1
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
Dr Ewa Habzda-Siwek
Katedra Kryminologii UJ
zawód zaufania społecznego a zawód
zaufania publicznego
- jak je definiować?
-jakie są elementy wyróżniające zawody
zaufania społecznego (publicznego) od
innych zawodów?
-psycholog jako zawód zaufania społecznego
i publicznego
M.Stepulak :„Psycholog jako zawód zaufania
społecznego”:
•
omawia i akcentuje społeczną rolę zawodu
psychologa jako zawodu cieszącego się wysokim
zaufaniem społecznym
•
•
badania opinii społecznej (2004)
•
Zawód psychologa jest niewątpliwie zaliczany do
zawodów zaufania społecznego i ze swej natury jest
nastawiony na niesienie (szeroko rozumianej)
pomocy psychologicznej
Zawody zaufania społecznego
(professions):
zawody, których
uprawianie związane jest z
kontraktem społecznym,
wynikającym ze szczególnej roli
spełnianej w społeczeństwie przez
profesjonalistów wykonujących
dany zawód
Dwa wymiary zaufania społecznego:
- szerszy, gdy mówimy o postrzeganiu
psychologów jako grupy zawodowej
o szczególnych kwalifikacjach
i cieszącej się prestiżem społecznym
-węższy, dotyczący indywidualnej relacji
psychologa i osoby, której udziela on
profesjonalnej pomocy
•
„Zawód psychologa należy niewątpliwie do kategorii
zawodów, w których podstawowym warunkiem
skutecznego działania jest obdarzenie profesjonalisty
zaufaniem nie tylko przez konkretnego klienta, ale
także przez społeczeństwo. Psycholog pracując z
ludźmi wkracza w subtelny świat ich psychiki, a
negatywne konsekwencje jego niewłaściwego
postępowania dla dalszego życia klientów mogą być
trudne do przewidzenia. Oczekuje się więc bardzo
wysokich profesjonalnych kompetencji
i umiejętności, a także kwalifikacji dających rękojmię
odpowiedzialnego wykonywania zawodu”.
2
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
•
„Psycholog chcąc budzić zaufanie społeczne,
powinien mieć ukształtowanie poczucie własnej
tożsamości. Do tego niezbędne są też wysokie
kwalifikacje moralne, takie jak: prawdomówność,
odpowiedzialność za słowo, lojalność zawodowa
oraz kompetencje zawodowe” (…) „Praca
psychologa i jego relacje osobowe mogą być
adekwatne tylko wtedy, gdy opierają się na
wzajemnym zaufaniu. Brak zaufania uniemożliwia
uczciwość zawodową”
•
(M. Stepulak, 2007, s.11)
M.Grzywak-Kaczyńska (1985)
Psycholog i terapeuta, aby adekwatnie
pomagać innym i wzbudzając w nich postawę
zaufania winien posiadać trzy niezbędne w
tym zawodzie cechy osobowości:
•
-autentyzm
•
-dojrzałość emocjonalną
•
-zdolności empatyczne
•
Autentyzm: postaw manifestująca te uczucia,
których się doświadcza (zgodność postępowania
z tym, co wypowiada)
•
Dojrzałość emocjonalna: warunek fundamentalny
w zawodzie psychologa; pacjentowi (klientowi,
podopiecznemu) należy się zrozumienie i pomoc
bez względu na osobiste sympatie/antypatie
(przekonania)
[postawa nieoceniająca!]
•
Zdolności empatyczne: polegają na
„umiejętności wnikania w psychikę drugiej osoby
i współuczestniczenia w jej przeżyciach, co
umożliwia jej właściwe jej zrozumienie.
Jest to (..) relacja ja –ty na najwyższym poziomie”
(Grzywak-Kaczyńska 1985, s.339)
Czynniki, które przeszkadzają rozwojowi tej
relacji: m.in. zmęczenie, pośpiech, wypalenie
zawodowe, indywidualne stereotypy i
uprzedzenia
•
„Przyjmując określoną postawę wobec norm
moralnych i obyczajowych w życiu prywatnym
psycholog zdaje sobie sprawę, że jego decyzje w
sprawach osobistych mogą wpływać na jakość
jego czynności zawodowych a także rzutować na
zaufanie społeczne do psychologii i
psychologów. W społecznych oczekiwaniach
zawarte są przy tym wysokie wymagania
dotyczące przestrzegania zasad etycznych w
życiu prywatnym przez osoby, których rola
zawodowa obejmuje oddziaływania na drugiego
człowieka”.
