Nie mo¿emy byæ szczêœliwi

inaczej, jak tylko wszyscy

razem, nigdy zaœ jedni

kosztem drugich

Jan Pawe³ II

Kto ile zarabia?

Wyzyskowi najbiedniejszych przeciwdzia³aj¹ or-

ganizacje Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade), któ-
re uznaj¹, ¿e ludzie s¹ wa¿niejsi od zysku. Do ich pod-
stawowych praktyk handlowych nale¿¹:
l dokonywanie zakupów bezpoœrednio u drobnych

producentów w Trzecim Œwiecie, z pominiêciem
paso¿ytniczych poœredników;

l p³acenie producentom sta³ej, godziwej ceny, zgo-

dnej ze standardami Sprawiedliwego Handlu;

l p³acenie dodatkowej premii, by umo¿liwiæ rozwój

spo³ecznoœci lokalnej;

l umowy d³ugoterminowe, umo¿liwiaj¹ce producen-

tom planowanie;

l wykluczenie pracy dzieci i niewolników, zapew-

nienie bezpiecznych i godnych warunków pracy;

l poszanowanie œrodowiska naturalnego i promo-

cja produkcji ¿ywnoœci metodami ekologicznymi;

l u¿ywanie specjalnych znaków handlowych, przy-

znawanych przez niezale¿ne organizacje kontrolne,
które gwarantuj¹, i¿ oznakowany produkt spe³nia
miêdzynarodowe kryteria Sprawiedliwego Handlu;

l kszta³towanie wœród konsumentów poczucia od-

powiedzialnoœci za decyzje podejmowane w mo-
mencie nabywania produktów z krajów Po³udnia.

Olbrzymi wyzysk w handlu konwencjonalnym dotyka

dziœ pracowników najemnych i drobnych pro-

ducentów. Oto jak wygl¹da podzia³ pieniêdzy:

1. Supermarket - 40%

2. Importer, dojrzewalnia - 22%

(w tym c³a UE - 5%)

3. Eksporter, armator - 26%

4. W³aœciciel plantacji - 10,5%

5. Robotnicy rolni - 1,5%

•ród³o: Banana Link

Sprawiedliwy Handel

szans¹ dla ubogich

SPRAWIEDLIWY

HANDEL

Wybór na

rzecz ubogich

Trzeciego Œwiata

Kupuj¹c produkty ze znakiem Sprawied-
liwego Handlu pomagasz zwalczaæ pra-
cê dzieci, niewolnictwo i nêdzê Trzeciego
Œwiata, umo¿liwiasz poprawê ¿ycia ubo-
gich producentów, wspierasz zrównowa-
¿ony rozwój ca³ych spo³ecznoœci Po³ud-
nia i ochronê œrodowiska. OdwiedŸ nasz¹
stronê www.sklep.sprawiedliwyhandel.pl

®

NARESZCIE

W POLSCE

Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu

„Trzeci Œwiat i My”

ul. Zbyszka z Bogdañca 1 B

80-419 Gdañsk-Wrzeszcz

tel. : [phone]

tel./faks: 0-58/34-55-100

[e-mail]

www.sprawiedliwyhandel.pl

l

l

l

l

l WESPRZYJ NASZ¥ DZIA£ALNOŒÆ

Konto: Lukas Bank, nr 52 1940 1076 3009 1096 0001 0000

l

l

l

l

l ZAPRASZAMY DO WSPÓ£PRACY WOLONTARIUSZY,
NAUCZYCIELI, HANDLOWCÓW, WSZYSTKICH CHÊTNYCH

Ulotka wydana przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej.
Za treœci w niej zawarte odpowiada Stowarzyszenie "Trzeci
Œwiat i My". Opinie i pogl¹dy w niej wyra¿one nie odzwier-
ciedlaj¹ oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.

Niewolnicy czekolady

Ca³e narody nie mog¹
korzystaæ z bogactw
w³asnego kraju
ani z owoców
swej pracy

Jan Pawe³ II

¯ycie milionów ludzi w krajach ubogich zale¿y od

sprzeda¿y kawy, herbata, ry¿u, kakao czy bananów.
Kupuj¹c te i wiele innych produktów z krajów
Trzeciego Œwiata - tak¿e tamtejsze artyku³y przemy-
s³owe czy produkty wykonane z surowców z tych
krajów - nieœwiadomie uczestniczymy w œwiatowym
systemie wyzysku. Ubogie kraje Po³udnia z powodu
narzuconych im niesprawiedliwych warunków han-
dlu miêdzynarodowego trac¹ 2 miliardy dolarów dzien-
nie. Wystarczy³oby to na rozwi¹zanie problemu nê-
dzy i g³odu na œwiecie. Oznacza to olbrzymie zyski dla
wielkich korporacji ponadnarodowych, a dla ubogich
- nadmiernie d³ugie godziny morderczej pracy w upa-
le czy w niebezpiecznych warunkach, która nie umo-
¿liwia im wyjœcia z ubóstwa. Nie staæ ich na leczenie
ani na naukê dzieci, które musz¹ pracowaæ. Czasem
zap³ata nie starcza nawet na jedzenie. Do pracy wy-
korzystuje siê coraz wiêcej niewolników (na œwiecie
jest ich ok. 27 mln) i dzieci (ponad 210 mln).

