10

Promotor 12/10

Temat numeru – Bezpieczna praca na wysokości

N

ależy wyraźnie zaznaczyć, że sprzęt wyko-
rzystywany w dostępie linowym powinien

spełniać odpowiednie normy. W żadnym wypad-
ku nie można używać sprzętu do wspinaczki
sportowej, który nie jest przeznaczony do pra-
cy na wysokości oraz jest nieergonomiczny.
Wspomnieliśmy o normach, warto więc je wy-
mienić:
1. EN 341:1999: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Urządzenia
do opuszczania.

2. EN 353-2:2005: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Urządzenia samo-
zaciskowe z giętką prowadnicą.

3. EN 354:2006: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Linki bezpieczeń-
stwa.

4. EN 355:2005: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Amortyzatory.

5. EN 361:2005: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Szelki bezpie-
czeństwa.

6. EN 362:2006: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Łączniki.

7. EN 363:2005: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Systemy po-
wstrzymywania spadania.

8. EN 364:1999: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Metody badań.

9. EN 365:2006: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Ogólne wymaga-
nia dotyczące instrukcji użytkowania, konser-
wacji, badań okresowych, napraw, znakowania
i pakowania.

10. EN 397:1997: Przemysłowe hełmy ochronne.
11. EN 567:2000: Sprzęt alpinistyczny. Klamry

lin. Wymagania bezpieczeństwa i metody
badań.

12. EN 795:1999: Ochrona przed upadkiem z wy-

sokości. Urządzenia kotwiczące. Wymagania
i badania.

13. EN 813:2008: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Uprząż biodro-
wa.

14. EN 892:2006: Sprzęt alpinistyczny. Liny dyna-

miczne. Wymagania bezpieczeństwa i metody
badań.

15. EN 1891:2002: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Liny rdzeniowe
w oplocie o małej rozciągliwości.

16. EN 12275:2001: Sprzęt alpinistyczny. Kara-

binki. Wymagania bezpieczeństwa, metody
badań.

17. EN 12277:2009: Sprzęt alpinistyczny. Uprzęże.

Wymagania bezpieczeństwa, metody badań.

18. EN 12492:2002: Sprzęt alpinistyczny. Kaski

dla alpinistów. Wymagania bezpieczeństwa,
metody badań.

19. EN 12841:2006: Indywidualny sprzęt chroniący

przed upadkiem z wysokości. Linowe systemy
przemieszczania. Regulatory położenia lin.

O

GÓLNE

ZASADY

Wiedza na temat norm jednak nie jest wystarczają-
ca. Korzystając z danego sprzętu lub jego elementu,
należy bezwzględnie zapoznać się z instrukcją
obsługi oraz przejść odpowiednie szkolenie. Ważne
jest, aby każdy pracownik pogłębiał swoją wiedzę
w tym zakresie, zawartą w instrukcjach, broszu-
rach, katalogach. Pozwoli to ograniczyć przypadki
nieprawidłowego zastosowania. Każdy element
sprzętu musi mieć określoną wytrzymałość sta-
tyczną i dynamiczną, czyli np., jaką maksymalną
siłę lub obciążenie dopuszczalne może przenieść.
Pracownik musi pamiętać, aby podczas pracy nie
przekraczać bezpiecznego obciążenia sprzętu,
które wynika ze współczynnika bezpieczeństwa dla
danego sprzętu.

Sprzęt wykorzystywany w dostępie linowym

powinien mieć współczynnik bezpieczeństwa
większy lub równy 5:1 (np. bezpieczne obciążenie
karabinka o wytrzymałości 20 kN wynosi 4 kN).

Sprzęt wykorzystywany

w dostępie linowym

By w bezpieczny sposób wykorzystać właściwości, jakie posiada dany sprzęt, należy zapoznać
się z jego specyfi kacją. W poniższym artykule został omówiony sprzęt ochrony indywidualnej
wykorzystywany przez pracowników stosujących dostęp linowy.

inż. Marcin

Dudek

Egzaminator OTDL,

specjalista ds. BHP

Bartosz Baran

Egzaminator OTDL,

specjalista ds. BHP

www.promotor.elamed.pl

11

Temat numeru – Bezpieczna praca na wysokości

W przypadku lin współczynnik bezpieczeństwa
wynosi 10:1. Współczynnik ten przyjęto ze względu
na czynniki obniżające wytrzymałość liny takie,
jak węzły oraz zużycie liny. Ograniczone siły dy-
namiczne, które mogą wystąpić, powinny zostać
przeniesione przez układ zamocowań. W sytuacji
gdy techniki wymagają wspinaczki i poruszania
się w poziomie, gdzie mogą wystąpić odpadnięcia
wahadłowe, należy zastosować odpowiedni sprzęt
i dodatkowe środki bezpieczeństwa.

