Dr Robert Wolański

Wydział Zarządzania

Uniwersytetu Warszawskiego

Instytucje i prawo finansowe

2

Pojęcie finansów



Finanse – zjawiska i procesy pieniężne, w

których pieniądz występuje w postaci

przepływających strumieni



Zjawiska finansowe obejmują wyłącznie

ekonomiczne stosunki wymiany i podziału,

związane z gromadzeniem i podziałem realnych

zasobów pieniężnych



Zakres pojęciowy zjawisk finansowych jest

węższy od zakresu pojęciowego zjawisk

pieniężnych

3

Rodzaje zjawisk finansowych



Wśród zjawisk finansowych wyróżnić można pieniężne

przychody i wydatki:



Pierwotne: ruchowi pieniądza towarzyszy jednoczesny i

przeciwnie skierowany ruch wartości materialnych np.

kupno - sprzedaż towarów,



Wtórne lub redystrybucyjne: ruchowi pieniądza nie

towarzyszy wzajemne świadczenie materialnego

ekwiwalentu np. daniny publiczne, dotacje i subwencje

budżetowe, dywidendy, odsetki,



Emisyjne lub kredytowe: związane z kreacją pieniądza,

którego ruch następuje bez materialnego ekwiwalentu np.

pożyczki i kredyty bankowe.

4

Podział finansów

Podział finansów:



Finanse prywatne (przedsiębiorstw, gospodarstw

domowych, banków i instytucji kredytowych,

zakładów ubezpieczeń),



Finanse publiczne

5

Różnice pomiędzy finansami

prywatnymi i publicznymi



Sposób powstawania i gromadzenia,



Cel wydatkowania,



Zakres odpowiedzialności,



Sposób zarządzania,



Zakres oddziaływania,



Posługiwanie się pieniądzem

6

Definicja finansów publicznych



Finanse publiczne to publiczne zasoby pieniężne,

operacje tymi zasobami oraz normy prawne je

regulujące



Finanse publiczne stanowią zespół zjawisk

związanych z gromadzeniem i podziałem

środków pieniężnych przez organy władzy

publicznej, w związku z wykonywaniem ich

funkcji



Zakres i struktura finansów publicznych zależą

od typu państwa i gospodarki

7

Podstawa prawna dla finansów publicznych



Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach

publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn.

zm.)



Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach

jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn.

Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 z późn. zm.)

8

Ustawa o finansach publicznych

Ustawa o finansach publicznych obejmuje:
1) wyjaśnienie pojęć dot. m.in. sektora finansów publicznych,

środków publicznych i ich przeznaczenia, deficytu i nadwyżki

sektora finansów publicznych (art. 1–7),

2) jawność i przejrzystość finansów publicznych (art. 33-41),
3) Formy organizacyjno – prawne jednostek sektora f.p. (art. 8-32),
4) zasady gospodarki finansowej jednostek sektora f.p. (art. 42-67),
5) audyt wewnętrzny oraz koordynację kontroli finansowej

jednostek sektora f.p.(68-71, 272 - 296),

6) zasady zarządzania państwowym długiem publicznym (art. 75-

75), zasady finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu

państwa (art. 76-85), procedury ostrożnościowe i sanacyjne (art.

86-88), ogólne zasady zaciągania zobowiązań przez inne niż

Skarb Państwa podmioty sektora f.p. (art. 89-94), zasady i tryb

emisji papierów wartościowych (art. 95-102),

9

Ustawa o finansach publicznych

7) budżet państwa, z tego:
- wieloletni plan finansowy państwa (art. 103 – 108),
- ustawa budżetowa (art. 109-123),
- przeznaczenie wydatków budżetu państwa (art.124-137),
- tryb opracowywania i uchwalania budżetu państwa (art.138-

145),

- wykonywanie ustawy budżetowej (art. 146-183),
8) budżet jst , z tego:
- podstawowe definicje i zasady (art. 211-225),
- wieloletnia prognoza finansowa budżetu jst (art. 226 – 232),
- opracowywanie i uchwalanie budżetów jst (art. 233-246),
- wykonywanie budżetów jst (art. 247-271),
9) środki pochodzące z budżetu UE, z tego:
- wykonywanie budżetu środków europejskich (art. 184-195),
- środki europejskie i inne środki zagraniczne (art. 202-210).

10

Zasady gospodarki finansów

publicznych



Zasady gospodarki finansowej podmiotów

sektora finansów publicznych,



Zasada dotycząca dokonywania wydatków

publicznych,



Zasada ograniczania długu publicznego,



Zasada jawności i przejrzystości finansów

publicznych

11

Zasada gospodarki finansowej

Ujęte w budżecie państwa:
1)

dochody - stanowią prognozy ich wielkości;

2)

wydatki, z wyłączeniem wydatków finansowanych z

dochodów własnych jednostek budżetowych, oraz rozchody -

stanowią nieprzekraczalny limit.

Ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów

publicznych:
1)

przychody - stanowią prognozy ich wielkości;

2)

koszty - mogą ulec zwiększeniu, jeżeli:

a) zrealizowano przychody własne wyższe od prognozowanych,
b) zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z

budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do

budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków

obrotowych na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem.

Zmiany przychodów i kosztów wymagają dokonania zmian w

rocznym planie finansowym.

12

Zasada dokonywania wydatków

publicznych

Wydatki publiczne powinny być dokonywane:



w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem

zasady uzyskiwania najlepszych efektów z

danych nakładów,



w sposób umożliwiający terminową realizację

zadań,



w wysokości i terminach wynikających z

wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

13

Zakres przedmiotowy finansów

publicznych

Finanse publiczne obejmują procesy związane

z gromadzeniem środków publicznych oraz ich

rozdysponowaniem, a w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu

państwa;
4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki

samorządu terytorialnego;
5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
6) zarządzanie środkami publicznymi;
7) zarządzanie długiem publicznym;
8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

14

Zakres podmiotowy finansów

publicznych

Sektor finansów publicznych tworzą:

1)

organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej,

organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;

2)

jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;

3)

jednostki budżetowe,

4) samorządowe zakłady budżetowe;

5) agencje wykonawcze;

6) instytucje gospodarki budżetowej;

7)

państwowe fundusze celowe;

8)

uczelnie publiczne;

9)

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

10) państwowe i samorządowe instytucje kultury;

11) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia

Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

12) Narodowy Fundusz Zdrowia;

13) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki

organizacyjne;

14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na

podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z

wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek

prawa handlowego.

15

Grupy podmiotów sektora finansów

publicznych

Sektor finansów publicznych dzieli się na podsektory:

1) rządowy, obejmujący organy władzy publicznej,

organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i

trybunały, organy administracji rządowej, Polską

Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki

organizacyjne oraz jednostki, dla których organem

założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji

rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora

rządowego;
2) samorządowy, obejmujący jednostki samorządu

terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki

organizacyjne, dla których organem założycielskim lub

nadzorującym jest jednostka samorządu terytorialnego;
3) ubezpieczeń społecznych (ZUS, KRUS i zarządzane

przez nie fundusze).

16

Podmioty nie należące do jednostek

sektora finansów publicznych



Podmioty nie należące do sektora publicznego,



Osoby fizyczne,



Wykonujące niektóre zadania publiczne, lecz nie

stanowi to ich wyłącznego celu działalności,



Dla realizacji zadań publicznych nie korzystają ze

środków publicznych i wsparcia finansowego ze

strony państwa i UE

17

Podmioty wyłączone z sektora

finansów publicznych



Przedsiębiorstwa państwowe,



Banki państwowe i NBP,



Spółki handlowe,



Instytuty badawcze

18

Kryteria odróżnienia podmiotów

zaliczonych do sektora fin. publicznych



Status ustrojowy danego podmiotu



Forma prawna danego podmiotu,



Charakter działalności danego podmiotu i cel jej

prowadzenia,



Imienne oznaczenie podmiotu

19

Cele istnienia sektora finansów

publicznych



Potrzeba planowania i bilansowania wszystkich

środków publicznych,



Konieczność poddania tego sektora odrębnym

regułom i formom zarządzania,



Stworzenie pewnego wspólnego i w miarę

możliwości jednolitego reżimu prawnego

zachowań obowiązujących w ramach sektora

finansów publicznych,



Konieczność z uwagi na pogłębiającą się

globalizację i internacjonalizację życia

gospodarczego,

20

Funkcje finansów publicznych



Funkcja alokacyjna,



Funkcja redystrybucyjna,



Funkcja stabilizacyjna

21

Podstawowe pojęcia prawa

finansowego



Gospodarka finansowa



Polityka finansowa



System finansowy



Prawo finansowe



Systematyka prawa finansowego

22

Podmioty prawa finansowego

Osoby lub jednostki organizacyjne objęte

uprawnieniami lub obowiązkami

finansowoprawnymi:



Podmiot czynny (organy państwowe i

samorządowe),



Podmiot bierny (osoby fizyczne i jednostki

organizacyjne)

23

Stosunki finansowoprawne



Charakter stosunków finansowoprawnych:



Majątkowy charakter uprawnień i obowiązków

finansowych,



Nierównorzędność prawna podmiotów

finansowych,



Nierównorzędność interesów podmiotów

finansowych

24

Jednostki sektora finansów publicznych



Jednostka budżetowa,



Samorządowy zakład budżetowy,



Instytucje gospodarki budżetowej,



Państwowy fundusz celowy,



Agencje wykonawcze,



Inne, utworzone na podstawie odrębnych ustaw

np. uczelnie publiczne, samodzielne publiczne

zakłady opieki zdrowotnej, instytucje kultury)

25

Definicja jednostki budżetowej



 Jednostkami budżetowymi są jednostki

organizacyjne sektora finansów publicznych

nieposiadające osobowości prawnej, które

pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z

budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na

rachunek odpowiednio dochodów budżetu

państwa albo budżetu jednostki samorządu

terytorialnego.