Moumini Sylla zosta³ porwany w r. 1996, gdy mia³

11 lat. Przez kolejne 4 i pó³ roku by³ zmuszany do pra-
cy na plantacjach kawy i kakao w Wybrze¿u Koœci
S³oniowej. „Jeœli znajdziesz siê na farmie, nie pozwo-
l¹ ci ju¿ odejœæ” - opowiada Sylla. - „Jeœli próbujesz
uciekaæ, ³api¹ ciê i bij¹. Nigdy nie zapomnê cz³owie-
ka, który mnie tam zaprowadzi³.”

Podobne historie by³y na porz¹dku dziennym. Po

d³uotrwa³ych oskar¿eniach i rozprawach s¹dowych,
rz¹d i firmy czekoladowe zmuszone by³y przyznaæ, ¿e
ignorowa³y raporty o niewolnictwie dzieci na planta-
cjach kakao. Najwiêksi gracze na rynku czekolady -
koncerny miêdzynarodowe - odmówili komentarzy.

Pierwszy raport wyszed³ w r. 1998 w gazecie abi-

d¿añskiej. Spraw¹ zainteresowa³ siê UNICEF, Depar-
tament Stanu USA, organizacja Save the Children
oraz wiele innych organizacji i dziennikarzy. Obliczo-
no, ¿e ok. 15 tys. dzieci - g³ównie z Mali - jest zmu-
szanych do pracy na Wybrze¿u Koœci S³oniowej.

Praca w warunkach niewolniczych (pod przymu-

sem, nadmiernie d³ugi dzieñ pracy, regularne bicie,
brak wolnoœci osobistej i niemo¿noœæ zmiany miejsca
pobytu) nadal istnieje na 90% plantacji kakao Wy-
brze¿a Koœci S³oniowej i trzech krajach s¹siednich,
sk¹d pochodzi ok. 80% œwiatowej produkcji kakao.
St¹d znaczna czêœæ codziennie spo¿ywanego przez
nas kakao i czekolady to produkt pracy niewolniczej
- zawdziêczamy j¹ cierpieniu doros³ych i dzieci.

Jedzenie czekolady ma wp³yw nie tylko na nasz¹

liniê. Wspiera te¿ system niewolniczy. Wiktor, m³ody
zbieg³y niewolnik z plantacji kakao, na pytanie, co by

chcia³ powiedzieæ
nabywcom czeko-
lady, odpar³: „Ku-
puj¹ coœ, co by³o
przyczyn¹ mego
cierpienia. Oni je-
dz¹ moje cia³o.”

Ale mamy ju¿ wybór! Sprawiedliwy Handel do-

starcza konsumentom kakao i czekoladê, gwarantuj¹c
producentom uczciwe zarobki i godne warunki pracy.

Kawa zamiast koki

Kawa – najpopularniejszy napój œwiata i towar

o najwiêkszych obrotach po ropie naftowej – sta³a
siê powodem alarmuj¹cych doniesieñ. Œwiatowe ce-
ny kawy spad³y ostatnio poni¿ej kosztów produkcji.
Miliony drobnych rolników straci³o ziemiê, a zbieracze
kawy - pracê. Z trudem walcz¹ o przetrwanie.

Stale spadaj¹ nie tylko ceny kawy, ale te¿ udzia³

producentów w zyskach. Pod koniec lat 80. kraje eks-
portuj¹ce kawê dostawa³y ok. 10 z 30 mld dolarów
wp³ywów na rynku detalicznym kawy. Dziœ te wp³y-
wy s¹ niemal dwukrotnie wiêksze, ale eksporterzy do-
staj¹ nieca³e 6 mld, choæ eksportuj¹ wiêcej kawy.

Wydaje siê, ¿e dla rolników najprostszym rozwi¹-

zaniem jest zmieniæ produkcjê na bardziej op³acaln¹.
Ale dla wiêkszoœci ma³ych gospodarstw zakup drze-
wek pomarañczowych czy awokado daleko wykracza
poza ich mo¿liwoœci finansowe. Przyk³ad poprzedni-
ków, którzy sparzyli siê na uprawie orzeszków ziem-
nych i ziarna sezamowego, te¿ nie jest zachêcaj¹cy
- w konkurencji z hojnie dotowanymi farmerami ame-
rykañskimi wielu z nich zbankrutowa³o. Brak legalnej,
rentownej alternatywy sprawia, ¿e wielu drobnych rolni-
ków przesz³o na uprawy narkotykowe - koki lub ma-
ku. Daj¹ one dochody o wiele wy¿sze i pewniejsze.

Nietrudno zrozumieæ tê pokusê. Nikt nie chcia³by

patrzeæ, jak jego rodzina g³oduje. Fernando Osorio, dy-
rektor oddzia³u Krajowej Federacji Plantatorów Kawy
w prowincji Tolima (tu produkuje siê 12% kolumbij-
skiej kawy, ale te¿ roœnie produkcja maku), podkre-
œla, ¿e mak jest czterokrotnie bardziej dochodowy, ni¿
kawa: "Hodowcy kawy nie chc¹ uczestniczyæ w nie-
legalnym handlu, który niesie ze sob¹ wielkie ryzyko,
ale je podejmuj¹, gdy¿ nic innego im nie pozostaje."

Dziœ powstaj¹ projekty Sprawiedliwego Handlu,

które umo¿liwiaj¹ rolnikom uprawê kawy ekologicznej
zamiast narkotyków. Zapewniaj¹ doradztwo w zakre-
sie uprawy i sprzeda¿ kawy za godziw¹ cenê. Brak
jednak dostatecznych mo¿liwoœci zbytu, a w porów-
naniu z zyskami w biznesie narkotykowymi dochody
z kawy s¹ bardzo skromne. St¹d bardzo wa¿ne jest po-
zyskanie d³ugoterminowych partnerów handlowych.