Pytania na egzamin z historii literatury włoskiej

każda odpowiedź jest wyłącznie przykładem.

1)

Omów zwięźle osobę i twórczość Pietro Aretina. Dlaczego był nazywany "biczem książąt"?
Odp. Pietro Aretino (Pietro Bacci) - 1492-1556; kronikarz, nazywany "biczem książąt", ze
względu na cięty, odważny język. w swojej twórczości poruszał tematy dotyczące polityki i
obyczajowości. Prekursor literatury pornograficznej. Cieszył się sympatią papieża, dzięki
czemu wiele jego wybryków uchodziło mu na sucho. O jego względy zabiegali też inni możni,
prowadził wystawny styl życia. Pomimo tego, że wiele spraw poddawał krytyce, czasem udało
się go namówić by co nieco przemilczał, za odpowiednią cenę oczywiście. Główne dzieła:
Ragionamenti 1534-56 i Żywoty kurtyzan 1536(rozważania włożone w usta kurtyzan);Sonetti
lussuriosi(sonety lubieżne ok. 1523); La cortigiana(komedia, 1535).

2)

Powiedz pokrótce kim był Boccaccio i wymień jego najważniejsze dzieła.
Odp. Boccaccio Giovanni (1313-1375), włoski pisarz, twórca klasycznej nowelistyki,

uważany za jednego z pionierów humanizmu. Syn florenckiego kupca, młodość spędził w Neapolu,
gdzie uczył się zawodu ojca i nawiązywał kontakty ze środowiskiem dworskim. Po powrocie do
Florencji wielokrotnie reprezentował miasto przed władzami włoskimi i papieskimi. Był przyjacielem
F. Petrarki i miłośnikiem jego twórczości. Podobnie jak Dante i Petrarka, Boccaccio miał swoją muzę,
Marię d’Aquino, w utworach zw. Fiammettą.

Na twórczość pisarza składają się powieści wierszem i prozą, pisane w języku włoskim:

Filostrato – pokonany, złamany miłością (1338), Filocolo –trud miłości (1336), Fiammetta (1343-
1344) oraz najsłynniejsze dzieło, adresowane do kobiet, Dekameron

3)

Omów Dekameron Boccacia.
Odp. DEKAMERON (powst. 1349-1353, wyd. ok. 1470),



Zbiór 100 nowel opowiadanych przez 10 dni przez 7 pań i 3 mężczyzn w czasach

zarazy



Tytuł → deka – dziesięć, hamera – dzień



Tematyka obyczajowa i polityczno-historyczna



Kompozycja podobna do Tysiąca i jednej nocy



Opowiada o miłości – namiętnej, groźnej, pełnej wyrzeczeń, niszczącej, naiwnej



Światem rządzi przypadek, który sprawia, że od człowieka może się odwrócić zły los



Człowiek ma pomagać losowi, brać sprawy we własne ręce



Dekameron opisuje komedię ludzką – ma realistyczne opisy, bogatą fabułę

Boccaccio nie moralizował, nie pouczał, poprzestał na kreśleniu ludzkich przypadłości,

poprzez które prześwieca afirmacja życia, zwłaszcza miłości, i pochwała rozumu.

4)

Powiedz na czym opiera się teoria sokoła.

Odp. Tytułowy sokół z noweli Boccaccia to jedyny ptak jaki ostał się szlachcicowi i który jest dla

owego szlachcica źródłem utrzymania. Niegdyś będąc bogatym, Federigo zakochał się w pięknej
Monnie, urządzał dla niej uczty, kupował drogie prezenty i w ten sposób roztrwonił swój majątek, a
ukochana nawet na niego nie spojrzała. Federigo zamieszkał w starym domu ze swoim sokołem i
pewnego razu w tych samych okolicach zjawiła się Monna z synkiem, który wkrótce ciężko
zachorował i zapragnął mieć tego pięknego - on mógł przynieść mu ukojenie. Monna porzuciła dumę i
widząc coraz większą słabość syna wybrała się z prośbą do Federiga. Ten zupełnie zaskoczony
niespodziewaną wizyta chciał ukochaną ugościć najlepszym daniem i zabił sokoła. Kiedy Monna
wyznała po co naprawdę przyszła Federigo opowiedział jej o losach ptaka. W kilka dni potem syn
Monny zmarł, ale ona przejęta ofiarnością młodzieńca i widząc jak wielką do niej żywi miłość
poślubiła Federiga. Teoria sokoła to takie właśnie poświęcenie najcenniejszej rzeczy jaką się ma.

