SUPERCZYTANIE

JAK UCZYĆ SIĘ

TRZY RAZY SZYBCIEJ

AGENCJA WYDAWNICZA

„COMES" LIDIA I

ANDRZEJ SKARŻYŃSCY

AGENCJA WYDAWNICZA „COMES" PROPONUJE:

BIBLIOTEKA ZDROWEGO CZŁOWIEKA

1.

Ravi Javalgekar Joga lecznicza

2.

Irena Gumowska Ratuj swoje zdrowie

3.

Josef Jonaś Tajemnice energii życia

4.

Zygmunt Bronz „Qigong (uzdrawiające ćwiczenia chińskie)

5.

Władysław S. Brud, Iwona Konopacka Pachnąca apteka (tajemnice aromaterapii)

6.

Jacek Roik Poradnik lekarza naturalisty

7.

O. Grzegorz Sroka Poradnik zdrowia Ojca Grzegorza

8.

Irena Gumowska Uzdrawiające kuracje

9.

Jogi Rama-Czaraka Nauka jogów o zdrowiu

10.

Tadeusz Kasperczyk, Stanisław Kmak Leczniczy masaż punktowy

11.

Wiesław Niesłuchowski, Jacek Kniaziołucki Kręgosłup - klucz do zdrowia

12.

Andrzej Sławomir Szczerak Potrafię zeszczupleć

13.

Stanisława Piętyra Rufin Jak można wyzdrowieć

14.

Irena Gumowska Bądź zdrów!

15.

Andrzej Skarżyński Zioła czynią cuda

16.

Josef Jonaś Zagadki życia

17.

Zbigniew Przybylak Samouzdrawianie relaksem i autosugestią

18.

Irena Gumowska Pożywienie twoim lekarstwem

19.

Józef Jan Świrski Sanatorium w domu

20.

Zdzisław Drobner Zdrowotny masaż chiński dla każdego

21.

Marek Bardadyn Twoje zdrowie w twoich oczach

AKADEMIA WIEDZY TAJEMNEJ

1.

Andrej Sandor Tajemne moce człowieka

2.

Katarzyna Gozdek-Michaelis Supermożliwości twojego umysłu

3.

Leszek Matela Moc znaków runicznych

4.

Andrzej Donimirski Poza czas i przestrzeń (z tajemnic niedostrzegalnego świata)

SEKRETY MEDYCYNY NATURALNEJ tom I, II, III, IV

PORADNIK ZDROWIA MEDYCYNY LUDOWEJ

Josef A. Zentrich, Josef Jonaś

LEKSYKON LEKÓW NATURALNYCH

pod redakcją doc. dr. Aleksandra Ożarowskiego

SUPERUMYSŁ * SUPERPAMIĘĆ

Zbigniew W. Brześkiewicz

JAK WYZWOLIĆ ENERGIĘ ŻYCIA

SEKSUALNA DROGA DO WYŻSZEJ ŚWIADOMOŚCI

czyli TANTRA KRIJA

JOGA

ZBIGNIEW W. BRZEŚKIEWICZ

autor bestsellera SUPERUMYSŁ

SUPERCZYTANIE

JAK UCZYĆ SIĘ

TRZY RAZY SZYBCIEJ

Copyright © by Zbigniew W. Brześkiewicz

Projekt okładki

JOANNA ZŁONKIEWICZ

Redakcja

BOŻENA MAZUR

ISBN 83-85486-44-5

Skład: FOTOTYPE, Milanówek, tel./fax [phone]

Druk: Drukarnia Wydawnictw Naukowych S.A., Łódź, 1995 r.
Druk okładki: PHP ARIA, WARSZAWA, tel. 24 60 61 w. 207

AGENCJA WYDAWNICZA

„COMES"

02-548 Warszawa ul.
Różana 2/44
tel./fax 45 42 83

Książkę tę dedykuję Mary L. Augustine z
Biblioteki imienia Davee Chalmera
Uniwersytetu Wisconsin w River Falls w
USA, której wydatna pomoc w zdobywaniu
dla mnie książek i nieustanne wsparcie
psychiczne wywarly duży wpływ na moje
myślenie i pisanie

SPIS TREŚCI

Dzięki tej książce:

•

Dowiesz się, jakim jesteś czytelnikiem (na razie).

•

Pozbędziesz się złych nawyków czytelniczych.

•

Nauczysz się relaksować i gimnastykować swój umysł.

•

Docenisz znaczenie pozytywnej samooceny.

•

W swoim napiętym rozkładzie dnia wygospodarujesz czas na

systematyczne czytanie.

•

Nauczysz się czytać o wiele szybciej niż dotychczas.

•

Odkryjesz niezwykłe zalety zwykłego wskaźnika.

•

Przyzwyczaisz się rozpoczynać lekturę jakiegokolwiek tekstu od

przeglądu.

•

Zapoznasz się z prostymi lecz bardzo skutecznymi metodami

czytania tekstów naukowo-technicznych i literackich.

•

Poprawisz stopień rozumienia i zapamiętywania tego, co czytasz.

•

Zaczniesz śmiało pisać w książkach, które są twoją własnością.

•

Zapoznasz się z techniką BARDZO SZYBKIEGO CZYTANIA

i dowiesz się, jak ją można wyćwiczyć.

Wstęp ........................................................................................

9

I Jak czytasz (na razie!) .............................................................

11

II Złe nawyki czytelnicze.............................................................

15

III

Czynniki warunkujące superczytanie .....................................

23

IV

Elastyczne podejście do czytania ...........................................

29

V Posługiwanie się „wskaźnikiem" ............................................

33

VI Praca oczu ...............................................................................

37

VII Rola pozytywnej samooceny .................................................

43

VIII Motywacja ............................................................................

49

IX Koncentracja ............................................................................

55

X Relaks i gimnastyka umysłu ...................................................

61

XI Planowanie czasu na czytanie ................................................

69

XII Cele czytania ...........................................................................

73

XIII

Dokonywanie przeglądu (czytanie pobieżne) .........................

77

XIV

Czytanie wybiórcze ..................................................................

83

XV Czytanie uważne ......................................................................

89

XVI Czytanie tekstów naukowo-technicznych ...............................

95

XVII Czytanie tekstów literackich ...................................................

101

XVIII Rozumienie tego, co się czyta ................................................

107

XIX Zapamiętywanie tego, co się przeczytało ...............................

113

XX Notowanie w trakcie lektury .................................................

119

XXI Bardzo szybkie czytanie ..........................................................

127

XXII Sprawdź, jak czytasz teraz ......................................................

141

Bibliografia ...............................................................................

146

bo książka to nie bieżnia, na której zmagają się sprinterzy. Na czym
polegają te umiejętności? Łatwo się zorientujesz, zapoznając się ze
spisem treści tej książki.

Ja sam dużo czytam, więc umiejętność szybkiego czytania bardzo

sobie cenię. Gdybym nie czytał i nie był dociekliwy, to ta książka by
nie powstała. Napisałem ją przede wszystkim dlatego, żeby zachęcić
ciebie (a ty mam nadzieję zachęcisz swoich znajomych) do częstego
sięgania po słowo drukowane. Książka, w przeciwieństwie do wymie-
nionych na początku wstępu mediów, nie zużywa prądu, za który
musisz coraz więcej płacić, a od jej umiejętnego czytania wzrok psuje
się mniej niż od „gapienia się" w ekran telewizora czy monitor. Jeśli
uważnie przestudiujesz Superczytanie, nauczysz się czytać umiejętnie
i wierzę, że o wiele rzadziej będziesz korzystać z telewizora, magneto-
widu i komputera, a książka znajdzie w twoim życiu należne jej miejsce.

Na koniec mam dla ciebie jedną dobrą radę:

Lekturę książki (tej i każdej innej) rozpocznij od pobieżnego jej

przejrzenia. Czemu to ma służyć i na czym polega, przeczytasz
w rozdziale „Dokonywanie przeglądu". I w związku z tym odsyłam
cię na stronę 77 do wspomnianego rozdziału. Od niego zacznij lekturę.
Ponadto w przypadku tego poradnika czytanie każdego rozdziału
rozpoczynaj od zaznajomienia się z tekstem zatytułowanym: „Co
zyskasz, czytając ten rozdział".

ROZDZIAŁ I

JAK CZYTASZ

(na razie!)

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Sprawdzisz swoją obecną szybkość czytania.

•

Dowiesz się, czy czytasz ze zrozumieniem.

•

Sprawdzisz, ile pamiętasz z przeczytanego tekstu.

JAK CZYTASZ

(na razie!)

Zanim zagłębisz się na dobre w lekturę tej książki, wykonaj prosty

test czytelniczy, który ci pozwoli stwierdzić, jakim obecnie jesteś
czytelnikiem. Obecnie, dlatego że po wnikliwej lekturze tej książki,
a co za tym idzie po zastosowaniu się do zawartych w niej rad, twoje
umiejętności czytelnicze niewątpliwie wzrosną. Będziesz mieć możliwość
przekonania się o tym, wykonując test sprawdzający, znajdujący się na
końcu książki. Bądź uczciwy wobec siebie i wykonaj go rzeczywiście
dopiero po wnikliwej (koniecznie wnikliwej!) lekturze niniejszego
poradnika, a najlepiej po odbyciu zalecanej przeze mnie 4-6 tygo-
dniowej sesji czytelniczej. Wracajmy jednak do testu. Poniżej znajduje
się fragment innej mojej książki — Superumysł. Twoje zadanie polega
na tym, aby przeczytać tekst możliwie szybko, lecz uważnie i od-
powiedzieć na 10 pytań sprawdzających, wybierając między od-
powiedziami: „prawda" i „fałsz".

Skoro już wiesz, co masz zrobić, to przygotuj stoper (najlepiej

stoper!) lub zegarek z sekundnikiem i po odczytaniu ostatniego słowa
tekstu zarejestruj czas.

Gotów! Start!

«Chociaż każda półkula ma wyżej wymienione funkcje, to istnieje

też zjawisko zwane dwustronnością mózgu, co oznacza, że każda
półkula dzieli się swoimi funkcjami i obydwie uczestniczą w większości
wykonywanych działań. Corpus callosum, wiązka nerwów łączących
prawą i lewą korę mózgu, pozwala na przepływ informacji uzyskanych
przez jedną stronę mózgu do drugiej strony.

Poza informacjami o specjalizacji funkcji prawej i lewej półkuli,

z badań nad mózgiem i umysłem wynikają istotne przesłanki dla

rozwoju zdolności intelektualnych. Na przykład, wiemy, że prawy
mózg nie jest w stanie werbalizować tego, co wie; w jego wydaniu jest
to bezsłowne, niewypowiadalne. Informacje w nim zawarte mają
postać wyobrażeń, symboli, metafor. Lewy mózg natomiast musi
rozpoznać wyobrażenia prawego mózgu i przetransformować je
w słowa. Mówiąc inaczej, lewy mózg stanowi „alfabet umysłu".
Wnioski wynikające z tej relacji są dalekosiężne. Jeśli w nocy mamy
kolorowe sny, to nad ranem wyparują nam z głowy, chyba że je
zapiszemy. Intuicyjne, symboliczne i całościowe wyobrażenie prawej
strony mózgu przepadnie, jeśli nie ubierzemy go w słowa za pomocą
lewej strony mózgu.

Innym znaczącym odkryciem związanym ze zróżnicowaniem półkul

jest to, że lewa półkula — tak jak komputer — rozpoznaje, organizuje
i asymiluje nowe informacje w ramach istniejących już ram; jej
podstawową funkcją jest rozpoznawanie powiązań między nowym
bodźcem a tym, co jest już znane. Innymi słowy, lewa półkula nie jest
w stanie tworzyć nowych idei. To z prawej półkuli pochodzą nowe
pomysły, całościowe konteksty i twórcze inspiracje. Ale bez lewej
półkuli te treści nie mogłyby zostać odkodowane, zrozumiane i wypo-
wiedziane. Obydwie półkule uzupełniają się. Żadna z nich nie jest
nadrzędna w stosunku do drugiej, bo efektywne myślenie wymaga
użycia obydwu. Z faktu tego mogłoby wynikać, że nauczanie w szkole
skierowane jest do obydwu półkul. Ale w praktyce tak nie jest; system
oświatowy funkcjonuje tak, jakbyśmy mieli tylko jedną — logiczną,
porządkującą, odtwórczą lewą półkulę*.

Zatrzymaj się i odnotuj swój czas i nie zaglądając do tekstu,

wybierz właściwą według ciebie odpowiedź (dla wygody zapisując ją
na czystej kartce):

1.

Obydwie półkule uczestniczą w większości wykonywanych zadań.
(PJLAWDA/FAŁSZ)

2.

Wiązka nerwów i tkanek łączących prawą i lewą korę mózgu
nazywa się colloseum. (PRAWDA/FAŁSZ)

3.

Prawy mózg jest w stanie werbalizować to, co wie. (PRAW
DA/FAŁSZ)

4.

Lewy mózg stanowi „alfabet umysłu". (PRAWDA/FAŁSZ)

5. Lewa półkula jest w stanie tworzyć nowe idee. (PRAW-

- DA/FAŁSZ)

6.

Nauczanie w szkole jest skierowane do obydwu półkul. (PRAW
DA/FAŁSZ)

7.

Lewa półkula — tak jak komputer — rozpoznaje i asymiluje nowe
informacje. (PRAWDA/FAŁSZ)

8.

Bez prawej półkuli treści nie mogłyby zostać odkodowane i wypo-
wiedziane. (PRAWDA/FAŁSZ)

9.

Nocne sny wyparują nam z głowy, jeśli do południa ich sobie nie
przypomnimy. (PRAWDA/FAŁSZ)

10. Obydwie półkule uzupełniają się. (PRAWDA/FAŁSZ)

Twoje rozumienie jest dobre, jeśli prawidłowo zakwalifikowałeś co

najmniej 7 z podanych wyżej twierdzeń.

Uzyskaną przez siebie prędkość czytania odczytasz z poniższego

zestawienia:

to twoja prędkość czytania

wynosi podaną liczbę słów

na minutę:

Aby nie zapomnieć uzyskanego wyniku i móc go porównać

z wynikiem testu końcowego, wpisz go (najlepiej ołówkiem) do
znajdującego się poniżej prostokąta.

ROZDZIAŁ II ZŁE

NAWYKI CZYTELNICZE

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Zrozumiesz, że można być ofiarą złych nawyków.

•

Nabierzesz dobrego nawyku dokonywania przeglądu książki

(innego tekstu) przed czytaniem właściwym.

•

Oduczysz się poruszania ustami podczas czytania.

•

Zaprzestaniesz czytania słowa po słowie.

•

Zaczniesz zwalczać nawyk zatrzymywania się na czytanych

słowach i cofania w celu przeczytania opuszczonych słów.

•

Poprawisz zdolności rozumienia tekstu.

•

Nauczysz się racjonalnie posługiwać oczami.

Jeśli twój czas czytania

wyniósł podaną liczbę sekund:

ZŁE NAWYKI CZYTELNICZE

Poprzedni rozdział umożliwił ci ogólną orientację w tym, jakim

obecnie jesteś czytelnikiem. Natomiast w tym rozdziale, jeśli będziesz
wobec siebie szczery, rozpoznasz swoje słabe strony uniemożliwiające
ci na razie efektywne czytanie.

Zastanówmy się, czym są nawyki. Wpływają one na nasze

czynności, zmniejszając wydatkowany na nie wysiłek. Zmniejszenie
wysiłku wynika z faktu, że system nerwowy zmierza do wykonywania
każdej pracy w najprostszy z możliwych sposób, wymagający jak
najmniej energii. Dlatego też, jeśli znajdziemy łatwy i oszczędzający
energię sposób robienia czegoś, to chętnie z niego korzystamy,
aż w końcu on się utrwali i stanie się naszym nawykiem. Nie
w każdym jednak przypadku udaje nam się samodzielnie znaleźć
najlepsze rozwiązanie czy najskuteczniejszą metodę, a w rezultacie
nie każdy nawyk jest korzystny. Szczególne dotyczy to nawyków
czytelniczych, co łatwo zrozumieć, gdyż nikt nas nie uczył, co
dla efektywnego, ekonomicznego i przynoszącego pożytek czytania
jest dobre, a co złe.

Wyniki prostego testu zamieszczonego w poprzednim rozdziale

sporo ci mogą powiedzieć o twoich nawykach czytelniczych. Jeśli
prędkość, z jaką czytasz kształtuje się w granicach ok. 200 słów na
minutę, to raczej na pewno jesteś czytelnikiem czytającym słowo po
słowie. W przypadku zaś, gdy twoja wydajność czytelnicza wynosi
w przybliżeniu 250 słów na minutę, to najprawdopodobniej poru-
szasz ustami w trakcie lektury i wypowiadasz słowa półgłosem lub
w myślach.

Oprócz tych, wymienionych wyżej, przyzwyczajeń istnieją i inne.

Dla przejrzystości i jasności materiału wymienię i omówię po kolei
wszystkie złe nawyki czytelnicze, podając rzecz jasna praktyczne rady,
jak się ich skutecznie pozbyć.

ZŁE NAWYKI CZYTELNICZE

•

Czytanie bez wcześniejszego przeglądu

•

Poruszanie ustami w trakcie lektury

•

Wypowiadanie czytanych słów na głos, półgłosem lub w myślach

•

Czytanie słowa po słowie

•

Zatrzymywanie się na czytanych słowach

•

Cofanie się w trakcie lektury

•

Czytanie wszystkiego w takim samym tempie

•

Błądzenie wzrokiem po czytanej stronie

CZYTANIE BEZ WCZEŚNIEJSZEGO PRZEGLĄDU

Jeśli nie zapoznasz się, chociaż ogólnie, z książką, to będziesz

przedzierać się przez jej stronice z narastającym znużeniem. Wcześ-
niejszy przegląd pozwoli ci usytuować książkę na szerszym tle, co
ułatwi lepsze rozumienie i skuteczniejsze zapamiętywanie. Często, po
krótkim przeglądzie, trwającym kilka do kilkunastu minut, możesz
się bardzo zachęcić do lektury, ale możesz też stwierdzić, że książka
jest niewarta czytania. Podejmujesz tę decyzję wcześniej, niż byłbyś
w stanie dotrzeć do 50. czy 100. strony książki. Pomyśl, ile zaoszczę-
dzisz czasu!

Praktyczne rady, jak dokonywać przeglądu, znajdziesz na stroni-

cach tej książki.

PORUSZANIE USTAMI W TRAKCIE LEKTURY

Jeśli podczas czytania poruszasz ustami, to nie jesteś w stanie

czytać szybciej niż w tempie wykonywania tych ruchów. To tak,
Jakbyś jechał samochodem z półzaciągniętym ręcznym hamulcem.
Jeśli chcesz się pozbyć tego ograniczenia, to włóż między zęby ołówek
*

U

D

jakiś inny mały przedmiot. Przekonasz się, że wtedy poruszanie

ustami po prostu jest niemożliwe. To proste rozwiązanie potraktuj

jako działanie pomocnicze i możliwie szybko przejdź do wyższego
etapu terapii, to znaczy przyspiesz tempo czytania, najlepiej posługując
się w tym celu wskaźnikiem (patrz rozdz. „Posługiwanie się wskaź-
nikiem).

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli zaczniesz czytać szybciej, to automatycznie

będziesz zmuszony zaprzestać poruszania ustami
i w ten sposób raz na zawsze pozbędziesz się tego
nieestetycznego ograniczenia.

WYPOWIADANIE SŁOWNA GŁOS, PÓŁGŁOSEM

LUB W MYŚL ACH

Ten nawyk może, lecz nie musi być związany z poprzednim, bo na

przykład wypowiadanie czytanych słów w myślach z reguły nie pociąga
za sobą poruszania w trakcie tej czynności ustami. W tym przypadku
tempo czytania również jest ograniczone przez niezbyt wielką prędkość
wypowiadania czytanych słów. Na tę przypadłość najlepszym lekar-
stwem też jest przyspieszenie tempa czytania.

Przejściowo skuteczna może się okazać metoda wypowiadania

w myślach w trakcie lektury kolejnych liczb: l, 2, 3 itd. Być może
w początkach jej stosowania stwierdzisz, że jesteś w stanie czytać
szybko, ale... wszystko, co zapamiętujesz to właśnie: 1,2,3... Wkrótce
jednak zaczniesz się ponownie koncentrować na czytanym tekście
i w coraz mniejszym stopniu będą do ciebie docierać wypowiadane
liczby. W końcu znudzi ci się ta zabawa i zaprzestaniesz jej. Z dużą
dozą prawdopodobieństwa można jednak przyjąć, że tymczasem
pozbędziesz się nawyku wypowiadania czytanych słów.

ZAPAMIĘTAJ: Starając się czytać szybciej (najlepiej z wykorzys-

taniem wskaźnika), będziesz powoli pozbywać się
nawyku wypowiadania czytanych słów, bo szybkie
czytanie ci to uniemożliwi.

Uwaga!

W szczególnych okolicznościach wypowiadanie słów na głos,

półgłosem lub w myślach bywa przydatne, np. gdy uczysz się trudnego
materiału, wiersza lub fragmentu prozy na pamięć, ale stosuj ten
sposób z umiarem.

CZYTANIE SŁOWA PO SŁOWIE

Czytając słowo po słowie niepotrzebnie tracisz czas na do-

czytywanie słów, które widziałeś już dziesiątki tysięcy razy (jak
np.: ponieważ, ale, tak, dlatego itp.). Pamiętaj, że część słów
to tylko łączniki pomiędzy zdaniami czy konkluzjami, a wiele
innych składa się na stylistyczną watę, mało istotną dla zawartych
w tekście treści.

W trakcie lektury same słowa nie stanowią celu, lecz są jedynie

nośnikiem myśli. Czytanie słów po kolei bardzo utrudnia wychwyty-
wanie idei, bo... zanim poukładasz je w swoim umyśle, to stracisz wiele
czasu, a często i wątek.

Jeśli chcesz zaprzestać czytania słowa po słowie, to:

—

doraźnie: przyspieszaj prędkość przesuwania wzroku po czyta-

nych linijkach,

—

na dłuższą metę: poszerzaj swoje widzenie peryferyjne. A jak to

zrobić, dowiesz się w rozdziale „Praca oczu".

ZAPAMIĘTAJ: Nie jesteś skazany na czytanie słowa po słowie do

końca swojego życia. Przy odrobinie zapału i wy-
trwałości jesteś w stanie się tego pozbyć.

ZATRZYMYWANIE SIĘ NA CZYTANYCH

SŁOWACH

Czynność ta, określana terminem fiksacja, bardzo opóźnia proces

czytania, zmniejsza koncentrację, a co za tym idzie, obniża stopień
zrozumienia tekstu, (po wielu zatrzymaniach łatwo może ci się urwać
wątek i stracisz zainteresowanie lekturą).

Podobnie jak w przypadku czytania słowa po słowie, możesz się

uwolnić od złego nawyku zatrzymywania się na czytanych słowach
poprzez:

—

przyspieszenie prędkości przesuwania wzroku po czytanych

linijkach,

—

poszerzenie widzenia peryferyjnego.

COFANIE SIĘ W TRAKCIE LEKTURY

Cofanie się, aby wyłowić z tekstu słowa, które wcześniej przeoczyłeś,

nie ma większego sensu, gdyż jak to wyjaśniłem w rozdziale „Praca
oczu", niektóre słowa pomijamy celowo, kierując się podświadomą
logiką, a bez innych i tak łatwo zrozumiemy, o czym czytamy.

Łatwo wyeliminujesz ze swojego życia czytelniczego bezsensowne

przyzwyczajenie cofania się w trakcie lektury, aby wychwycić pominięte
wcześniej słowo poprzez:

—

wyrobienie w sobie nawyku niecofania się NIGDY,

—

szybkie poruszanie się po linijkach tekstu.

Dodatkowe informacje na ten temat znajdziesz w rozdziale „Praca

oczu".

ZAPAMIĘTAJ: Ćwicz siłę swojej woli i NIGDY nie wracaj do

pominiętego w trakcie czytania słowa.

CZYTANIE WSZYSTKIEGO W TAKIM SAMYM

TEMPIE

Rasowy czytelnik powinien być jak piechur, który tempo swojego

marszu dostosowuje do warunków terenu. Powolne, uważne czytanie
literatury popularnonaukowej jest np. stratą czasu. Takie książki
należy czytać szybko, aby wychwycić istotne informacje.

Aby właściwie różnicować tempo czytania, wypracuj nawyk zada-

wania sobie przed lekturą pytania: — W jakim tempie mam
czytać? i świadomie wybieraj właściwe, kierując się celem lektury,
charakterem tekstu i stopniem jego trudności. Więcej informacji na
ten temat znajdziesz w rozdziale: „Elastyczne podejście do czytania".

ZAPAMIĘTAJ: Tekst tekstowi nierówny, więc czytaj je z różną

szybkością.

BŁĄDZENIE WZROKIEM PO CZYTANEJ STRONIE

Zjawisko typowe dla czytelników, którzy w czasie lektury myślą

o czym innym lub oddają się marzeniom na jawie. Jak można temu
zaradzić? Są dwie możliwości:

0

—

przerwać czytanie i przełożyć je na bardziej korzystny czas

(wskazówki w tym zakresie znajdziesz w rozdziale: „Planowanie czasu
na czytanie") lub...

—

wziąć się w garść, czyli skoncentrować się i przystąpić do

rzetelnego czytania (jak to w praktyce zrobić, wyczytasz w rozdziale
„Koncentracja").

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli twoje oczy błądzą po czytanej stronie, to

nieomylny znak, że należy przerwać lekturę albo
wykonać kilka ćwiczeń na koncentrację.

Po dokładnym zapoznaniu się z omówionymi nawykami zrób

rachunek sumienia i sprawdź, które z nich ograniczają twoją sprawność
czytelniczą. Przypominam ci, że nawyki nie są czymś, z czym się
urodziliśmy i na co jesteśmy skazani do końca życia.

ZAPAMIĘTAJ: Czytelnicy zdecydowani zwalczyć złe nawyki ćwiczą

regularnie i nie rezygnują dotąd, aż nowe, dobre
przyzwyczajenia staną się automatycznymi.

ROZDZIAŁ III

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE
SUPERCZYTANIE

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Zadbasz o stworzenie sobie komfortowych warunków do
czytania.

• Zapoznasz się z dobrymi pozycjami do czytania.

• Docenisz rolę relaksu i przerw w czasie czytania.

• Poznasz argumenty przeciwko czytaniu w łóżku i w pojazdach
będących w ruchu.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE
SUPERCZYTANIE

Jakakolwiek czynność, aby mogła być sprawnie wykonana,

wymaga przygotowań. Niekiedy przygotowania te są czasochłonne
i wymagają samokontroli, lecz z czasem przeradzają się w nawyk
(dobry nawyk!) i odbywają wręcz automatycznie. Z pozornie prostą
czynnością czytania jest podobnie. Jeśli zastosujesz się do podanych
niżej (i innych zawartych w tej książce) rad, to będziesz w stanie
superefektywnie wykorzystywać czas przeznaczony na czytanie. Ale,
aby taki stan mógł zaistnieć, powinieneś uwzględnić następujące
czynniki:

•

Warunki psychologiczne

•

Stan oczu i oświetlenie

•

Przyjazne otoczenie

•

Sposób trzymania książki

•

Znaczenie relaksu i przerw

•

Czynnik miejsca i czasu

WARUNKI PSYCHOLOGICZNE

Nie chciałbym w tym momencie nikogo zirytować, ale muszę

wspomnieć o... myciu rąk. I, bynajmniej, nie dlatego, bym miał
ambicję kogokolwiek pouczać w sprawie tak podstawowej i osobistej.
Z punktu widzenia tematu: „Superczytanie" w zwyczaju mycia rąk
(nawet zupełnie czystych) istotny jest aspekt psychologiczny. Chodzi
o to, by ustanowić ceremoniał przygotowujący do czytania i przeka-
zujący mózgowi i całemu ciału informacje, aby przeszedł w stan

gotowości. Dzięki takiemu wstępowi przystąpisz do lektury zmobili-
zowany, podświadomie .nastawiony na czynność ważną, wymagającą
odpowiedniego przygotowania i oprawy.