26

Jednostka budżetowa

Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych przepisów, tworzą, łączą,

przekształcają w inną formę organizacyjno-prawną i likwidują:

1)

ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy

działające na podstawie odrębnych przepisów - państwowe jednostki budżetowe;

2)

organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe

lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

Tworząc jednostkę budżetową organ nadaje jej statut oraz określa mienie

przekazywane tej jednostce w zarząd.

Likwidując jednostkę budżetową organ tworzący jednostkę określa przeznaczenie

mienia znajdującego się w użytkowaniu jednostki; w przypadku państwowej

jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w

porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

 

Należności i zobowiązania likwidowanej jednostki budżetowej przejmuje organ,

który podjął decyzję o likwidacji lub może przejąć utworzona jednostka. Podobna

sytuacja występuje w przypadku łączenia jednostek budżetowych.

  Przekształcenie jednostki budżetowej w inną formę organizacyjno-prawną wymaga

uprzednio jej likwidacji.

27

Podział jednostek budżetowych



Jednostki państwowe i samorządowe

Trzy grupy jednostek budżetowych:



Aparat wykonawczy organów władzy (kancelarie,

biura, ministerstwa, urzędy),



Jednostki podległe lub nadzorowane przez

organy władzy,



Jednostki zaliczane do sądów i trybunałów,

organów kontroli państwowej i ochrony prawa

28

Samorządowy zakład budżetowy

Samorządowe zakłady budżetowe mogą wykonywać zadania własne

jednostki samorządu terytorialnego w zakresie:



gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,



dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,



wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania

ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń

sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,



lokalnego transportu zbiorowego,



targowisk i hal targowych,



zieleni gminnej i zadrzewień,



kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i

urządzeń sportowych,



utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w

tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych

wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego

występowania,



cmentarzy.

Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając

koszty swojej działalności z przychodów własnych lub dotacji.

29

Definicja państwowego funduszu

celowego



Państwowy fundusz celowy jest tworzony na

podstawie odrębnej ustawy.



Przychody państwowego funduszu celowego

pochodzą ze środków publicznych, a koszty są

ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań

państwowych.



Państwowy fundusz celowy nie posiada

osobowości prawnej.



Państwowy fundusz celowy stanowi

wyodrębniony rachunek bankowy, którym

dysponuje minister wskazany w ustawie

tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w

tej ustawie

30

Rodzaje funduszy celowych



Fundusze, które mogą uzyskiwać środki z

budżetu państwa (fundusze systemu

budżetowego) i fundusze, które nie mogą

uzyskiwać środków z budżetu państwa

31

Instytucje gospodarki budżetowej

Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką

sektora finansów publicznych tworzoną w celu

realizacji zadań publicznych, która:



odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania;



pokrywa koszty swojej działalności oraz

zobowiązania z uzyskiwanych przychodów.



Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje

osobowość prawną z chwilą wpisania do

Krajowego Rejestru Sądowego.

32

Agencje wykonawcze



Agencja wykonawcza jest państwową osobą

prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy

w celu realizacji zadań państwa.

33

Powiązania jednostek sektora finansów

publicznych z budżetem



Budżetowanie brutto (jednostki budżetowe),



Budżetowanie netto (samorządowe zakłady

budżetowe, państwowe fundusze celowe,

instytucje gospodarki budżetowej),



Powiązania wielorakie (państwowe fundusze

celowe, agencje wykonawcze)

34

Definicja środków publicznych

Środkami publicznymi są:

1)

dochody publiczne;

2)

środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające

zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie

Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

3)

środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające

zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;

4)

przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu

terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych

pochodzące:

a)

ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji

finansowych,

b)

z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek

samorządu terytorialnego,

c)

ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d)

z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5)

przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z

prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

35

Podział środków publicznych



Krajowe i zagraniczne,



Budżetowe i pozabudżetowe,



Przymusowe i dobrowolne,



Bezzwrotne i zwrotne,



Podatkowe i niepodatkowe

36

Definicja dochodów publicznych

Dochodami publicznymi są:

1)

daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia

pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego,

funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw

niż ustawa budżetowa, zwanych dalej "odrębnymi ustawami";

2)

inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom

samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;

3)

wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów

publicznych;

4)

dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w

szczególności:

a)

wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b)

odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c)

odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d)

dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5)

spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów

publicznych;

6)

odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7)

kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych

poręczeń i gwarancji;

8)

dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu

określonym w pkt 4 ppkt a i ppkt b;

9)

inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych

przepisach lub umowach międzynarodowych.