Teoria sokoła– teoria opisująca klasyczną kompozycję noweli, w której ma występować

centralny motyw stanowiący szczególnie wyróżniony ośrodek kompozycyjny. Sformułowana została
przez Paula Heysego w 1871. Według Heysego, w dobrze skomponowanej noweli występuje
wyróżniony dominujący motyw (nazywany sokołem noweli), najczęściej konkretny przedmiot,
któremu nadane jest specjalne, symboliczne znaczenie. Punktem kulminacyjnym jednowątkowej
fabuły, w której każdej fazie pojawia się ten motyw, jest odmiana losu bohatera. Heyse swoją teorię
noweli oparł na analizie budowy noweli Sokół z Dekamerona Boccaccia.

5)

Czym charakteryzuje się petrarkizm?

Odp. Petrarkizm - tendencja literacka, polegająca na naśladowaniu twórczości renesansowego poety
włoskiego Francesco Petrarki jako wzorca poezji miłosnej. W późniejszych epokach wiersze Petrarki
miały wielu naśladowców. Opisy urody kobiecej zawarte w wierszach włoskiego mistrza stały się
niedościgłym wzorem dla wszystkich poetów miłości, a imię Laury - symbolem idealnej kochanki.
Naśladowcy Petrarki przejmowali od swojego mistrza sposób prezentacji ukochanej, subtelne analizy
uczuć oraz charakterystyczne dla autora sonetów do Laury środki stylistyczne, takie jak antytezy i
kontrasty. To zjawisko odwoływania się poetów europejskich do średniowiecznego wzorca było
niezwykle trwałe, bo żywe aż do XIX wieku. Średniowieczna koncepcja miłości wyrażana w poezji
nie przyjęła się w Polsce. Rangę tego tematu w literaturze polskiej podnosi dopiero Jan Kochanowski.
Polski petrarkizm cechuje jednak odejście od petrarkowskiego 'ja' - egotycznego podmiotu,
dominującego w sonetach, w stronę adresata. Petrarkistowskie rozdarcie: niepewność, rozterki, motyw
walki z samym sobą i ze światem, paradoks życia i śmierci występują w twórczości Mikołaja Sępa
Szarzyńskiego, zwłaszcza w erotykach.

6)

Omów budowę Boskiej Komedii Dantego.

Odp. Tryptyk: Boska Komedia składa się z trzech ksiąg (cantiche), każdą część tworzą 33 pieśni (wł.
canti) (co daje 99 pieśni, a wraz z pieśnią wstępną – 100), zaś każda z nich pisana jest tercyną – strofą
trzywersową. Liczba 3, kluczowa dla budowy utworu, jest symbolem Trójcy Świętej (łac. Trinitas), a
liczba 100 (10²) symbolizuje doskonałość (łac. idealitas); Każdą z ksiąg Boskiej Komedii zamyka
słowo gwiazdy (wł. stelle)

7)

Czym charakteryzował się humanizm renesansowy ?