Inny istotny warunek psychologiczny to czytanie w miejscu do

tego przeznaczonym. Jeśli jesteś uczniem czy studentem, to niewątpliwie
musisz czytać dużo i w związku z tym staraj się czytać regularnie
i w tym samym pomieszczeniu (konkretny pokój w twoim mieszkaniu
lub domu, pokój cichej nauki w akademiku, czytelnia) i w tym samym
stałym miejscu (przy biurku w swoim pokoju, przy tym samym stoliku
w czytelni). Dlaczego stałe miejsce do czytania jest takie ważne,
wyjaśnię dokładnie w rozdziale o koncentracji.

STAN OCZU I OŚWIETLENIE

Niewątpliwie doskonale zdajesz sobie sprawę z tego, że podstawowe

narzędzie do czytania to oczy, a gdy są one zmęczone lub gdy je
wytężasz zbyt mocno, to o szybkim czytaniu ze zrozumieniem nie ma
mowy. Aby uniknąć takich sytuacji, powinieneś regularnie, przynaj-
mniej raz w roku odwiedzać okulistę i stosować się do jego zaleceń.
Odpowiednie okulary nie tylko zapobiegają „zużywaniu się" twoich
oczu, ale i umożliwiają tzw. miękkie patrzenie — warunek szybkiego
i płynnego czytania.

Kolejny warunek to właściwe oświetlenie. Światło powinno padać

z tyłu lub przynajmniej tak być osłonięte, aby bezpośrednio nie raziło
oczu. Powinno też być dostatecznie silne, żeby dokładnie oświetlało
czytany tekst, lecz jego moc nie powinna być zbyt duża, gdyż wtedy
wytwarza poświatę. Unikaj padającego prosto w oczy światła słonecz-
nego i bardzo jasnego oświetlenie fluorescencyjnego. Jaskrawe światło
zmusza twoje oczy do nadmiernego napięcia i powoduje szybkie
zmęczenie. Odpowiednio jasne, w miarę rozproszone światło sztuczne
skierowane na stronice czytanej książki pozwoli ci czytać godzinami
bez nadmiernego zmęczenia.

PAMIĘTAJ, że dla twoich oczu najzdrowsze jest naturalne światło

słoneczne.

UNIKAJ czytania przy świetle mieszanym, naturalnym i sztucznym.

Gdy robi się zbyt ciemno, aby czytać przy świetle natural-
nym, skorzystaj z żaluzji lub zasłon. NIGDY nie czytaj, gdy
jest zbyt ciemno. Oczy masz tylko jedne...

ELIMINUJ do minimum czytanie różnego rodzaju materiałów mało

czytelnych i słabo powielonych na kserokopiarkach. Oczy
masz tylko jedne...

PRZYJAZNE OTOCZENIE

Pomieszczenie, w którym czytasz powinno być przewietrzone (aby

dostarczyć ci odpowiedniej ilości tlenu) i odpowiednio ogrzane.
Ponadto dobrze, gdy znajdują się w nim rośliny doniczkowe, które po
pierwsze zaopatrują cię w dodatkową ilość tlenu, a po drugie pozwalają
twoim oczom na odpoczynek.

Unikaj czytania w hałasie, bo w takich warunkach przyjemność

zamienia się w udrękę. Hałas możesz wyeliminować lub zredukować,
zamykając okno, przyciszając lub wyłączając radio czy telewizor.
Można też włożyć do uszu stopery. Jeśli już decydujesz się czytać
w trudnych warunkach, to wybieraj książki tak pasjonujące, że nie
tylko zapomnisz o hałasie, ale* wręcz o bożym świecie.

SPOSÓB TRZYMANIA

KSIĄŻKI

Jeśli masz możliwość wyboru, staraj się korzystać z książek

o wyraźnym, czytelnym druku. Książka może leżeć płasko na biurku
lub stole, w odległości 35-40 cm od twoich oczu. Ta optymalna
odległość dla każdego z nas jest nieco inna, należy ją ustalić drogą
eksperymentowania.

Czytaną książkę możesz też trzymać w rękach, opierając o blat

biurka czy o kolana, zachowując wygodny, sprawdzony eksperymen-
talnie kąt nachylenia. Ta pozycja czytelnicza ma wiele zalet:

—

angażując ręce łatwiej zachowujesz stan gotowości do czytania,

—

nie garbisz się,

—

głębiej oddychasz,

—

nie przeciążasz kręgów szyjnych,

—

lepiej widzisz czytany tekst.

Możesz spotkać się z radą, aby w trakcie lektury korzystać ze

specjalnej podstawki utrzymującej książkę pod pewnym kątem. Jednak
ten sposób ma ujemne strony:

— wolniej przewraca się kartki,

— nie można swobodnie zaznaczać ważniejszych partii

materiału i pisać komentarzy na marginesach.

Jeśli jednak jesteś miłośnikiem (nawyk) takiego sposobu czytania,

to stosuj go dla urozmaicenia na zmianę z proponowanymi przeze
mnie, zwłaszcza, jeśli czytana książka jest zbyt ciężka, by swobodnie
trzymać ją w rękach.

ZNACZENIE RELAKSU I PRZERW

Relaks powoduje rozluźnienie mięśni ciała, więc przed, w trakcie

i po czytaniu odda ci wielkie usługi. Ze względu na swoją bardzo
ważną rolę w czynności czytania jest on omówiony w odrębnym
rozdziale zatytułowanym „Relaks".

Nieodzownym elementem superczytania są przerwy, które po-

zwalają:

1)

w większym stopniu skorzystać z prawa „początku i końca", które
sprowadza się do tego, że najlepiej zapamiętujemy czytany materiał
na początku i przy końcu czytania. Im więcej robimy przerw, tym
więcej „zaliczamy" początków i końców;

2)

rozluźnić mięśnie oczu, szyi, głowy, kręgosłupa;

3)

ożywić monotonny tryb lektury;

4)

dotlenić mózg.

Co robić w czasie przerw, dowiesz się w rozdziale „Relaks".

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli uczysz się z czytanej książki, to co 30 (optimum),

45 lub przynajmniej co 60 minut rób w przybliżeniu
5-minutowe przerwy.

CZYNNIK MIEJSCA I CZASU

Czytanie w jakimkolwiek poruszającym się pojeździe nie jest

wskazane (szczególnie gdy jest to podręcznik do nauki!). Drgania
powodowane przez pociąg, tramwaj czy autobus wywołują wzmożone
napięcie mięśni gałek ocznych i jeśli taka sytuacja się powtarza,
szybko prowadzą do trwałego osłabienia wzroku. Poza tym czytanie
w pojazdach będących w ruchu ogranicza możliwość korzystania ze
Wskaźnika i w ten sposób przyczynia się do pozostawania przy starych
nawykach czytelniczych.

Staraj się unikać dłuższego czytania w łóżku, co generalnie stanowi

zły nawyk. Wynika to z następujących przyczyn:

—

z reguły odbywa się przy niewłaściwym oświetleniu,

—

uniemożliwia przyjęcie korzystnej dla kręgosłupa pozycji,

—

sprawia, że robisz się śpiący, a śpiący czytelnik to nieefektywny
czytelnik.
Wielu z nas traktuje wieczorne czytanie w łóżku jako środek

nasenny. W niedużych dawkach jest to rozwiązanie „zdroworozsąd-
kowe", ale długie sesje czytelnicze w miejscu podświadomie kojarzonym
ze snem to marnotrawstwo czasu.

UNIKAJ czytania w łóżku, jeśli chcesz przygotować się do lekcji,

klasówki czy egzaminu. Łóżko bowiem kojarzy się ze snem,
co nie sprzyja aktywności intelektualnej.

Staraj się czytać w określonych porach dnia, tak aby czytanie stało

się rytuałem i przyjemnością. Dobrze zrobisz rezerwując czas na
czytanie w swoim rozkładzie zajęć. Gdy tego nie uczynisz, liczba
zaległych książek do przeczytania będzie się stale zwiększać, a wraz
z nią twoja frustracja i wyrzuty sumienia. Złym nawykiem jest czytanie
zadanego materiału w ostatniej chwili, gdyż pośpiech nie idzie w parze
z koncentracją, a co za tym idzie, zapamiętywaniem. Dłuższe lektury
należy rozplanować w czasie. Zbyt długie sesje czytelnicze powodują
zmęczenie i są nieefektywne. Między innymi przepada efekt wzmożonej
aktywności intelektualnej i dobrego zapamiętywania przed i po przerwie
(prawo początku i końca).

ROZDZIAŁ IV

ELASTYCZNE PODEJŚCIE

DO CZYTANIA

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Uświadomisz sobie, że elastyczne reagowanie ma wiele zalet.

•

Dowiesz się, jakie czynniki powinny wpływać na tempo twojego

czytania.

•

Zaczniesz lepiej wykorzystywać prawą półkulę mózgową.

ELASTYCZNE PODEJŚCIE

DO CZYTANIA

Jeśli jesteś kierowcą, to doskonale rozumiesz, że z inną prędkością

jedziesz szeroką, suchą szosą, z inną, gdy ta szosa jest oblodzona,
a jeszcze z inną ulicami miasta, gdzie pełno przejść dla pieszych,
korków i innych utrudnień. Prowadzisz więc samochód w sposób
elastyczny. Jako czytelnik też powinieneś być elastyczny. Kon-
tynuując zaproponowane porównanie, czasopisma czy gazety to
„trasy szybkiego czytania", beletrystykę traktuj jako szosy, po
których możesz poruszać się z rozsądną prędkością, zważając
na ewentualne ograniczenia, natomiast książki naukowe i pod-
ręczniki, z których się uczysz, to jakby ulice wielkiego miasta
z licznymi przejściami dla pieszych i korkami, w których często
trzeba postać.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz być efektywnym czytelnikiem, to pod-

chodź elastycznie do tego, co czytasz. Nie czytaj
wszystkiego z taką samą prędkością!

Staraj się zawsze dostosować tempo i technikę czytania do ważności

lektury, jej stopnia trudności, charakteru, czasu, którym dysponujesz
oraz celu, w jakim czytasz. Aby zmienić swoje przyzwyczajenie czytania
wszystkiego z taka samą, zazwyczaj niezbyt dużą prędkością, przed
lekturą przeanalizuj wymienione wyżej elementy, a następnie świadomie
wybierz właściwe tempo.

ZAPAMIĘTAJ: Ćwiczenie się w czytaniu z różną prędkością sprawi,

ż

e automatycznie zaczniesz różnicować tempo, do-

stosowując je do rodzaju lektury.

Nieraz zapewne zdarzyło ci się, że książka tak cię „wciągnęła", że

po doczytaniu jej do końca stwierdziłeś zdziwiony, że jest 2 czy 3 nad
ranem. Czytając straciłeś poczucie czasu, a każdą stronę wręcz
połykałeś. Potem z niedowierzaniem stwierdziłeś, że czytałeś niezwykle
szybko. Było to możliwe, bo instynktownie odblokowałeś „hamulec
ręczny", poważnie ograniczający twoją sprawność czytelniczą, tj.
przekonanie, że czytasz wolno. Tego typu zdarzenia dowodzą, że
możesz czytać szybciej, gdy tylko tego zapragniesz. Przyjdzie ci to

0

wiele łatwiej, gdy uświadomisz sobie, że w trakcie czytania analitycz-

na, lewa część twojego mózgu porównuje to, co czytasz w danym
momencie z tym, co czytałeś przed chwilą i z tym co, już wiesz,
natomiast intuicyjna, prawa, wspomagana przez widzenie peryferyjne
wybiega do przodu, wstępnie rejestrując materiał do przeczytania.
Jeśli zawiera on powtórzenia, to twoje oczy mogą przyspieszyć tempo
przesuwania się po tekście, przechodzą w stan miękkiego patrzenia
1

wyszukują nowe, nieznane treści, które będą dla twojego mózgu

sygnałem, żeby zwolnić tempo czytania. Sygnałem do takiego zwol-
nienia mogą być niezrozumiałe słowa, definicje, ważne rady, wyjaś-
nianie koncepcji.

ZAPAMIĘTAJ: Czytając szybciej w większym stopniu korzystasz

z prawej, intuicyjnej półkuli mózgu, dzięki czemu
stajesz się bardziej twórczym człowiekiem.

Jeśli dłuższe partie czytanego materiału są trudne czy bardzo

ważne, to czytaj słowo po słowie, ale tylko raz. Nie zatrzymuj się, nie
czytaj ich po raz drugi i trzeci. Gdy nie zrozumiesz jakiejś części
materiału, to przeczytaj ją jeszcze raz, ale nie od razu. Najpierw
odpręż się, zajmij czym innym i tak jak sztangista, który na nowo
zebrał siły, zrób drugie podejście. Jeśli będziesz starać się „na siłę"
zrozumieć tę partię, czytając ją po raz drugi i trzeci, to stracisz tylko
czas i nerwy.

Czasami mając do czynienia z trudnym materiałem możesz go

przeczytać kilkakrotnie, ale aktywnie, czyli skoncentrowany, i szybko
(zamiast biernie i na dodatek wolno). Dokonując ponownego, szybkie-
go przejrzenia trudniejszego fragmentu, odbierasz go w całym kontekś-
cie, poprawiając w ten sposób zrozumienie i utrwalając go w pamięci.

ZAPAMIĘTAJ: Unikaj biernego, bezmyślnego, powolnego czytania.
Jeśli zwolnisz tempo lektury i w uzasadnionych sytuacjach przez
Pewien czas będziesz czytać słowo po słowie, to nie zapomnij powrócić
do szybszego czytania.

ZAPAMIĘTAJ: Zawsze, gdy spostrzeżesz, że bezmyślnie czytasz słowo

po słowie, to przypomnij sobie o nieocenionej pomocy, jaką jest

„wskaźnik", tj. palec, długopis czy ołówek, szybko przesuwany

pod czytanymi linijkami. Używając wskaźnika zapobiegniesz

powtórnemu czytaniu wyrazów, cofaniu się i będziesz doskonalić

techniki szybkiego czytania (więcej na ten temat w rozdziale.

„Posługiwanie się wskaźnikiem"). W miarę czynionych postępów

zaczniesz ufać swoim oczom, które pozostając w stanie miękkiego

patrzenia będą szybko wychwytywać istotne idee i słowa, pomijając

to, co nieistotne. Równocześnie czytając szybciej dopuścisz do głosu

swoją podświadomość, która będzie dostosowywać tempo czytania do

charakteru czytanej lektury.

ROZDZIAŁ V

POSŁUGIWANIE SIĘ

„WSKAŹNIKIEM"

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Poznasz argumenty przemawiające za używaniem podczas

lektury „wskaźnika".

•

Docenisz znaczenie tego skromnego narzędzia.

•

Zapoznasz się z metodami posługiwania się „wskaźnikiem".

•

Poznasz nieliczne argumenty, przemawiające przeciwko stoso-

waniu „wskaźnika".

•

Nabierzesz wiary w „moc" „wskaźnika" i zaczniesz się nim

posługiwać.

POSŁUGIWANIE SIĘ

„WSKAŹNIKIEM"

Twoje złe nawyki czytelnicze, o których była mowa w jednym

z poprzednich rozdziałów, wynikają przede wszystkim z faktu, że
o wiele wolniej czytasz niż myślisz (u szybkich czytelników ta
różnica jest niewielka). Pragnąc zmienić ten stan, musisz więc
zwiększyć tempo czytania. W tym celu powinieneś się zaopatrzyć
w czysto materialny „regulator", który, jak gałka w skrzyni biegów
samochodu, będzie ci pozwalać na redukowanie i podwyższanie
tempa czytania. Tym „regulatorem" może być palec twojej ręki,
długopis, ołówek czy jakiś inny wygodny do trzymania podobny
„wskaźnik", który przesuwasz poniżej czytanej linijki (staraj się
używać stale tego samego „wskaźnika", gdyż w ten sposób pojawi
się odruch bezwarunkowy wyzwalający właściwe nastawienie do
czynności czytania).

„Wskaźnik" możesz przesuwać na różne sposoby. Ja w tej książce

polecam dwa podstawowe:

• Umieszczasz „wskaźnik" pod pierwszym słowem pierwszej linijki

na danej stronie i przesuwasz go poziomo do końca linijki
(ostatniego w niej słowa), czytając wskazywane wyrazy. Następnie
przesuwasz szybko „wskaźnik" pod pierwsze słowo następnej
linijki i w ten sposób czytasz stronę za stroną. Poprzez szybsze
przesuwanie „wskaźnika" nastawiasz się psychicznie (bo fizycznie
twoje oczy są do tego przygotowane) na szybsze czytanie.

Ta technika, połączona z pewnymi elementami wspierającymi, jest

podstawowym sposobem szybkiego skoncentrowania się na czynności
czytania.

• Umieszczasz „wskaźnik" pod pierwszym lub środkowym słowem

pierwszej linijki na danej stronie i przesuwasz go pionowo w dół,

wodząc w linii prostej, lub przemieszczasz wzdłuż linii przebiegającej

zygzakowato, o czym dokładnie będzie jeszcze mowa w rozdziale

„Bardzo szybkie czytanie".

Tą techniką będziesz się posługiwać na co dzień, dokonując

wstępnego przeglądania materiału. Natomiast biegłe jej opanowanie
w celu stosowania do „normalnego" czytania jest trudne, gdyż wymaga
regularnych ćwiczeń (ponad 90 proc. osób, które uczęszczały na kurs
szybkiego czytania, gdzie naucza się podobnych technik, nie ćwiczy
regularnie i wraca z powrotem do czytania obciążonego złymi
nawykami. Jeśli jednak jesteś wytrwały, to podejmij ten trud, a nauczysz
się czytać bardzo szybko!

Uwaga!

Niektórzy autorzy (nieliczni) uważają, że posługiwanie się palcem

lub jakimś innym „wskaźnikiem" jest złym nawykiem. Ich zdaniem
nieuniknione w tej sytuacji częściowe zakrywanie strony dłonią zakłóca
tylko czytanie.

Podaję tę informację, abyś miał pełny obraz poglądów na omawiane

zagadnienie. Ja jednak — pomimo tych teoretycznych mankamentów
— propaguję ideę posługiwania się „wskaźnikiem", ponieważ jest ona
niesłychanie przydatna praktycznie. Stare nawyki ograniczające i spo-
walniające czytanie łatwo nie znikną, nawet przy użyciu afirmacji czy
wizualizacji, o których jeszcze będzie mowa, a czysto fizyczny, prosty
„wskaźnik" każdego zmusi do szybkiego czytania. I nie martw się, że
„wskaźnik" może stać się twoim „złym nawykiem". Nie musisz go
używać do końca życia. Z czasem nauczysz się kontrolować ruch oczu
bez tej pomocy.

ZAPAMIĘTAJ: Nie obawiaj się, że gdy zaczniesz używać do czytania

wskaźnik, to zawsze będziesz musiał się nim po-
sługiwać.

Kiedy należy zaprzestać posługiwania się „wskaźnikiem"? To

sprawa bardzo indywidualna, i w każdym przypadku decyzję podejmuje
osoba zainteresowana. Ponadto można stopniowo zmniejszyć używanie
..wskaźnika", czytając niektóre teksty bez niego i sprawdzając tempo
tej czynności. W tym momencie powinienem dodać, że bywają osoby,
Które raz spróbowawszy, nie rezygnują ze „wskaźnika" i sobie ten
sposób czytania chwalą. „Wskaźnik" stanowi dla nich coś w rodzaju
batuty dyrygenta, za pomocą której mobilizują oczy i mózg do
koncertowego czytania. Ma on więc nie tylko „moc" fizyczną, ale

1

Psychiczną.

Poza tym używanie „wskaźnika" to wykonywanie ręką prostego

ć

wiczenia fizycznego, które sprawia, że jesteś aktywny.

Jak wcześniej zaznaczyłem, zwolennicy „wskaźnika" są zdecydo-

wanie liczniejsi niż jego przeciwnicy. Jeśli należysz do tych ostatnich,
to rzecz jasna nie stosuj go. Najprawdopodobniej w sposób naturalny
czytasz bardzo szybko.

Jeśli natomiast zdecydowałeś się używać „wskaźnika" (do czego

cię gorąco namawiam), to od tego momentu posługuj się nim PRZEZ
CAŁY CZAS CZYTANIA TEJ KSIĄŻKI. Od czasu do czasu będę
ci o tym przypominać.

ROZDZIAŁ VI

PRACA OCZU

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Dowiesz się, jak przesuwa się twój wzrok podczas czytania.

•

Wyrobisz sobie dobry nawyk niepowracania do nie prze

czytanego słowa.

•

Przyzwyczaisz się nie rozstawać w trakcie lektury ze „wskaź-

nikiem".

•

Polubisz czytanie na czas.

•

Dowiesz się, co to jest i jaką rolę odgrywa widzenie peryferyjne.

•

Przekonasz się, że dzielenie każdej linii tekstu na trzy części

może być bardzo pożyteczne.

•

Nabędziesz umiejętności miękkiego patrzenia.

PRACA OCZU

Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek, jak pracują twoje oczy w trak-

cie czytania linijki tekstu? Zapewne przypuszczasz, że ich ruch jest
jednostajny, równomierny, bez zatrzymywania się. Od razu wyjaśniam,
ż

e nie jest. Specjaliści zajmujący się tym zagadnieniem zarejestrowali

kamerą filmową ruch „czytających" oczu na filmie i stwierdzili, że
przesuwają się one skokowo: ruch, zatrzymanie, znowu ruch, znowu
zatrzymanie, i tak do końca linijki. Te zatrzymania, określane jako
„fiksacje", następowały wtedy, gdy czytający wpatrywał się bezpo-
ś

rednio w określone słowo w linijce. Kadry filmowe wykazały również,

ż

e osoba dobrze czytająca wykonuje w przybliżeniu o połowę mniej

zatrzymań wzroku w linii niż osoba czytająca słabo. Ponadto wyszło
na jaw, że powolni czytelnicy w trakcie lektury cofają się, aby
odczytać słowa, których nie „spostrzegli" za pierwszym razem. Te
cofania się też, rzecz jasna, stanowią „fiksacje", ale jeszcze bardziej
czasochłonne.

Dokładne badania ruchu oczu doprowadziły badających do kon-

kluzji, że liczba „fiksacji" w linijce zależy od dwóch czynników:

—

stopnia trudności czytanego tekstu,

—

celu czytania.

CO ROBIĆ, ABY ZMNIEJSZYĆ LICZBĘ FIKSACJI

Fiksacje stanowią stratę czasu w trakcie czytania i zredukowanie

ich liczby przyczyni się do efektywniejszego czytania. Możesz tego
dokonać poprzez:

0 Przyspieszenie prędkości przesuwania wzroku 0
Poszerzenie widzenia peryferyjnego.

PRZYSPIESZENIE PRĘDKOŚCI

PRZESUWANIA WZROKU

Jako efektywny czytelnik powinieneś starać się dostrzegać wyrazy

całymi grupami, czyli zwrotami. Robiąc tak, znacznie szybciej uchwy-
cisz sens czytanego tekstu.

ZAPAMIĘTAJ: Podchodź do czytania tak jak do słuchania. Zauważ,

ż

e słuchając wychwytujesz nie pojedyncze słowa, lecz całe zwroty i

zdania. Pracę nad poprawą ruchu oczu rozpocznij od ćwiczeń z
lekturą

lekką i bardzo zajmującą (romans, kryminał). Czytając taką książkę

bardzo szybko wyrobisz w sobie nawyk, aby nigdy nie powracać do

słowa, które pominąłeś w trakcie lektury.

ZAPAMIĘTAJ: Bardzo skutecznym sposobem przyspieszenia pręd-

kości przesuwania wzroku po czytanych linijkach
jest konsekwentne niepowracanie do słowa, które
pominąłeś w trakcie lektury.

Osoba czytająca szybko podświadomie pomija niektóre słowa,

z reguły te nieistotne dla czytanego tekstu. Z drugiej zaś strony
nawet bez jednego czy kilku istotnych słów łatwo zrozumiesz to, co
czytasz.

Jeśli wyeliminujesz cofanie się, będziesz w stanie skutecznie

skoncentrować się na równomiernym, szybkim poruszaniu się po
linijkach tekstu. Wielką pomocą w tym zakresie będzie umiejętne
Posługiwanie się „wskaźnikiem". (Dokładne informacje, jak go wyko-
rzystywać, znajdziesz w rozdziale „Posługiwanie się wskaźnikiem").

ZAPAMIĘTAJ: Podstawowym narzędziem do szybkiego przesuwania

wzroku po czytanych linijkach powinien być „wskaźnik". Szybkie
czytanie sprawi, że będziesz zapamiętywać o wiele więcej,
niż się spodziewasz, ponieważ będziesz mieć do czynienia

* zrozumiałymi całościami.

Inną ważną, bardzo skuteczną metodą poprawiania efektywności

ruchów twoich oczu jest czytanie na czas. W praktyce ćwiczenie
sprowadza się do tego, że na początku planujesz przeczytanie w ciągu
l godziny, załóżmy, 40 stron książki, następnego dnia ustalasz, że
w ciągu godziny przeczytasz 50 stron, następnego dnia zwiększasz tę
liczbę o kilka dalszych itd. Rejestruj osiągane wyniki, bo w ten sposób
sam będziesz się mobilizować do regularnego szybszego czytania.
A teraz istotna...

Uwaga!

Czytanie na czas ćwicz na tym samym tekście tej samej książki.

Gdy zmobilizujesz się do szybszego czytania, to twoje oczy w tym

samym znanym już tekście będą wychwytywać nowe, logiczne i zrozu-
miałe grupy wyrazów. Ponadto zaczną one wpadać na trop znaczenia
poprzez grupowanie słów, które pominęły poprzednio. Jeśli będziesz
powtarzać czynność szybkiego czytania (za każdym razem szybciej), to
twoje oczy nabiorą nawyku grupowania słów w trakcie lektury.

wskutek zwiększania prędkości przesuwania wzroku wzdłuż czytanych
linijek, ale możesz je usprawnić w sposób świadomy poprzez ćwiczenie
dwóch podanych niżej technik:

_

dzielenia linii tekstu na trzy części,

— miękkiego patrzenia.

DZIELENIE LINII TEKSTU NA TRZY CZĘŚCI

Po podzieleniu każdej linii tekstu na trzy części (najlepiej ołówkiem),

czytaj tak, aby za jednym razem objąć wzrokiem wszystkie wyrazy
lewego przedziału linii, następnie środkowego i na koniec prawego.
Powtórz tę czynność dla każdej linijki tekstu. Aby nabyć wprawy
w stosowaniu tej techniki, ćwicz ją 20-40 sekund kilka razy dziennie.

ZAPAMIĘTAJ: Cierpliwe ćwiczenie powyższej techniki niezawodnie

prowadzi do nawyku czytania grup wyrazów (a nie
pojedynczych słów).