37

Definicja środków z Unii Europejskiej

Do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz

niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa

członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)

zalicza się:

1)

środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;

2)

środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i

Europejskiego Funduszu Rybołówstwa;

3)

środki:

a)

Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej "Sekcja

Gwarancji",

b)

Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji,

c)

Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich;

4)

niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa

członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA):

a)

Norweskiego Mechanizmu Finansowego,

b)

Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

c)

Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego;

5)

inne środki.

38

Przeznaczenie środków publicznych

Środki publiczne przeznacza się na:



wydatki publiczne;



rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu

państwa i budżetów jednostek samorządu

terytorialnego.

39

Definicja rozchodów publicznych

Rozchodami publicznymi są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
2) wykup papierów wartościowych;
3) udzielone pożyczki;
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw,

których źródłem finansowania są przychody z

prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz

majątku jednostek samorządu terytorialnego;
5) inne operacje finansowe związane z

zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

40

Klasyfikacja wydatków publicznych



Cele wydatków (socjalne, kulturalne,

edukacyjne, zdrowotne, gospodarcze,

administracyjne, dotyczące obronności i

bezpieczeństwa publicznego, ochrony

środowiska, obsługi długu publicznego),



Przeznaczenie przedmiotowe wydatków

(inwestycyjne lub bieżące),



Przeznaczenie podmiotowe wydatków (osobowe i

rzeczowe, krajowe i zagraniczne),



Charakter ekonomiczny (odpłatne i nieodpłatne,

nabywcze i redystrybucyjne, odszkodowawcze),

41

Klasyfikacja wydatków publicznych



Tytuł prawny (publiczny i prywatny),



Forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury,

stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje,

zapłata za roboty, dostawy i usługi),



Czas i wysokość (stałe i zmienne, sztywne i

pozostałe),



Organizacja wypłaty (budżetowe i

pozabudżetowe, państwowe i samorządowe)

42

Pojęcie i cechy budżetu

Pojęcie budżetu państwa:



roczny plan finansowy państwa,



akt normatywny (ustawa budżetowa),



zasób pieniężny państwa

Cechy budżetu:



plan,



plan finansowy państwa,



plan dyrektywny,



plan roczny

43

Zasady budżetowe



Zasada uprzedniości



Zasada ogólności



Zasada jedności



Zasada zupełności



Zasada specjalizacji



Zasada jawności

44

Ustawa budżetowa

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i

wydatków oraz przychodów i rozchodów,

uchwalanym w formie ustawy budżetowej.

Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki

finansowej państwa na okres roku

kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym.

Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z

określonych źródeł lub wydatków na określone

cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź

zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani

roszczeń tych osób wobec państwa.

45

Funkcje budżetu

Funkcje budżetu:



funkcja rozdzielcza (redystrybucyjna),



funkcja kontrolna

46

Klasyfikacja budżetowa

Klasyfikacja budżetowa:



kryterium podmiotowe (części budżetowe),



kryterium przedmiotowo funkcjonalne (działy,

rozdziały i tytuły),



kryterium rodzajowe (paragrafy i pozycje),

47

Podział dochodów budżetu państwa

Dochody budżetowe:



podatkowe,



niepodatkowe

Dochody budżetowe:



krajowe,



zagraniczne

48

Dochody budżetu państwa

Dochodami budżetu państwa są:



podatki i opłaty, które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego,

przychodów funduszów celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych;



cła;



wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;



wpłaty z tytułu dywidendy;



wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;



wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych

państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek

budżetowych;



dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze dotyczące składników majątkowych

Skarbu Państwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile odrębne przepisy nie

stanowią inaczej;



odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu

państwa;



odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;



grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami nie stanowią dochodów innych

jednostek sektora finansów publicznych;



spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;



dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw, niestanowiące przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz

innych operacji finansowych i z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jst o ile odrębne przepisy nie

stanowią inaczej;



inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;



środki pochodzące z funduszy strukturalnych i innych funduszy unijnych.

49

Podział wydatków budżetu państwa

Wydatki budżetu państwa:



wydatki bieżące,



wydatki na obsługę długu publicznego,



wydatki majątkowe

Drugi podział wydatków:



wydatki sztywne (obligatoryjne),



wydatki gospodarcze (ekonomiczne)

50

Podział wydatków budżetu państwa

Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

1) dotacje i subwencje;
2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;
3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;
4) wydatki majątkowe;
5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
6) wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.