Wszystkie elementy sprzętu powinny być wpięte

tak, aby niemożliwe było ich przypadkowe wypię-
cie, osunięcie czy rozwiązanie, gdy są w użyciu.
Dotyczy to głównie karabinków, uprzęży oraz
przyrządów do poruszania się po linie.

Ś

RODKI

CHRONIĄCE

PRZED

UPADKIEM

Jeśli wybrana technika pracy grozi utratą kon-
taktu z konstrukcją i upadkiem, należy zapewnić
pracownikom odpowiednie środki chroniące
przed upadkiem z wysokości. Zalicza się do nich
pełną uprząż zgodną z normą EN 361, amorty-
zator energii lub inny system ograniczający siłę
do 6 kN oraz inny sprzęt dopasowany do rodzaju
wykonywanej pracy.

Uprzęże i ławeczki: wszystkie uprzęże powinny

być zaprojektowane tak, aby zapewnić użytkow-
nikowi bezpieczeństwo, nie ograniczając jego
komfortu pracy oraz swobody ruchów i aby nie
kolidowały z innymi elementami sprzętu, a także
były zgodne z normami EN 813, EN 361.

Dla polepszenia komfortu pracy metodą do-

stępu linowego można zastosować ławeczkę,
przypinając ją w ten sposób, by uprząż pozostała
głównym punktem przypięcia do lin.

Łączniki: podczas pracy z wykorzystaniem

metod dostępu linowego należy używać tylko
takich karabinków, których zapięcie zabezpiecza
przed samoistnym otwarciem lub wypięciem,
np. zakręcanych lub obrotowych. Karabinki uży-
wane do budowy stanowisk oraz do wpinania
sprzętu osobistego powinny być zgodne z normą
EN 362.

Urządzenia zjazdowe: należy wpinać do liny ro-

boczej. Rodzaj przyrządu powinno się wybrać, ma-
jąc na uwadze warunki pracy. Urządzenia zjazdowe
powinny pozwalać na kontrolę szybkości zjazdu, nie
obciążać gwałtownie liny podczas hamowania oraz
blokować się automatycznie lub powoli zsuwać
po linie podczas utraty kontroli przez użytkownika.
Nie powinny także nadmiernie niszczyć oplotu liny
podczas nagłego zaciśnięcia na linie roboczej ani
wypinać się podczas obciążenia.

Do wpinania przyrządów do uprzęży należy

używać wyłącznie karabinków z blokadą zamka.
Z kolei do długich zjazdów należy wykorzystywać
urządzenia zjazdowe rozpraszające energię
cieplną i ograniczające skręcanie liny. Urządze-
nia zjazdowe powinny spełniać wymagania norm
EN 12841 lub co najmniej EN 341.

Urządzenia samozaciskowe asekuracyjne:

urządzenia samozaciskowe powinno się wpinać

Pracownik w uprzęży zgodnej

z normami EN 361, EN 358,

EN 813, EN 12841

fot. M. Dudek

12

Promotor 12/10

Temat numeru – Bezpieczna praca na wysokości

do liny asekuracyjnej. Dokonując wyboru, nale-
ży wziąć pod uwagę specyfi kę i warunki pracy.
W przypadku zerwania się liny roboczej lub utra-
ty przez pracownika kontroli nad przyrządem
zjazdowym, urządzenie samozaciskowe blokuje
się na linie asekuracyjnej, nie uszkadzając jej
oplotu. Najlepiej jeśli urządzenia samozacisko-
we będą umiejscowione na linie w taki sposób,
by natychmiast przejąć obciążenie jeszcze za-
nim dojdzie do upadku pracownika. Urządzenia
powinny spełniać wymagania norm EN 12841
lub EN 353-2.