POSZERZENIE WIDZENIA

PERYFERYJNEGO

Przestań przez chwilę czytać i popatrz prosto przed siebie lub stań

przy oknie i wyjrzyj przez nie. Jeśli będziesz patrzeć tylko na jeden
przedmiot, np. na obraz wiszący na ścianie czy budynek za oknem, to
w twoim polu widzenia znajdzie się szerszy obszar (nie tylko przedmiot,
na który patrzysz, ale i inne obiekty). Wszelkie przedmioty czy
obiekty, w tym również słowa, są bardziej znaczące jako elementy
większej całości niż w oderwaniu.

ZAPAMIĘTAJ: Czytanie słowa po słowie jest jak obserwowanie lasu
metodą drzewo po drzewie (spróbuj tak patrzeć na las!), a
czytanie poprzez grupowanie słów to jak zawieszanie wzroku na
coraz to innej grupie drzew. Pod pojęciem widzenia peryferyjnego
rozumie się rozpiętość kątową wzroku. Uwaga!

Jak sprawdzić u siebie rozpiętość kątową wzroku, wyjaśniłem

w książce Superumysl.

Widzenie peryferyjne będzie ci się niepostrzeżenie poprawiać

MIĘKKIE P A TRZENIE

Spójrz na jakiekolwiek słowo na środku tej strony. Zauważ, ile

słów dostrzegasz wokół niego. Na zmianę to napinaj, to rozluźniaj
mięśnie oczu. W trakcie napinania mięśni patrz na wybrane słowo
twardo, tak jakbyś się w nie wpatrywał, a gdy te mięśnie zrelaksujesz,
»gap" się miękko.

Łatwo się zorientujesz, że twarde patrzenie powoduje ograniczenie

widzenia peryferyjnego i na dłuższą metę zmęczenie oczu. Natomiast
przy miękkim patrzeniu, mięśnie oczu są zrelaksowane i dostrzegasz
więcej słów (widzenie peryferyjne jest o wiele szersze).

Jak wyćwiczyć miękkie patrzenie? Już wyjaśniam. Ale przedtem

jeszcze uwaga, że nic z tego nie będzie, jeśli twoim oczom potrzebny
jest okulista. Przede wszystkim zadbaj o stan twoich oczu i jeśli to
Potrzebne, spraw sobie dobre okulary. Aby szybko wywołać miękkie
Patrzenie, posłuż się następującą techniką: czytając patrz na białą
Przestrzeń pomiędzy linijkami druku (przesuwanie wzroku wzdłuż
Pustej białej linii jest łatwiejsze niż wzdłuż linijki tekstu). To nie tylko
wywoła miękkie patrzenie, ale i zmusi cię do utrzymywania stanu
rozluźnienia mięśni gałek ocznych i czytania z szerszym niż normalnie
widzeniem peryferyjnym.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz zrelaksować zmęczone oczy i ponownie

wywołać stan miękkiego patrzenia, to czytając przesuwaj wzrok

wzdłuż białej przestrzeni pomiędzy linijkami druku. Jeśli masz

naturę eksperymentatora, spróbuj czytać „pomiędzy

wierszami" przez dłuższy czas i przekonaj się, jak ci to wychodzi.

NIE ZAPOMINAJ posługiwać się w trakcie czytania „wskaźnikiem",

który przyczynia się do efektywniejszej pracy
twoich oczu.

ROZDZIAŁ VII

ROLA POZYTYWNEJ SAMOOCENY

(JA, SUPERCZYTELNIK)

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Zastanowisz się nad myślą, że jakość naszego życia zależy od

jakości naszych myśli.

•

Zaczniesz eliminować ze swojego życia negatywne stwierdzenia.

•

Zapoznasz się ze sztuką wizualizowania i zaadaptujesz ją do

swojego życia czytelniczego.

•

Na miejsce negatywnych stwierdzeń wprowadzisz afirmacje.

•

Dzięki pozytywnemu myśleniu staniesz się bardziej efektywnym

czytelnikiem.

ROLA POZYTYWNEJ SAMOOCENY

(JA, SUPERCZYTELNIK)

Superfachowiec to nie tylko człowiek, który ma dużą wiedzę

z danej dziedziny, potrafi ją zademonstrować i praktycznie zastosować,
ale i człowiek głęboko przekonany o swojej fachowości, darzący
zaufaniem własny umysł, ceniący własną wiedzę, otwarty na każdą
sytuację i każdy problem, który może tę wiedzę zweryfikować. Bo
jakże prawdziwa jest coraz szerzej znana opinia, że JAKOŚĆ NASZE-
GO ŻYCIA ZALEŻY OD JAKOŚCI NASZYCH MYŚLI. Optymiści,
czyli ludzie pozytywnie myślący, są o wiele bardziej efektywni w swoich
działaniach niż pesymiści, czyli ludzie myślący negatywnie. Sfor-
mułowania w rodzaju: „chyba nie dam rady", „to zbyt trudne",
„jestem na to za słaby" itp. realnie zmniejszają szansę na powodzenie
każdego przedsięwzięcia.

ZAPAMIĘTAJ: Żeby być w czymś naprawdę dobrym (w tym również

w czytaniu), należy głęboko wierzyć, że nasze dzia-
łania się powiodą.

Oczywiście, działania te powinny być wsparte wiedzą i odpowied-

nio przygotowane. Na stronicach niniejszej książki masz aż nadto
materiału (włącznie z gimnastyką umysłu), aby zostać superczytel-
nikiem. Jeśli go dokładnie przestudiujesz, to prawie nic nie będzie
stało na przeszkodzie, abyś stał się nim rzeczywiście. Jedyna istotna
przeszkoda utrudniająca pełne wykorzystanie możliwości, to twoje
własne negatywne myśli i fałszywe przekonania, często zakorzenione
w podświadomości.

Czy można się ich pozbyć? Można. Zanim postaram ci się w tym

pomóc, mała dygresja. Otóż wszyscy wiemy, że dyplomaci to ludzie

znani z dużej skuteczności. Ich efektywność wynika między innymi
z faktu, że z zasady nie używają oni stwierdzeń negatywnych. W języku
dyplomacji nie ma takich słów, jak: nigdy, wykluczone, nierealne.
A kto nie słyszał żartu, że jeśli dyplomata mówi „tak", to znaczy „być
może", a jeśli mówi „być może", to znaczy „nie".

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz być człowiekiem efektywnym, to staraj

się nie używać (ani na głos, ani w myśli) negatywnych
stwierdzeń dotyczących twoich zdolności, możliwości,
umiejętności itd.

W miarę jak będziesz je zastępować pozytywnymi stwierdzeniami

i obrazami, twoja wiara w samego siebie i w twoje możliwości będzie
rosnąć. Pozwoli ci ona stworzyć solidny wizerunek ciebie jako
superczytelnika. Jak to możliwe? Już wyjaśniam. Posłużysz się:

•

Wizualizacją

•

Afirmacją.

WIZUALIZACJE

Wizualizacja jest to odtwarzanie w wyobraźni obrazów czy scen

realnych lub kreowanie nowych. Gdy śnisz na jawie, to właśnie
wykorzystujesz wizualizację, z tym że zazwyczaj jest to wtedy proces
w znacznym stopniu nieświadomy i nie koncentrujesz się na nim.
Proponuję, byś nauczył się wykorzystywać wizualizację świadomie,
w celu stworzenia wizerunku siebie jako superczytelnika. Nie przyjdzie
ci to trudno, gdyż jak wspomniałem, śnienie na jawie masz już
opanowane, a skłonność do snucia marzeń i zdolność wyobrażania
sobie to cechy niejako wrodzone.

Jak wizualizować?

Zamknij oczy lub wpatruj się w odległy punkt. Następnie wyobrażaj

sobie i odczuwaj, jak by to bylo, gdybyś czytał 50 000 słów na minutę.

Pomyśl, jak potężna jest wiedza, którą zyskujesz dzięki lekturze. Uwiel-

biasz czytać, ponieważ stajesz się mądrzejszy, bardziej efektywny w

każ-

J dziedzinie twojego życia. Czytanie jest dla ciebie wielką przyjemnoś-

cią. ponieważ przychodzi ci bardzo łatwo. Jesteś mistrzem

czytania.

Przeczytanie jednej strony zajmuje ci jeden oddech. To, co czytałeś

do tej pory w ciągu tygodnia, czytasz w ciągu godziny, przepełniony

entuzjazjmem ergią i satysfakcją. Twój umyśl jest bardzo chłonny

spragniony wiedzy. Absorbuje ją z wielką szybkością. Twoja koncent-

racja jest fenomenalna i idealnie zapamiętujesz wszystko, co jest ci
potrzebne do bycia szczęśliwym, do bycia człowiekiem sukcesu. Każda
lektura jest dla ciebie wielką przyjemnością i gdy kończysz jedną
książkę, z radością myślisz już o następnej.

Tworząc w wyobraźni takie lub podobne wyobrażenia staraj się,

aby twoje obrazy umysłowe były jak najwyraźniejsze i jak najbardziej
emocjonalne. Angażuj się w nie całym sobą.

Idea wizualizacji sprowadza się do tego, że tworzymy w wyobraźni

obraz realizacji naszego celu, koncentrując energię życiową i przeży-
wając to zdarzenie, jakby rzeczywiście miało miejsce. Wizualizacje
można też wykorzystywać jako swoiste próby mentalne. Wykonuje je
wielu sportowców i ludzi sukcesu przed ważnymi wydarzeniami.
Wiadomo, że każda próba, każde ćwiczenie przybliża nas do celu. Im
obrazy mentalne są bardziej wyraźne, im bardziej je przeżywasz, tym
większe masz szansę być równie efektywnym w rzeczywistości.

ZAPAMIĘTAJ: Za pomocą wizualizacji możesz odblokować „psy-

chiczne hamulce" uniemożliwiające ci supersprawne
czytanie.

Poprzez wizualizacje wzmacniasz się psychicznie i mobilizujesz się

do lepszego czytania, w trakcie rzeczywistej lektury pragniesz bowiem
uzyskiwać podobne rezultaty i doznawać takich samych przyjemnych
wrażeń jak w czasie wyimaginowanej sesji czytelniczej. Wizualizacje
pomogą ci też szybciej wyeliminować złe nawyki czytelnicze. Warto
jednak wiedzieć, że moc wizualizacji będzie o wiele większa, jeśli
połączysz je z afirmacjami.

AFIRMACJE

Afirmacje są to krótkie pozytywne stwierdzenia (przeciwieństwa

wspomnianych na początku rozdziału negatywnych stwierdzeń, które
powinieneś właśnie wymienić na afirmacje), wyrażone w czasie teraź-
niejszym. Można z nich korzystać następująco:

—

wypowiadać je w trakcie wizualizacji,

—

wypowiadać przed rozpoczęciem sesji czytelniczej,

—

zapisywać,

—

nagrywać na taśmę magnetofonową i odtwarzać, najlepiej
bezpośrednio przed snem,

—

wypowiadać stojąc przed lustrem.

Aby afirmacje oddziaływały skutecznie, należy powtarzać je regularnie.
Wypróbuj też wszystkie podane przeze mnie sposoby, aby
sprawdzić, które z nich najbardziej ci odpowiadają. Jak zaznaczyłem
wcześniej, najlepszy rezultat uzyskasz, wplatając afirmacje w sesję
wizualizacyjną. Wypowiadając afirmacje staraj się na nich
koncentrować j wypowiadać je z pełną wiarą. W ten sposób zasiejesz
w swojej świadomości i podświadomości ziarno pozytywnego
myślenia, co pozwoli ci przeprogramować twoje nastawienie i zostać
superczytelnikiem.

Afirmacje i wizualizacje możesz stosować nie tylko w celu po-

prawienia umiejętności czytelniczych. Okazują się one bardzo pomocne
w wielu dziedzinach naszego życia.

RADA: Więcej informacji na ten temat, jak też szczegółowsze wytyczne

i rady związane z afirmacjami i wizualizacją znajdziesz
w książce Superumysl.

LISTA KONKRETNYCH AFIRMACJI

CZYTELNICZYCH

•

Czytanie sprawia mi wielką przyjemność.

•

Czytanie przychodzi mi z wielką łatwością.

•

Posiadam wrodzony talent do czytania.

•

Moje możliwości czytelnicze są nieograniczone.

•

Rozumiem i zapamiętuję bardzo dobrze to, co czytam.

•

Koncentrowanie się na tym, co czytam, przychodzi mi łatwo.

•

Zawsze jestem mocno umotywowany do czytania.

•

Jestem stworzony do superczytania.

•

Bardzo łatwo wychwytuję ważne informacje i śledzę tok myśli autora.

•

Szybkie czytanie jest dla mnie normalnym tempem.

•

Używanie „wskaźnika" czyni mnie superczytelnikiem.

•

Do każdej sesji czytelniczej podchodzę z entuzjazmem.

•

Czytanie jest moją pasją.

•

Za każdym razem czytam szybciej i rozumiem więcej.

•

Instynktownie dostosowuję tempo czytania do rodzaju lektury.
Wykorzystuj te afirmacje szczególnie w momentach mobilizowania

siebie do superczytania.

NIE ZAPOMNIJ wizualizować siebie korzystającego ze „wskaźnika".

Zanim podam więcej praktycznych rad, jak należy zachęcać siebie

,innych do czytania, przedstawię krótko dwa rodzaje motywacji: 0
Motywację wewnętrzną • Motywację zewnętrzną

ROZDZIAŁ VII

ROLA POZYTYWNEJ SAMOOCENY
(JA, SUPERCZYTELNIK)

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Zastanowisz się nad myślą, że jakość naszego życia zależy od
jakości naszych myśli.

• Zaczniesz eliminować ze swojego życia negatywne stwierdzenia.

• Zapoznasz się ze sztuką wizualizowania i zaadaptujesz ją do
swojego życia czytelniczego.

• Na miejsce negatywnych stwierdzeń wprowadzisz afirmacje.

• Dzięki pozytywnemu myśleniu staniesz się bardziej efektywnym

czytelnikiem

MOTYWACJA

Motywacja, czyli autentyczna chęć czy zapał do działania stanowi

warunek niezbędny do osiągnięcia sukcesów w życiu. Człowiek
umotywowany potrafi wykrzesać z siebie resztki sil, a nawet zatracić
się w tym, co robi (przypomnij sobie, jak siedziałeś długo w nocy, nie
odrywając wzroku od czytanej książki i odkładałeś ją dopiero po
przeczytaniu ostatniej strony).

W przypadku czytania motywacja odgrywa bardzo ważną rolę,

gdyż warunkuje właściwą koncentrację, rozumienie tego, co się czyta,
i zapamiętywanie. Pobudzisz lub wzmocnisz swoją motywację, gdy
przed lekturą zadasz sobie pytanie: — Co ja zyskam, czytając ten
tekst?

ZAPAMIĘTAJ: Zadawanie sobie przed lekturą pytania: — CO JA

ZYSKAM, CZYTAJĄC TEN TEKST? uświadomi

ci cele lektury i zmobilizuje do efektywnego czytania

z zaangażowaniem.

Jeśli zaś w trakcie lektury przyłapiesz się na tym, że czytasz bez

zainteresowania i twój wzrok bezmyślnie prześlizguje po linijkach

czytanego tekstu, to zadaj sobie pytanie: — Dlaczego ja to czytam?

i rzecz jasna odpowiedz sobie na nie.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli w czasie czytania bez zainteresowania odpowiesz

sobie na pytanie: DLACZEGO JA TO CZYTAM?
to być może poziom twojego zainteresowania wzroś-
nie. Jeśli nie, to przełóż lekturę (jeśli to możliwe) na
inny termin lub zrezygnuj z niej.

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

Jesteśmy umotywowani wewnętrznie, jeżeli wykonujemy coś sami

z siebie, a nie dlatego, że ktoś nam to nakazuje. Czytelnik umotywo-
wany wewnętrznie to taki, który czyta przede wszystkim dla przyjem-
ności i satysfakcji, a nie dla wyższych ocen, wyższych zarobków
i w ogóle jakichkolwiek nagród i wyróżnień. Nie znaczy to, że są one
nieistotne. Są jednak drugorzędne, gdyż nie stanowią celu samego
w sobie.

MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA

Impulsy do działania w przypadku motywacji zewnętrznej po-

chodzą od innych osób. Tymi osobami są nauczyciele czy wy-
kładowcy, którzy każą nam czytać podręczniki i inne książki, czy
też zwierzchnicy nakazujący lekturę bieżących przepisów. W wypadku
istnienia motywacji zewnętrznej równolegle pojawia się niekiedy
motywacja wewnętrzna. W naszym przykładzie będzie to chęć za-
liczenia klasówek, egzaminów, ukończenia szkoły, dobrego wyko-
nywanie pracy, aby nie stracić posady itp.

Motywacja wewnętrzna jest o wiele silniejsza niż zewnętrzna.

Ponadto ta druga wymaga od nas pewnej dojrzałości. Niełatwo jest
bowiem realizować takie cele, jak np. studiowanie czy uczenie się
języków obcych pod wpływem motywacji wypływającej od osób
postronnych.

Idealnym rozwiązaniem jest pokrywanie się motywacji wewnętrz-

nej i zewnętrznej, co ma na przykład miejsce w przypadku osób
wybierających kierunki studiów zgodnie z prywatnymi zainteresowa-
niami.

Jednak z praktycznego punktu widzenia ważne jest, żebyś w ogóle

był umotywowany do lektury.

ZAPAMIĘTAJ: Nie jest ważne, czy jesteś umotywowany do czytania

wewnętrznie czy zewnętrznie. Najważniejsze, żeby
było cokolwiek, co by cię do tej czynności mo-
bilizowało.

W wypadku motywacji zewnętrznej możesz ją pobudzać poprzez

nagradzanie siebie. Sprowadza się to do tego, że gdy nie jesteś
zbytnio zainteresowany lekturą, to obiecujesz sobie, że teraz skupisz
się na czytanym tekście, a w nagrodę tego samego wieczora wybie-
rzesz się do kina czy kupisz sobie jakiś drobiazg, który sprawi ci
przyjemność.

ZAPAMIĘTAJ: Korzystaj z metody nagradzania siebie, aby pobudzić

lub wzmocnić swoją motywację do czytania.

RADY DLA CZYTELNIKÓW

NIEUMOTYWO WANYCH

Przede wszystkim zmień swoje nastawienie do czytania, w czym

bardzo ci pomogą wiadomości zawarte w rozdziale „Rola pozytywnej
samooceny". Regularnie powtarzaj zawarte tam afirmacje i uważaj się
za bardzo dobrego czytelnika. Skorzystaj też z następujących rad:

•

Sięgaj po różnego rodzaju lekturę (autobiografie, poezję, science
fiction, poradniki, opowiadania humorystyczne), a także staraj się
czytać różnych autorów. W ten sposób unikniesz zniechęcającej
monotonii. Pomocą w zakresie doboru lektur mogą ci służyć
bibliotekarze (zaplanuj sobie jeden dzień w tygodniu na odwiedzenie
biblioteki i chodź do niej regularnie), księgarze i znajomi, którzy
mogą ci polecić jakąś ciekawą książkę.

•

Wybierz się na jakieś spotkanie z autorem, kup jego książkę
i poproś go o autograf.

•

Jeśli zainteresowała cię jakaś filmowa adaptacja książki, to koniecz-
nie przeczytaj literacki pierwowzór.

•

Zacznij uczestniczyć w „radiowych lekturach". Profesjonalny
lektor może otworzyć ci oczy na wartości i urodę dobrej
literatury.

•

Jeśli coś cię szczególnie interesuje, to zacznij kupować wszystkie
dostępne książki na dany temat. I nie martw się, że nie jesteś
w stanie czytać ich na bieżąco. Samo kolekcjonowanie i przeg-
lądanie interesujących książek wyrobi w tobie zamiłowanie do

lektury. Z czasem wszystkie te książki przeczytasz i stopniowo
czytanie wejdzie ci w nawyk. '"' • Jeśli nie masz nawyku czytania, na
początek wybieraj książki lekkie i łatwe, które można czytać szybko,
bez większego zagłębiania się w treść. Do tego rodzaju lektury
ś

wietnie nadają się zbiory anegdot lub nawet bajki. Staraj się, aby to

były książki z czytelnym drukiem oraz dobrze sklejone.

• Jeśli do lektury przystępujesz bez przekonania, to otwórz książkę

na przypadkowej stronie pierwszego rozdziału i czytaj. Jeśli lektura
po kilku ustępach przestanie cię interesować, to zacznij powoli
przerzucać kartki, aż znajdziesz coś, co przykuje twoją uwagę.
Następnie wróć do opuszczonego tekstu i zacznij go czytać. Rób
tak, aż twoje zainteresowanie stanie się wystarczająco silne i prze-
czytasz pierwszy rozdział. Co prawda, w ten sposób będziesz
czytać od tyłu, ale to nie jest duży problem. Twój umysł sam
uporządkuje przyswojony materiał. Najważniejsze, że W OGÓLE
BĘDZIESZ CZYTAĆ.

RADA: Dodatkowe informacje na temat motywacji znajdziesz w książ-

ce Superumysl.

NIE ZAPOMINAJ posługiwać się podczas lektury „wskaźnikiem",

bo on też będzie cię motywować do czytania.

ROZDZIAŁ IX

KONCENTRACJA

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Docenisz rolę koncentracji w trakcie czytania.

• Nauczysz się eliminować zakłócenia wewnętrzne.

• Przekonasz się, że w czasie czytania warto pić niewielkie ilości
czystej, świeżej wody.

• Dowiesz się, jak radzić sobie z zakłóceniami zewnętrznymi.

•

*

Przyswoisz sobie kilka dobrych rad na poprawienie

koncentracji.

•

KONCENTRACJA

Aby czytać supersprawnie, musisz koncentrować się na lekturze.

Jeśli nie skierujesz swoich myśli na znajdujące się w tekście idee (nie
tylko słowa i zdania!), to będziesz bezmyślnie przewracać kartki i po
jakimś czasie zadasz sobie pytanie: „O czym właściwie jest ta książka?"
I co gorsza, nie będziesz w stanie odpowiedzieć.

ZAPAMIĘTAJ: Superczytelnik przystępuje do czytania skupiony

i utrzymuje ten stan przez cały czas lektury. Aby

utrzymywać właściwy poziom koncentracji, powinieneś kontrolować
swoją uwagę i kierować ją na czytanie. Skuteczność kontrolowania uwagi
zależy od tego, czy uświadamiamy sobie i właściwie rozpoznajemy
zakłócenia. Rozpoznane zakłócenia można wyeliminować lub „zneutrali-
zować". Natomiast skuteczność kierowania uwagi zależy od twojej
motywacji, tj. konkretnych celów, jakie dzięki lekturze chcesz osiągnąć.
Motywacja, odgrywająca bardzo ważną rolę w procesie czytania, została
szeroko omówiona w poprzednim rozdziale. Wracając zaś do zakłóceń
utrudniających lekturę, możemy je podzielić na:

•

Wewnętrzne

•

Zewnętrzne.

ZAKŁÓCENIA WEWNĘTRZNE

Ź

ródłem zakłóceń wewnętrznych może być twoja choroba, depresja,

zdenerwowanie, zły nawyk pozwalania myślom na bujanie w obłokach.

Każde z tych zakłóceń jesteś w stanie wyeliminować, zwłaszcza jeśli
sobie uświadomisz, że koncentracja, czyli zdolność do skupiania umysłu
na jednej czynności, nie jest talentem, lecz wyćwiczoną umiejętnością.

T

'/ZAPAMIĘTAJ: Koncentracja to wyćwiczona umiejętność zachowy-

wania dyscypliny, a nie talent, z którym się rodzimy. Jak można

eliminować zakłócenia wewnętrzne? W przypadku niedyspozycji

fizycznej, rzecz jasna, bez zbędnego zwlekania należy udać się do

lekarza. Jeśli zaś chodzi o przygnębienie czy apatię, której efektem

jest obojętność niemalże na wszystko, a więc i na to, co czytasz,

to wstępnie powinieneś ożywić swoje ciało poprzez ćwiczenia '

gimnastyczne. Ponadto przeanalizuj przyczyny twojej kondycji psychi-

cznej i ewentualnie zastosuj odpowiednie środki terapeutyczne.

RADA: Więcej praktycznych rad, jak skutecznie radzić sobie z przy

gnębieniem — wrogiem aktywnego, efektywnego czytania,
i

znajdziesz w książce Superpamięć.

Zdenerwowanie to stan wykluczający koncentrację. Człowiek

zdenerwowany

jest

niespokojny,

a

superczytanie

wymaga

opanowania . i skupienia. Poza tym czytanie jest specyficzną czynnością
wymagającą l aktywności umysłu i bierności ciała. A człowiek
zdenerwowany nie | tylko nie odznacza się sprawnością intelektualną
(za dużo myśli naraz), | ale i wykazuje nadmierną aktywność ruchową.
Aby uwolnić się od tych ^ograniczeń, należy spalić nadmiar energii
(ćwiczenia gimnastyczne) jj aktywizującej ciało, a poprzez relaks
ukoić niespokojny umysł.

ZAPAMIĘTAJ: Relaks jest najskuteczniejszym sposobem na wpro-
wadzenie się przed lekturą w stan koncentracji. Bardzo skuteczną
namiastką relaksu jest wykonywanie głębokich, powolnych,
rytmicznych oddechów. Relaks i ćwiczenia gimnastyczne w procesie
superczytania są bardzo istotne i dlatego zostały omówione w
odrębnym rozdziale („Relaks").

RADA: Więcej praktycznych rad, jak skutecznie radzić sobie ze

zdenerwowaniem, bardzo groźnym wrogiem aktywnego, efektywnego

czytania, znajdziesz w książce Superumysl. Jeśli w trakcie lektury

twoje myśli zaczynają bujać w obłokach, czego jednoznacznym

przejawem będzie stwierdzenie, że niewiele ; pamiętasz z tego, co

przeczytałeś, to powinieneś zaprzestać czytania i wyśledzić przyczyny

dekoncentracji (jeśli taki stan przytrafia ci się dość | często, to przyczyny

twoich „marzeń na jawie" zapisuj i poddawaj

analizie). Im szybciej zorientujesz się, że twoje myśli nie „trzymają się"
linijki czytanego tekstu, tym łatwiej będzie ci z powrotem powrócić do
stanu skupienia. Jeśli natomiast stan dekoncentracji trwał dłużej, to
wstań, pochodź trochę po pomieszczeniu, w którym czytasz, wykonaj
jakąś krótkotrwałą czynność, napij się czegoś, a. w szczególności
dobrej, świeżej wody.

ZAPAMIĘTAJ: Częste picie niewielkich ilości wody bardzo zmniejsza

zmęczene umysłu, i dzięki temu poprawia koncentrację.

Musisz sobie uświadomić, że jeśli w trakcie czytania wystąpi

dekoncentracja, to najważniejsze jest przedsięwzięcie jakichś, rzecz

jasna skutecznych kroków. Błędem jest powiedzenie sobie „Nie mogę

się skoncentrować" i zaprzestanie czytania. W ten sposób obniżasz

swoją ogólną koncentrację i co za tym idzie, siłę woli.

RADA: Szczegółowe, praktyczne techniki na koncentrację, bardzo

przydatne w czasie lektury, znajdziesz w książce Superumysl.

ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNE

Ź

ródłem zakłóceń koncentracji mogą być bodźce pochodzące ze

ś

rodowiska zewnętrznego, oddziałujące na słuch, wzrok i... powonienie.