51

Wydatki budżetu państwa

Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:



utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej,

kontroli i ochrony prawa;



zadania wykonywane przez administrację rządową;



funkcjonowanie sądów i trybunałów;



subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;



dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;



środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane

środkami własnymi Unii Europejskiej;



subwencje dla partii politycznych;



dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;



obsługę długu publicznego;



finansowanie programów i projektów, na których realizację

uzyskano środki z funduszy strukturalnych i innych

funduszy unijnych;



realizację Wspólnej Polityki Rolnej.

52

Tryb opracowania budżetu państwa



Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia

projektu budżetu państwa na rok następny



Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i

przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części

budżetowych



Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy

budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.



Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej

dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądu Najwyższego,

Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa,

sądownictwa powszechnego i administracyjnego, Najwyższej Izby

Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka,

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora

Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej -

Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,

Krajowego Biura Wyborczego oraz Państwowej Inspekcji Pracy.

53

Tryb opracowania budżetu państwa



Rada Ministrów uchwala projekt ustawy

budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia

go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku

poprzedzającego rok budżetowy



Do projektu ustawy budżetowej dołącza się

uzasadnienie



W przypadku gdy ustawa budżetowa nie zostanie

ogłoszona przed dniem 1 stycznia, to do czasu

ogłoszenia ustawy podstawą gospodarki

finansowej jest przedstawiony Sejmowi projekt

ustawy

54

Tryb opracowania budżetu państwa

Prace nad projektem ustawy budżetowej w

Sejmie:



inicjatywa ustawodawcza tylko dla Rady

Ministrów,



I czytanie na poziomie Sejmu (prezentacja

budżetu przez Ministra Finansów),



Uchwalenie ustawy budżetowej i przesłanie do

Senatu,



Sejm nie może zwiększyć deficytu budżetowego,

55

Tryb opracowania budżetu państwa

Prace nad projektem ustawy budżetowej w

Senacie:



20 dni na wprowadzenie poprawek,



Dokonanie poprawek – ustawa do Sejmu, bez

poprawek – ustawa do Prezydenta,



Prace nad projektem ustawy budżetowej u

Prezydenta:



Prezydent nie ma prawa weta,



Podpisuje ustawę w ciągu 7 dni lub kieruje ją do

Trybunału Konstytucyjnego, który w ciągu 2

miesięcy wydaje orzeczenie,

56

Wykonywanie budżetu państwa

Podmioty uprawnione do wykonywania ustawy

budżetowej:



Rada Ministrów,



Minister Finansów,



dysponenci części budżetowych

Zmiany w budżecie:



przenoszenie wydatków,



zwiększanie wydatków,



dysponowanie rezerwami

57

Kontrola wykonania budżetu państwa

Organy kontrolujące wykonanie budżetu:



Rada Ministrów,



Najwyższa Izba Kontroli,



Sejm

58

Zakres ustawy budżetowej

Ustawa budżetowa:

1)

określa prognozę dochodów budżetu państwa oraz limit wydatków budżetu państwa;

2)

ustala:

a) deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia,

b) limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w państwowych

jednostkach budżetowych,

c)

przychody i rozchody budżetu państwa,

d) dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji

rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych odrębnymi ustawami,

f)

zakres i kwoty dotacji przedmiotowych.

Ustawa budżetowa zawiera także:

1)

zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

jednostek budżetowych;

2)

plany finansowe państwowych funduszy celowych;

3)

plany finansowe jednostek podsektora rządowego;

4)

wykaz programów wieloletnich;

5) wykaz programów operacyjnych oraz wykaz programów finansowanych z udziałem środków z

funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołóstwa, Europejskiego

Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”, Europejskiego Funduszu Rolniczego

Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich, niepodlegacjące

zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o

Wolnym Handlu (EFTA);

6)

wykaz inwestycji wieloletnich;

59

Zakres ustawy budżetowej

7) limity wydatków budżetu państwa przeznaczonych na finansowanie programów operacyjnych oraz programów

realizowanych z udziałem środków z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu

Rybołóstwa, Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”, Europejskiego Funduszu

Rolniczego Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich, niepodlegacjące zwrotowi

środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

8)

wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji;

9)

wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006

oraz programów operacyjnych wraz z wykazem wieloletnich limitów wydatków realizowanych w ich ramach;

10)

zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych,

niepodlegcych zwrotowi innych niż środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego

Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych,

niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzieloenje przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o

wolnym Handlu (EFTA), inne środki, w podziale na poszczególne okresy realizacji;

10)

zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych,

Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa, w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła

pochodzenia środków na ich realizację; w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według kategorii

interwencji funduszy strukturalnych.

Ustawa budżetowa zawiera, w formie załącznika, wykaz obowiązujących umów o partnerstwie publiczno-prywatnym

finansowanych z budżetu państwa, zawierający:

1)

przedmiot i cel umowy;

2)

strony umowy;

3)

okres wykonywania umowy;

4)

łączną kwotę wydatków na wykonanie umowy, w tym łączną kwotę wydatków budżetu;

5)

łączne kwoty wydatków w poszczególnych latach, w tym łączną kwotę wydatków budżetu w poszczególnych

latach.

