Łączą nas góry (Tatry- Tienszan)

Tatry są największą grupą górską w Karpatach. Znajdują się na granicy Polski i Słowacji. Do
terenów Polski przynależy 180 km kwadratowych gór. Najwyższy szczyt w polskiej części Tatr to
Rysy (2499 m.). Zbudowane ze skał granitowych urwiste ściany skalne są poprzecinane ostrymi
bruzdami wyżłobionymi przez górskie potoki i strumyki, tworzące gdzieniegdzie wodospady.
Największe z nich i najbardziej znane to: Wodogrzmoty Mickiewicza oraz Siklawa w Dolinie
Roztoki. Ozdobą tatrzańskiego krajobrazu są jeziora, przez górali nazywane stawami, głębokie, z
czystą i chłodną wodą, o ubogiej faunie. W Tatrach często pojawia się suchy i ciepły, ale silny i
bardzo gwałtowny wiatr (halny), spadający z ogromną siłą ku kotlinie Podhala, otaczającej pasmo
górskie. Do wysokości 900- 1000 m sięgają pola uprawne, powyżej znajduje się strefa lasów
zwanych reglami, niżej jest to las mieszany, a wyżej lasy przeważnie świerkowe, przeplecione
rzadkimi już dzisiaj limbami. Od granicy lasu zaczyna się strefa kosodrzewiny i łąki górskie (hale).
Na halach górale wypa-sają owce. Północno- zachodnie Tatry są zbudowane z wapieni, które
wymywane przez wodę stworzyły sieć szczelin i atrak-cyjnych turystycznie jaskiń.

W wapiennym krajobrazie
Tatr wyróżnia się Giewont,
górujący nad poło-żonym u
podnóża gór Zakopanem,
ośrod-kiem turystycznym,
zwanym zimową stolicą
Polski. Giewont ma kształt

Śpiącego Rycerza , o

�

�

którym legenda mówi, że
gdy zajdzie potrzeba zbudzi
się do czynu.
W Tatrach rozwinięta jest
turystyka, piesze wycieczki

wysokogórskie służące rozrywce i wypoczynkowi, wspinaczka wysokogórska, a zimą turystyka
narciarska. Tatry to również teren działania klubów speleologicznych zajmujących się

�

�

turystyką jaskiniową. Początki turystyki na Podhalu sięgają 1520 roku, kiedy to wozy pocztowe
przywoziły pierwszych letników. Pierwsze zachowane notatki dotyczące zdobywania tatrzańskich
szczytów są z XVII wieku. Pierwsze schronisko wysokogórskie obsługujące turystów powstało w
1827 roku nad Morskim Okiem. Pierwsza organizacja, dbająca o interesy turystów, stworzenie
szlaków wędrówek, ulepszenie komunikacji z Zakopanem, wydawanie map i książek o tematyce
tatrzańskiej, oraz organizująca przewodników, powstała w 1873 roku pod nazwą Towarzystwo
Tatrzańskie. Ruch turystyczny w Tatrach, oprócz swojej atrakcyjności, jest przyczyną dewastacji
przyrody, dlatego też powstał Tatrzański Park Narodowy, mający na celu ochronę ginących
gatunków roślin (między innymi limby, krokusa, szarotki alpejskiej- będącej symbolem Tatr) i
zwierząt (kozicy, świstaka, niedźwiedzia brunatnego, rysia, wilka i orła przedniego). Miasto
Zakopane- centrum turystyczne Tatr- jest rozbudowywane i modernizowane z myślą o turystyce. W

sieci hoteli, domów wypoczynkowych i pensjonatów są miejsca dla ponad 50 000 wczasowiczów.
Tatry były i są opiewane w literaturze. Szczególnie tej z okresu Młodej Polski. Kazimierz Przerwa-
Tetmajer wydał zbiór opowiadań Na skalnym Podhalu , w którym opisał historie z życia górali,