M. Talarowska- Bogusz, A. Florkowski, A.
Orzechowska, M. Strombek-Milczarek,
P. Gałecki, K. Zboralski (UM w £odzi):
Psycholog jako wolny zawód
(PPiN 2008/17, s.65-69)
3
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
regulowany charakter
osobisty udział
kwalifikowane wykształcenie
aksjologia wykonywania wolnego zawodu
struktura wykonywania wolnego zawodu
etos zawodowy
wynagrodzenie
tajemnica zawodowa
odpowiedzialność osób wykonujących wolne
zawody
samorządność korporacyjna
(+)
niepodleganie regułom hierarchii
urzędniczej
korzystanie ze świadczeń tych zawodów w
razie wystąpienia realnego lub
potencjalnego niebezpieczeństwa dla dóbr
jednostki o szczególnym charakterze (życie,
zdrowie, wolność, godne imię) w związku z
tym efekt działania tych zawodów ma
znaczenie dla społeczeństwa
wysokie kwalifikacje i kompetencje zawodowe poparte
przygotowaniem praktycznym;
czynności zawodowe wykonywane osobiście;
szczególną więź o charakterze osobistym między
wykonawcą, a odbiorcą świadczenia opartą na zaufaniu
a nie tylko na wiedzy i kompetencjach,
wysoki poziom moralny wykonawcy, wynikający z etosu
zawodowego;
samodzielność i niezależność w podejmowaniu decyzji;
osobistą odpowiedzialność za należyte wykonanie
świadczenia (zarówno materialną, jak i korporacyjną).
(*Instytut Wolnych Zawodów przy Uniwersytecie Aleksandra w
Norymberdze
za: wikipedia.pl)
odpowiednio wysokie wykształcenie (które samo nie wystarcza, aby uprawiać
wolny zawód),
szczególny status prawny,
specyficzny przedmiot czynności zawodowych, którym są usługi o
wyjątkowym charakterze bezpośrednio i osobiście wykonywane,
działalność na własny rachunek (w tym prawnie nieskrępowany sposób
wykonywania zawodu),
obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej (m.in. ochrona prywatności
klienta),
obowiązek uczestnictwa w strukturach samorządowych i korporacyjność
osób wykonujących wolny zawód (ta okoliczność budzi najwięcej zastrzeżeń i
wątpliwości wśród osób nie należących do samorządu),
wykonywanie tego zawodu poza stosunkiem pracy,
niewymierność czasu wykonywanej w jego ramach pracy,
odpowiedzialność cywilna za szkody powstałe przy wykonywaniu czynności
objętych jego zakresem,
otrzymywanie wynagrodzenia oraz elastyczność w kształtowaniu swoich
perspektyw emerytalnych.
Z punktu widzenia prawnego
wykonywanie wolnego zawodu należy do
swoistego rodzaju "posłannictwa
zawodowego" opartego na szczególnych
wymogach w zakresie kwalifikacji
zawodowych oraz cech charakteru osób
wykonujących ten zawód.
„wolny zawód” – pojęcie występujące już w Konstytucji
Kwietniowej z 1935 r. (art. 76 ust. 1: dla poszczególnych
dziedzin życia gospodarczego powołuje się samorząd
gospodarczy, obejmujący izby rolnicze, przemysłowo-
handlowe, rzemieślnicze, pracy, wolnych zawodów oraz inne
zrzeszenia publiczno-prawne.)
"większość wolnych zawodów wykształciła się jeszcze w
średniowieczu w systemie cechowym co spowodowało, że
regulacje sposobu wykonywania tych zawodów są bardzo
szczegółowe. Ponadto większość z obowiązujących zasad i
praw wykonywania określonego zawodu zostało
ustanowionych przez samorządy zawodowe".
(wypowiedź Komisarza Mario Monti , członka Komisji Europejskiej
odpowiedzialnego za nadzór nad przestrzeganiem w krajach
członkowskich UE zasad wolnej konkurencji)
4
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy
zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące
zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę
nad należytym wykonywaniem tych zawodów w
granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
2. W drodze ustawy można tworzyć również inne
rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą
naruszać wolności wykonywania zawodu ani
ograniczać wolności podejmowania działalności
gospodarczej.