Ustawa budżetowa może ustalać plany finansowe innych jednostek podsektora rządowego.

60

Zakres ustawy budżetowej

Dochody budżetu państwa ujmuje się w ustawie budżetowej według:

1)

źródeł dochodów;

2)

części i działów klasyfikacji budżetowej.

Wydatki budżetu państwa ujmuje się w ustawie budżetowej w podziale na: części,

działy, rozdziały klasyfikacji wydatków oraz kategorie (grupy) wydatków, z

wyodrębnieniem wydatków przeznaczonych na finansowanie programów

operacyjnych, Wspólnej Polityki Rolnej oraz innych programów i projektów

realizowanych z udziałem środków pochodzących z funduszy europejskich.

Plany finansowe państwowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

państwowych jednostek budżetowych, włączone do ustawy budżetowej, ujmuje się

w podziale na części budżetowe i rodzaje działalności, z wyodrębnieniem stanu

początkowego i końcowego środków obrotowych, przychodów własnych, dotacji z

budżetu państwa, wydatków na wynagrodzenia i składek naliczanych od

wynagrodzeń, wydatków majątkowych oraz wpłat do budżetu.

Plany finansowe państwowych funduszy celowych ujmuje się w ustawie budżetowej

oddzielnie dla każdego funduszu, z wyodrębnieniem stanu początkowego i

końcowego funduszu.

Dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na zadania z zakresu

administracji rządowej, zadania inspekcji i straży oraz inne zlecone odrębnymi

ustawami ujmuje się w ustawie budżetowej w podziale na poszczególne stopnie

jednostek samorządu terytorialnego, części budżetowe, z których przekazywane są

dotacje, oraz działy klasyfikacji budżetowej.

61

Zakres ustawy budżetowej

W budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną, nie wyższą niż

0,2 % wydatków budżetu.

W budżecie państwa mogą być tworzone rezerwy celowe:

1)

na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje

klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie

opracowywania budżetu;

2)

na wydatki, których realizacja uwarunkowana jest

zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej;

3)

na wydatki związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej

oraz programów i projektów realizowanych z udziałem środków

pochodzących z budżetu Unii Europejskiej;

4)

gdy odrębne ustawy tak stanowią.

W częściach budżetu państwa, których dysponentami są

poszczególni wojewodowie, może być tworzona rezerwa w

wysokości do 1 % planowanych wydatków, z wyłączeniem dotacji

dla jednostek samorządu terytorialnego.

62

Podział dochodów jednostek

samorządu terytorialnego

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:



dochody własne,



dochody obce

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:



dochody krajowe,



dochody zagraniczne

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:



dochody bieżące,



dochody majątkowe

63

Dochody jednostek samorządu

terytorialnego

Rodzaje dochodów



podatki (tylko gmina),



opłaty (tylko gmina),



udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

(PDOF, PDOP),



subwencja ogólna,



dotacje celowe,



dochody jednostek budżetowych, wpłaty od zakładów

budżetowych i gospodarstw pomocniczych,



5% wpływów ze środków pobranych na rzecz budzetu

państwa,



dochody z majątku,



inne dochody,

64

Podatki i opłaty jako dochody gmin

Wpływy z podatków:



od nieruchomości,



rolnego,



leśnego,



od środków transportowych,



dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie

karty podatkowej,



od spadków i darowizn,



od czynności cywilnoprawnych;

Wpływy z opłat:



skarbowej,



targowej,



miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów,



eksploatacyjnej, w odpowiedniej części,



innych stanowiących dochody gminy

65

Udziały w podatkach

Gmina



39,34% w PDOF,



6,71% w PDOP

Powiat



10,25% w PDOF,



1,40% w PDOP

Województwo



1,60% w PDOF,



14,75% w PDOP

66

Dochody jednostek samorządu

terytorialnego

Dochody majątkowe



dotacje i środki otrzymane na inwestycje,



dochody ze sprzedaży majątku,



dochody z tytułu przekształcenia prawa

użytkowania wieczystego w prawo własności

Dochody bieżące



dochody budżetowe niebędące dochodami

majątkowymi

67

Subwencje ogólne

Subwencja ogólna:



dla gminy: część wyrównawcza, równoważąca i

oświatowa,



dla powiatu: część wyrównawcza, równoważąca i

oświatowa,



dla województwa: część wyrównawcza,

regionalna i oświatowa

68

Dotacje celowe

Dotacje celowe:



na finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych,



na zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne

zadania zlecone ustawami,



na zadania realizowane przez jst na mocy porozumień

zawartych z organami administracji rządowej,



na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i

porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk

ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych,



na realizację zadań wynikających z umów

międzynarodowych

69

Wydatki jednostek samorządu

terytorialnego

Wydatki jednostek samorządu terytorialnego:



wydatki na zadania własne,



wydatki na zadania zlecone,



wydatki na zadania przyjęte w drodze umowy lub

porozumienia,



wydatki na zadania realizowane wspólnie z innymi

jednostkami samorządu terytorialnego



pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek

samorządu terytorialnego, określoną przez organ

stanowiący jednostki samorządu terytorialnego odrębną

uchwałą,



programy finansowane z udziałem środków UE

(zagranicznych)