�

�

zachowując ich naturalny język- gwarę. Ponadto piękno Tatr opisywał w wierszach, z których
najbardziej znanym jest Melodia mgieł nocnych . Poeci młodopolscy, epoki przesiąkniętej

�

�

dekadentyzmem, w pięknie Tatr szukali wyciszenia i ukojenia bólu istnienia . Wiersze tego

�

�

okresu literackiego były tworzone techniką impresjonistyczną, podkreślającą ulotność chwili.
Artystami żyjącymi i tworzącymi u podnóża Tatr byli Stanisław Witkiewicz, pisarz i malarz, twórca
tak zwanego stylu zakopiańskiego w architekturze, oraz jego syn Stanisław Ignacy

�

�

Witkiewicz- Witkacy, wszechstronny artysta: malarz, pisarz,fotograf, dramaturg, filozof. Jan
Kasprowicz, kolejny poeta młodopolski związany z Podhalem, początkowo opisujący tatrzańskie
krajobrazy w sposób konwencjonalny, z czasem, na skutek licznych wędrówek górskich, znalazł
swój indywidualny sposób patrzenia na Tatry i styl te doświadczenia przekazujący.
W tej chwili planowane są działania służące rozbudowie peryferyjnych części Zakopanego, wokół
głównej ulicy- Krupówki, w celu nadania im charakteru rekreacyjnego. Prowadzona jest budowa
drugiego pasa drogi szybkiego ruchu łączącej Kraków z Zakopanem, oraz planowana jest
modernizacja linii kolejowej Kraków- Zakopane w celu uruchomienia szybkiej kolejki.
Zakopane i Tatry, odwiedzane przez turystów z całego świata, stają się coraz jaśniejszą wizytówką
Polski.

Góry Tienszan są położone w południowo- wschodniej części Kazachstanu. W obszar republiki
wchodzą zachodnia i centralna część Tienszan i prawie cały północny Tien- szan. Centralny Tien
szan zaczyna się na styku granic trzech państw- Kazachstanu, Kirgistanu oraz Chin. W tym miejscu
znajduje się najwyższy szczyt w Kazachstanie- Han- Tiengri -6995 m (w innych źródłach wysokość
7010 m). Na zachód od Han- Tiengri rozciągają się pasma grzbietów, z których największe jest
pasmo Tierskiej Alatau. Zbocza gór są rozczłonkowane licznymi wąwozami, szczyty są pokryte
wiecznym śniegiem. Północne stoki są bardziej pochyłe i pocięte licznie występującymi rzekami.

Malownicze jeziora górskie,
grzmiące potoki wzburzonych
rzek, górskie szczyty z
urwistymi zboczami, głębokimi
wąwozami i wodospadami
przyciągają tysiące turystów. U
podnóża gór znajduje się była
stolica kraju Ałmaty i inne
miasta z rozbudowaną bazą
turystyczną, które są idealnym
miejscem do wypoczynku.
Miejscem najczęściej
uczęszczanym jest Medeo
gdzie, oprócz pięknego punktu

widokowego, dla zwolenników aktywnego wypoczynku wybudowano lodowisko- znane na całym
świecie, z najszybszym lodem w kraju, gdzie ustanowiono wiele rekordów euro-pejskich i