Odp. Humanizm to ruch filozoficzny, kulturalny i moralny powstały w XV wieku we Włoszech, a
zarysowujący się już w XIV wieku i wielu aspektach kultury średniowiecznej, zmierzający do
odrodzenia znajomości literatury i języków klasycznych. Był głównym prądem intelektualnym epoki
renesansu. Choć z humanizmu renesansowego wywodzi się wiele współczesnych postaw
światopoglądowych, nie należy go utożsamiać z humanitaryzmem ani współczesnymi postaciami

humanizmu, takimi jak obecne w egzystencjalizmie i personalizmie. Termin humanizm powstał w
XIX wieku, kiedy niemiecki uczony Friedrich Immanuel Niethammer użył go jako określenia
wykształcenia literackiego opartego na znajomości łaciny i greki oraz literatury powstałej w tych
językach, a także humanizmu włoskiego. Humanizm epoki odrodzenia swoim antropocentryzmem
przeciwstawiał się niektórym tendencjom średniowiecza (szczególnie teocentryzmowi), w związku z
czym nawiązywał do idei starożytności. Naczelne hasło humanizmu zaczerpnięte zostało z rzymskiego
utworu komediopisarza Terencjusza II w. p.n.e. pt. Sam siebie karząc (Samoudręczyciel). Hasłem
humanizmu stała się maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce
(łac. homo sum et nihil humani a me alienum esse puto.). Popularne jest też stwierdzenie Protagorasa
Człowiek jest miarą wszechrzeczy.

8)

Scharakteryzuj poezję prowansalską.

Odp. Poezja prowansalska – dworska poezja, która narodziła się w średniowiecznej Prowansji i
związana była z działalnością trubadurów. Okres największego rozwoju przeżywała właśnie w
Prowansji w latach 1090-1290. Były to przede wszystkim poezja miłosna. Charakterystyka - Były to
przede wszystkim poezja miłosna (canson), w której autor opiewał miłość do swojej wybranki.
Kobieta w poezji prowansalskiej była idealizowana i stała się niemalże przedmiotem czci. Ponieważ
poetami byli przede wszystkim ludzie z najwyższych sfer, przedmiotem ich westchnień były
zazwyczaj damy dworu, a sama poezja miała charakter elitarny, w przeciwieństwie do uprawianego
równocześnie egalitarnego eposu. Utwory te były najczęściej śpiewane, dlatego charakteryzowały się
dobrze określonym rytmem i były rymowane. Najczęściej poeci prowansalscy byli równocześnie
trubadurami, którzy sami śpiewali swoje utwory. Niektóre z ich utworów nosiły również inny
charakter — czasem były to satyry personalne lub nawet polityczne, ta zwane serventes.

9)

Kim był Bruno Giordano i jakie były jego poglądy?

Odp. Bruno Giordano (1548-1600), filozof włoski. Przedstawiciel humanizmu i renesansowej

filozofii przyrody. Wykładał na uniwersytach w Genewie, Paryżu, Oksfordzie. Skłaniał się ku
panteizmowi i wierze w reinkarnację. Opowiadał się za heliocentryczną teorią M. Kopernika. Był
twórcą hipotezy powszechności istnienia życia we Wszechświecie, który uważał za byt nieskończony i
jednorodny. Religia wg niego to uproszczona wersja filozofii, a praktyki religijne to zabobon, który
zrodził się z ignorancji. 1592 uwięziony przez inkwizycję odmówił odwołania swoich poglądów - jako
heretyk spalony na stosie na placu Campo dei Fiori w Rzymie. Przez potomnych uznany za symbol
postawy racjonalistycznej i odwagi w poszukiwaniu prawdy wbrew dogmatom.

10)

Czym był marinizm?

Odp. Marinizm był jednym z głównych nurtów literackich epoki baroku. jego nazwa wzięła się od
nazwiska włoskiego poety Giambattisto Mariny. Marino zapoczątkował ten styl w przekonaniu, że
należy poszukiwać nowych form wyrażania sztuki poprzez twórczość literacką. Głównym założeniem
marinizmu był element szoku i zaskoczenia, jaki należało wywołać u odbiorcy. Wiersze tego nurtu
literackiego charakteryzują się więc bardzo różnorodnymi pomysłami (czyli tzw. konceptami)
przedstawiania świata. Stosuje się wielorakie środki stylistyczne, takie jak inwersje, anafory,
hiperbole, parafrazy, czy oksymorony. Im ciekawiej zrealizowany koncept, tym lepiej oddany zamysł
nurtu marynistycznego. W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem marinizmu jest Jan Andrzej
Morsztyn. Morsztyn był poetą działającym na dworze, stąd tematyka jego wierszy zbliża nas do tego

otoczenia. Bardzo często też pisał erotyki. Prace poety odznaczają się niezwykłym kunsztem
literackim i bardzo dobrymi konceptami, Morsztyn dbał o to, aby elementy marinistyczne były
odpowiednio wyeksponowane.