Urządzenia do podchodzenia wpina się do liny

roboczej, aby wspinać się po niej do góry. Powin-
no się je dobierać, biorąc pod uwagę specyfi kę
i warunki pracy. Wyróżniamy dwa typy urządzeń
do podchodzenia:
– przyrządy piersiowe wpinane bezpośrednio

do uprzęży i liny roboczej,

– przyrządy ręczne połączone z uprzężą za pomo-

cą lonży i wyposażone w pętle nożną.
Należy wybierać takie urządzenia, które nie

wypinają się samoistnie z liny i powodują jak naj-
mniejsze jej zniszczenie. Należy unikać obciążeń
dynamicznych na te przyrządy, gdyż mogłyby one
zniszczyć linę bądź inne przyrządy. Przyrządy
te powinny spełniać wymagania norm EN 12481
lub EN 567.

Liny włókiennicze powinny być zbudowane

z przenoszącego obciążenie rdzenia, chroniącego
go oplotu, który powinien być odporny na ściera-
nie przez urządzenia do podchodzenia i do zjazdu
oraz na pył i inne zabrudzenia. Można wykorzysty-
wać również liny o innej konstrukcji, upewniając
się wcześniej, że zapewniają podobny poziom
bezpieczeństwa. Jakość i komfort wykonywanych
manewrów mogą zależeć od rozciągliwości liny.
Dlatego liny robocze i asekuracyjne powinny być
półstatyczne, zgodne z normą EN 1891 lub inną
normą o tym samym zakresie. Norma EN 1891
wyróżnia dwa rodzaje lin: A i B. Do pracy z wyko-
rzystaniem metod dostępu linowego oraz ratow-
nictwa należy wykorzystywać tylko liny typu A. Liny
typu A, zgodnie z normą EN 1891, zalecane
są jako liny robocze i asekuracyjne.

Liny te są odpowiednie do przeprowadzania

zwykłych prac z zastosowaniem technik dostępu
linowego takich, jak podchodzenie czy zjazd, nie
są one jednak zaprojektowane do przenoszenia
obciążeń dynamicznych, głównie ze względu
na zbyt duże siły maksymalne, które mogą wy-
wołać. Dlatego tam, gdzie występuje możliwość
powstania znacznego obciążenia dynamicznego,
należy stosować liny dynamiczne zgodne z nor-
mą EN 892, która wyodrębnia trzy rodzaje lin:
pojedyncze, podwójne i bliźniacze. W dostępie
linowym zaleca się stosowanie lin pojedynczych

o średnicy nie mniejszej niż 10 mm, ale dostoso-
wanej do indywidualnych wymagań sprzętu, jaki
będzie używany.

Taśmy: wykorzystywane jako środki ochrony

indywidualnej, w tym zaczepy taśmowe, linki
bezpieczeństwa i uprzęże powinny być wykonane
z takiego materiału, by wszelkie zniszczenia,
np. przetarcia, były widoczne tak, aby nie doszło
do użycia taśm o osłabionej konstrukcji. W celu
ułatwienia kontroli szwy powinny mieć kontrasto-
wy kolor.

Zaczepy taśmowe, linkowe itp.: taśmy i linki

(włókiennicze, stalowe, łańcuchowe) można
wykorzystać do budowy stanowiska tam, gdzie
nie ma odpowiednich punktów kotwiczących.
Taśmy powinny być zszywane, a ich wytrzymałość
statyczna powinna wynosić co najmniej 22 kN.
Należy chronić je przed przecięciami i przetar-
ciami na ostrych krawędziach, zakładając na nie
odpowiednią ochronę.

Lonża: to linka z liny dynamicznej, taśma

lub linka bezpieczeństwa (z reguły o długości
do 1 m) przypięta do głównego punktu uprzęży.
Lonże powinny przenosić wszelkie obciążenie
dynamiczne powstałe podczas nagłego wypadku.
Powinny charakteryzować się jakością i dynamicz-
ną wytrzymałością, taką jak pojedyncza lina dyna-
miczna zgodna z normą EN 892. W normalnych
warunkach długość lonży powinna być dostoso-
wana do zasięgu jej użytkownika.

C

ERTYFIKACJA

I

ZGODNOŚĆ

SPRZĘTU

Z

NORMAMI

Ze względu na to, że stosowanie niesprawnego
sprzętu może prowadzić do śmiertelnych wy-
padków należy upewnić się, czy dany przyrząd
ma gwarancję jakości. Zgodnie z prawem euro-
pejskim sprzęt powinien zostać zakwalifi kowany
do środków ochrony indywidualnej i posiadać
znak CE. Zgodnie z europejską dyrektywą o ŚOI,
większość sprzętu wykorzystywana w dostępie
linowym zalicza się do III kategorii (śmiertelne
niebezpieczeństwo). Sprzęt powinien posiadać
certyfi kat zgodności, który stwierdza, że dany
produkt spełnia wymagania dyrektywy dotyczącej
środków ochrony indywidualnej i potwierdza jego
zgodność z wymaganymi normami.