Pojęcie „zawodów zaufania publicznego” zostało
wprowadzone przez Konstytucję(art. 17 ust. 1), ale brak
jest prawnej (normatywnej) definicji tego pojęcia
Paweł Sarnecki (1998) (podobnie J.Hausner): cechy ZZP
- uzyskiwanie od klienta informacji dotyczących
prywatnych, intymnych spraw.
- obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej.
- kierowanie się w relacjach z klientem zasadami etyki
zawodowej.
- posiadanie specjalistycznego wykształcenia,
przygotowującego do wykonywania tego zawodu.
Przykłady:
-
wolnym zawodem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20
listopada 1998. o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne jest
pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście
przez
,
,
,
(w zakresie świadczenia
usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na
godziny)
za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie
działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów
zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze
osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu.
,
,
ubezpieczeniowego,
,
,
,
,
,
,
majątkowego,
Osoby wykonujące wolny zawód mogą być
zobowiązane w drodze ustawy do
przynależności do odpowiedniego samorządu
zawodowego
Obecnie istnieje (ma umocowanie ustawowe)
17 samorządów zawodowych (samorządów
zawodów zaufania publicznego)
,
,
,
,
(?)
5
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
W odniesieniu do wolnych zawodów treścią wolności
wykonywania zawodu jest stworzenie sytuacji
prawnej, w której:
-po pierwsze: każdy mieć będzie swobodny dostęp
do wykonywania zawodu, warunkowany tylko
talentami i kwalifikacjami;
- po drugie: mieć będzie następnie rzeczywistą
możliwość wykonywania swojego zawodu oraz
-po trzecie: nie będzie przy wykonywaniu zawodu
poddany rygorom podporządkowania, które
charakteryzują świadczenie pracy.
Czy status zawodu zaufania
publicznego jest potrzebny
psychologom?
Jakie są konsekwencje uznania
zawodu
psychologa za zawód zaufania
publicznego?
"W ocenie Trybunału zawody zaufania
publicznego wymagają szczególnej ochrony
odbiorców świadczonych w ich ramach usług. Z
tego powodu tak weryfikacja przygotowania do
zawodu, jak i nabór do zawodu nie mogą być
pozostawione nieograniczonej swobodzie gry
rynkowej, bez jakichkolwiek regulacji i
wymogów profesjonalnych i etycznych.
Określenie wymogów należy do ustawodawcy,
który ponosi społeczną i polityczną
odpowiedzialność za dokonany wybór.
Nadanie pewnym zawodom charakteru
zawodów zaufania publicznego oznacza, w
rozumieniu Konstytucji, ustawową
dopuszczalność nakładania pewnych
ograniczeń w zakresie konstytucyjnej
wolności dostępu do zawodu i jego
wykonywania (art. 65 ust. 1 Konstytucji) oraz
objęcie osób wykonujących takie zawody
obowiązkiem przynależności do samorządu
zawodowego.
„Nie jest prawdą, że przynależność do samorządu
zawodowego (do korporacji zawodowej) jest
„przymusowa” („obowiązkowa”). Nie ma tu w ogóle
dylematu: przynależność przymusowa czy dobrowolna,
bo samorząd nie jest organizacją społeczną czy
instytucją, do której trzeba lub można się zapisać –
obowiązkowo lub dobrowolnie.
Samorząd – tak samo terytorialny jak i zawodowy – jest
przewidzianą przez Konstytucję i ustawy formą
organizacji życia zbiorowego, w ramach której
uprawnienia władcze państwo przekazuje samym
zainteresowanym – np. mieszkańcom gminy, osobom
wykonującym dany zawód itp.
„Przynależność ta nie jest zatem przymusowa;
następuje ona z mocy samego prawa – jest więc
poniekąd „automatyczna”, tak samo, jak z mocy
prawa, „automatycznie” nabywamy obywatelstwo
polskie, bo urodziliśmy się z rodziców mających
obywatelstwo polskie, jak z mocy prawa,
„automatycznie”, jesteśmy członkami terytorialnej
wspólnoty samorządowej (np. gminy), bo tak prawo
określa skutek tego, iż mieszkamy na terenie tej
gminy. Tak samo – adwokaci, lekarze, doradcy
podatkowi i inne zawody zaufania publicznego
tworzą z mocy prawa swoje izby, które są
wspólnotami osób wykonujących dany zawód.”