Zakłócenia słuchowe to różnego rodzaju głośne dźwięki dochodzące

z zewnątrz lub występujące w pomieszczeniu, w którym czytasz.
Sposobem na zakłócenia zewnętrzne jest wyeliminowanie ich (za-
mknięcie okna, włożenie do uszu stoperów itp.) lub... przyzwyczajenie
się. Ta ostatnia rada wielu czytelnikom może wydać się dziwaczna, ale
gdy weźmiemy pod uwagę ludzi mieszkających blisko lotniska czy
torów kolejowych, że nie wspomnę o stacji pogotowia ratunkowego,
to łatwo zrozumiemy, iż ignorowanie występujących tam hałasów jest
jedynym sposobem, by życie nie stało się udręką.

Ź

ródłem zakłóceń wzrokowych mogą być: włączony telewizor, okno

znajdujące się w polu widzenia, w przypadku czytelni inni czytelnicy.

ZAPAMIĘTAJ: Najlepszą metodą na uzyskiwanie i utrzymywanie

stanu koncentracji jest skupienie się w jednym czasie
na jednym zadaniu.

Musisz się też zdecydować: albo oglądasz telewizję i odkładasz

czytanie na później, albo wyłączasz telewizor i czytasz w skupieniu.

Jeśli rozprasza cię widok za oknem, to usiądź tak, aby twoje oczy
skierowane były na ścianę. Jeśli zaś chodzi o czytelnię, to zdyscyplinuj
się, przypominając sobie po co właściwie do niej przyszedłeś.
Intensywne rejestrowanie dobiegających zapachów (zwłaszcza tych
apetycznych) świadczy głównie o tym, że jesteś głodny. Przerwij więc
czytanie, przekąś coś i po niezbyt długiej przerwie powróć do lektury.

DODATKOWE RADY NA POPRĄ WIENIE

KONCENTRACJI

1. Wykonuj ćwiczenia gimnastyczne.

Szczególnie jest to ważne przed dłuższą sesją czytelniczą lub

lekturą trudnego tekstu. Spacer, jazda na rowerze czy w szczególności
„gimnastyka umysłu" wykonana bezpośrednio przed czytaniem są jak
najbardziej wskazane i skuteczne. „Spalenie" w ten sposób nadmiaru
energii aktywizującej ciało sprawi, że pozostałą energię będziesz mógł
bez przeszkód skierować na procesy psychiczne i intelektualne.

2. Czytaj we właściwym (a najlepiej stałym) miejscu.

Czytanie to czynność, którą najlepiej wykonywać w samotności.

Znajdź sobie spokojne miejsce odizolowane od zakłóceń zewnętrznych.
Czytanie przy biurku we własnym pokoju oraz w czytelni lub w pokoju
cichej nauki w akademiku jest jak najbardziej wskazane. Idealnym
rozwiązaniem jest czytanie zawsze w tym samym miejscu. Dzięki temu
twój mózg kojarzy miejsce z planowaną czynnością i niczym komputer
programuje się na efektywne czytanie.

3. W miejscu przeznaczonym do czytania zajmuj się tylko lekturą.
Tam, gdzie czytasz, nie pisz listów, nie rozwiązuj krzyżówek. Rada

ta, podobnie jak poprzednia, dotyczy głównie uczniów i studentów.
Zastosowanie się do niej w jeszcze większym stopniu sprzyja pro-
gramowaniu mózgu na superczytanie.

4. W trakcie lektury rób zaplanowane wcześniej przerwy.

Gdy planujesz dłuższe czytanie, to z góry zaplanuj też przerwy,

które są konieczne, gdyż w trakcie czytania poziom twojej koncentracji
stopniowo się obniża. Jak często robić przerwy, wspomniałem w roz-
dziale „Czynniki warunkujące superczytanie", a jak je wykorzystać,
w rozdziale „Relaks".

5. Przystępuj do lektury z silną motywacją.

Motywacja wiąże się nierozłącznie z celem, który chcesz osiągnąć

oraz z tematem lektury — zgodnym z zainteresowaniami bądź nie.

Możesz ją znacznie pobudzić, dokonując przed lekturą umiejętnego
przeglądu. Dostarczy ci on informacji, czego możesz się spodziewać
po lekturze oraz umożliwi sformułowanie pytań (w podręcznikach
można je znaleźć na końcu każdego rozdziału), na które w trakcie
czytania, skoncentrowany, będziesz szukać odpowiedzi.

6. Unikaj mówienia sobie, że czytasz dlatego, że ktoś ci kazał.
Wszystko, co robimy pod przymusem, robimy niechętnie. Staraj

się nie myśleć o tym, że czytasz, bo tak kazał nauczyciel, wy-
kładowca czy kierownik. Do czytania podchodź z nastawieniem,
ż

e robisz to dla siebie, nawet wtedy, gdy mobilizacja przyszła

z zewnątrz.

ZAPAMIĘTAJ: Mówienie sobie, iż się czyta dlatego, że ktoś tak

kazał, działa demobilizująco i czytanie jest nieefek-
tywne.

7. Czytaj w optymalnych dla ciebie porach dnia.

Generalnie ludzi możemy podzielić na:

—

skowronki, tzn. tych, którym uczenie się, koncentrowanie,

a więc i czytanie przychodzi o wiele łatwiej rano;

—

sowy, czyli tych, którzy lepiej się koncentrują i są bardziej

efektywni wieczorami czy nawet nocą.

Zorientuj się (jeśli jeszcze tego nie wiesz), do jakiej kategorii się

zaliczasz i czytaj w optymalnej dla siebie porze. Pamiętaj jednak, że
funkcjonowanie zegara biologicznego człowieka wymusza pewne
ograniczenia:

•

Czytając w nocy, nigdy nie przekraczaj godziny trzeciej, bo wtedy

nasz organizm bezwarunkowo musi odpoczywać.

•

Staraj się nie czytać bezpośrednio po godzinie trzynastej, gdyż

wtedy we krwi jest coraz mniej glikogenu i narasta znużenie.

RADA: Więcej praktycznych rad i wskazówek dotyczących poprawy

koncentracji znajdziesz w książce Superumysl.

INFORMACJA: Ze względu na kapitalne znaczenie koncentracji dla

procesów uczenia się i efektywnego wykonywania
jakiejkolwiek innej czynności napiszę o niej odrębną
książkę.

NIE ZAPOMINAJ o posługiwaniu się w trakcie lektury „wskaź-

nikiem", gdyż używanie go też stanowi skuteczny
ś

rodek na poprawę twojej koncentracji.

ROZDZIAŁ X

RELAKS I GIMNASTYKA UMYSŁU

Co zyskasz, czytając ten rozdział

Uświadomisz sobie znaczenie relaksu dla sprawnego, szybkiego

czytania.

Nauczysz się wykonywania prostych, lecz bardzo skutecznych

ć

wiczeń oddechowych.

Poznasz ćwiczenia z zakresu tzw. gimnastyki umysłu służące:

—

koordynacji obydwu półkul mózgowych podczas czytania,

—

usprawnieniu czytania na głos,

—

lepszemu rozumieniu czytanych tekstów,

—

poprawieniu tempa czytania.

> Opanujesz ćwiczenia pozwalające relaksować oczy, barki

i ramiona.

RELAKS I GIMNASTYKA UMYSŁU

Osoba zdenerwowana, spięta czy zestresowana ma niewielkie szansę

na to, by jakąkolwiek czynność wykonać dobrze. Jednak relaksowanie
się nie jest czymś, co przychodzi nam automatycznie, tak jak od-
dychanie i w związku z tym trzeba się go nauczyć.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli opanujesz sztukę relaksowania się przed lekturą

i utrzymywania stanu spokojnej koncentracji w trakcie

czytania, to automatycznie będziesz czytać szybciej,

lepiej rozumieć i zapamiętywać czytany materiał.

Relaks wg najprostszej definicji to stan, w którym mięśnie twojego

ciała są rozluźnione, a ty sam jesteś spokojny, lecz w stanie gotowości

do działania. Zanim powiemy na ten temat więcej, mała, ale istotna

uwaga. Trzeba wiedzieć, że istnieje ściśle określona, preferowana do

czytania pozycja, pozwalająca utrzymać przez dłuższy czas stan relaksu,

uzyskany między innymi dzięki ćwiczeniom, o których będzie mowa

w dalszej części tego rozdziału.

ZAPAMIĘTAJ: Czytając siedź prosto, z rozluźnionymi ramionami,

na krześle z oparciem, z książką czy innym materiałem do czytania

leżącym płasko na stole lub trzymanym w rękach i opartym o blat

biurka Staraj się, aby czytanie w takiej pozycji stało się twoim

nawykiem,

szczególnie jeśli jesteś uczniem czy studentem i dużo czasu spędzasz

nad książkami.

W procesie relaksowania ważną rolę odgrywa głębokie oddychanie.

Poniżej proponuję proste, lecz bardzo skuteczne ćwiczenie oddechowe,

które pozwoli ci ukoić umysł i uwolnić ciało od napięcia.

PROSTE ĆWICZENIE ODDECHOWE

Może ono mieć dwie odmiany:

1)

z wykorzystaniem słów: „napięcie", „relaks",

2)

z liczeniem do dziesięciu.

1. Powtarzając w myślach słowo „napięcie", zrób głęboki, powo-

|ny wydech, wypychając powietrze z płuc. Napnij przeponę brzusz-
ną, wciągając żołądek. Pozbądź się z ciała wszystkich napięć.
Podczas wykonywania wydechu wsłuchuj się w odgłosy uchodzącego
powietrza.

3 Powtarzając w myślach słowo „relaks", powoli wypełnij klatkę
piersiową powietrzem. Rozciągaj w tym czasie przeponę brzuszną.
Zamknij oczy i powtarzaj te czynności dotąd, aż poczujesz się
zrelaksowany. „Napięcie" wydychasz, „relaks" wdychasz. W trakcie
tego ćwiczenia nie myśl o niczym, tylko skup się na głębokim
oddychaniu. Jeśli pojawi się jakaś myśl, to nie odganiaj jej natrętnie,
lecz pozwól, aby sama odpłynęła.

2. Drugi wariant tego ćwiczenia (z liczeniem do dziesięciu) spro-
wadza się do tego, że robisz na przemian głębokie wdechy i wydechy,
ale zarówno nabierając powietrza, jak i wydychając je z płuc wolno
liczysz do dziesięciu.

ZAPAMIĘTAJ: Głębokie oddychanie stanowi jeden z najprostszych

i najskuteczniejszych sposobów na szybkie zrelak-
sowanie się.

Przedstawione wyżej proste ćwiczenie oddechowe można wykony-

wać zarówno przed przystąpieniem do czytania, jak i w czasie
przerwy, najlepiej przy uchylonym oknie, aby mieć dopływ świeżego,
bogatego w tlen powietrza. Skoro jednak tytuł książki brzmi
Superczytanie, to powinny się w niej znaleźć superćwiczenia relak-
sacyjne. I tak rzeczywiście będzie. Ćwiczenia, które zaraz przed-
stawię, pochodzą z książki Brain Gym — Paul E. Dennison and Gail
E. Dennison, poświęconej tzw. kinezjologii edukacyjnej, wykorzys-
tywanej z coraz większym powodzeniem przez nauczycieli na całym
ś

wiecie. Już sam tytuł Brain Gym (gimnastyka umysłu), jednoznacz-

nie wyjaśnia charakter i przeznaczenie zawartych w niej ćwiczeń.

Wybrane ćwiczenia podzieliłem na następujące grupy:

I.

Służące koordynacji półkul mózgowych

II.

Usprawniające czytanie na głos

III.

Przyczyniające się do lepszego rozumienia czytanych tekstów

IV.

Sprzyjające szybszemu czytaniu.

ĆWICZENIA SŁUŻĄCE KOORDYNACJI

PÓŁKUL MÓZGOWYCH

Mózg ludzki składa się z dwóch części: lewej — analitycznej i prawej

— twórczej. Części te zazwyczaj nie są wykorzystywane równomiernie
i u większości osób zdecydowanie częściej aktywna jest półkula lewa. Nie
znaczy to jednak, że nie możemy tego zmienić. Jest to możliwe dlatego, że
lewa półkula jest aktywna, gdy używasz prawej części swojego ciała,
a używanie lewej części ciała uaktywnia półkulę prawą. Idealny stan jest
wtedy, gdy obydwie półkule są aktywne równocześnie. Dzięki wykony-
waniu ćwiczeń koordynacyjnych bardzo łatwo zbliżysz się do tego ideału.

RADA: Osoby zainteresowane funkcjonowaniem mózgu, a w szcze-

gólności specjalizacją półkul mózgowych odsyłam do książki
Superumysl. A oto ćwiczenia koordynacyjne:

•

Przyciski mózgowe (ang. brain buttons)

•

Naprzemienne wymachiwanie (ang. cross crawl)

•

Leniwa ósemka (ang. lazy 8 s).

PRZYCISKI MÓZGOWE

Trzymając dłoń jednej ręki na pępku, drugą masujesz przyciski

mózgowe, stanowiące miękkie tkanki znajdujące się poniżej obojczyka,
po lewej i prawej stronie mostka.

Wskazania:

—

Punkty te (przycisku i pępka) należy stymulować równocześnie

przez 20-30 sekund, następnie zamienić ręce miejscami i kontynuować
ć

wiczenie przez następne 20-30 sekund.

—

W trakcie trzymania dłoni na tych punktach należy sobie

wyobrazić, że do nosa ma się przymocowany pędzelek i tym pędzelkiem
rysuje się na suficie leżącą ósemkę (znak nieskończoności). Jest to
bardzo dobre ćwiczenie dla oczu.

Ć

wiczenie to pobudza równocześnie obie części mózgu, więc stanowi

idealną rozgrzewkę przed czytaniem. Wskazania:

— Ćwiczenie to możesz wykonywać w pozycji siedzącej, podnosząc

równocześnie przeciwstawną rękę i nogę.

— Znajdując się w pozycji stojącej, podnoś i zginaj na przemian

nogi, dotykając stopy przeciwstawną ręką.

—

Uzyskasz lepsze efekty, wykonując to ćwiczenie przy muzyce.

Nie ograniczaj się do dwóch podanych przeze mnie
wariantów,
wypróbuj różne kombinacje.

—

Wykonuj to ćwiczenie przynajmniej przez minutę.

LENIWA ÓSEMKA

Ć

wiczenie to polega na rysowaniu w powietrzu lub na tablicy

szkolnej dużej położonej ósemki (symbolu nieskończoności). Rysowa-
nie „leniwej ósemki" umożliwia czytelnikowi aktywację zarówno
prawego, jak i lewego oka i integrację prawego i lewego pola
wizualnego.

Wskazania:

—

„Narysuj" ósemkę trzy razy prawą ręką, trzy razy lewą i na

koniec trzy razy obydwiema rękami.

—

W trakcie „rysowania" śledź oczami ruchy rąk. Głowa będzie

się poruszać powoli i rozluźnisz mięśnie szyi.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE CZYTANIE

NA GŁOS

•

Ziewanie z energią (ang. the energy yawn)

•

Naprzemienne wymachiwanie (omówione powyżej)

•

Obroty szyi (ang. neck rolls)

NAPRZEMIENNE WYMACHIWANIE

Jest to ćwiczenie podobne do maszerowania w miejscu. Polega na

tym, że na przemian wykonuje się ruch jedną ręką i przeciwną nogą.

ZIEWANIE Z ENERGIĄ

Otwórz szeroko buzię i udawaj, że ziewasz. Równocześnie koniusz-

kami palców dotknij miejsc na szczękach, w których czujesz napięcie.

Wydawaj głęboki i głośny odgłos ziewania, pozbywając się w ten
sposób jakiegokolwiek napięcia szczęk.

Ziewanie z energią rozluźnia nie tylko szczęki, ale i mięśnie głowy.

Wskazanie:

— Wykonaj ćwiczenie 3-6 razy.

OBROTY SZYI

Oddychaj głęboko, rozluźnij ramiona i opuść głowę. Pozwól twojej

głowie, aby obracała się powoli z boku na bok, a ty w tym czasie
„wydychaj" jakiekolwiek napięcie.

Obroty szyi relaksują ją i uwalniają napięcia uniemożliwiające

wizualną koordynację. Wykonywane przed czytaniem pozytywnie
wpływają na skoordynowane widzenia i obuuszne słyszenie.

Wskazania:

—

Uwolnij napięcie ramion poprzez obroty głową przy pod

niesionych ramionach, a następnie przy opuszczonych.

—

Wykonaj obroty z otwartymi oczami, a później z zamknięty

mi — po 3 razy każde.

ZGINANIE STOPY

Siedząc na krześle, załóż jedną nogę na drugą tak, aby na kolanie

znajdowała się łydka drugiej nogi. Następnie chwyć obydwiema
rękarni miękkie miejsca na kostce, łydce lub pod kolanem leżącej na
kolanie nogi, a równocześnie odginaj i przyginaj stopę tej nogi.

Wskazanie:

— Wykonuj to ćwiczenie przez 30-60 sekund dla każdej nogi.

IĆWICZENIA SPRZYJAJĄCE SZYBSZEMU

CZYTANIU

* Leniwa ósemka (omówiona wcześniej) * Naprzemienne
wymachiwanie (omówione wcześniej) • Pompowanie łydką
(omówione wcześniej) * Sowa (ang. the owl)

ĆWICZENIA PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ

DO LEPSZEGO ROZUMIENIA CZYTANYCH

TEKSTÓW

•

Pompowanie łydką (ang. the calf pump)

•

Zginanie stopy (ang. the footflex)

POMPO W ANIE Ł YDKĄ

Stań i oprzyj się dłońmi o ścianę lub oparcie krzesła. Następnie jedną

nogę wysuń do przodu i ugnij w kolanie, a drugą, wyprostowaną, cofnij
do tyłu tak, aby twoje plecy i wycofana noga stanowiły jedną linię.

Wskazania:

—

W trakcie wdechu naciskaj piętą wycofanej nogi w dół, a wraz

z wydechem rozluźnij ją.

—

Wykonaj to ćwiczenie od 3-6 razy dla każdej nogi.

SOWA

Chwyć ręką za przeciwległe ramię i delikatnie naciśnij jego mięśnie.

ekręć głowę tak, abyś mógł patrzeć do tyłu poza ramię trzymającej

ręki. Oddychaj głęboko i łagodnie wykonaj powolny obrót głową
do przeciwnego ramienia. Popatrz za siebie poprzez ramię. Opuść
podbródek do piersi i oddychaj głęboko, relaksując mięśnie szyi
i ramion.

Wskazanie:

— Wykonaj to ćwiczenie po 3 razy dla każdej ręki, naprzemiennie.

RADA: Podane ćwiczenia wykonuj przed czytaniem i w trakcie przerw.

ĆWICZENIA DODATKOWE

•

Ć

wiczenia relaksujące oczy

•

Ć

wiczenia relaksujące barki i ramiona

Ć

WICZENIA RELAKSUJĄCE OCZY

1. Gdy w trakcie lektury odczuwasz zmęczenie oczu, to zrób

krótką przerwę, w czasie której pocieraj o siebie dłońmi tak, aby stały
się gorące. Przyłóż dłonie do twarzy, zakrywając nimi całkowicie oczy.
Rozluźnij się, stosując głębokie oddychanie. Możesz na tym poprzestać
lub kontynuować ćwiczenie, realizując jego pełną, trudniejszą do
wykonania wersję.

A oto kontynuacja:

Oczyść swój umysł z jakichkolwiek myśli. Wyobraź sobie, że

znajdujesz się w miejscu pełnym pogody i harmonii, najlepiej nad
morzem. Niech ci się udzieli nastrój tego miejsca. Zakreśl oczami
szeroki łuk, aby widzieć dokładnie całą scenę. Pozwól twoim oczom,
aby poruszały się w rytm przypływu i odpływu morza. Porusz gałkami
oczu w górę i w dół, z boku na bok i po przekątnej. W ten sposób
całkowicie zniknie napięcie mięśni oczu.

2. W czasie krótkiej przerwy pozwól swoim oczom odpocząć

i popatrz jak najdalej przez okno, najlepiej na jakiś krajobraz.

ROZDZIAŁ XI

PLANOWANIE CZASU NA CZYTANIE

Ć

WICZENIA RELAKSUJĄCE BARKI

i

RAMIONA

1.

Gdy poczujesz narastające napięcie w barkach, to zrób krótką

przerwę, a w jej trakcie napinaj i rozluźniaj barki. Jednocześnie unieś
głowę i lekko odchyl ją do tyłu. Powtórz te ruchy kilkakrotnie.

2.

Sowa (omówiona wcześniej)

3.

Obroty szyi (omówione wcześniej)

NIE ZAPOMNIJ od czasu do czasu zrelaksować dłoni, w której

trzymasz „wskaźnik". W tym celu rozluźnij prze-
gub i wymachuj dłonią przez około 10 sekund.
Po tym ćwiczeniu ruch „wskaźnika" będzie płyn-
niejszy.

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Uświadomisz sobie, jak ważne jest planowanie swojego czasu.

•

Wykonasz niezwykle praktyczne zadanie.

•

Ustalisz terminy regularnego czytania.

•

Nauczysz się racjonalnie organizować sesje czytelnicze.

•

Nabędziesz umiejętności efektywnego wykorzystywania czasu

przeznaczonego na czytanie.

PLANOWANIE CZASU NA CZYTANIE

uwzględniając w notatkach czas ich trwania. Rób to
codziennie (tak, codziennie!) przynajmniej przez tydzień.
Po tym okresie dokonaj analizy wykorzystania swego
czasu. Będziesz niemile zaskoczony, stwierdziwszy ile go
marnotrawisz.

Po wykonaniu tego praktycznego zadania, które nawiasem mówiąc

niejednego rozkojarzonego czytelnika przemieni w energicznego czło-
wieka czynu, bez problemów wytropisz jedną lub dwie jałowe godziny.
Bezzwłocznie przeznacz je na codzienne czytanie.

Samo przeczytanie lub co gorsza pobieżne przejrzenie niniejszego

poradnika niewiele ci da. Jeśli naprawdę chcesz poprawić swoje
umiejętności czytelnicze i masz ambicje stać się superczytelnikiem, to
powinieneś na dobre zaprzyjaźnić się z tą książką i często do niej
zaglądać. Zawarte w niej rady i techniki należy zastosować w praktyce.
I aby to zrobić skutecznie, trzeba wygospodarować w rozkładzie dnia
czas na czytanie. Jeśli zaś znalezienie tego czasu jest dla ciebie trudne,
to koniecznie musisz przemyśleć organizację swoich czynności w ciągu
dnia, tygodnia, miesiąca. Przypomnę ci to, co zapewne niejeden raz już
słyszałeś. Ludzie sukcesu to ci, którzy dobrze organizują swój czas
i efektywnie nim gospodarują. Ty też możesz zwiększyć swoje szansę
na życiowy sukces, jeśli właściwie zaplanujesz czas, rezerwując w nim
miejsce na czytanie. Czas poświęcony na ćwiczenie sprawności czytel-
niczej będzie inwestycją, która szybko ci się zwróci. Dzięki niej
jakakolwiek lektura będzie w przyszłości zajmować ci mniej czasu,
a równocześnie w tym samym czasie przeczytasz o wiele więcej. Dzięki
temu staniesz się lepszym uczniem, studentem, podwyższysz swoje
kwalifikacje, zwiększysz szansę na uzyskanie lepszej pracy itp.

OD CZEGO ROZPOCZĄĆ PLANOWANIE CZASU

NA CZYTANIE?

Najlepiej od pouczającego doświadczenia.

ZADANIE: Zacznij od dzisiaj (najpóźniej od jutra) rejestrować

wszystkie czynności, jakie wykonujesz w ciągu dnia,

NA JAKIE GODZINY ZAPLANOWAĆ CZYTANIE?

W praktyce nie istnieje coś takiego jak optymalny, taki sam dla

wszystkich, czas na czytanie. Nasze organizmy regulowane przez
zegary biologiczne funkcjonują różnie. Ale dla każdego z nas jest
regułą, że mamy szczyty i dołki energetyczne, to znaczy pory dnia,
w których poziom energii życiowej bywa wysoki lub niski. Każdy
z nas mniej więcej potrafi je określić. Jeśli akurat wygospodarujesz
czas wolny podczas swojego szczytu energetycznego, to będzie roz-
wiązanie idealne. Jeśli natomiast nie jesteś w stanie tego uczynić, to
mając do wyboru różne wolne przedziały czasowe w ciągu dnia,
zdecyduj się na jeden z nich, biorąc pod uwagę rady i informacje
zawarte w rozdziale „Koncentracja".

Gdy natomiast będziesz dysponować tylko jednym wolnym prze-

działem czasowym, to skwapliwie zarezerwuj go na regularne czytanie
i nie przejmuj się porą dnia.

CO UWZGLĘDNIĆ PRZY PLANOWANIU

SYSTEMATYCZNEGO CZYTANIA?

Zaplanuj:

—

ile czasu przeznaczysz każdego dnia na czytanie w określonym

przedziale czasowym;

—

ile stron przeczytasz (z upływem czasu zwiększaj liczbę za

planowanych do przeczytania stron);

—

ile zrobisz przerw (w zależności od charakteru czytanego

materiału przerwa po 30 minutach — przy tekście wymagającym
skupienia, po 45 minutach — przy tekście łatwiejszym i po 60

minutach — przy czytaniu dla rozrywki). Jeśli akcja czytanej powieści
tak cię wciągnie, że w ciągu 2-godzinnej sesji czytelniczej nie zrobisz
ż

adnej przerwy, to nie będzie wielki błąd. Przerwa powinna trwać

ok. 5 minut. Dłuższa spowoduje, że trudno ci się będzie z powrotem
skupić na lekturze.

JAK EFEKTYWNIE WYKORZYSTAĆ

ZAPLANOWANĄ SESJĘ CZYTELNICZĄ?

Przede wszystkim odbywaj ją codziennie. Nie pozwalaj sobie na

ż

adne dni wolne od czytania. Jeśli po tygodniu lub dwóch lekkomyślnie

zrobisz sobie kilka dni przerwy, to istnieje duże ryzyko, że powrócisz
do początkowego poziomu swojego czytania i co za tym idzie do złych
nawyków czytelniczych.

Sesja czytelnicza powinna trwać przynajmniej jedną godzinę,

a optymalnie dwie godziny.

RADA: Bądź realistą. Jeśli czujesz, że dwie godziny będzie ci trudno

wygospodarować, to zaplanuj jedną i wykorzystaj ją jak
najefektywniej. Do efektywnego wykorzystania czasu
przeznaczonego na czytanie

przyczyni się:

—

racjonalny stosunek do czytania (przede wszystkim rozpoczy-

nanie lektury do przeglądu);

—

ambitne podejście do czytania (jeśli przeczytasz zaplanowaną

liczbę stron przed czasem, to zrób krótką przerwę i czytaj dalej);

—

właściwie przeprowadzony relaks przed, w trakcie i po lekturze

(patrz rozdział „Relaks");

—

przystąpienie do czytania z entuzjazmem (patrz rozdział „Mo-

tywacja");

—

właściwa koncentracja (patrz rozdział „Koncentracja");

—

nagradzanie się za coraz szybsze czytanie ze zrozumieniem

kupowaniem sobie... bardzo dobrych książek;

—

zajmowanie się w trakcie sesji czytelniczej tylko lekturą;

—

posługiwanie się „wskaźnikiem".

NIE ZAPOMNIJ zaplanować na jutro co najmniej godzinnego

czytania. I tak już codziennie, przez najbliższe 4-6
tygodni, odbywaj codzienną sesję czytelniczą.

