lub jej braku, podejmowania działań w ramach systemu pod
wpływem ingerencji innych ośrodków lub jej braku:
" ład przedstawień zbiorowych  w którym życie spoleczne oparte jest na konformizmach grupowych i
uregulowane przez tradycyjne wzory.
ć% zachowania ludzi wyznaczane są przez wspólne warunki, wzory oraz normy;
ć% powinność człowieka jest tożsama z jego bytem;
ć% pozycja społeczna każdego człowieka wyznaczana jest raz na zawsze, usankcjonowana kryteriami
przez niego samego wyznawanymi;
Współczesne problemy socjologii - wykłady 27
" ład monocentryczny
ć% życie społeczne regulowane jest przez centralne decyzje dzięki organizcji czuwającej nad jej
przestrzeganiem; istnieje jeden wyraz
ny ośrodek decyzyjny jednostki;
ć% jednostki traktowane są przedmiotowo i instrumentalnie;
ć% występuje w państwach autorytarnych i mniejszych strukturach (organizacjach totalnych);
" ład policentryczny
ć% równowaga społeczna jest osiągnięta dzięki nauralnym prawom interakcji w wyniku indywidualnych,
nieskoordynowanych decyzji czy respektowaniu pewnych reguł i norm współżycia;
ć% wynik wzajemnego oddziaływania różnych ośrodków decyzyjnych
ć% istnieje wiele ośrodków decyzyjnych i brak jest koordynacji (np.: społeczeństwo liberalne)
ć% końcowy rezultat działań podejmowanych przez elementy takiego ładu jest nieprzewidywalny,
dopóki dane zdarzenie się nie zakończy
" ład czwarty (postmonocentryczny)
ć% mimo istnienia wielu ośrodków decyzyjnych działania w jego obrębie są skoordynowane
ć% polega na zorganizowanym współdziałaniu
ć% obiekt badań współczesnej socjologii
A
ad moralny  to uporządkowany i powiązany zbiór obowiązujących reguł ujmujących działania ludzkie
w kategoriach dobra i zła. Głownymi składnikami ładu moralnego są wartości etyczne, normy i wzory działania
oraz instytucje tworzące normatywno  instytucjonalny porządek moralny.
Demokratyczny ład połeczny  aby ład społeczny mógł być uznany za demokratyczny powinien
charakteryzować się następującymi wyznacznikami:
1. wybór przedstawicieli  do sprawowania kontroli nad decyzjami rządowymi w sferze polityki
konstytucyjnie uprawnieni wybrani przedstawiciele;
2. wolne i uczciwe wybory  przedstawiciele ...., w których przymus w zasadzie nie jest
stosowany;
3. powszechne prawo wyborcze  praktycznie wszyscy dorośli mają prawo do uczestnictwa w
wyborach;
4. bierne prawo wyborcze  praktycznie wszyscy dorośli mają prawo ubiegać się o stanowiska w
rządzie;
5. wolność słowa  obywatele nie obawiają się kary, mają prawo wypowiadać się w szeroko
rozumianych kwestiach politycznych, co obejmuje: krytykę urzędników, rządu, ustroju, porządku
społeczno-gospodarczego oraz panującej ideologii;
6. dostęp do informacji  obywatele mają dostęp do alternatywnych z
ródeł informacji, te zaś
istnieją i są prawnie chronione;
7. swoboda stowarzyszeń - w celu egzekwowania rozmaitych uprawnień obywatele mają prawo
Współczesne problemy socjologii - wykłady 28
tworzenia niezaleznych stowarzyszeń czy organizacji, w tym parti politycznych i grup interesów;
Wyznaczniki te są warunkiem koniecznym, choć nie zawsze wystarczającym. Dahl wymienia następujące kryteria
ładu demokratycznego:
" zapewnienie równości wyboru;
" zapewnienie realnego uczestnictwa w społeczeństwach w procesie politycznym;
" tworzenie możliwości rozumienia tego, co dzieje się w życiu publicznym;
" tworzenie instytucjonalnych warunków kontroli priorytetów rządowych;
23 stycznia 2011r.
INSTYTUCJE
Podział sankcji:
SANKCJE
SFORMALIZOWANE NIESFORMALIZOWANE
Tzw. sankcje rozsiane, mające zróżnicowaną postać,
mogą to być:
" sankcje prawne,
" zwyczajowe, religijne,
" magiczne, satyryczne czyli polegające na
społecznym ostracyz
mie.