70

Wydatki jednostek samorządu

terytorialnego

Wydatki bieżące jst to przede wszystkim:



wydatki jednostek budżetowych,



dotacje na zadania bieżące,



świadczenia na rzecz osób fizycznych,



wydatki na programy finansowane z udziałem

środków UE (zagranicznych), związane z

realizacją zadań jst,



wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji,



obsługa długu jst

71

Tryb opracowania budżetu jst



Projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami

przygotowuje zarząd jst,



Uchwalony projekt uchwały budżetowej przez zarząd jst

wraz z prognozą długu jst i informacją o stania mienia jst

przekazywany jest do organu stanowiącego jst i do

Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) do 15 listopada



RIO opiniuje projekt uchwały budżetowej ,



Uchwałę budżetową przyjmuje organ stanowiący jst do

końca roku poprzedzającego rok budżetowy, najpóźniej do

31 stycznia roku budżetowego,



W przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej do 31

stycznia skrócony budżet jst jest uchwalany przez RIO do

końca lutego roku budżetowego

72

Wykonywanie i kontrola budżetu jst



Wykonywaniem budżetu jst zajmuje się zarząd

jst

Kontrola wykonania budżetu jst:



Zarząd jst,



RIO,



organ stanowiący jst

73

Definicja potrzeb pożyczkowych

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa

rozumie się zapotrzebowanie na środki

finansowe niezbędne do:
1) sfinansowania deficytu budżetu państwa;
2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;
3) sfinansowania udzielanych przez Skarb

Państwa pożyczek;
4) wykonywania innych operacji finansowych

związanych z długiem Skarbu Państwa.

74

Deficyt i nadwyżka sektora finansów

publicznych

Deficyt sektora finansów publicznych to ujemna

różnica między dochodami publicznymi a

wydatkami publicznymi.

Nadwyżka sektora finansów publicznych to

dodatnia różnica między dochodami publicznymi

a wydatkami publicznymi.

Dochody publiczne i wydatki publiczne oraz

nadwyżkę lub deficyt sektora finansów

publicznych ustala się po wyeliminowaniu

przepływów finansowych pomiędzy jednostkami

tego sektora.

75

Deficyt budżetowy



Deficyt budżetowy to ujemna różnica między

dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona

dla okresu rozliczeniowego, którym najczęściej

jest rok kalendarzowy.

76

Dług publiczny i dług Skarbu Państwa



Przez dług publiczny rozumie się wartość

nominalną zadłużenia jednostek sektora

finansów publicznych ustaloną po

wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań

pomiędzy jednostkami tego sektora, zaś przez

dług Skarbu Państwa rozumie się wartość

nominalną zadłużenia Skarbu Państwa.



Dług publiczny to skumulowane zobowiązania

finansowe sektora publicznego w stosunku do

podmiotów krajowych i zagranicznych,

wynikające na ogół z zaciągniętych pożyczek.

77

Rodzaje długu publicznego



Dług aktywny (rynkowy) i pasywny (nierynkowy)



Dług centralny (rządowy) i lokalny

(samorządowy)



Dług krajowy i zagraniczny



Dług krótkoterminowy, średnioterminowy i

długoterminowy



Dług według wartości nominalnej, kapitałowej,

memoriałowej i kasowej

78

Składowe państwowego długu

publicznego

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora

finansów publicznych z następujących tytułów:
1) wyemitowanych papierów wartościowych

opiewających na wierzytelności pieniężne;
2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
3) przyjętych depozytów;
4) wymagalnych zobowiązań:

a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych

orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji

administracyjnych,

b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora

finansów publicznych, będącą dłużnikiem.