ROZDZIAŁ XII

CELE CZYTANIA

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Uświadomisz sobie, że każdej lekturze przyświeca jakiś cel.

•

Zapoznasz się z celami i metodami czytania.

•

Przyswoisz sobie kilka dodatkowych rad pozwalających precy-

zyjnie ustalić cel lektury.

CELE CZYTANIA

Jeśli bierzesz do ręki tekst pisany, aby go przeczytać, to niewątpliwie

przyświeca ci jakiś cel. Jeden sięga po codzienną prasę zainteresowany
aktualnymi wydarzeniami w kraju czy na świecie, drugi przegląda
ogłoszenia z ofertami pracy, inny interesuje się aktualnym kursem
dolara, a jeszcze inny prognozą pogody. Zawsze przystępując do
czytania mamy jakiś cel, chociaż nie zawsze jasno go sobie uświada-
miamy. Jeśli jesteś uczniem czy studentem, to powinieneś podchodzić
do swoich lektur w sposób świadomy, gdyż czytanie bez wyraźnie
określonego celu jest nieefektywne. Żeby zrozumieć cokolwiek z tego,
co się czyta, to przede wszystkim należy wiedzieć, dlaczego się czyta.
To jest tak jak z maszerowaniem prosto do celu, według z góry
określonej trasy, lub z błąkaniem się to tu, to tam, bez zastanawiania
się dokąd właściwie zmierzamy. Metodą błąkania się również można
dotrzeć do oznaczonego na mapie celu, ale potrzeba na to bardzo
dużo czasu.

Możemy wyróżnić sześć zasadniczych celów czytania.

CELE CZYTANIA

1.

Odszukanie określonej informacji

2.

Wyłowienie istotnych szczegółów

3.

Wyszukanie odpowiedzi na określone pytania

4.

Dokonanie oceny tego, co się czyta

5.

Praktyczne wykorzystanie uzyskanych informacji

6.

Relaksująca podróż do świata literackiej fikcji

Cel czytania powinien określać metodę, czyli sposób, w jaki

czytasz. Istnieją trzy podstawowe metody czytania, które szczegółowo
zostały omówione w oddzielnych rozdziałach:

•

Czytanie pobieżne, umożliwiające ogólną orientację w tekście.

•

Czytanie wybiórcze koncentrujące się na znalezieniu określonej

informacji, która np. może być poszukiwaną przez nas odpowiedzią

na pytania.

• Czytanie uważne zakładające rozpoznawanie koncepcji i idei

wymagających dogłębnej analizy.

Pozostaje powiedzieć słów kilka o CZYTANIU DLA PRZYJE-

MNOŚCI. Kiedy czytasz dla przyjemności, nie jest istotne, czy
robisz to szybko czy wolno, i na co zwracasz uwagę. Ty wiesz
najlepiej, jakiego rodzaju przyjemności oczekujesz. Dla jednych
ź

ródłem czytelniczej satysfakcji jest zajmująca akcja (wtedy warto

czytać szybko), dla innych wrażenia artystyczne związane z pięknym
stylem czy opisami przyrody (ci powinni czytać wolno). Najważniej-
sze, byś przyjemnie spędził czas. Warto jednak dodać, że teksty
literackie, czytane zazwyczaj dla przyjemności, to świetny poligon do
nauki szybkiego czytania (patrz rozdz. „Czytanie tekstów literac-
kich").

Gdy jednoznacznie określisz cel swojej lektury, to będzie dla ciebie

jasne, jaką metodą czytania masz się posłużyć. Oto przykłady.

Cel

Wyszukanie numeru

Zapoznanie się z najnowszymi
wydarzeniami

Wyszukanie i przeczytanie
artykułów

z

interesujących

dziedzin

Uzyskanie określonej wiedzy i
wyćwiczenie pamięci

Przyswojenie wiedzy z zakresu
chemii

Oderwanie się od realnego świata

Metoda

Czytanie wybiórcze

Czytanie pobieżne +
czytanie wybiórcze

Czytanie pobieżne +
czytanie dla przyjem-
ności

Czytanie uważne

Rodzaj lektury

Książka telefoniczna

Dziennik (gazeta
codzienna)

Czasopismo

Poradnik
Superpamięć

Podręcznik chemii

Powieść

Czytanie uważne

Czytanie dla przyjem-
ności

W sprecyzowaniu celu czytania pomaga:

•

Przeczytanie spisu treści książki.

•

Zapoznanie ze znajdującymi się na końcu każdego rozdziału

pytaniami.

•

Uważne przestudiowanie informacji o zawartości rozdziałów,

umieszczonej bezpośrednio przed nimi (tak jak w przypadku tej
książki).

•

Zapoznanie się ze znajdującym się na końcu książki indeksem.

•

Dokonanie wstępnego przeglądu książki.

•

Uświadomienie sobie wymagań czy też poleceń nauczyciela.

•

Uświadomienie sobie zakresu swoich obowiązków (w przypadku

lektury druków służbowych i dokumentów).

Uwaga!

Dodatkowe wskazówki, jak precyzować cele czytania, znajdziesz

w rozdziale „Motywacja".

ROZDZIAŁ XIII

DOKONYWANIE PRZEGLĄDU

(CZYTANIE POBIEŻNE)

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Dowiesz się, że przed czytaniem właściwym należy książkę

przejrzeć.

•

Nauczysz się sprawnie dokonywać przeglądu książki.

•

Uświadomisz sobie korzyści wynikające z przeprowadzania

przeglądu.

•

Przekonasz się, że przegląd skraca ogólny czas lektury.

DOKONYWANIE PRZEGLĄDU

(CZYTANIE POBIEŻNE)

W rozdziale „Cele czytania" zaznaczyłem, że jeśli cokolwiek czyta-

my, to zazwyczaj z jasno określonym, a więc świadomym, a czasami
z nie uświadamianym sobie celem. Szybkie, umiejętne czytanie można
porównać do mistrzowskiej jazdy na nartach. Na pewno zauważyłeś,
obserwując alpejczyków na zawodach Pucharu Świata, jak błyskawicz-
nie, niemalże na pamięć, prześlizgują się pomiędzy tyczkami wytyczają-
cymi trasę zjazdu. Są w stanie tak zjeżdżać dlatego, że przed wyrusze-
niem na trasę zapoznali się ze schematem ustawienia tyczek, a niektórzy
z nich dokonali w swojej wyobraźni kilku „treningowych przejazdów".
Zapoznanie się z warunkami, w których przyjdzie nam później działać,
bardzo często przyczynia się do osiągnięcia sukcesu.

Posłużę się jeszcze jednym przykładem. Wyruszając samochodem

w długą, nie znaną ci trasę, rozpracowujesz ją dokładnie na mapie,
analizując podstawowe jej odcinki; planując miejsca spożycia posiłków
czy postoju. Natomiast, gdy zabierasz się do czytania 200- czy 300--
stronicowej (a jest to dość długa „trasa" czytelnicza), to z marszu
zaczynasz czytać. Robisz to bez żadnego przygotowania! Bez ogólnego
nawet zorientowania się, jakich radości możesz oczekiwać i z jakimi
trudnościami powinieneś się liczyć w trakcie lektury.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz czytać supersprawnie, tj. maksymalnie

wykorzystywać czas przeznaczony na czytanie, to

pamiętaj o wstępnym zapoznaniu się z książką.

Dokonywanie przeglądu przygotowanego do czytania materiału

pisanego będzie dla ciebie tym, czym dla alpejczyka jest zapoznanie się

ze schematem ustawienia tyczek i pozwoli ci na zwinne „prześlizgiwanie

się" nie tylko pomiędzy wyrazami i linijkami czytanego tekstu, ale
lawet między zawartymi na stronicach ideami. Umożliwi ci on szybkie
wychwytywanie tych idei.

ZAPAMIĘTAJ: Przegląd dostarczy ci ogólnego obrazu czytanego

materiału przed jego lekturą, pozwoli sprecyzować cel czytania i
podsyci bądź... ostudzi twoje zainteresowanie lekturą. W
rezultacie przegląd da ci odpowiedź na pytanie: czy warto daną

książkę (gazetę, czasopismo) czytać i zaoszczędzi ci przy tym sporo

czasu.

ZAPAMIĘTAJ: Sztuka rezygnowania z jakiejś lektury, po wstępnym
zapoznaniu się z jej treścią świadczy o osiągnięciu ważnego poziomu
umiejętności czytelniczych. Przegląd książki zacznij od nawiązania
„kontaktu fizycznego". Weź ją w dłonie, poczuj jej ciężar, popatrz na
okładkę (jakie wzbudza ona w tobie uczucia?), przeczytaj na głos tytuł
i nazwisko autora (przypomnij sobie, czy czytałeś już inne książki
tego autora). Następnie przeczytaj, co jest napisane na ostatniej
stronie okładki (uczyń to powoli, nie spiesz się). Kolejnym
krokiem powinno być szybkie zapoznanie się z treścią stron
poprzedzających tekst podstawowy, tj. z prawami autorskimi, danymi
o wydawnictwie, dedykacją, słowem wstepnym, podziękowaniami
autora, spisem treści (poświęć mu więcej czasu). Z początku książki
przeskocz na jej koniec i zapoznaj się z aneksem, słownikiem pojęć,
indeksem, bibliografią —jeśli rzecz jasna je znajdziesz — i sprawdź jak
„świeże" są wymienione w niej pozycje. Po dokonaniu tych oględzin
będziesz mógł stwierdzić, kiedy książka została napisana, czy autor
skorzystał z najnowszych źródeł, jakie przyświecały mu cele.
Zauważysz też, czym różni się ona od innych z zakresu tej samej
tematyki, ocenisz, czy zapowiada się na ciekawą czy nudną. Słowem
stwierdzisz, czy jest ona dla ciebie i czy warto się w nią zagłębiać.

ZAPAMIĘTAJ: Biorąc do ręki książkę czy inny rodzaj tekstu pisane-

go, zadawaj sobie pytanie: CO TA LEKTURA MI
DA? W ten sposób uświadomisz sobie cel czytania,
wzmacniając przy tym swoją motywację.

Kontynuacją przeglądu będzie szybkie przekartkowanie książki

(najlepiej od tyłu). W trakcie tego kartkowania zatrzymaj się, jeśli coś
Przykuje twoją uwagę. Może to być słowo, tytuł, rysunek, wykres czy

sentencja. Przyjrzyj się wykresowi, przeczytaj kilka zdań, przypatrz się
bliżej rysunkowi. Jeśli chcesz poczuć „smak" książki, odszukaj w tekście
jakieś słowo z indeksu (najlepiej takie, które cię zaintrygowało)
i przeczytaj wszystko, co tego słowa dotyczy. Jeśli w książce nie ma
indeksu, to do „rozpoznawczego" czytania posłuż się ciekawym
zagadnieniem, które napotkałeś w czasie kartkowania.

ZAPAMIĘTAJ: Nie każda książka zasługuje na to, by ją czytać „od

deski do deski". Pobieżna lektura jest niekiedy

w zupełności wystarczająca i... o wiele bardziej

interesująca.

Ten rodzaj przeglądu, do którego cię namawiam, to w istocie tzw.

czytanie pobieżne. Dla wytrawnego czytelnika ma ono nieocenioną

wartość.

1.

Zwiększa zainteresowanie książką lub całkowicie studzi zapał,

dzięki czemu możesz zrezygnować z lektury.

2.

Dostarcza wielu informacji o książce, więc nie podejmujesz

decyzji o czytaniu (bądź rezygnowaniu z lektury) w ciemno.

3.

Zaznajamia z ideami przewodnimi książki i jej strukturą, dzięki

czemu będziesz wiedział, jaką metodą i techniką posłużyć się w czasie
czytania.

4.

Umożliwia szybsze czytanie z dobrym zrozumieniem, bo póź-

niejsza lektura odbywa się w znanym ci już „terenie".

5.

Dostarcza kompleksowego obrazu książki, dzięki czemu lektura

będzie przebiegać według jakże korzystnego dla procesów myślowych,
schematu: od ogółu do szczegółu.

ZAPAMIĘTAJ: Na przegląd wstępny powinieneś przeznaczyć okreś-

loną ilość czasu. Jeśli tego nie uczynisz, to będziesz zagłębiać się
w lekturę i jak za dawnych (złych, a nie dobrych) czasów czytać
słowo po słowie. Oto propozycje limitów czasowych czytania
pobieżnego:

Wynika wyraźnie, że dokonywanie przeglądu nie zajmuje dużo
czasu, a ponadto skraca ogólny czas pracy z książką (czytasz
szybciej, z dobrym zrozumieniem i łatwiej zapamiętujesz).

ZAPAMIĘTAJ: Superczytelnik to osoba, która nie zabiera się do

czytania książki bez przeprowadzenia jej wstępnego
przeglądu.

Kilkanaście sekund czy minut, które przeznaczysz na przegląd

książki czy innego materiału czytelniczego, to inwestycja, która
zwiększy twoje „moce czytelnicze", a głównie rozumienie w trakcie
lektury, płynność oraz szybkość czytania. Jak każda nowa
umiejętność, dokonywanie przeglądu wymaga treningu, regularności i
zaangażowania. Jeśli będziesz „trenować" regularnie, to zyskasz
bardzo dobry nawyk czytelniczy.

Objętość czytanego materiału

jedna strona

kilkanaście stron, rozdział

cała książka

Czas przeglądu

10-15 sekund
1-2 minuty
15-20 minut

Jeśli przepracowany uczeń czy student twierdzi, że szkoda czasu na

pobieżne czytanie, bo lekturę obowiązkową i tak musi przeczytać
dokładnie, to NIE MA RACJI. Z przytoczonego wyżej zestawienia

ROZDZIAŁ XIV

CZYTANIE WYBIÓRCZE

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Dowiesz się, czym się różni czytanie pobieżne od czytania
wybiórczego.

• Zapoznasz się z trzema rodzajami czytania wybiórczego.

• Umotywujesz się do korzystania ze słowników i wydawnictw

encyklopedycznych.
• Uzyskasz kilka praktycznych rad dotyczących wyszukiwania
faktów

CZYTANIE WYBIÓRCZE

Rodzaj szybkiego czytania omówiony w rozdziale „Dokonywanie

przeglądu", wykorzystywany w celu uzyskania wglądu w czytaną
treść, to tzw. czytanie pobieżne. Innym rodzajem szybkiego czytania
jest czytanie wybiórcze. Za chwilę przedstawię je dokładniej. Przedtem
jednak uściślijmy podane terminy, aby ich nie mylić.

CZYTANIE POBIEŻNE — szybkie przejrzenie książki, rozdziału

czy artykułu dla zorientowania się ogólnie w jego treści.

CZYTANIE WYBIÓRCZE — szybkie przejrzenie lub nawet

przewertowanie książki, rozdziału czy artykułu dla wyszukania kon-
kretnej informacji, a następnie uważne jej przeczytanie.

Czytając wybiórczo czytasz mniej materiału niż czytając pobieżnie,

bo do tego pierwszego przystępujesz z określonym pytaniem czy
problemem i czytasz tylko po to, aby znaleźć odpowiedź. Ten rodzaj
czytania jest szczególnie przydatny przy korzystaniu z wydawnictw
encyklopedycznych, katalogów w bibliotekach, komputerowych sys-
temów informacji, a więc przy pisaniu różnego rodzaju prac i w pracy
urzędniczej. Student czy uczeń posługuje się nim, czytając powtórnie
rozdział, aby znaleźć określony fakt czy przykład wyjaśniający kon-
cepcję.

Efektywne czytanie wybiórcze charakteryzuje się dwiema cechami:

dokładnością i szybkością. Dokładność przejawia się w tym, że
bezbłędnie trafiasz na właściwy fragment i nie czytasz pomyłkowo
informacji zbliżonych do poszukiwanych, przez co cała operacja
bardzo się opóźnia. Szybkość przy tego rodzaju czytaniu ułatwia życie
nie tylko uczniom czy studentom. Każdy z nas może ocenić, jak
irytujące jest załatwianie różnych urzędowych spraw, gdy urzędnicy

bardzo powoli odszukują (o ile odszukają!) właściwe, dotyczące naszej
sprawy przepisy czy informacje.

Warto też wiedzieć, że osoby, które wolno wyszukują informacje

w słownikach i innych wydawnictwach encyklopedycznych, korzystają
z nich rzadko. Kryje się za tym prosta psychologiczna prawidłowość:
jeśli coś przychodzi nam trudno, to robimy to niechętnie i rzecz jasna
rzadko.

Zarówno dokładność, jak i szybkość czytania wybiórczego możesz

poprawić poprzez ćwiczenie, a jak to zrobić, dowiesz się z dalszej
części tego rozdziału.

Istnieją trzy odmiany czytania wybiórczego:

•

Czytanie wybiórcze proste

•

Czytanie wybiórcze mniej proste

•

Czytanie wybiórcze złożone.

CZYTANIE WYBIÓRCZE PROSTE

Sprowadza się ono do wyszukiwania konkretnej, bardzo krótkiej

Informacji, zawierającej się w cyfrze, liczbie lub słowie. Przykładem
takiego czytania jest przeglądanie książki telefonicznej, słownika,
programu telewizyjnego czy repertuaru kin. W ten sam sposób
odszukujemy określone nazwisko na liście czy określoną potrawę
w książce kucharskiej.

W trakcie wykonywania tej czynności wytwarza się w naszym umyśle

Wizerunek liczby czy wyrazu, którego poszukujemy. Samo czytanie
sprowadza się do tego, że nasze oczy szukają szybko w tekście tego
wizerunku, a wszystkie pozostałe pomijają. Jest to więc prosty proces
rozpoznawania konkretnej informacji i „wyławiania" jej z morza innych.

Jeśli przypuszczasz, że twoje umiejętności w tym zakresie nie są

zbyt rozwinięte, to przez pewien czas wykonuj następujące zadanie:

ZADANIE (1): Potrzebne są dwie osoby. Jedna z nich wybiera

z encyklopedii czy słownika przypadkowe hasło
i podaje je drugiej. Ta druga ma za zadanie odszukać
podane hasło. Zadanie należy wykonywać na czas,
posługując się stoperem, i wyszukiwać hasła na
zmianę. Należy przeprowadzić 5 lub 10 rund. Osoba,
której suma wszystkich czasów będzie mniejsza,
zostaje zwycięzcą i otrzymuje ustaloną wcześniej
nagrodę.

CZYTANIE WYBIÓRCZE MNIEJ PROSTE

Ta metoda czytania również służy wyszukiwaniu określonej infor-

macji. Ale tym razem informacja stanowiąca odpowiedź na twoje
pytanie może ukrywać się pod różnymi wyrazami, pełniącymi w stosun-
ku do siebie funkcje synonimów (synonim — wyraz lub związek
frazeologiczny bliski znaczeniowo innemu wyrazowi lub związkowi;
ź

ródło: „Słownik języka polskiego"). Jeśli na przykład, trzymając

w rękach artykuł o jakimś autorze, chcesz dowiedzieć się, czy jego
utwory były tłumaczone na inne języki, to powinieneś pomyśleć
o synonimach słowa „tłumaczenie". Przebiegając wzrokiem artykuł
będziesz zwracał uwagę na takie słowa, jak: przekład, translacja,
wersja, parafraza itp.

W biegłym czytaniu wybiórczym mniej prostym bardzo pomocne

jest posiadanie bogatego słownictwa oraz umiejętność wyrażania tych
samych treści innymi słowami.

Uwaga!

Rady, jak wzbogacić swoje słownictwo znajdziesz w rozdziale

„Rozumienie tego, co się czyta".

Niewprawni czytelnicy tracą dużo czasu na czytanie partii materiału

nie związanych z poszukiwaną przez nich informacją. Niekiedy
zapominają nawet, jakiej informacji w danym tekście szukają. Przyda-
rza się to, co prawda rzadko, również i dobrym czytelnikom. Aby tego
uniknąć, zastosuj się do prostej rady.

RADA: W trakcie czytania wybiórczego powtarzaj sobie w myślach,

czego szukasz w tekście.

Dla osób pragnących powiększyć swój zasób słów i zdolność

wyszukiwania synonimów mam następujące zadanie:

ZADANIE (2): Podobnie jak w przypadku zadania nr l, niezbędne

jest uczestnictwo przynajmniej dwu osób. Każda osoba po kolei
podaje jedno słowo (może to być czasownik, rzeczownik,
przymiotnik czy przysłówek) i wszyscy zapisują w ciągu 30 sekund
synonimy tego słowa. Za każdy synonim uzyskuje się l punkt.
Można w ten sposób „grać" do 10 lub 20 słów. Zwycięża ten, kto
uzyska najwięcej punktów. Poprawność podanych synonimów
należy sprawdzić za pomocą

„Słownika wyrazów bliskoznacznych".

RADA:

Prostym

sposobem

na

wzbogacenie

repertuaru

synonimów jest wertowanie (od czasu do czasu) „Słownika
wyrazów bliskoznacznych". Jeśli przy tej czynności wpadnie
ci w oko jakieś słowo, to zapoznaj się z podanymi obok
wyrazami bliskoznacznymi.

CZYTANIE WYBIÓRCZE ZŁOŻONE

Ma ono na celu wyszukiwanie odpowiedzi na pytania czy problemy

ogólniejsze i na dodatek w materiale czytelniczym niezbyt
przejrzyście zorganizowanym. W tych sytuacjach musisz się
wykazać szybkością, dokładnością, znajomością synonimów,
umiejętnością parafrazowania twojego pytania i znajomością
budowy (sposobu zorganizowania) książki czy innego materiału
do czytania.

Przykładem tego rodzaju czytania będzie gromadzenie informacji

do złożonego referatu, pracy dyplomowej czy przemówienia wy-

głaszanego na większym forum. Twoim zadaniem będzie więc
„prze-

czesywanie" zbiorów bibliotecznych (czasami wielu bibliotek),

aby wybrać to, co musisz wykorzystać w swojej pracy, ale
pamiętaj...

RADA: Przy czytaniu WYBIÓRCZYM ZŁOŻONYM, po stwier-
dzeniu, że dany materiał może okazać się przydatny, nie
zagłębiaj się w lekturę. Uważne przestudiowanie wybranych
fragmentów tekstu będzie kolejnym etapem twojej pracy.
Wyszukiwanie w utworach literackich na lekcje języka polskiego
fragmentów potwierdzających patriotyzm czy inne cechy bohaterów
jest przykładem czytania wybiórczego złożonego, które wymaga od
czytelnika naprawdę wszechstronnych umiejętności.

NIE ZAPOMINAJ o posługiwaniu się podczas czytania wybiórczego

„wskaźnikiem".

WYSZUKIWANIE FAKTÓW

Umiejętne wyszukiwanie w tekście faktów nie jest tak niebezpieczne

jak szukanie min, niemniej ma z nim wiele wspólnego. Zarówno saper,
jak i „poszukiwacz faktów" muszą odznaczać się superkoncentracją.
Pozwoli ci ona (wraz z podanymi w tym rozdziale wskazówkami)

wychwycić w czytanym tekście fakty istotne, połączyć je ze sobą,
dzięki czemu lepiej zrozumiesz przekaz myślowy i, co bardzo ważne,
lepiej go zapamiętasz.

Autor każdej książki pisze ją z zamiarem podzielenia się z czytel-

nikami koncepcjami, poglądami czy myślami. Jednak zdarza się, że są
one przedstawione w sposób zawoalowany, a czasem zagmatwany,
i niewprawnemu czytelnikowi trudno jest dociec ich sedna. A musi to
uczynić, jeśli chce skorzystać z lektury. W takim przypadku należy
postępować jak detektyw, który ma rozwiązać zagadkę kryminalną.
Naszą zagadką jest odpowiedź na pytanie: Co autor chciał czytelnikom
zakomunikować? Bardzo ułatwisz sobie zadanie, gdy skoncentrujesz
się na wyszukiwaniu faktów istotnych. Wyodrębnisz je łatwo spośród
innych, gdy posłużysz się pytaniami: kto, co, kiedy, gdzie, dlaczego, jak.

ZAPAMIĘTAJ: Fakty, które będą stanowiły odpowiedzi na kilka

z tych pytań jednocześnie należy zaliczyć do faktów
istotnych.

W zdecydowanej większości przypadków pozostałe fakty możesz

przy lekturze pominąć i mimo to uzyskasz dobre zrozumienie prze-
czytanego tekstu. I jeszcze jedna praktyczna wskazówka. Otóż z reguły
istotne informacje znajdują się w pierwszych lub rzadziej ostatnich
zdaniach czytanych ustępów. Ponadto najistotniejsze treści każdego
rozdziału zawarte są na jego początku i przy końcu.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz szybko i ze zrozumieniem czytać obszerne,

mało zwięzłe książki, to najpierw zapoznaj się uważ-
nie z pierwszym zdaniem każdego ustępu, a jeśli nie
znajdziesz w nich istotnych faktów, to czytaj uważnie
ostatnie zdania.

Dużą pomocą w wyszukiwaniu istotnych faktów (oprócz wymie-

nionych wyżej pytań: kto, co, kiedy, dlaczego, jak) będą w przypadku
podręczników pytania znajdujące się na końcu rozdziału lub — w in-
nych przypadkach — motywy, które kierowały tobą, kiedy przy-
stępowałeś do czytania danej książki. Zazwyczaj motywem jest szukanie
odpowiedzi na określone pytanie. Jeśli z góry dysponujesz takimi
pytaniami, to czytanie wybiórcze pójdzie ci bardzo sprawnie.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli dokładnie wiesz, jakiej informacji w tekście

szukasz, to z pewnością znajdziesz ją bardzo szybko.

ROZDZIAŁ XV

CZYTANIE UWAŻNE

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Dowiesz się, na czym polega czytanie uważne.

•

Nauczysz się, jak właściwie organizować sesję uważnego

czytania.

•

Opanujesz bardzo cenną umiejętność dokonywania przeglądu

rozdziału książki.

•

Nabierzesz nawyku dokonywania podsumowania w trakcie

sesji uważnego czytania.

RADY JAK ORGANIZOWAĆ SESJĘ UWAŻNEGO

CZYTANIA

CZYTANIE UWAŻNE

Niektóre teksty — jak każdy z nas wie — wyróżniają się swoją

ważnością czy stopniem trudności, i w związku z tym przy czytaniu
wymagają szczególnej koncentracji, uwagi. Dotyczy to niektórych
lektur szkolnych, podręczników akademickich, a także różnego rodzaju
umów, kontraktów czy przepisów. Uważne czytanie to rodzaj lektury,
w czasie której starasz się wychwycić istotne myśli, idee, koncepcje
i jednoznacznie, poprzez dokładną analizę, zrozumieć czytany tekst.
Ponadto wymaga ono od ciebie jako czytelnika rozpoznania i zrozu-
mienia argumentów autora, a także, co jest bardzo ważne, ustosun-
kowania się do nich poprzez konfrontację z własną wiedzą i doświad-
czeniem.

ZAPAMIĘTAJ: Uważne czytanie, to czytanie refleksyjne, w czasie

którego starasz się nie tylko zrozumieć argumenty
autora (biernie), ale także ustosunkować do nich
(aktywnie).

Uważne czytanie, jak jego nazwa sama wskazuje, wymaga nie lada

koncentracji. Informacje, rady i wskazówki dotyczące sposobów
uzyskiwania tego pożądanego stanu znajdziesz w rozdziale „Koncen-
tracja". Staraj się je sobie przyswoić, a najlepiej przed każdym
dłuższym uważnym czytaniem dokonaj szybkiego przeglądu tego
rozdziału. Zapoznaj się też z radami zamieszczonymi poniżej.

l. Jasno sprecyzuj swój cel (lub cele).