Instytucje mogą posiadać własne symbole. W każdym społeczeństwie musi znalez
ć się 5 podstawowych
instytucji, które są niezbędne do fnnkcjonowania systemu społecznego, albo inaczej  są niezbędn do
zaspokojenia potrzeb jednostki:
1. instytucje ekonomiczne  zajmujące się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz tworzeniem i
cyrkulacją kapitału;
2. instytucje polityczne  regulujące stosunki władzy oraz wyznaczające polityczną organizację
społeczeństwa, jego system prawny i funkcjonowanie środków przymusu;
3. instytucje leżące u podstaw społecznej stratyfikacji  a więc okreslające dystrybucję społecznych pozycji
oraz dostęp do nagród i społecznych zasobów;
4. instytucje rodziny i pokrewieństwa  zapewniające fizyczną i kulturową reprodukcję społeczeństwa i
wyznaczające kształt procesu socjalizacji;
5. instytucje wychowawcze i edukacyjne  zalicza się tu: nstytucje kulturowe związane z religią,
działalnością naukową i artystyczną, funkcjonowaniem środków masowego przekazu i uczestnictwem w
kulturze;
Instytucje dzieli się na:
" formalne (sformalizowane);
" nieformalne (niesfomalizowane);
Współczesne problemy socjologii - wykłady 29
Instytucje trwają dłużej niż ich członkowie, zapewniają ciągłość życia społecznego i sprawiają, że pewne
typy działań są stale wykonywane. Wzrost liczby instytucji jest wynikiem specjalizacji i społecznego podziału
pracy. Jeżeli system instytucji danej zbiorowości jest sharmonizowany, to zapewnia in lepszą integrację działań
jednostek i wewnętrzną spójność zbiorowości. Zadaniem instytucji jest również rozwiązywanie i łagodzenie
konfliktów.
Trzecie, najwęższe rozumienie instytucji odnosi się tylko do takich form organizacji społecznej, które
charakteryzują się wyraz
nym i specyficznym porządkiem, mają za zadanie podporządkowania zachowania ludzi
szczególnym rygorom. E. Goffman instytucje te nazywa instytucjami totalnymi. Składają się one z personelu
oraz wielkiej liczby podobnie usytuowanych jednostek odciętych od szerszego społeczeństwa i
podporządkowanych ścisłemy reżimowi często w celu efektywnego przekształcenia osobowości. Do instytucji
totalnych E.Goffman zalicza:
" szpitale psychiatryczne,
" internaty szkolne,
" armię, więzienia,
" zakłady wychowawcze,
" poprawcze,
" klasztory.
Wskazuje on, że tego typu instytucje mają wspólne cechy polegające przede wszystkim na:
" dążeniu do zniwelowania tożsamości członków organizacji przez uniformizację ich wyglądu
zewnętrznego,
" zastosowanie ścisłych ograniczeń w zakresie posiadania rzeczy osobistych,
" poddanie ścislej dyscyplinie,
" podporządkowanie personelowi,
" ograniczenie kontaktów osobistych (np. zakaz rozmów).
Istotnym elementem organizacji staje się regulamin oraz zespół sformalizowanych norm. Reakcją na ścisłe rygory
jest powstawanie nieformalnych norm o znacznej sile motywacyjnej i wielkiej skuteczności. Reakcje tego rodzaju
mają miejsce tam, gdzie członkostwo w organizacjach nie zależy od osobistego wyboru (klasztory) lecz jest
przymusowe (więzienia, armia, szpitale psychiatryczne, zaklady poprawcze). Za specyficzne cechy instytucji
totalnych mogą być uznawane państwa np. mające postać orientalnej despotycznej monarchii, albo XX wiecznego
państwa totalitarnego. Próbują one podporządkować sobie w sposób totalny społeczeństwo, blokując zarazem
rozwój sił ekonomicznych, politycznych oraz niezależnych przekazów informacyjnych. Przykładem podejścia
łaczącego pojęcie instytucji zarówno z porządkiem społecznym wogóle, jak i ze specyficznym typem organizacji
społecznej jest koncepcja biurokracji M. Webera. Instytucje biurokratyczne, o ile są oparte na koncepcji
Webera, charakteryzują się efektywną organizacją i skutecznością działania, co wynika z ich podporządkowania
racjonalnym i sformalizowanym normom.