79

Źródła pokrycia deficytu budżetowego

Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe

potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte

przychodami pochodzącymi z:
1) sprzedaży skarbowych papierów

wartościowych na rynku krajowym i

zagranicznym;
2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i

zagranicznych;
3) pożyczek;
4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

80

Zasady i tryb emisji skarbowych

papierów wartościowych



Skarbowy papier wartościowy jest papierem

wartościowym, w którym Skarb Państwa

stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego

papieru, i zobowiązuje się wobec niego do

spełnienia określonego świadczenia, które może

mieć charakter pieniężny lub niepieniężny



Skarbowe papiery wartościowe opiewające na

świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub

wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów

81

Zasady i tryb emisji skarbowych

papierów wartościowych



Skarbowe papiery wartościowe mogą być

emitowane lub wystawiane jako papiery

wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:



1)

nie dłuższym niż rok (do 365 dni

włącznie), do których zalicza się w szczególności

bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe

papiery wartościowe);



2)

dłuższym niż rok, do których zalicza się

w szczególności obligacje skarbowe

82

Zasady i tryb emisji skarbowych

papierów wartościowych



Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem

wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku

pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości

nominalnej, po upływie okresu, na jaki został

wyemitowany



Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym

oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą,

oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek.

Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku

pierwotnym:
1) z dyskontem;
2) według wartości nominalnej;
3) powyżej wartości nominalnej

- i wykupywana po upływie okresu, na jaki została

wyemitowana

83

Źródła zadłużenia krajowego



Deficyty budżetowe,



Spłaty zadłużenia zagranicznego,



Emisje specjalnych (pasywnych) instrumentów,

84

Struktura zadłużenia krajowego



Dług aktywny



Dług pasywny



Pozostały dług krajowy

85

Źródła zadłużenia zagranicznego



Polityka gospodarcza lat 70 – tych



Pułapka zadłużenia



Emisje obligacji za granicą

86

Struktura zadłużenia zagranicznego



Kredyty w klubie paryskim



Obligacje Bradyego



Pozostałe kredyty



Emisje obligacji na międzynarodowym rynku

kapitałowym

87

Rodzaje zabezpieczeń społecznych

Zabezpieczenia społeczne:



ubezpieczenie społeczne,



opieka społeczna



Ubezpieczenie społeczne – charakter

powszechny, finansowane ze składek,



Opieka społeczna – charakter selektywny,

finansowana z budżetu

88

Systemy ubezpieczeń społecznych

Rodzaje systemów ubezpieczeń społecznych:



system repartycyjny,



system kapitałowy,



system mieszany

89

Rodzaje ubezpieczeń społecznych

Rodzaje ubezpieczeń społecznych:



ubezpieczenie emerytalne,



ubezpieczenie rentowe,



ubezpieczenie chorobowe,



ubezpieczenie wypadkowe

90

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

System ubezpieczeń społecznych w Polsce:



I filar – zreformowany ZUS (powszechny i

obowiązkowy, system repartycyjny),



II filar – otwarte fundusze emerytalne

(powszechny i obowiązkowy, system

kapitałowy),



III filar – dobrowolne ubezpieczenie dodatkowe,

Indywidualne Konta Emerytalne i Pracownicze

Programy Emerytalne,



reforma emerytalna nie objęła rolników,



neutralność finansowa

91

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

I filar ubezpieczeń społecznych:



indywidualne konto w ZUS-ie,



minimalna emerytura,



wiek emerytalny

92

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

Wysokość składki ubezpieczeniowej 1999 r.:



Ubezpieczenie emerytalne: 19,52% -

pracodawca 9,76% i pracownik 9,76%,



Ubezpieczenie rentowe: 13% - pracodawca 6,5%

i pracownik 6,5%,



Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% - pracownik,



Ubezpieczenie wypadkowe: 0,4 – 8,12% -

pracownik, najczęściej 1,62%

93

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

Wysokość składki ubezpieczeniowej aktualnie:



Ubezpieczenie emerytalne: 19,52% -

pracodawca 9,76% i pracownik 9,76%,



Ubezpieczenie rentowe: 8% - pracodawca 6,5% i

pracownik 1,5%,



Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% - pracownik,



Ubezpieczenie wypadkowe: 0,4 – 8,12% -

pracownik, najczęściej 1,67%

94

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

II filar ubezpieczeń społecznych:



otwarte fundusze emerytalne – bezpieczeństwo i

rentowność inwestycji,



składka (było 7,3%, aktualnie 2,3%, docelowo

3,5% - od 2013 r. 2,8%, od 2014 r. 3,1%, od

2015 r. 3,3%, od 2017 r. 3,5%)

95

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

III filar ubezpieczeń społecznych:



indywidualne konta zabezpieczenia

emerytalnego,



pracownicze programy emerytalne,



indywidualne ubezpieczenie na życie

96

System ubezpieczeń społecznych w

Polsce

System emerytalny rolników:



jeden filar – system repartycyjny – Kasa

Rolniczego Ubezpieczenia społecznego (KRUS),



składka kwotowa, kwartalna

97

System ubezpieczenia zdrowotnego

System ubezpieczenia zdrowotnego:



przejęcie przez wyspecjalizowaną instytucję

finansowania większości świadczeń medycznych,



obowiązkowe wpłacanie składki na ubezpieczenie

zdrowotne (9%),



Narodowy Fundusz Zdrowia,



neutralność finansowa