Jeśli określisz cel (cele) lektury, to o wiele łatwiej przyjdzie ci się

skupić, bo jasno będziesz wiedział, czego szukasz w danym tekście.

2. Bądź uważny w trakcie lektury.

W czasie sesji uważnego czytania staraj się utrzymywać koncentrację

na wysokim poziomie. Jeśli masz z tym problemy, to zastosuj jeden ze
sposobów omówionych przeze mnie w rozdziale „Koncentracja".

3. Starannie wybierz czas lektury.

Sesję uważnego czytania przeprowadź w optymalnym dla ciebie

czasie. Szczegółowe wytyczne w tym zakresie znajdziesz w rozdziale
„Koncentracja".

4. Nie przywiązuj wagi do prędkości, z jaką czytasz.

W przypadku uważnego czytania tempo lektury ma znaczenie

drugorzędne. Twoim celem powinno być dobre zrozumienie tekstu,
a nie jak najszybsze przeczytanie.

ZAPAMIĘTAJ: Planując sesję uważnego czytania, zarezerwuj sobie

dostateczną ilość czasu.

5. Dłuższą sesję uważnego czytania rozłóż w czasie na krótsze podsesje.

Długotrwałe sesje czytelnicze są zawsze nieefektywne, szczególnie

zaś sesje czytania uważnego. Jeśli tylko czas cię nie nagli, to rozłóż
dłuższe czytanie uważne na kilka dni, w ostateczności rób w miarę
częste przerwy, w czasie których pij filtrowaną lub mineralną wodę
(aby doenergetyzować organizm), wykonuj proste ćwiczenia gimnas-
tyczne i dawaj odpoczynek twoim oczom (patrz, rozdz. „Relaks").

6. Czytaj w swoim stałym miejscu, trzymając książkę opartą o blat

biurka w rękach.

Znaczenie stałego miejsca do czytania dla efektywnej lektury

wyjaśniłem w rozdziale „Koncentracja". Trzymanie książki w rękach
podczas lektury nieco utrudnia robienie uwag zarówno w samym tekście
(gdy książka stanowi twoją własność!), jak i w notatniku czy na kartce.
Ważniejsze jest jednak to, że omawiana pozycja sprzyja czytaniu
w skupieniu, a na czas robienia notatek można książkę położyć na blacie
biurka.

Zastosowanie się do wymienionych wyżej rad gwarantuje ci

uzyskanie pełnej gotowości do uważnego czytania. Następnym ważnym

; krokiem poprzedzającym czytanie właściwe będzie dokonanie przeglądu.

PAMIĘTAJ: Dokonując przeglądu uzyskujesz pełny obraz czytanego

materiału, dzięki czemu łatwiej ci śledzić tok myśli
autora oraz zapamiętać istotne fakty (bo przegląd
stworzył im kontekst).

Pobieżny przegląd materiału — bez względu na jego objętość —

powinien ci zająć nie więcej niż 20 minut. Następnie przystępujesz do
właściwego uważnego czytania.

PRZEGLĄD

Sposób dokonywania przeglądu omówiłem w oddzielnym rozdziale

(„Dokonywanie przeglądu"), ale dla zupełnej jednoznaczności przed-
stawię go w postaci kolejnych kroków (w naszym przykładzie od-
noszących się do wybranego rozdziału podręcznika).

RADA: Nawet jeśli masz przeczytać tylko fragment tekstu (np.

fragment rozdziału), to dla uzyskania pełniejszego jego obrazu
dokonaj pobieżnego przeglądu całości. Ta czynność nie zajmie
ci dużo czasu, ale za to dużo lepiej będziesz rozumieć to, co
czytasz.

ETAPY DOKONYWANIA PRZEGLĄDU

1.

Sparafrazuj, czyli wyraź swoimi słowami, tytuł. Ta czynność
wzmocni twoją motywację do czytania.

2.

Zapoznaj się dokładnie z podtytułami, ilustracjami czy tabelami,
aby dzięki nim zidentyfikować znaczące treści zawarte w rozdziale.

3.

Przeczytaj pierwszy ustęp, podsumowanie i wszystkie pytania
znajdujące się na końcu rozdziału.

4.

Przeczytaj pierwsze zdanie każdego ustępu. Jak wyjaśniłem
w rozdziale „Czytanie wybiórcze", zazwyczaj zawiera ono
główną myśl.

5.

Oceń, ile zyskałeś, postępując zgodnie z pierwszymi czterema
etapami, a przede wszystkim, czy na podstawie dokonanego
przeglądu jesteś w stanie odpowiedzieć na pytania znajdujące
się na końcu rozdziału.

6. Napisz krótko, czego się dowiedziałeś podczas przeglądu.
Uwaga!

Przedstawione etapy dokonywania przeglądu odnoszą się do

uważnego czytania podręczników, ale po pewnych modyfikacjach
można je z powodzeniem zastosować do innych tekstów.

CZYTANIE WŁAŚCIWE

Przegląd umożliwił ci rozpoznanie i zrozumienie struktury or-

ganizacyjnej tekstu i głównej jego idei. Jesteś już w stanie systematycznie
wychwytywać istotne szczegóły, śledzić argumentację i tok myśli
autora. Proces uważnego czytania wymaga od ciebie umiejętności
interpretowania i oceniania tego, co zostało napisane oraz zrozumienia
nie tylko tego, co jasno wynika z tekstu, ale również i tego, co można
wywnioskować z kontekstu. Ten etap nie zamyka sesji uważnego
czytania. Po nim następuje bardzo ważne podsumowanie.

PODSUMOWANIE

Na tym etapie powinieneś w skondensowanej formie wyrazić to,

czego dowiedziałeś się (nauczyłeś) po uważnej lekturze tekstu. Jest
niezwykle ważne, byś dokonał tego własnymi słowami.

ZAPAMIĘTAJ: Udana próba sformułowania podsumowania włas-

nymi słowami dowodzi, że zrozumiałeś czytany tekst. Podsumowanie
możesz zapisać w postaci linearnej, techniką dendrytów,
rozgałęzień lub map myślowych. Zostały one przedstawione w
rozdziale „Notowanie w trakcie lektury". Pamiętaj, aby metodą
eksperymentowania sprawdzić, która z wymienionych technik
najbardziej ci odpowiada i stosuj ją na co dzień.

ROZDZIAŁ XVI

CZYTANIE TEKSTÓW NAUKOWO-
TECHNICZNYCH

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Zrozumiesz, że przed lekturą tekstu naukowo-technicznego trzeba
solidnie przyswoić sobie definicje i terminologię.

• Docenisz znaczenie przykładów i klasyfikacji.

• Zaczniesz dostrzegać zasadę: porównanie, kontrastowanie.

• Zwrócisz uwagę na relacje: przyczyna, skutek.
• Przyswoisz sobie plan, umożliwiający efektywne czytanie tekstów
naukowo-technicznych

CZYTANIE TEKSTÓW NAUKOWO-
TECHNICZNYCH

Podręczniki z takich dziedzin jak fizyka, matematyka, medycyna

czy chemia stanowią specyficzny, a zarazem bardzo trudny rodzaj
lektury. Niemalże każde słowo jest w nich istotne. W związku z tym
wymagają logicznego, zorganizowanego podejścia, sprowadzającego
się do czytania według z góry wytyczonego planu. Plan ten znajdziesz
na końcu tego rozdziału.

Dużym ułatwieniem w czytaniu tekstów naukowo-technicznych

jest rozpoznanie ich struktury (patrz „Plan czytania tekstów naukowo-
-technicznych" punkt 2).

ZAPAMIĘTAJ: Właściwe rozpoznanie struktury tekstu naukowo--

technicznego umożliwi ci skuteczne, płynne śledzenie
myśli autora, co z kolei stanowi podstawę dobrego
rozumienia i zapamiętywania.

Na pewno świetnie zdajesz sobie sprawę z tego, że w większości

tekstów naukowo-technicznych teorie, idee, koncepcje są ze sobą
ś

ciśle powiązane (nie na darmo fizykę czy matematykę określa się

jako nauki ścisłe), a często jedne wynikają z drugich. Jeśli nie
zrozumiesz więc jakiejś idei czy koncepcji, to przestaniesz rozumieć to,
co czytasz.

ZAPAMIĘTAJ: Studiuj teksty naukowo-tecłmiczne bardzo dokładnie,

czytając SŁOWO PO SŁOWIE (symbol po symbolu,

cyfrę po cyfrze...)

Aby sprawniej śledzić i lepiej rozumieć myśl autora, powinieneś

wiedzieć, za pomocą jakich stałych elementów organizuje on tekst.

Elementy charakterystyczne dla tekstów naukowo-technicznych:

•

Definicje, terminologia

•

Przykłady

•

Klasyfikacje i wyszczególnienia

•

Zasada: podobieństwa, różnice

•

Relacje: przyczyna, skutek

Czytając jakikolwiek tekst naukowo-techniczny, a w szczególności

bardzo specjalistyczny, staraj się rozpoznać wymienione wyżej elemen-

ty, gdyż ułatwi to zarówno pojmowanie myśli przewodnich autora, jak

i odnotowywanie szczegółów, co w efekcie przyczyni się do właściwego

rozumienia tekstu.

DEFINICJE, TERMINOLOGIA

Definicje i terminologia stanowią „materiał budowlany"

tekstu technicznego.

• ZAPAMIĘTAJ: Jeśli chcesz zrozumieć tekst techniczny, to musisz

starannie

przyswoić

właściwe

pojęcia

i

specjalistyczną terminologię.

W języku potocznym słowa mają różne znaczenia i generalnie są
nieprecyzyjne, co często prowadzi do nieporozumień. W tekstach
naukowych znaczenie słów jest ściśle określone, mało tego — liczy się
w nich każdy przecinek i kropka (postawione we właściwym miejscu!).
Co do definicji, to warto pamiętać, że jedno pojęcie można
wyjaśnić krótko, inne wymaga kilku zdań czy obszernego ustępu, a
jeszcze inne całego rozdziału.

ZAPAMIĘTAJ: Każdą definicję przeanalizuj bardzo uważnie. W tym

przypadku „chodzenie na skróty" wyjątkowo nie
popłaca.

PRZYKŁADY

Przykłady w książkach naukowo-technicznych pozwalają autorom
wyjaśnić abstrakcyjne koncepcje i poprzeć je konkretami, a z drugiej
strony ułatwiają zrozumienie tych koncepcji. W tekstach nasyconych
treścią, wymagających wysiłku intelektualnego, spełniają one i tę
funkcję, że pozwalają „zwolnić tempo" i „złapać oddech".

PAMIĘTAJ, że w tekście naukowo-technicznym przykład jest

„kąskiem" wymagającym spokojnego przeżucia. Nie
połykaj go zatem pospiesznie. Działając na zasadzie:
od szczegółu do ogółu lepiej zrozumiesz trudne kon-
cepcje.

KLASYFIKACJE l WYSZCZEGÓLNIENIA

Klasyfikacja to grupowanie obiektów podobnych, a wyszczegól-

nienie to proces ich wymieniania. Przykład:

Klasyfikacja: Sterówce Wyszczególnienie: ciśnieniowe,
półszkieletowe, szkieletowe

Te kategorie pozwalają autorom przedstawiać materiał zawierający

szczegółowe informacje w sposób uporządkowany i w miarę przejrzys-
ty. Byłby on jeszcze bardziej przejrzysty, gdyby zamiast zwykłej
wyliczanki stosowano metodę dendrytów, którą się posłużę, aby
zaprezentować podany wyżej przykład.

Elementy graficzne pozwalają łatwiej i szybciej zrozumieć klasyfika-

cje, a także uruchamiają proces skojarzeń ułatwiający rejestrację
w pamięci i przypominanie sobie.

ZASADA: PODOBIEŃSTWA, RÓŻNICE

Uporządkowanie trudnego materiału przy zastosowaniu zasady:

podobieństwa, różnice jest szczególnie pożyteczne. Bardzo ułatwia
powiązanie go z wiadomościami już utrwalonymi i pozwala odnieść do
teorii, prawideł czy koncepcji, które już zrozumieliśmy lub do tych,
które wcześniej były przejrzyście podane i wyjaśnione w tekście.
O wiele łatwiej zrozumiesz teorię odpychania się ciał, gdy będziesz
ś

wiadom reguł rządzących ich przyciąganiem się.

RELACJE: PRZYCZYNA, SKUTEK

Najczęściej możesz się z nimi spotkać w materiałach przedstawia-

jących efekty eksperymentów i badań naukowych. Podstawowe bowiem
pytania w wielu dziedzinach nauki sprowadzają się do prostych „co?"
i ,jak?", po których wszakże następuje drugie pytanie: „dlaczego?"
Nie trzeba długo uzasadniać, że świat opisywany przez autorów
posługujących się przejrzystą relacją: przyczyna, skutek jest jakby
bardziej zrozumiały, logiczny. Stąd się bierze jej oczywista przydatność
w trudnych tekstach naukowo-technicznych.

Teksty te należy czytać „z głową", czyli z określonym planem.

PLAN CZYTANIA TEKSTU NA

UKOWO-TECHNICZNEGO

1. Naucz się pojęć, które są istotne dla zrozumienia zawartych

w tekście koncepcji.

Znając dokładnie definicje i pojęcia będziesz mógł ze zrozumieniem

ś

ledzić tok myśli autora.

2. Rozpoznaj strukturę organizacyjną tekstu.

Większość książek naukowo-technicznych jest napisana przejrzyście

i charakteryzuje się określoną sekwencyjnością: rozdziały rozpoczynają
się od przedstawienia teorii, potem następują przykłady, po nich
przykładowe problemy do rozwiązania, a na końcu rozdziału jest
podsumowanie. Dużą pomocą w rozpoznawaniu struktury książki
może być zapoznanie się z jej spisem treści.

3. Przed przystąpieniem do gruntownego przeczytania rozdziału

przeczytaj go pobieżnie.

Umożliwi ci to wstępną w nim orientację i poznasz ogólny punkt

widzenia autora.

4. Zapoznaj się (tuż przed lekturą) z pytaniami zawartymi na końcu

rozdziału.

Jeśli w podsumowaniu rozdziału nie ma pytań, to sam sobie je

postaw, aby jednoznacznie określić cel lektury. W ten sposób umoty-
wujesz się do rzetelnej pracy.

5. Czytaj tekst w sposób dogłębny i analityczny.

Nie przechodź do następnej części tekstu, jeśli nie zrozumiałeś

wcześniejszej.

ZAPAMIĘTAJ: W tekstach technicznych koncepcje są ze sobą

powiązane, a często wynikają jedne z drugich. W tej
sytuacji niezrozumienie jednej uniemożliwi ci zro-
zumienie następnych.

6. Natychmiast po dogłębnej analizie tekstu dokonaj jego przeglądu.
Dużą pomoc w tym zakresie stanowią zawarte w tekście pytania i te,
które postawiłeś przed i w trakcie lektury. Jest to najwłaściwszy czas,
by spróbować na nie odpowiedzieć. Ponadto zrób podsumowanie
(najlepiej pisemne!) koncepcji i teorii, które masz zapamiętać. I rzecz
jasna wykonaj zadania lub ćwiczenia oraz rozwiąż problemy znajdujące
się na końcu rozdziału.

ZAPAMIĘTAJ: W tekstach naukowo-technicznych:

—

każde słowo jest ważne,

—

każde nowe pojęcie musi być przyswojone,

—

każdy przykład powinien zostać zanalizowany,

—

każda koncepcja powinna być zrozumiana.

ROZDZIAŁ XVII

CZYTANIE TEKSTÓW

LITERACKICH

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Zastanowisz się nad tym, jaką rolę w naszym życiu odgrywa

literatura piękna.

•

Zapoznasz się z radami, jak czytać teksty literackie.

•

Poznasz uniwersalne elementy organizacyjne utworu literac-

kiego.

•

Dowiesz się, jak długo powinno się czytać tekst literacki.

CZYTANIE TEKSTÓW

LITERACKICH

Opowiadania i powieści, a także niektóre inne gatunki literackie

stanowią specyficzne wehikuły przenoszące czytelników w miejsce
rozgrywającej się akcji. Dlaczego tak się dzieje? Przede wszystkim
dlatego, że literatura piękna jak żadna inna angażuje emocjonalnie.
A jeśli to, co czytasz, wręcz cię pasjonuje, to zapominasz o bożym
ś

wiecie „połykając" stronicę za stronicą. W czasie lektury odbyłeś

wyimaginowaną podróż do krainy literackiej fikcji, a to, że odbierałeś
rozgrywające się w niej wydarzenia jako rzeczywiste, zawdzięczasz
swojej wyobraźni. Bo to właśnie ona sprawia, że czytanie literatury
pięknej staje się pasjonującą przygodą. Dzięki niej identyfikujesz się
z bohaterami powieści czy opowiadań, przeżywasz ich rozterki, sukcesy
czy niepowodzenia. Dla wielu osób czytanie literatury pięknej, szczegól-
nie przygodowej i romansów, stanowi substytut spełnienia marzeń.

Literatura piękna potrafi uczynić człowieka bardziej wrażliwym,

twórczym i spontanicznym.

ZAPAMIĘTAJ: Czytanie tekstów literackich przyczynia się do roz-

woju twojej wyobraźni, a tym samym poszerza twoje możliwości
twórcze. Lektura tekstów literackich może wywoływać bardzo
szeroką

gamę nastrojów i co z tym związane — reakcji. Staraj się zatem

starannie dobierać to, co czytasz.

ZAPAMIĘTAJ: Atmosfera utworu literackiego realnie wpływa na

twoje nastroje.

JAKIMI METODAMI CZYTAĆ TEKST LITERACKI?

Jak to przedstawiłem w rozdziale „Cele czytania", metoda czytania

wynika z celu lektury (zanim przystąpisz do czytania, określ go bardzo
dokładnie). Po literaturę piękną sięgasz przede wszystkim dla przyjem-
ności, ale zdarza się, zwłaszcza gdy jesteś uczniem czy studentem, że
stanowi ona dla ciebie lekturę obowiązkową. W takim przypadku
.czytanie dla przyjemności należy „uzbroić" elementami czytania
uważnego lub wybiórczego (o których pisałem w oddzielnych roz-
działach).

ZAPAMIĘTAJ: Kiedy masz do czynienia z lekturą obowiązkową,

staraj się czytać uważnie, ale równocześnie czerp
z tego czytania przyjemność.

Generalnie do czytania literatury pięknej powinieneś podchodzić

z entuzjazmem, bo zazwyczaj sięgasz po nią z własnej nieprzymuszo-
nej woli. Nikt cię nie zmusza, więc masz silną motywację. Entuzjazm
twój powinien wynikać również z tego, że dzięki literaturze pięknej
możesz oderwać się od szarego, codziennego życia, wcielić się,
niczym aktor, w role literackich bohaterów, znaleźć się na innych
kontynentach, pobyć w wielkim świecie. Sięgając po książkę, powi-
nieneś czuć się tak, jak przed wyruszeniem w wielką podróż.

Literatura piękna to nie tylko zajmująca fabuła, akcja, to

również piękny, często wysublimowany artystyczny język. Wielu
czytelników rozkoszuje się nim, uwielbia opisy przyrody czy
wplecione mimochodem filozoficzne refleksje.

Mistrzowskie czytanie literatury jest sztuką nie lada, gdyż wyma-

ga otwarcia się na nią i efektywnego stosowania wielu umiejętności
czytelniczych prezentowanych w tej książce. Dużą pomocą w za-
kresie sprawnego śledzenia przebiegu akcji i lepszego jej rozumienia
jest uświadomienie sobie obecności pewnych uniwersalnych elemen-
tów składowych występujących w każdej powieści i każdym opowia-
daniu.

Uniwersalne elementy składowe tekstu literackiego:

•

Fabuła (przebieg akcji)

•

Bohaterowie

•

Temat

•

Czas i miejsce akcji

• Punkt widzenia.

FABUŁA

To inaczej treść utworu — szereg zdarzeń, wątków i motywów

powiązanych czasowo i przyczynowo. Jeśli nie jesteś w stanie śledzić
przebiegu akcji, to mało prawdopodobne, byś właściwie zrozumiał
i ocenił utwór literacki.

BOHATEROWIE

To literackie postacie, wokół których rozwija się akcja. W trakcie

czytania powinieneś bohaterów zidentyfikować i precyzyjnie określić
ich rolę i związek z akcją.

TEMAT

To myśl przewodnia, idee czy jakieś wartości, które autor poprzez

przebieg akcji i postawy bohaterów chce przekazać czytelnikowi
w swoim utworze. Twoim zadaniem, jeśli chcesz być superczytelnikiem,
jest wychwycenie zasadniczego tematu.

CZAS I MIEJSCE AKCJI

Precyzyjne określenie czasu i miejsca akcji utworu literackiego

pozwala przywołać wiele informacji zgromadzonych w magazynie
twojej pamięci, dzięki czemu przekaz autora odbierasz w szerokim
kontekście historycznym, kulturowym czy geograficznym.

RADA: Przed zagłębieniem się w lekturę utworu, którego akcja

odbywa się w nie znanej ci przeszłości czy kulturze, postaraj się
zdobyć dodatkowe informacje na ten temat, dzięki czemu o wiele
lepiej zrozumiesz czytany utwór. PUNKT WIDZENIA

To inaczej perspektywa, z jakiej czytelnik obserwuje akcję utworu.

Powinien on ustalić, czy źródłem jego wiedzy jest główny bohater
dzielący się z czytelnikiem swoimi refleksjami, czy też narrator
komentujący przebieg akcji, (obiektywnie lub subiektywnie), a może
sam autor pełniący funkcję narratora. Jeśli chcesz czytać aktywnie, to
staraj się precyzyjnie ustalić punkt widzenia, i podchodź do niego
w sposób krytyczny. Wyrób sobie własny pogląd na to, co się dzieje
w utworze.

dwie godziny dziennie lub określona liczba rozdziałów czy nawet stron
do przeczytania stanowi rozsądne rozwiązanie. Czytanie nieregularne
innego dnia godzinę, drugiego 10 czy 20 minut, trzeciego wcale)

sprawi, jak wspomniałem wcześniej, że łatwo stracisz wątek, a także

zainteresowanie książką.

ZAPAMIETAJ: Staraj się przeczytać każde opowiadanie w ciągu

jednego posiedzenia, a każdą powieść w ciągu jednego
tygodnia.

JAK SZYBKO CZYTAĆ TEKST LITERACKI?

Szybkie czytanie literatury pięknej bardzo zwiększy związaną

z tym przyjemność. Dlatego też powinieneś starać się czytać jak
najszybciej, ale na tyle uważnie, by nie tracić wątku, rozumieć
motywy poczynań bohaterów i wychwytywać istotne szczegóły,
Jest niezmiernie ważne, że próbując czytać szybciej, ale z pełną
s koncentracją, angażujesz się w lekturę, a to z kolei przyczyni
się nie tylko do lepszego rozumienia, ale i do docenienia wartości
utworu.

Aby poprawić szybkość czytania tekstów literackich,

wykonuj S regularnie, aż do widocznych skutków, następujący
eksperyment czytelniczy:

EKSPERYMENT: Zaplanuj, że w ciągu dnia dwie lub trzy godziny

przeznaczysz na czytanie. Spróbuj w tym czasie
przeczytać całą powieść. Jeśli ci się to nie uda,
powtórz próbę następnego dnia, i następnego... aż
do skutku.

DODA TKOWE RADY, JAK NALEŻY CZYTAĆ

TEKSTY LITERACKIE

JAK DŁUGO CZYTAĆ TEKST LITERACKI?

Powieść czy opowiadanie nie stanowi typu lektury, której poświęca

się miesiące czy tygodnie. Bo gdybyś tak czytał, to łatwo straciłbyś
wątek i za każdym razem musiałbyś czytać książkę od początku.
Dobrym zwyczajem jest ustalenie sobie dziennej normy. Jedna lub

•

Wychwyć jak najszybciej motyw przewodni fabuły i śledź uważnie
jej rozwój.

•

Rób w trakcie lektury przerwy, w czasie których powracaj do
przeczytanego materiału i szybko przerzucając kartki zakoduj
w pamięci, co się wydarzyło i kto był uczestnikiem wydarzeń.

•

Różnicuj tempo czytania. Gdy w czasie szybkiego czytania coś
przykuje twoją uwagę (opis, zdanie-maksyma, poetycki język),
„wyhamuj" i zacznij czytać uważnie. Jednak po przeczytaniu tego
fragmentu nie zapomnij zwiększyć prędkość.

•

W trakcie lektury zadawaj sobie pytanie: „Co jest tematem tej
książki?" I rzecz jasna szukaj na nie odpowiedzi.

NIE ZAPOMINAJ w trakcie lektury tekstu literackiego posługiwać

się „wskaźnikiem".

ROZDZIAŁ XVIII

ROZUMIENIE TEGO, CO SIĘ CZYTA

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Dowiesz się, od czego zależy dobre rozumienie tego, co się czyta.

•

Uzyskasz praktyczne wskazówki pozwalające szybko poszerzyć

zakres posiadanego słownictwa.

•

Docenisz znaczenie właściwego rozumienia słów w procesie

superczytania.

•

Opanujesz umiejętność błyskawicznego wyławiania z tekstu

zawartych w nim idei.

•

Posiadanie osobistych doświadczeń z zakresu danej tematyki
(czynnik tak oczywisty, że nie wymaga komentarza)

•

Rozumienie słów

•

Rozumienie idei.

ROZUMIENIE TEGO,

CO SIĘ CZYTA

Rozumienie tekstu można w skrócie określić jako umiejętność

przekładania zapisanych symboli na zespół znaczeń.

Kontakt z książką czy jakimkolwiek innym materiałem napisanym

w języku ojczystym jest paradoksalnie podobny do kontaktu z obco-
krajowcem, którego tym lepiej się rozumie, im więcej zna się słów
i zwrotów. Ale same słowa to nie wszystko, istotny jest kontekst,
w jakim są one wypowiadane, twoja zdolność koncentrowania się
podczas słuchania i znajomość kultury kraju, z którego rozmówca
pochodzi (w różnych sytuacjach te same słowa mają różne znaczenie).
Ze słowem pisanym jest podobnie.

Twoje rozumienie tego, co czytasz, może odbywać się na kilku

płaszczyznach:

—

semantycznej (rozumienie słów),

—

filozoficznej (rozumienie idei),

—

estetycznej (rozumienie wartości artystycznych utworu).

W tej książce nie będziemy się zajmować odbieraniem wartości

artystycznych utworów, ponieważ w dużej mierze jest ono subiektywne.
Poprzestaniemy na omówieniu znaczeń konkretnych i sprawdzalnych,
należących do płaszczyzny słów oraz idei.

Czynniki warunkujące rozumienie tego, co się czyta:

•

Motywacja (omówiona w rozdziale „Motywacja")

•

Koncentracja (omówiona w rozdziale „Koncentracja")

•

Pamięć (omówiona w rozdziale „Zapamiętywanie tego, co się
czyta")

ROZUMIENIE SŁÓW

Znajomość znaczenia dużej liczby słów jest warunkiem dobrego

rozumienia różnego rodzaju tekstów i interpretowania ich.