�

�

światowych-, można także spróbować swoich sił w jeździe konnej.
W górach Tienszan znajdują się różne, wyko-rzystywane w przemyśle i gospodarce surowce
kopalne: rtęć, antymon, ołów, cynk, srebro, cyna, wolfram, fosforyty oraz wody mineralne. W
kotlinach znajdują się złoża ropy, węgla bru-natnego i kamiennego. Klimat w całym paśmie ostry,
kontynentalny. Na równinach podgórza występują półpustynie i pustynne stepy, oraz sawanny z
niską trawą. Powyżej 1200- 2000 m znajdują się łąki, krzewiaste zarośla i lasy liściaste. W lasach
gór średniej wysokości zamieszkują dziki, sarny, rzadziej niedźwiedzie. W latach 50- tych, na
skutek wyrębu, lasy były na granicy pełnego wyniszczenia, dlatego przywrócenie naruszonej
równowagi krajobrazów leśnych stało się jednym z głównych zadań wspieranych przez państwo
działań na rzecz ochrony przyrody.
W najwyżej położonych pasmach gór, na wysokości 2600- 2800 m i wyżej, występują subalpejskie
i alpejskie łąki. To pasmo zamieszkują kozły górskie, barsy i górskie orły. Łąki są wykorzystywane
do wypasu bydła. W zachodnim Tienszanie rośnie grecki orzech, a tam gdzie położona jest
podgórska strefa stepów rosną drzewa owocowe. Tienszan zalicza się do jednego z najbardziej
zamieszkałych regionów i od dawna wykorzystuje się jego bogactwa przyrodnicze. Na wysokim
poziomie rozwoju jest hodowla warzyw i owoców. Ałmatyńskie sady jabłkowe są znane na całym
świecie.
W celu ochrony przyrody i jej badania, w górach Tienszan powstał w 1926 roku, jako pierwszy w
Kazachstanie, Aksu- Żabaglińskij Państwowy Park Narodowy.
Terenem atrakcyjnym dla wspinaczki górskiej jest najbardziej wysunięty na północ pas gór
Tienszan- Zailijskij Alatau, gdzie znajdują się malownicze doliny porosłe tienszańskimi świerkami,
a latem alpejskie łąki zachwycają różnorodnością kolorów. Od strony Ałmaty są wygodne i krótkie
podejścia do szczytów. Co prawda wysokości tych gór, w porównaniu z wysokościami szczytów
tatrzańskich, wyglądają imponująco (Ałmaata- Alagir 4223, Iskra 4219, Lokomotiw 4182 czy
Tujuksu 4218), a ponadto istnieją takie miejsca, na których ludzka stopa jeszcze nie stanęła.
Najwyższe partie gór są dostępne już tylko dla wyspecjalizowanych i profesjonalnie
przygotowanych alpinistów.
Klimat Zalijskogo Alatau jest bardzo zdrowy i odróżnia się od suchego klimatu równin, dlatego
sprzyja rozwojowi sportu i wypoczynku na tych terenach. Oprócz sieci tras turystycznych, w tych
miejscach znajdują się domy wypoczynkowe, sanatoria i różnego rodzaju bazy turystyczne, a w
wąwozie Mało- Ałmatyńskim wysoko-górska baza narciarska Czimbulak i wspomniany już
kompleks sportowy Medeo.
Piękno Tienszan opisywali kazachstańscy pisarze M. Zwieriew i A. Stierlikow. Zwieriew w

Obok lodowców Tianszan pisał: Od samego szczytu daleko w dół po górze rozciągnęło się

�

�

�

kamienne osypisko. Kamienie narzucone na siebie w nieuporządkowane stosy. W trawie i krzewach
rozlegają się głosy ptaków, trajkotanie owadów, pisk i szelest myszy. Ale wśród kamieni cisza. Na
osuwiskach nie ma trawy. Tylko mchy i porosty pokrywają szare i rudawe głazy swoimi
dziwacznymi wzorami .

�

Stierlikow w opisie rzeki swojego dzieciństwa -Czu- Czujskie odgłosy pisze: Dookoła góry,

�

�

�

cisza. Taka cisza, że w uszach dzwoni. Siedzę, przemywam spirytusem skaleczenia. Kiedy
nareszcie wydostanę się z tego bagna? (...) żółtymi wirami wzbija się piasek. Ale co jest dziwne-
dookoła pełna cisza .

�

Wpływ ciszy gór, na wyciszenie wewnętrzne. Choć góry Tienszan są od Tatr- delikatnie mówiąc-

trochę większe, są wykorzystywane w podobny sposób i przez mieszkańców, i przez

�

�

�

�

turystów, i przez artystów.