6
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
Konstytucyjne zadanie samorządu zawodowego:
piecza nad zgodnym z regułami właściwymi dla
danego zawodu jego wykonywaniem
„Piecza”, jaką sprawują te samorządy nad należytym
wykonywaniem zawodu zaufania publicznego jest:
a) sposobem realizacji zasady pomocniczości,
zawartej wprost w Preambule do Konstytucji;
b) wyrazem demokratycznego państwa prawnego,
które zgodnie z Preambułą do Konstytucji opiera
się na zasadzie pomocniczości.
J.Skrzydło: Zawody zaufania publicznego – demokracja – praworządność” : wykład
otwierający ogólnopolską konferencję przedstawicieli zawodów zaufania publicznego
(29 września 2007 r)
Podstawą włączenia określonego zawodu do
kategorii zawodu zaufania publicznego
powinno być zawsze uznanie, że nałożenie
owych ograniczeń nie następuje w celu
stworzenia określonej grupie zawodowej
przywilejów, lecz ma służyć interesowi
publicznemu, a zakres ograniczeń winien
być odpowiedni do ochrony tego interesu"
- reprezentowania na zewnątrz osób
wykonujących ten zawód
-
starania o zapewnienie należytego
wykonywania zawodu w granicach interesu
publicznego i dla jego ochrony (!)
-
*samorząd zawodowy nie jest związkiem
zawodowym!
- sfera etyki zawodowej (ustalanie i
egzekwowanie kryteriów deontologicznych)
- reprezentowanie korporacji wobec władz
państwowych
- nadawanie prawa do wykonywania zawodu
(pod nadzorem władz państwowych
obejmującym wyłącznie zakres zgodności ich
działania z prawem, o której ostatecznie
rozstrzyga niezawisły sąd)”
Istotą samorządu zawodu zaufania publicznego jest
powierzenie na drodze ustawowej, zarządu sprawami
publicznymi
w określonej dziedzinie samym zainteresowanym,
zorganizowanym przez ustawę w korporację prawa
publicznego – podmiot zdecentralizowanej administracji
publicznej.
Korporacja: instytucja administracji zdecentralizowanej,
która wykonuje zadania publiczne:
-samodzielnie (zakres samodzielności ściśle określa
prawo)
- w imieniu własnym
- na własną odpowiedzialność
Istotą samorządu zawodowego jest udzielona
przez ustawodawcę samodzielność
(w granicach określonych prawem) w
zakresie:
- organizacji wykonywania zawodu
- określenia warunków jego wykonywania
- kontroli nad należytym jego wykonywaniem
(łącznie z odebraniem prawa jego
wykonywania)
7
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
M.Kulesza: „Samorząd zaufania publicznego,
odnosić się może jedynie do tych zawodów, w
których ocena prawidłowości ich wykonania,
zwłaszcza w sensie deontologicznym, jest
niemożliwa z zewnątrz, a jednocześnie są to
zawody istotne z punktu widzenia interesu
publicznego.”
- zlecający powierza istotny zakres informacji,
posiadających osobisty (prywatny) charakter, które
stanowią następnie przedmiot tajemnicy zawodowej
(kwestia zaufania, na tym właśnie polega „zaufanie
publiczne”)
- prawo stawia bariery chroniące nieograniczony dostęp
do wykonywania każdego z tych zawodów (wymóg
odbycia szkolenia, zdania egzaminu zawodowego)
> reglamentacja wykonywania określonego zawodu
- wiąże się z tym uprawnienie do wydawania świadectw
i dyplomów niezbędnych do podjęcia wolnego zawodu.
- władztwo publiczne spełniane przez korporacje
- kontrola i nadzór nad wykonywaniem zawodu
przez członków korporacji (sądownictwo
dyscyplinarne, zawieszanie uprawnień
wykonywania zawodu ).
- uchwalanie kodeksów etycznych wiążących
członków samorządu.
- niemożność wykonywania określonej działalność
poza samorządem zawodowym;
- uprawnienie do prowadzenie szkoleń
przygotowujących do wykonywania zawodu
- weryfikacja przydatności do zawodu w formie
egzaminu korporacyjnego (z udziałem czynników
państwowych) dopuszczającego do jego wykonywania
- obowiązkowa przynależność do samorządu
zawodowego, sprawującego pieczę nad należytym
wykonywaniem zawodu
- podleganie zasadom etyki zawodowej
- związanie tajemnicą zawodową
- odpowiedzialność dyscyplinarna
- obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności
cywilnej
Przynależność do korporacji nie jest
dobrowolna ani przymusowa, lecz wynika
bezpośrednio z mocy prawa, jest więc
automatycznie konsekwencją nabycia
stosownych uprawnień (wpisu i prawa
wykonywania zawodu) bądź też spełnienia
innych określonych przez prawo wymogów.