Jeżeli chodzi o instytucje, rozumiane jak powyżej, to zmiany w Polsce i regionie Europy wschodniej
Współczesne problemy socjologii - wykłady 30
zachodzą pod względem instytucjonalnym na dwóch poziomach:
1. poziom  powstają nowe instytucje społeczne- węższe rozumienie  pojmowane jako zorganizowane,
wyodrębnione typy działalności  poprzednio były one całkowicie obce, lub znano je jedynie pośrednio,
w mniej lub bardziej wyrywkowej obserwacji innych nowoczesnych społeczeństw. Należą do nich
przykładowo: giełda, współzawdniczące ze sobą partie polityczne, płatne szkolnictwo, prywatne stacje
telewizyjne i radiowe finansowane m.in. przez przerywające program reklamy;
2. poziom  zmieniają się instytucje w najszerszym socjologicznym znaczeniu zmieniają się działania
jednostek, kategorii i grup społecznych, powstają nowe wzory zachowania, myślenia i wartościowania,
nowe strategie przystosowawcze, nowe sposoby radzenia sobie z rzeczywistością. Zmiany te mają różny
rytm i są wypadkowa odgórnych decyzji, spóścizny przeszłości i oddolnych, spontanicznych procesów.
Ogolnie przemiany te mogą być ujmowane jako przekształcanie starych i tworzenie nowych instytucji.
KAPITAA
SPOA
ECZNY
Kapitał społeczny  jest to termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapital jako element
procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie, którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach
społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiagać więcej korzyści z ekonomicznego i
społecznego punktu widzenia. Termin ten został wprowadzony do literatury socjologicznej w latach '70 XX wieku
przez Pierre'a Bourdieu a następnie rozpowszechniony w przez Jamesa Colemana. Szkołę Colemana i termin
kapitał społeczny spopularyzowal R. Putnam. Definicje kapitału społecznego:
" R. Putnam - Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie,
normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane
działania. Innymi słowy, w rozumieniu Putnama, kapitał społeczny oznacza ogół norm, sieci
wzajemnego zaufania, lojalności, poziomych sieci zależności w danej grupie społecznej.
" J. Coleman - kapitał społeczny jest cechą struktury społecznej, która wspiera konkretne działania
aktorów, podejmowane w ramach jej struktury.
" Pierre Bourdieu  kapitał społeczny - zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są
z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na
wzajemnej znajomości i uznaniu  lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie  która dostarcza
każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności,
która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa.
Współczesne problemy socjologii - wykłady 31
Składniki kapitału społecznego :
Wg J. Coleman'a Wg T. Putnama Wg Francis'a Fukuyam'y
" wzajemne zobowiązania i " poziome sieci " zaufanie
stowarzyszeń;
oczekiwania wypływające z
" normy społeczne;
ról społecznych;
" zgeneralizowane zaufanie
" dostęp do informacji;
" normy i sankcje społeczne;
" relacje władzy;
Podsumowując można powiedzieć, że składniki kapitału społecznego, te które najczęściej powstają to:
" więzi społeczne, sieci społeczne i struktury społeczne,
" wartości, normy społeczne, solidarność;
" zaufanie społeczne;
Składniki te zostały wydzielone ze względu na współdziałanie i rozwiązywanie problemów.
Jakie zyski przynosi kapitał społeczny?:
" zyski ekonomiczne: rozwój gospodarczy, zabezpieczenie społeczne, subtytuowanie innych postaci
kapitałów;
" zyski polityczne: sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji, rozwój demokracji lokalnej;
" rozwiązywanie problemów społecznych: w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i
innych;
y
ródła lokalnego kapitału społecznego:
" tradycja obywatelkiego zaangażowania;
" pozytywne doświadczenia współpracy mieszkańców;
" lokalni liderzy społeczni;
" lokalne organizacje społeczne;
" edukacja;
Potencjalne problemy związane z lokalnym kapitałem społecznym:
1. znaczne dysproporcje między osobami, grupami w dostępie do kapitalu społecznego;
2. koncentrowanie się kapitału społecznego w rodzinie i małych grupach;
3. .....................................
TUTAJ SI
TROP URYWA  BRAKUJE GODZINY WYKA
ADU !!!
Współczesne problemy socjologii - wykłady 32