11)

Kim był Tommaso Campanella, opisz po krótce jego życie i podaj jego dzieła.

Odp. Tommaso Campanella - ur. 5 września 1568 w Stignano w Kalabrii, zm. 21 maja 1639 w Paryżu)
– włoski filozof, teolog i poeta. Syn Geronimo. W roku 1581 wstąpił do zakonu dominikanów, aby
uciec od ubóstwa materialnego i umysłowego. Przyjął tam imię brata Tommaso, dla uczczenia Św.
Tomasza z Akwinu. Przebywał w szeregu klasztorów dominikańskich w Kalabrii, aż w 1589
zamieszkał w Neapolu, poza klasztorem. Brał udział w niedozwolonych dyskusjach, był aresztowany,
następnie zwolniony i wyrzucony w strony rodzinne. Później był ponownie aresztowany i oskarżony o
herezję i obrazę majestatu. Uniknąwszy egzekucji dzięki symulowaniu obłąkania, został osadzony w
Castel Nuovo w Neapolu, gdzie napisał swoje najlepsze prace, w tym Miasto słońca (La Città del
Sole), w którym zawarł wizję społeczeństwa doskonałego. Z czasem został przeniesiony został do
Castel Sant'Elmo, również w Neapolu, gdzie pozostał do 1608. W kolejnych więzieniach przebywał
do 1626. W sumie, w więzieniach spędził 30 lat, pisząc właśnie tam traktat "Ateizm zwyciężony".
W 1634 zbiegł do Francji, dokąd dotarła już jego sława. Był przyjęty z honorami przez samego
kardynała Richelieu. Zmarł w Paryżu w 1639, w klasztorze swojego zakonu.

12)

Co to jest Arkadia?

Odp. Arkadia – fikcyjna kraina, uważana przez poetów za krainę wiecznego szczęścia – ziemski raj,
symbol wyidealizowanej krainy spokoju, ładu, sielankowej, wiecznej szczęśliwości i beztroski.
Arkadia, pozbawiona trosk i chorób została po raz pierwszy przedstawiona w Bukolikach Wergiliusza.
Za sprawą romansu pasterskiego Arkadia włoskiego poety Jacopa Sannazzara z 1504, rodzaj
alegorycznej powieści stał się popularną formą, toposem w literaturze europejskiej. Motyw Arkadii
podejmowany był przez malarzy. Występowała jako symbol szczęśliwego życia często w połączeniu z
symbolem przemijającego życia – trupią czaszką. Włoski malarz Bartolomeo Schedoni (1559-1615)
na swoim obrazie umieścił sentencję łacińską et in Arcadia ego (i ja (żyłem) w Arkadii), której
znaczenie było często podejmowane przez innych późniejszych malarzy.

13)

Czym są trzy korony florenckie?

Odp. Trzema koronami nazywa się trzech twórców: Dante Alighieri, Francesco Petrarca i Giovanni
Boccaccio (….) !!!!

14)

Wyjaśnij pojęcie poezja makaroniczna.

Odp. Makaronizm to wyraz pochodzenia obcego, wpleciony do języka ojczystego – w przypadku
poezji włoskich twórców chodziło o mieszanie języka włoskiego z łaciną. W poezji był używany by
osiągnąć efekt humorystyczny, komiczny, prześmiewczy, groteskowy. Forma została użyta po raz
pierwszy w niedokończonym utworze Macaronea(1490) autorstwa Tito Odasi z Padwy.
Spopularyzował ją Teofilo Folengo (Liber macaronicum, 1517).