ZAPAMIĘTAJ: Superczytelnik to osoba, która posiada bardzo bogaty

zasób słów z zakresu dziedzin, o których czyta. Warto

wiedzieć, że twoje słownictwo jest tym bogatsze, im bardziej
różnorodne są twoje lektury. Nie ograniczaj się zatem do czytania
i tekstów popularnonaukowych (jeśli jesteś ich miłośnikiem), kryminałów
czy romansów. Od czasu do czasu przeczytaj coś z science fiction lub
literatury faktu, sięgaj też po różne czasopisma i gazety.

Zakres swojego słownictwa możesz rozwijać na różne sposoby.

Podstawowe wśród nich to:

—

uczenie się słów w kontekście,

—

uczenie się słów z wydawnictw encyklopedycznych typu słow-

niki, leksykony, encyklopedie,

—

uczenie się słów od innych osób.

UCZENIE SIĘ SŁÓW W KONTEKŚCIE

Ta metoda jest niewątpliwie najlepsza. Sprowadza się ona po prostu

do zalecenia, by czytać jak najwięcej i wychwytywać znaczenie
nieznanych słów z sensu otaczających je zdań. Podstawowym powo-
dem, dla którego uczenie się słów w kontekście jest lepsze niż stosowane
przez wiele osób wkuwanie „słówek" ułożonych w listy jest to, że
wyizolowane słowo nie dostarczy ci żadnych wskazówek ułatwiających
zapamiętanie jego znaczenia. Rzecz jasna nie zawsze będziesz w stanie
jednoznacznie rozszyfrować znaczenie nie znanego ci słowa na podsta-
wie kontekstu. Wtedy zaglądnij do słownika lub encyklopedii. Pod
hasłem odnoszącym się do szukanego przez ciebie słowa możesz znaleźć
kilka jego znaczeń. Wtedy wybierzesz z nich (nie powinieneś z tym mieć
kłopotów) jedno, które najlepiej pasuje do kontekstu.

UCZENIE SIĘ ZE SŁOWNIKÓW I WYDA WNICTW

ENCYKLOPED YCZNYCH

Wypisywanie nie znanych ci słów (rzecz jasna z ich znaczeniami)

ze słowników i encyklopedii i tworzenie z nich listy słów nie jest zbyt
skutecznym sposobem ich zapamiętywania. Możesz to bardzo uspraw-
nić poprzez zapisywanie po jednym (tak jednym!) słowie na niedużych,
najlepiej usztywnionych, prostokątnych karteczkach. Piszesz na jednej
stronie słowo (drukowanymi literami), a na drugiej jego znaczenie. Te
karteczki noś przy sobie i w wolnych chwilach, np. jadąc autobusem,
czekając w kolejce, przeglądaj je.

ZAPAMIĘTAJ: Zapisywanie nie znanych ci słów na pojedynczych

karteczkach jest o wiele lepsze niż sporządzanie z nich list.
Jeśli pragniesz rozwinąć swoje słownictwo, to od czasu do czasu

bierz do ręki słownik czy encyklopedię i swobodnie przerzucaj kartki.

Jeśli w trakcie tej czynności jakieś słowo przykuje twoją uwagę,

uważnie je przeczytaj, ale...

NIE STOSUJ metody uczenia się słów ze słownika (encyklopedii) po

kolei, tak jak się w nim znajdują, gdyż sąsiednie słowa
są bardzo do siebie podobne i mogą ci się później
mylić.

Jednak słowniki i wydawnictwa encyklopedyczne są bardzo wygod-

nym i wartościowym źródłem wiedzy, pozwalającym na szybkie
wyjaśnienie znaczenia niezrozumiałych słów. Jeśli jeszcze tego nie
zrobiłeś, to kup sobie chociaż „Słownik języka polskiego" i „Słownik
wyrazów obcych".

ZAPAMIĘTAJ: Gdy nie rozumiesz kluczowego słowa (słów), to nie

kontynuuj lektury, tylko sprawdź, co ono oznacza,
zaglądając do słownika czy encyklopedii.

Nawyk korzystania z wydawnictw encyklopedycznych jest nie-

zbędny, jeśli chcesz posiadać bogate i zróżnicowane słownictwo, ale...

RADA: Nie przerywaj lektury za każdym razem, gdy napotkasz

niezrozumiałe słowo, by nie zwalniać tempa czytania. Znacze-
nie większości słów i tak wyniknie z kontekstu.

UCZENIE SIĘ SŁÓW OD INNYCH OSÓB

Poszukiwanie znaczenia nie znanych ci słów nie powinno się

ograniczać do źródeł pisanych. Jeśli nie rozumiesz w czasie rozmowy
jakiegoś słowa, to nie wahaj się powiedzieć o tym i poprosić o wyjaś-
nienie. Jest to sytuacja bardzo naturalna.

ZAPAMIĘTAJ: Nierzadko przyznanie się do nieznajomości znaczenia

jakiegoś słowa jest mniej krępujące niż konsekwencje
błędnego zinterpretowania cudzej wypowiedzi.

RADA: Rozwiń w sobie autentyczne zainteresowanie słowami i ich

znaczeniem, a zrobisz duży krok w kierunku bardziej efek-
tywnego, pasjonującego czytania.

ROZUMIENIE IDEI

Zadanie wyszukania w tekście głównych idei czy myśli autora jest

o wiele łatwiejsze, niżby się mogło wydawać. Autorzy bowiem
dostarczają nam „czytelnych" wskazówek. Na stronicach tej książki
już o nich wspominałem. Należą do nich między innymi:

—

tytuły rozdziałów,

—

tytuły podrozdziałów,

—

pierwsze i ostatnie zdania ustępów,

—

fragmenty tekstu wyróżnione graficznie.

Tytuły rozdziałów i podrozdziałów jednoznacznie informują czytel-

nika o czym autor ma zamiar mówić i o tej informacji nie należy
zapominać w trakcie lektury. W książkach napisanych z troską
o przejrzysty i jasny układ, ułatwiający odbiór, podrozdziały i kolejne
zagadnienia są wyróżnione wytłuszczonym drukiem czy odmienną
czcionką. Czytając taką książkę o wiele łatwiej jest ci śledzić myśli
autora i łatwiej też zapamiętać to, o czym pisze.

Wyrobienie nawyku szczególnego koncentrowania się na pierwszych

zdaniach ustępów przyczyni się do lepszego i szybszego zrozumienia myśli
autora. Wynika to z faktu, że zazwyczaj pierwsze zdania informują, jak
myśl z poprzedniego ustępu jest kontynuowana i jednocześnie wprowa-
dzają nową. Innymi słowy podsumowują one jedną myśl i rozpoczynają
następną. Ostatnie zdania ustępów mogą natomiast zawierać podsumo-
wania zawartych w nich myśli i dlatego warto też zwracać na nie uwagę.

ZAPAMIĘTAJ: Pierwsze i ostatnie zdanie każdego ustępu czytaj

bardzo uważnie, bo w nich z reguły zawarte są
główne myśli autora.

Bardzo pomocne w lepszym rozumieniu czytanego tekstu jest

segregowanie idei, czyli określanie, które myśli autora są, a które nie
są istotne. Uważny czytelnik przez cały czas lektury stara się wychwycić
główne myśli autora i do nich, niczym do magnesu, przyczepia myśli
drugorzędne. Jeśli cokolwiek czytamy, to czynimy to również i po to.
aby zapamiętać, więc istotna jest umiejętna selekcja materiału do
zapamiętania. Segregowanie myśli czy idei pozwala właśnie czytel-
nikowi skutecznie określić, co jest warte zapamiętania.

ZAPAMIĘTAJ: Superczytelnik ustawicznie oddziela główne myśli od

drugorzędnych i koncentruje się na tych pierwszych.

Czytanie dla niejednego czytelnika stanie się fascynującym zajęciem,

jeśli będzie podchodzić do niego jak do ustawicznego wyszukiwania

znaczących myśli, segregowania i szacowania idei oraz wybierania

materiału do zapamiętania.

RADA: Bardzo pomocne w lepszym rozumieniu tego, co czytasz będą

strategie sprzyjające uczeniu się ze zrozumieniem, przed-
stawione w książce Superumysl.

NIE ZAPOMINAJ posługiwać się „wskaźnikiem", który ułatwia

rozumienie tego, co czytasz, bo czytając szybciej
wychwytujesz nie poszczególne wyrazy, lec? po-
łączone ze sobą ciągi wyrazowe.

ROZDZIAŁ XIX

ZAPAMIĘTYWANIE TEGO,

CO SIĘ PRZECZYTAŁO

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Zapoznasz się z elementami skutecznego zapamiętywania tego,

co się przeczytało.

•

Przyswoisz sobie nawyk dokonywania przeglądu tekstu w celu

lepszego zapamiętywania jego treści.

•

Zapoznasz się w supertelegraficznym skrócie z technikami

mnemonicznymi i uzyskasz radę, gdzie można dowiedzieć się

o nich dużo więcej.

•

Uzmysłowisz sobie, że nie wiek, a regularne czytanie decyduje

o tym, że dobrze zapamiętujemy to, co czytamy.

•

Zaznajomisz się z planem działań usprawniających zapamięty

wanie i przypominanie sobie przeczytanego materiału.

ZAPAMIĘTYWANIE TEGO,

CO SIĘ PRZECZYTAŁO

Wiemy z doświadczenia, że bywają kobiety, którym wystarczy raz

zajrzeć do przepisu na wymyślne ciasto, by zapamiętać go raz na
zawsze. Inne natomiast muszą sięgać po książkę kucharską przed
każdym pieczeniem. A przecież i jedne, i drugie starają się zapamiętać
przydatne przepisy. Ktoś mógłby stwierdzić, że nie pamiętamy, czyli
zapominamy, dlatego, że nasza pamięć płata nam figle. Tymczasem
jest odwrotnie: to my płatamy figle naszej pamięci.

Z licznych badań wynika, że w ciągu 24 godzin zapominamy do

80 proc. materiału, którego się uczyliśmy tradycyjnie, a więc nieefek-
tywnie, jeśli nie pomożemy naszej pamięci.

ZADANIE: Pomyśl przez chwilę, ile pamiętasz z tego, co czytałeś

w minionym tygodniu. Zapewne niewiele.

A skuteczne zapamiętywanie przeczytanego materiału, to jedna

z ważniejszych i najbardziej przydatnych umiejętności superczytelnika.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZAPAMIĘTYWANIE

TEGO, CO SIĘ PRZECZYTAŁO

•

Motywacja

•

Koncentracja

•

Umiejętność relaksowania się

•

Czytanie ze zrozumieniem

•

Dokonywanie przeglądu

•

Powtarzanie

•

Stosowanie technik mnemonicznych

•

Posiadanie pewnej wiedzy wstępnej

•

Praktyczne wykorzystywanie.
Znaczenie większości z wymienionych czynników dla superspraw-

nego czytania zostało już wcześniej szczegółowo omówione. Zrekapi-
tulujmy jednak tę część materiału, która odnosi się do tematu:
zapamiętywanie tego, co się przeczytało.

1. Brak motywacji w trakcie lektury odbija się negatywnie zarówno

na rozumieniu czytanego materiału, jak i na jego zapamiętywaniu.

Gdy jesteś właściwie umotywowany, to bardzo dobrze wych-

wytujesz i rejestrujesz w pamięci zawarte w tekście informacje i w ten
sposób łatwo ci je później odtworzyć, czyli przypomnieć sobie.

2. Koncentrując się, czyli skupiając uwagę na czytanym tekście,

spełniasz kolejny warunek dobrej rejestracji. A rejestracja jest pierw-
szym, niezmiernie ważnym ogniwem procesów pamięciowych.

ZAPAMIĘTAJ: Bez silnej motywacji i dobrej koncentracji nie ma
skutecznej

rejestracji

czytanego

materiału.

W

rezultacie

zapamiętywanie jest również mało skuteczne. Koncentracja, która jest
pobudzana przez motywację, powoduje, że nie czytasz chaotycznie i
wiesz, co w tekście jest ważne. W ten sposób pomagasz swojej
pamięci.

3.

Relaks jest jednym z warunków dobrej koncentracji, a także

najlepszym lekarstwem na zdenerwowanie. Przypominam, że zdener-
wowanie szczególnie utrudnia proces zapamiętywania.

4.

Inna bardzo ważna zależność brzmi: lepsze zrozumienie, lepsze

zapamiętanie. Jeśli próbujesz zapamiętać tekst, którego nie rozumiesz,
to jesteś skazany na... wkuwanie na pamięć.

5.

Dokonanie przed lekturą przeglądu umożliwia ci czytanie w spo-

sób zorganizowany i selektywny, a więc tak, jak funkcjonuje nasza
pamięć. Łatwo się domyślić, że zapamiętywanie jest wtedy automatyczne.

6.

Powtarzanie tego, co się przeczytało, jest jednym z ważniejszych

elementów wspomagania naszej pamięci. Poprzez umiejętne powtarza
nie przesyłamy przeczytane informacje z pamięci krótkoterminowej do
długoterminowej.

Uwaga!

Czytelników zainteresowanych funkcjonowaniem pamięci i efek-

tywnym jej wykorzystaniem odsyłam do innej mojej książki: Super-
pamięć. Jak uczyć się trzy razy szybciej, Agencja COMES 1995 r.

Powtarzanie, aby było skuteczne, należy przeprowadzać wielokrot-

nie w określonych odstępach czasu (patrz Super pamięć). Program
minimum wygląda następująco:

—

po raz pierwszy zaraz po przeczytaniu,

—

po raz drugi za kilka dni,

—

po raz trzeci po tygodniu lub dzień wcześniej przed egzaminem

czy klasówką.

7.

Gwarancję skutecznego zapamiętywania jakichkolwiek informa-

cji daje stosowanie tzw. technik mnemonicznych, wykorzystujących dwa
bardzo ważne elementy: wyobraźnię i skojarzenia. Techniki te są
szczególnie przydatne dla osób, które muszą zapamiętywać dużo
informacji (np. dla studentów) oraz tych, którzy mają kłopoty z zapa-
miętywaniem (np. numerów telefonicznych czy nazwisk, a także infor-
macji pochodzących z przeczytanego tekstu). Techniki te umożliwiają
także „uporządkowane" zapamiętanie przeczytanej książki czy czasopis-
ma. Bardzo szczegółowy i kompletny opis technik mnemonicznych wraz
z praktycznymi przykładami ich wykorzystania (również do świetnego
zapamiętywania tego, co czytasz!) znajdziesz w książce Superpamięć.

8.

Pamięć funkcjonuje na zasadzie łączenia i kojarzenia faktów czy

myśli oraz odnoszenia ich do tego, co już wiemy. Zatem im więcej z danej
dziedziny wiemy, tym skuteczniej zapisujemy w pamięci nowe informacje.

9.

Bierne powtarzanie tego, co się przeczytało, jest o wiele mniej

skuteczne niż utrwalanie nowej informacji metodą wykorzystywania
jej w praktycznych sytuacjach.

PLAN DZIAŁAŃ UŁATWIAJĄCYCH

ZAPAMIĘTANIE TEGO, CO SIĘ PRZECZYTAŁO

Aby ci ułatwić zapamiętywanie tekstów, które chcesz zachować

w pamięci, proponuję następującą procedurę:

•

Dokonuj wstępnej oceny materiału (przegląd) i sprecyzuj swój cel

czytania.

•

Wybierz adekwatne do celu czytania techniki czytelnicze.

•

Zaplanuj przerwy w czasie czytania, aby „zaliczyć", kilka począt-

ków i końców, sprzyjających zapamiętywaniu.

•

Wyselekcjonuj ważne informacje.

•

Zanotuj istotne fakty i myśli.

• Przeglądaj notatki w celu utrwalenia (przynajmniej 3 razy):

— od razu po przeczytaniu tekstu,

—

po kilku dniach,

—

niedługo przed terminem egzekwowania wiedzy z danego

materiału.

• Wykorzystaj nową wiedzę w praktyce.

INTELIGENCJA I WIEK A PAMIĘĆ

Poziom inteligencji ogólnej nie wpływa bezpośrednio na pamięć,

gdyż można ją wyćwiczyć. Posiadana inteligencja ułatwia jednak
rozumienie tego, co się przeczytało, wpływając w ten sposób pośrednio
na skuteczność procesów pamięciowych (lepsze zrozumienie = lepsze
zapamiętanie).

Utarł się obiegowy pogląd, że wraz z wiekiem pamięć, a więc

i zapamiętywanie tego, co się przeczytało, pogarsza się. Fakty zdają
się go potwierdzać. Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Dobrą
pamięć można zachować do późnej starości. Mało tego, wraz z wiekiem
może się ona doskonalić. Chodzi o to, że w młodości mamy, znacznie
większy kontakt z książką. Z czasem, kiedy czytamy mniej, nie
zmuszamy mózgu do ciągłej analizy, interpretowania, rozumienia
i pamiętania tekstu. Wychodzimy więc coraz bardziej z wprawy.

NIE ZAPOMINAJ posługiwać się w trakcie lektury „wskaźnikiem".

Będziesz się dzięki niemu lepiej koncentrować, co
przyczyni się do lepszego zapamiętywania tego,
o czym czytasz.

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z NOTOWANIA

W TRAKCIE LEKTURY

ROZDZIAŁ XX

NOTOWANIE W TRAKCIE LEKTURY

Co zyskasz, czytając ten rozdział

• Uświadomisz sobie, że pisanie we własnych książkach nie jest
grzechem.

• Poznasz niektóre z bardzo wielu korzyści wynikających z no-
towania w trakcie lektury.

• Nauczysz się sprawnie robić notatki wewnętrzne.

• Zapoznasz się z formami notowania zewnętrznego.
• Uświadomisz sobie, że stosowane z umiarem, przemyślane
powielanie tekstów na kserokopiarkach to też forma robienia
notatek.

NOTOWANIE W TRAKCIE LEKTURY

Tytuł tego rozdziału zasugerował zapewne wielu czytelnikom, że

jest on przeznaczony wyłącznie dla uczniów i studentów, a więc osób
uczących się i robiących notatki dlatego, że egzekwowany jest od nich
materiał, który przeczytali. Kto tak pomyślał, ten był w błędzie.
Notować warto zawsze i przy każdym rodzaju lektury, przynosi to
bowiem oczywiste i bardzo liczne korzyści (o których powiemy
w dalszej części tego rozdziału).

Zanim przejdę do konkretów, muszę się rozprawić z pewnym

anachronizmem, który większość z nas zaakceptowała w dzieciństwie
i w dalszym ciągu bezkrytycznie przekazuje własnym dzieciom. Mówię
o surowym napominaniu: „Nie pisz w książkach!" Wielu osobom
zapadło ono tak głęboko w podświadomość, że gdy notują coś na
marginesie książki (bo zmuszają ich do tego okoliczności lub tak
nakazuje rozsądek), to czują się tak, jakby popełniali wielki grzech.
Warto sobie uświadomić, że owo napomnienie pochodzi z czasów, gdy
książki przedstawiały wielką wartość materialną i rzadko stanowiły
osobistą własność osoby czytającej. Rzecz jasna, jeśli nie jesteś
właścicielem książki, to zalecenie z okresu dzieciństwa jest jak
najbardziej aktualne.

Do własnych książek możesz podchodzić tak jak dziecko podchodzi

do swoich zabawek — robisz z nimi, co chcesz. Oczywiście należy
zachować umiar, lecz notowanie w książkach wcale nie świadczy
o tym, że ich nie szanujesz.

Dla wielu osób książki, w których zapisują swoje refleksje, uwagi

lub podkreślają ważne zdania, stają się szczególnie cenne i bliskie, tak
jak to jest w przypadku pamiętników z własnoręcznymi zapiskami.

•

Mobilizujesz się do czytania z pełnym zrozumieniem.

•

Rejestrujesz główne myśli, czyli to, co jest najistotniejsze w tekście.

•

Planując czytanie z notowaniem automatycznie się koncen-
trujesz.

•

Solidne notowanie wymusza myślenie (niekiedy dogłębne przemyś-

lenie tego, co notujesz), dzięki czemu poprawia zrozumienie i zapamię-
tywanie tego, co czytasz.

•

Podkreślanie istotnych partii tekstu przyczynia się do efektywniej-

szego czytania go za drugim czy trzecim razem (jest to szczególnie
ważne w przypadku uczniów czy studentów).

•

Stosowanie graficznych form notowania przyczynia się do lepszego

zapamiętania treści tak sporządzonych notatek.

•

Poprzez notowanie organizujesz i logicznie łączysz przeczytany

materiał, robiąc w ten sposób wielką przysługę swojej pamięci.

•

Notując wykonujesz naturalne ruchy ręką, które jak każde ćwicze-

nie gimnastyczne sprawiają, że twój organizm jest aktywny. W czasie
czytania z notowaniem nie przydarzy ci się coś takiego jak zaśnięcie
nad książką.

Tych korzyści jest więcej. Jeśli przychodzą ci jakieś do głowy, to je

zanotuj. Zostawiam w tym celu trochę wolnego miejsca. To dobra
okazja, byś przełamał swoją niechęć do pisania w książce.

ZAPAMIĘTAJ: Notowanie zwalnia szybkość czytania, ale za to

bardzo poprawia rozumienia i zapamiętywanie tego, co czytasz.
Rozróżniamy dwa rodzaje notowania:

•

Wewnętrzne (notatki czynione na czytanym materiale)

•

Zewnętrzne (rejestracja informacji uzyskanych z czytanego mate-

riału poza nim).

NOTOWANIE WEWNĘTRZNE

W praktyce sprowadza się ono do stosowania następujących

sposobów:

—

odnotowywania własnych uwag i komentarzy na marginesach

czytanego materiału,

—

stosowania prostych znaków graficznych, np:!,?, jednoznacznie

oddających twój stosunek do przeczytanych zdań i kwestii,

—

podkreślania i podkolorowywania czytanego tekstu.

Przy ostatnim sposobie zatrzymam się dłużej, gdyż umiejętnie

stosowany może ci oddać cenne usługi, nieumiejętnie zaś, tylko obniży
efektywność czytania, a co za tym idzie, uczenia się, rozumienia
i zapamiętywania.

Podkreślając lub podkolorowując tekst pamiętaj o kilku zasadach:

1.

Nie podkreślaj (podkolorywuj) dużych partii tekstu!

2.

Podkreślaj najważniejsze idee.

3.

Podkreślaj tylko nie znane ci pojęcia i definicje (znanych nie, bo

je przecież znasz).

4.

Podkreślaj tylko to, czego nie rozumiesz (jest to najlepsze

rozwiązanie, bo przy drugim czytaniu będziesz mógł się „wygodnie
skoncentrować" tylko na tym).

5.

Używaj do podkreślania łatwo rzucających się w oczy koloro

wych długopisów, kredek, transparentnych mazaków.

6.

Nie ograniczaj się do stosowania podkreśleń w podręcznikach

i tekstach technicznych. Rób to też w czytanych powieściach, opowia
daniach czy czasopismach.

NIE ZAPOMNIJ, że notatki wewnętrzne wolno robić tylko w książ-

kach i innych tekstach, które są TWOJĄ WŁAS-
NOŚCIĄ.

Jeśli nie jesteś właścicielem książki, to strony, które cię zaintereso-

wały, oznacz spinaczem biurowym, a w ostateczności stosuj delikatne,
łatwe do usunięcia podkreślenia ołówkiem.

NOTOWANIE ZEWNĘTRZNE

Obejmuje ono notatki sporządzane trzema metodami:

—

notacyjno-graficzną,

—

dźwiękową,

—

poprzez powielanie.

NOTOWANIE NOTACYJNO-GRAFICZNE

Obejmuje ono następujące formy:

•

Notowanie linearne (sporządzając notatki piszesz linijkę za linijką).

•

Notowanie nielinearne.

Linearne formy notowania:

1.

Sporządzanie notatek skondensowanych (pisanie niemalże jed

nym ciągiem).

2.

Sporządzanie notatek w formie ustępów (grupowanie zdań

tworzących pewną logiczną całość w ustępy z pozostawieniem między
nimi przerw).

Ta druga forma jest efektywniejsza, gdyż wymusza przemyślenie,

zrozumienie i logiczne porządkowanie sporządzanych notatek. Są też
one bardziej przejrzyste i łatwiejsze do zapamiętania.

Nielinearne formy notowania:

Jako że są one mniej znane i (niestety) rzadko stosowane, poświęcę

im w tym rozdziale trochę więcej miejsca. Zaliczamy do nich:

1.

Mapy myślowe

2.

Technikę rozgałęzień

3.

Technikę dendrytów (drzewa).

MAPY MYŚLOWE

Mapy myślowe tworzy się w taki sam sposób, w jaki funkcjonuje

nasza pamięć, to znaczy przez kojarzenie istotnych idei. Aby narysować
mapę myślową, stanowiącą notatkę z treści rozdziału, wybierasz jego
istotną część czy myśl przewodnią, tytułujesz ją i umieszczasz w samym
ś

rodku kartki, na której będziesz notować. Następnie, metodą ryso-

wania linii, ze środka wyprowadzasz zagadnienia związane z hasłem
centralnym, z nich podzagadnienia itd., tak że każde dalsze połączenie
mapy myślowej jest coraz bardziej szczegółowe. Przy tworzeniu map
myślowych zaleca się pisanie drukowanymi literami i używanie
kolorowych kredek lub mazaków oraz stosowanie rysunków. Na
sporządzonych mapach piszesz też komentarze.

RADA: Więcej szczegółowych informacji o mapach myślowych jak

też o technice rozgałęzień, którą w skrócie za chwilę wyjaśnię,
znajdziesz w książce Superumysl.

TECHNIKA ROZGAŁĘZIEŃ

Polega na tym, że podobnie jak w przypadku map myślowych

zapisujesz kluczowe zagadnienie stanowiące podstawowy cel twoich
notatek na środku kartki i zakreślasz je w kółku. Od niego się
rozchodzą podzagadnienia (też je zakreślasz), które się dalej roz-
gałęziają i tak dalej. W przypadku techniki rozgałęzień nie stosujesz,
tak jak przy mapach myślowych, rysunków, komentarzy. Twoim
celem w tej technice jest zapisanie wszelkich myśli w postaci schematu
uwidaczniającego, jak idee są ze sobą połączone. Technika rozgałęzień
nie jest tak kreatywna jak technika map myślowych.

TECHNIKA DENDRYTÓW (DRZEWA)

Jak sama nazwa tej techniki wskazuje, rozgałęzienia od kluczowego

zagadnienia będą się rozchodziły nie ze środka strony jak przy dwóch
pierwszych technikach, lecz od dołu ku górze i stopniowo na boki, na
podobieństwo drzewa, które ma pień, konary, gałęzie, gałązki.

Dla lepszego zobrazowania tego rozdziału przedstawiam go,

posługując się techniką rozgałęzień (patrz rys. na stronie obok).

NOTOWANIE DŹWIĘKOWE

Jest ono niczym innym jak nagrywaniem istotnych elementów

i kluczowych idei tekstu na taśmę magnetofonową własnym głosem.
Ten rodzaj notowania może stanowić doskonałe dopełnienie notowania
przez podkreślenie czy podkolorowanie.

NOTOWANIE PRZEZ POWIELANIE

Kopiowanie pewnych partii tekstu (ale niezbyt wielu) przy użyciu

kserokopiarki to też forma notowania. Zanim przystąpisz do takiego
„notowania", uważnie przeczytaj tekst i posługując się wcześniej
wspomnianą metodą spinaczy biurowych lub wypisując na kartce
odpowiednie strony zaznacz fragmenty tekstu wytypowane do powie-
lenia.

Uwaga (na marginesie):

Istnieje jeszcze jedna forma skutecznego notowania, dobrze znana

wielu uczniom. Mówię o przygotowywaniu ŚCIĄG. Myślę, że w tym
miejscu wszelkie rady są zbędne. Najlepszym nauczycielem jest — jak
mówią — samo życie.