*
dobrowolne stowarzyszenia zawodowe
reprezentują tylko swoich członków, a nie
wszystkich wykonujących dany zawód!
[PTP a samorząd zawodowy psychologów]
osoby wykonujące zawód psychologa
stają się członkami samorządu psychologów
z mocy prawa,
prawo wykonywania zawodu psychologa
powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę
psychologów
8
III Konferencja Psychologów Klinicznych „Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego”
Kraków, 18.06.2010r.
1/ Zamieszanie prawne - ustawa obowiązuje, ale nie ma
możliwości wykonywania jej z powodu braku samorządu.
2/ Nie ma prawa wykonywania zawodu - może być dopiero
po powstaniu organów krajowych samorządu. Pracodawcy
żądają dokumentu potwierdzającego to prawo przy
przyjmowaniu do pracy, także przy dodatkowych
uprawnieniach - do badań psychologicznych kierowców,
detektywów, sędziów, itp. Sytuacja psychologów na rynku
pracy jest bardzo trudna.
3/Absolwenci psychologii nie mogą podjąć stażu
zawodowego (zapis w ustawie), ponieważ brak
rozporządzenia wykonawczego. Wprowadzenie rocznej pracy
pod opieką doświadczonego psychologa dla osób po
ukończeniu studiów akademickich jest niezbędne jako forma
wdrożenia do praktyki psychologicznej. Europejski Dyplom
Psychologa (EuroPsy), inicjatywa EFPA ( Europejska Federacja
Towarzystw Psychologicznych), wyraźnie to przewiduje.
Wprowadzenie tego dyplomu w krajach Unii Europejskiej
przed wdrożeniem ustawy o zawodzie psychologa
uniemożliwi polskim psychologom uzyskanie go.
4/Brak możliwości wykonywania realnej pieczy nad
wykonywaniem zawodu. W przypadkach zawinionego
złamania zasad wykonywania zawodu lub wykroczeń wobec
zasad etycznych nie ma możliwości podjęcia działań
dyscyplinarnych wobec psychologa. Sądownictwo koleżeńskie
w stowarzyszeniach dotyczy wyłącznie członków. Do
Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w kadencji 2007-
2009 wpłynęło 109 skarg na działania psychologów, z czego
tylko 33 dotyczyły naszych członków i zostały rozpatrzone.
5/Świadczenie usług przez osoby nie będące psychologami
lub posługujące się dyplomami szkół nie mających
wymaganych akredytacji.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
05 Ewa Habzda Siwek 18 czerwca 2010 część 2 (tajemnica zawodowa psychologa)
2010 04 28 13 08 18 01
Probny Egzamin Gimnazjalny 2010 czesc matematyczno przyrodnicza
Wystąpienie Donalda Tuska na konwencji PO w Warszawie 26 czerwca 2010 1
08 04 25 12 33 18 dispenser 200 Nieznany (2)
cywil ogolna 1 wyklad do wywalenie 2 wyklad od str 5, prawo cywilne - cz੠ogˇlna (5) - 18.12.2010
Analiza polityczna - 18.03.2010, St. licencjackie
KINEZJOLOGIA WYKŁAD 18 03 2010, Fizjoterapia CM UMK, Kinezjologia
Mikroekonomia 18.01.2010, Stosunki Międzynarodowe, Mikroekonomia
Prawo autorskie, ART 1 PrAutor, IV CSK 359/09 - wyrok z dnia 22 czerwca 2010 r
c4 18 12 2010 id 97240 Nieznany
GPF finansowanie mezzanine 18'05'2010
18 02 2010
Ćwiczenia 18.12.2010 ( sobota) J. Dobrowolski, UJK.Fizjoterapia, - Notatki - Rok I -, Fizjoterapia O
Księga 1. Proces, ART 394(1) KPC, II CZ 45/10 - postanowienie z dnia 23 czerwca 2010 r
18.11.2010, instytucje i źródła prawa UE(1)
wykład 12- 18.01.2010
więcej podobnych podstron