Jeśli dany produkt nie jest zakwalifikowany

do środków ochrony indywidualnej, a jednak zali-
cza się do sprzętu ochronnego, powinien posiadać
odpowiedni certyfi kat świadczący o jego jakości
i właściwościach.

Nie należy stosować sprzętu, którego zgodność

z normami i certyfi kacja nie jest potwierdzona.
Karabinki oraz inne metalowe przyrządy należy
znakować w sposób niezagrażający obniżeniu ich
właściwości. O ile producent na to nie zezwoli,

www.promotor.elamed.pl

13

Temat numeru – Bezpieczna praca na wysokości

oznaczenia te nie powinny być tłoczone, grawe-
rowane czy nacinane. Oznakowanie lin, taśm czy
uprzęży nie powinno powodować styczności z che-
mikaliami, takimi jak kleje czy rozpuszczalniki.

P

RZEGLĄDY

SPRZĘTU

Przed każdym użyciem należy sprawdzać, czy
elementy sprzętu, które podlegają obciążeniu,
są w bezpiecznym stanie i czy działają prawidło-
wo, w sposób podawany przez producenta. Każdy
przyrząd, który nie działa prawidłowo, należy na-
tychmiast wycofać z użytkowania. Sprzęt powinien
zostać dokładnie sprawdzony przez kompetentną
osobę zgodnie z zaleceniami producenta nie rza-
dziej niż raz na rok. Wszystkie przeglądy powinny
być udokumentowane. Jeśli zalecenia te nie zosta-
ną spełnione, sprzętu nie należy użytkować.

Należy prowadzić przeglądy sprzętu i jego do-

kumentacji zgodnie z zaleceniami producenta.
Należy przechowywać aktualne listy sprzętu, de-
klarację zgodności itp. oraz w jakich warunkach
dany sprzęt był używany i przechowywany, a także
spisywać wszelkie potencjalne szkodliwe dla niego
wypadki (np. nietypowe obciążenia, styczność
z chemikaliami). Te dane pomagają w określe-
niu, kiedy dany sprzęt powinien zostać wycofany
z użytkowania.

D

BANIE

O

BEZPIECZEŃSTWO

SPRZĘTU

Obowiązkiem producenta jest podanie wytycznych
dotyczących prawidłowego stosowania sprzętu

Pracownik podczas
wykonywania zadań na
wysokości przy wykorzy-
staniu dostępu linowego

i dbania o jego bezpieczeństwo, których należy
bezwzględnie przestrzegać.

Przechowywanie. Sprzęt należy przechowywać

w chłodnym i ciemnym miejscu, w neutralnym che-
micznie środowisku, z dala od ostrych krawędzi,
źródeł ciepła, korozji, wysokiej wilgotności oraz
innych potencjalnie szkodliwych warunków. Nie
powinno się przechowywać mokrego sprzętu.

Sprzęt wycofany z użytkowania. Należy do-

pilnować, by sprzęt wycofany z użytkowania nie
został ponownie wykorzystany. W tym celu należy
go pociąć lub zniszczyć tak, by po jego usunięciu
nie było możliwości jego wykorzystania.

Modyfi kacja sprzętu. Nie należy modyfi kować

sprzętu bez uprzedniej zgody producenta lub
dostawcy, gdyż może to niekorzystnie wpłynąć
na właściwości sprzętu.

Oczywiście powyższy tekst nie wyczerpuje tema-

tu. Idąc za ciosem, moglibyśmy drążyć temat pod
względem konkretnych modeli danego sprzętu
i producentów. W drugim przypadku odsyłamy
Państwa do wszechobecnego internetu, gdzie bez
problemu znajdziecie oferty wielu sklepów i dys-
trybutorów. Producenci prześcigają się w nowin-
kach oraz usprawnieniach w modelach uprzęży,
kasków oraz przyrządów zjazdowych. Mimo tego,
iż atestowany sprzęt jest powszechnie dostępny
i coraz tańszy, wielu pracodawców nadal uważa,
iż tańszy, często niespełniający żadnych norm
produkt jest bardziej atrakcyjny, bo po prostu nie
jest drogi.



fot. M. Dudek

fot. D. Szmajda

fot. D. Szmajda