DODATKOWE RADY DOTYCZĄCE

NOTOWANIA W TRAKCIE LEKTURY

•

Sporządzając notatki koncentruj się na kluczowych ideach, a nie
na w szczegółach.

•

Staraj się, aby twoje notatki miały charakter podsumowań czy
konkluzji, a nie tylko katalogu ważnych myśli z poszczególnych
ustępów i rozdziałów.

•

Notatki powinny być krótkie.

•

Rób notatki pod koniec sesji czytelniczej lub po doczytaniu
zamkniętej całości (ustępu, podrozdziału, rozdziału).

•

W trakcie sporządzania notatek unikaj stosowania skrótów, chyba
ż

e jesteś mistrzem stenografii, a najlepiej posługuj się literami

drukowanymi.

•

Redaguj notatki przy użyciu własnych słów. Słowa autora przepisuj
jedynie wtedy, gdy szczególnie przypadną ci do gustu i będziesz
chciał je skutecznie przesłać do swojej pamięci w oryginalnej
postaci, np. po to, aby je zacytować w czasie rozmowy lub
w pisanym wypracowaniu.

•

Swoje notatki oznaczaj, numeruj i starannie przechowuj.

•

Po sporządzeniu notatek, nie zwlekając, dokonaj ich przeglądu.

INFORMACJA: O notowaniu, umiejętności ważnej dla każdego

ucznia czy studenta, piszę odrębną książkę.

ROZDZIAŁ XXI

BARDZO SZYBKIE CZYTANIE

Co zyskasz, czytając ten rozdział

9 Zaspokoisz swoją ciekawość dotyczącą bardzo szybkiego czy-

tania.

•

Nauczysz się dostrzegać słowa w nietradycyjnej kolejności.

•

Nabierzesz zaufania do swoich oczu.

•

Spróbujesz się przestawić na czytanie pionowe.

•

Nauczysz się uzyskiwać całościowy obraz czytanego tekstu.

•

Zapoznasz się z metodą 5-krotnego czytania.

•

Dowiesz się, że przy czytaniu ważną rolę grają ręce.

•

Nauczysz się szybko przewracać kartki.

BARDZO SZYBKIE CZYTANIE

Jeśli w swojej praktyce czytelniczej zastosujesz rady zawarte

w poprzednich rozdziałach, to masz szansę zwiększyć prędkość czytania
do 800 słów na minutę i będzie to doskonały rezultat. Doświadczalnie
stwierdzono, iż powyżej tej granicy oczy czytają wybiórczo.

Pisząc tę książkę miałem zamiar przyczynić się do tego, byś czytał

szybciej, chętniej, częściej, lepiej rozumiejąc i zapamiętując. Szybkość
czytania jest jednym z wielu elementów superczytania i poprawi ją
każdy, kto wykorzysta choćby część zawartych w tej książce rad.
Jednak zdaję sobie sprawę, że są osoby, które — czy to z ciekawości
czy to z powodów praktycznych — chciałyby poznać technikę
pozwalającą czytać bardzo szybko, z przekroczeniem 800-słownej
„granicy wzroku". Ten rozdział spełni ich oczekiwania, ale uprzedzam,
ż

e technika ta wymaga regularnych ćwiczeń. Jeśli jesteś wytrwały, to

spróbuj.

Technikę bardzo szybkiego czytania przedstawię według książki

The Evelyn Wood 7-day Speed Reading & Learning Program — Stanley
D. Frank. Zaprezentowana w niej technika bazuje na trzech filarach,
a oto one:

•

4 podstawowe zasady czytania

•

5-krotne czytanie

•

Praca rąk.

Do tych filarów dodaję jeszcze jeden, a mianowicie technikę

szybkiego przewracania kartek.

CZTERY PODSTAWOWE ZASADY

CZYTANIA

ZASADA NR l

Naucz się dostrzegać i odczytywać słowa i zwroty na różne sposoby,

nie tylko w kolejności tradycyjnej.

Tradycyjna kolejność to słowo po słowie w linijce i linijka za

linijką tekstu.

EKSPERYMENT (1) Posługując się linijką, podziel tę stronę

na pół rysując poziomą linię, następnie
podziel ją pionowo na pół i na koniec
narysuj dwie przekątne, wyprowadzając je
z lewego górnego i prawego górnego rogu
strony. Uzyskasz w ten sposób na stronie
8 trójkątów. Przeczytaj wszystkie słowa znaj-
dujące się w trójkącie lewym górnym, na-
stępnie w prawym górnym, potem w drugim
z lewej strony u góry itd., aż przeczytasz
całą stronę.

Wielu z was w trakcie tego eksperymentu mogło się przekonać, że

za jednym spojrzeniem można wychwycić wszystkie lub prawie
wszystkie słowa znajdujące się w trójkątach. Jest to możliwe, pomimo
ż

e nie czytamy tradycyjnie, czyli linijka za linijką. Ponadto, czytając

w ten sposób, jesteśmy w stanie zrozumieć, co autor chciał nam
przekazać. Z tego wniosek, że nasz umysł nie jest ograniczony do
odbioru idei i faktów utworu w kolejności, w jakiej występują one na
stronie. Jest on elastyczny. Żeby się o tym raz jeszcze przekonać,
przeprowadź następny eksperyment.

EKSPERYMENT (2) Przeczytaj jeden z krótszych rozdziałów jakiejś

książki w odwrotnej kolejności, czyli od końca
do początku i sprawdź, w jakim stopniu zro-
zumiałeś jego treść.

Umiejętność wychwytywania wzrokiem słów w nietrady-

cyjnym porządku jest warunkiem koniecznym bardzo szybkiego czy-
tania.

ZASADA NR 2

Naucz się ufać swoim oczom.

Zdecydowana większość czytelników wymawia na głos lub w my-

ś

lach czytane słowa. Jednak ktoś, kto czyta bardzo szybko tego

nie czyni i polega wyłącznie na swoich oczach. Wypowiadanie
słów bierze się stąd, że zakładamy, iż musimy usłyszeć słowo
czy zwrot, aby być pewnym, czy je dobrze odczytaliśmy. Jeśli
chcesz czytać bardzo szybko, zrezygnuj z takiego postępowania
i zaufaj swoim oczom. Dużą pomocą w tym zakresie będzie po-
sługiwanie się techniką „wypowiadania na głos". Jak się ona
przedstawia? Już wyjaśniam.

Oto zadanie do wykonania.

ZADANIE: Popatrz przez 2 do 4 sekund na każdą z 5 następ-
nych stron, przesuwając wzrokiem pionowo w dół. Patrząc
wypowiadaj na głos słowa, które ci wpadną w oko i następnie
również na głos zadawaj sobie pytania dotyczące tych słów. Ale
gdy mówisz na głos, nie pozwól swoim oczom na zwolnienie tempa
przesuwania się. W przypadku tego zadania nieistotne jest, jakie
wybierasz słowa i jakie zadajesz pytania. Chodzi o to, by „zająć
czymś" swój głos i odciągnąć go od procesu czytania.

Ć

wiczenie „wypowiadania na głos" ma także drugi sens: uczy

czytać aktywniej. Z czasem wypowiadane na głos słowa będą słowami
kluczowymi. Przyglądając się stronie w opisany sposób łatwo je
wychwycisz.

Im częściej będziesz się posługiwać techniką „wypowiadania na

głos", tym szybciej zaczniesz ufać swoim oczom i doprowadzisz do
całkowitego „wyłączenia" głosu w czasie czytania. Tymczasem tempo
twojego czytania ulegnie radykalnemu przyspieszeniu.

ZASADA NR 3

Naucz się czytać pionowo.

W opanowaniu tej umiejętności bardzo ci będzie pomocne po-

szerzenie widzenia peryferyjnego. Jak to możesz zrobić, omówiliśmy
w rozdziale „Praca oczu". I jeśli nabierzesz już odpowiedniej wprawy,
to będzie ci coraz łatwiej odczytywać grupy słów, przenosząc wzrok
w dół strony, a nie w poprzek. Tą formą czytania musiałeś się

posługiwać w trakcie ćwiczenia techniki „wypowiadania na głos".
Gdybyś tak nie robił, nie byłbyś w stanie przebiec kartki wzrokiem
w ciągu 2-4 sekund.

Podczas ćwiczenia techniki „wypowiadania na głos" zrobiłeś o wiele

lepszy użytek ze swojej zdolności widzenia peryferyjnego, niż to
robisz, czytając tradycyjnie słowo po słowie.

W trakcie bardzo szybkiego czytania „zwolnisz" tempo czytania

strony do 8-10 sekund. Przenosząc wzrok wzdłuż linii pionowej
będziesz w stanie wychwytywać wzrokiem każde znajdujące się na
stronie słowo. Warto wiedzieć, iż istnieje zasada, że jeśli poprawimy
pracę oczu, tj. zwiększymy prędkość przesuwania wzroku, to auto-
matycznie rozszerzymy widzenie peryferyjne i będziemy wychwyty-
wać większą liczbę znaków. A im więcej słów jesteś w stanie
wychwycić za jednym rzutem oka, tym szybciej możesz poruszać się
po tekście.

ZASADA NR 4

Staraj się uzyskać pełny obraz tego, co czytasz.

Przed rozpoczęciem procesu czytania, powinieneś wychwycić

ogólny sens całej książki. Przedtem musisz ustalić kto i w jakim celu
ją napisał, jaki jest jej temat i zakres, jak książka przystaje do
posiadanej przez ciebie wiedzy. Pełny obraz książki uzyskasz dzięki
technice przeglądu ogólnego stanowiącej krok w technice „5-krotnego
czytania".

5-KROTNE CZYTANIE

Technika ta, nazywana też CZYTANIEM WARSTWOWYM,

składa się z następujących etapów:

•

Przeglądu ogólnego

•

Przeglądu wstępnego

•

Czytania

•

Przeglądu podsumowującego

•

Przeglądu ponownego.

PRZEGLĄD OGÓLNY

Sprowadza się on do szybkiego zapoznania się z książką, a zwłasz-

cza z jej tematyką, strukturą organizacyjną i stylem. Głównym celem
tej czynności jest uzyskanie pełnego obrazu książki.

W ramach tego przeglądu powinieneś przyjrzeć się okładce i spraw-

dzić, czy zawiera informacje o zawartości książki i jej autorze.
Następnie otwórz książkę, odszukaj ewentualny wstęp, przebiegnij go
szybko wzrokiem, aby wydobyć główne myśli. Ponadto sprawdź, kto
wydał książkę i kiedy, przeczytaj spis treści (pozwoli -ci się zorientować
w organizacji tekstu). Krokiem finalnym jest przerzucenie kartek
książki w tempie jedna sekunda na jedną stronę. Podczas przerzucania
nie próbuj czytać, natomiast szukaj odpowiedzi na następujące pytania:

—

Jak trudna jest ta książka?

—

Czy autor posługuje się specjalistyczną lub trudną terminologią?

—

Czy w książce znajduje się słowniczek?

—

Jak długie są rozdziały?

—

Czy poszczególne rozdziały zaopatrzone są we wstępy lub

podsumowania?

—

Czy autor zadaje w tekście pytania?

—

Czy książkę ilustrują wykresy, tabele lub rysunki?

—

Czy tekst jest poprzedzielany śródtytułami?

Po zakończeniu przeglądu ogólnego powinieneś ustalić cele twojej

lektury. Pomocne będą następujące pytania:

—

Czego chciałbyś (musisz) dowiedzieć się z tej książki?

—

Czy zawarta w książce wiedza będzie od ciebie egzekwowana,

np. w formie jakiegoś egzaminu?

—

Jaką rangę ma ta książka (podstawowy podręcznik, lektura

pomocnicza drugorzędna, trzeciorzędna...)?

PRZEGLĄD WSTĘPNY

Dokonuj go w tempie około 4 sekundy na stronę. W trakcie tej

fazy szybkiego czytania twoim głównym celem będzie wychwycenie
większej liczby szczegółów oraz szkicu struktury organizacyjnej książki
(czy innego tekstu). Ponadto wykorzystaj ten przegląd do podzielenia
rozdziałów na logiczne, spójne tematycznie części. Zidentyfikowanie
podstawowej struktury organizacyjnej tekstu ułatwią ci śródtytuły
i fragmenty tekstu (słowa, pojedyncze zdania) wyróżnione tłustym
drukiem lub innym rodzajem czcionki.

W przypadku tekstów naukowych i popularnonaukowych lepiej

jest dokonywać przeglądu wstępnego kolejnych rozdziałów niż od
razu całej książki. Przeglądasz rozdział, następnie wracasz do jego
początku i czytasz zgodnie z zaleceniami dla 3 fazy szybkiego czytania.
Po przeczytaniu jednego rozdziału przeglądasz wstępnie kolejny,
następnie cofasz się, czytasz go itp.

Natomiast teksty beletrystyczne nadają się znakomicie do prze-

prowadzania przeglądu wstępnego całej ich zawartości.

CZYTANIE

Celem czytania będzie dostrzeżenie każdego słowa na każdej

stronie i przyswojenie oraz zarejestrowanie wszystkich istotnych
informacji potrzebnych do realizacji celu lektury. Przystępujesz do
czytania bezpośrednio po wykonaniu przeglądu wstępnego i czytasz
z najszybszą dogodną prędkością.

W trakcie lektury rób ołówkiem delikatne znaczki na marginesach

tekstu i unikaj podkreślania. Wspomniane znaczki, „ptaszki", znaki
zapytania czy wykrzykniki będą oznaczać, co warto później zanotować,
co trzeba sprawdzić czy wyjaśnić lub zapamiętać (ważny materiał).
Tak porobione zaznaczenia będą pomocą przy powtórnym prze-
glądaniu, gdyż będziesz się koncentrować tylko na nich.

W tym momencie może pojawić się usprawiedliwiona wątpliwość:

Czy to rzeczywiście będzie bardzo szybkie czytanie, skoro trzeba
poświęcać czas na przegląd ogólny, przegląd wstępny, czytanie,
przegląd podsumowujący i powtórne przeglądanie? Zapewniam, że
jeśli znajdziesz trochę cierpliwości i będziesz ćwiczyć ten rodzaj
czytania, to łatwo się przekonasz, że będzie to bardzo szybkie czytanie.
Inaczej mówiąc, zrealizowanie wszystkich kolejnych etapów zajmie ci
o wiele mniej czasu niż tradycyjne czytanie z dobrym rozumieniem.

Uwaga!

Podczas bardzo szybkiego czytania będziesz posługiwać się ręką,

pełniącą funkcję „wskaźnika". Jej ruchy będą jednak bardziej złożone,
a jakie, dowiesz się z podrozdziału „Praca rąk".

PRZEGLĄD PODSUMOWUJĄCY

Przegląd podsumowujący książki naukowej (typu podręcznik) czy

popularnonaukowej powinien być przeprowadzany od razu po prze-

czytaniu rozdziału. Natomiast podsumowanie lektury beletrystycznej
może się odbyć po przeczytaniu całości tekstu.

Podczas tego przeglądu lustrujesz szybko wzrokiem kartki książki

i zastanawiasz się nad relacjami zachodzącymi pomiędzy częściami
rozdziału oraz rozdziałami i książką jako całością.

PRZEGLĄD PONOWNY

Przeprowadzaj go co jakiś czas (najlepiej raz w tygodniu), aby

odświeżyć swoją pamięć w zakresie czytanego materiału i uświado-
mić sobie, jak ten materiał wiąże się z posiadaną już przez ciebie
wiedzą. Jak to już zostało powiedziane w podrozdziale „Czytanie",
zwracamy uwagę na fragmenty tekstu zaznaczone przy czytaniu
właściwym.

Jak zapewne zauważyłeś, technika „pięciokrotnego czytania"

przewiduje tylko jedno w dosłownym tego słowa znaczeniu czytanie.
W przypadku osób uczących się czy studiujących, pragnących jak
najwięcej zrozumieć i zapamiętać, o wiele więcej czasu należy poświęcić
na przegląd ogólny, przegląd wstępny, przegląd podsumowujący
i wreszcie przegląd ponowny. W tej sytuacji procentowy udział czytania
właściwego się zmniejsza.

W przypadku przygotowywania się do egzaminu poświęć taką

samą ilość czasu na przegląd wstępny, czytanie i przegląd pod-
sumowujący.

Jeśli chodzi o czytanie beletrystyki i w ogóle jakiekolwiek czytanie

dla przyjemności, to minimum czasu przeznacz na przegląd
wstępny i przegląd podsumowujący, kładąc akcent na czytanie
właściwe.

PRACA RĄK

Używaniu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania przyświecają

3 podstawowe cele:

—

pomoc w ustaleniu możliwie najszybszego tempa lub rytmu

przesuwania się wzroku po czytanym materiale,

—

pomoc w koncentrowaniu się na czytanym materiale,

—

zapobieganie zatrzymywaniu się i cofaniu podczas lektury

(omówione dokładnie w rozdziale „Praca oczu").

Jeśli chcesz czytać bardzo szybko, przesuwaj rękę po stronie

według podanych niżej schematów (poprzez eksperymentowanie wy-
bierz te, które ci najbardziej odpowiadają).

•

Litera S (przegląd wstępny)

•

Znak zapytania (przegląd ogólny, przegląd wstępny)

•

Litera X (głównie czytanie dzienników, czasopism i innych tekstów

drukowanych w wąskich kolumnach)

•

Pętla (głównie czytanie dzienników, czasopism i innych tekstów

drukowanych w wąskich kolumnach)

•

Litery L (wszystkie typy przeglądów i czytanie)
Ponadto możesz wymyślić jeszcze inne schematy przesuwania ręki

po kartce w trakcie szybkiego czytania. Pamiętaj, że przy jakimkolwiek
schemacie, oczy odczytują treść, wodząc za przesuwaną dłonią.

TECHNIKA SZYBKIEGO PRZEWRACANIA KARTEK

Sprowadza się ona do tego, że lewą ręką trzymasz otwartą książkę

u góry na środku lub z prawej strony i kciukiem prawej ręki
podsuwasz kartkę od dołu ku górze, równocześnie przewracając ją
lewą ręką.

Uwaga!

Procedura ta jest właściwa dla osób praworęcznych; osoby lewo-

ręczne postępują odwrotnie.

ZADANIE: Aby dobrze opanować tę technikę, ćwicz ją przez kilka

minut dziennie, przewracając kartki książki na czas, przy
użyciu stopera. Najpierw postaraj się przewrócić 100
stron w ciągu 60 minut, a następnie poprawiaj swoje
rekordy.

NIE ZAPOMINAJ o posługiwaniu się „wskaźnikiem", którym w przy-

padku bardzo szybkiego czytania powinna być
twoja ręka.

Schemat ruchu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania

Litera S

Schemat ruchu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania

Znak zapytania

Schemat ruchu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania

Litera X

Schemat ruchu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania

Pętla

Schemat ruchu ręki w trakcie bardzo szybkiego czytania

Litera L

ROZDZIAŁ XXII

SPRAWDŹ, JAK CZYTASZ

Co zyskasz, czytając ten rozdział

•

Przekonasz się, że dzięki tej książce czytasz nie tylko szybciej,

ale i z lepszym zrozumieniem.

•

Nabierzesz wiary w swoje możliwości czytelnicze.

•

Dowiesz się, że zapewne spotkamy się niebawem na stronicach

następnych moich książek.

SPRAWDŹ, JAK CZYTASZ

Mam nadzieję, że moja książka nie zawiodła twoich oczekiwań, że

wiele z niej skorzystałeś i nieraz jeszcze skorzystasz. A tymczasem
proponuję wykonanie prostego testu, który wykaże, w jakim stopniu
wzrosły twoje umiejętności czytelnicze (o tym, że w ogóle wzrosły,
jestem przekonany). Jeśli uważnie przestudiowałeś tę książkę, za-
stosowałeś się do zawartych w niej rad i wykonałeś zaproponowane
ć

wiczenia, to nie ma innego wyjścia — musisz czytać szybciej,

z większym zrozumieniem i lepiej zapamiętywać to, co przeczytałeś. Te
umiejętności będą ci bardzo przydatne, w tym również do czytania
innych moich książek (ukazały się Superwnysł i Superpamięć, a mam
zamiar napisać ich więcej). Ale najwyższy czas na wykonanie testu.

Polecenia są identyczne jak do testu w rozdziale „Jak czytasz (na

razie!)". Zapoznaj się z nimi dokładnie. Tym razem tekst testu
pochodzi z książki Superpamięć.

Gotów! Start!

„Pozostawienie ciasta we włączonym prodiżu podczas oglądania

filmu lub zażywania kąpieli kończy się raczej nieprzyjemnie. Ale
możesz temu zapobiec, nastawiając na określony czas budzik lub
minutnik. Ponadto dobrym rozwiązaniem jest postawienie na telewi-
zorze, jeśli akurat oglądasz telewizję, pustej patery. Patrząc na nią, na
pewno nie zapomnisz o włączonym prodiżu.

Jeśli napuszczasz wodę do wanny i ten czas wykorzystujesz na

przeczytanie w pokoju kilku stron książki, to aby nie zapomnieć
o wannie, postaw obok siebie płyn do kąpieli.

Staraj się umieszczać rzeczy ułatwiające przypominanie tak, aby

rzucały się w oczy.

Gdy masz tendencję do niepamiętania, czy zamknąłeś drzwi od

mieszkania lub wyłączyłeś żelazko, to staraj się być świadomym
wykonywania tych czynności w momencie, gdy je wykonujesz. Obser-
wuj siebie zamykającego drzwi czy wyłączającego żelazko i w tym
momencie mów na głos: — Zamykam drzwi mojego mieszkania,
wyłączam żelazko. Następnie przymknij oczy i zatrzymaj na chwilę
obraz siebie wykonującego te czynności i powiedz to samo w myślach.
W ten sposób wytworzysz w swoim mózgu ślady pamięciowe. Nie
dość, że w razie potrzeby w wyobraźni będziesz widzieć siebie
i interesującą cię scenę, to jeszcze będziesz słyszeć, jak ją komentujesz.

Jeśli umknęła ci jakaś myśl, to staraj się odtworzyć w wyobraźni

scenę, w której się pojawiła. Przypomnij sobie, co wtedy lub wcześniej
robiłeś i szukaj wizualnych wskazówek, które z powrotem naprowadzą
cię na właściwy ślad. Gdy ta myśl przyszła ci do głowy w trakcie jazdy
autobusem, to staraj się cofnąć do czasu, jak jechałeś i odtworzyć
w wyobraźni wszystkie zauważone wtedy szczegóły. Tę samą metodę
zastosuj, gdy coś zgubisz.

Kiedy pamięć zawodzi, bardzo jest ważne, by nie wpadać w panikę,

tylko zrelaksować się i poszukać w otaczającym świecie lub w wyobra-
ź

ni przedmiotów i osób ułatwiających przypominanie sobie.

Gdy jesteś zabiegany do tego stopnia, że nie masz czasu zanotować,

co masz zrobić później, np. po powrocie z pracy, to możesz posłużyć
się symbolicznymi pomocami ułatwiającymi przypominanie. Polega to
na dokonywaniu chwilowych zmian, których nie sposób zignorować.

Jeśli na przykład po powrocie z pracy masz zadzwonić do stolarza,

to przed wyjściem z domu postaw w swoim pokoju taboret do góry
nogami (nie radzę tego robić w przedpokoju, bo inni domownicy
niechybnie go odwrócą).

Przykład z taboretem, podobnie jak wspomniany wcześniej płyn

do kąpieli, ilustrują symboliczne przypominanie. Jest ono skuteczne,
ale ma pewną wadę. Zmiany, które wykonasz w środowisku przypomną
ci, że masz coś zrobić, ale nie zawsze uzmysłowią, co konkretnie".

Zanotuj swój „superczas" i nie zaglądając do tekstu, wybierz

właściwą według ciebie odpowiedź (dla wygody zapisując ją na czystej
kartce):

1.

Dobrym rozwiązaniem, aby nie zapomnieć o włączonym prodiżu
podczas oglądania filmu, jest postawienie na telewizorze pustego
prodiża. (PRAWDA/FAŁSZ)

2.

Aby nie zapomnieć o napuszczanej do wanny wodzie, powinieneś
postawić obok siebie płyn do kąpieli. (PRAWDA/FAŁSZ)

3.

Gdy zapominasz, czy zaniknąłeś drzwi od mieszkania, to powinie
neś zawsze starać się wracać i sprawdzać. (PRAWDA/FAŁSZ)

4.

Mówienie do siebie na głos w momencie zamykania drzwi:
„zamykam drzwi mojego mieszkania" jest jednym ze środków
zaradczych na „krótką" pamięć. (PRAWDA/FAŁSZ)

5.

Jeśli umknęła ci jakaś myśl, to powinieneś przypomnieć sobie
scenę, w której się ona pojawiła. (PRAWDA/FAŁSZ)

6.

Gdy jakaś myśl przyszła ci do głowy w trakcie jazdy autobusem,
to aby ją sobie przypomnieć, powinieneś ponownie przejechać się
autobusem. (PRAWDA/FAŁSZ)

7.

Gdy zawiodła cię pamięć, to powinieneś się zrelaksować, aby móc
sobie potrzebną informację przypomnieć. (PRAWDA/FAŁSZ)

8.

Chwilowe zmiany dokonane w otoczeniu łatwo jest zignorować.
(PRAWDA/FAŁSZ)

9.

Jeśli po powrocie z pracy masz zadzwonić do stolarza, to przed
wyjściem z domu postaw w swoim pokoju stół do góry nogami.
(PRAWDA/FAŁSZ)

10. Symboliczne przypominanie nie ma żadnych wad. (PRAW-

DA/FAŁSZ) Twoje rozumienie tekstu jest bardzo dobre, jeśli
prawidłowo

zakwalifikowałeś co najmniej 9 z podanych wyżej twierdzeń.

Uzyskaną prędkość, a być może superprędkość, czytania odczytaj

z następującego zestawienia:

to twoja prędkość czytania

wynosi podaną liczbę słów

na minutę:

10

2358

20

1179

30

786

40

590

50

472

60

393

70

337

80

295

90

262

100

236

110

214

112

197

Jeśli wyniki obu testów, wstępnego i końcowego, będą

się do siebie miały jak tempo ślimaka i superprędkość, to
powinieneś sobie pogratulować, a także kupić jakąś
nagrodę, np. wartościową książkę. Nieskromnie dodam,
ż

e idealnie do tego celu nadaje się książka Superpamięć

mojego autorstwa (Agencja Wydawnicza COMES 1995
r.), która nie tylko zapozna cię z efektywnymi metodami
zapamiętywania i przypominania sobie, ale także pomoże
wyćwiczyć spostrzegawczość, koncentrację i wyobraźnię.

Czas się pożegnać. Do miłego spotkania na stronicach moich

następnych książek.

Korespondencję do Autora, propozycje przeprowa-
dzenia szkoleń, seminariów i spotkań autorskich
prosimy kierować pod adresem:

Zbigniew W. Brześkiewicz

18-404 Łomża

ul. Księcia Janusza 120/10

Jeśli twój czas czytania

wyniósł podaną liczbę sekund:

To jest wstępna wersja, której korekta
polegała głównie na „przepuszczeniu”
przez słownik i poprawieniu zaznaczonych
wyrazów. Mam nadzieję, iż zostanie mi to
wybaczone, a wszelkie niedociągnięcia
zostaną pokryte łaską zapomnienia ;)

Ż

yczę miłej lektury.

tkc.