Wiech

Maniuś Kitajec i jego ferajna

I.

Opóźniony pociąg osobowy ze Szczecina wjedzie na tor drugi, peron piąty, powtarzam...
Na placyku przed drewnianym barakiem, imitującym Dworzec Główny, dramatyczny baryton

płynący z megafonu wywołał spore poruszenie.

Kilku przechodniów przyśpieszyło kroku, bagażowi ociężałym starczym truchtem ruszyli w stronę

furtki prowadzącej na perony. Kierowcy kilkunastu mniej lub więcej odrapanych taksówek
warszawskich, gawędzący dotąd grupkami, rozbiegli się jak podcięci batem.

- Chłopaki, Szczecin - chodu! - krzyknął do dwóch kolegów, zagapionych na przystojną dziewczynę

z nartami kierowca szarej warszawy, starszawy, krępy, korpulentny szatyn. I poważnie, lekko tylko
przyśpieszywszy kroku ukrył się wraz ze wszystkimi szoferami w hali dworcowego baraku.

Po chwili przez drzwi furtki, oddając po drodze bilety, trzymane czasem w zębach, zaczęli się

wysypywać na placyk zmęczeni, niewyspani podróżni. Pierwsi z nich dopadli zamkniętych na głucho
taksówek, niespokojnymi oczami poszukując na próżno nieobecnej obsługi. Objuczeni jak wielbłądy
bagażowi rzucili się w stronę jakiejś nadjeżdżającej właśnie z miasta de-kawki, ale za obie jej klamki
trzymali już, galopujący z szybkością 40 km na godzinę, czterej kandydaci na pasażerów. Piąty
cwałował z tyłu z łóżkiem polowym na głowie. Taksiarz dodał gazu, trzej zawodnicy odpadli od klamek,
czwarty trzymał się jednak kurczowo. Jeszcze jeden zryw maszyny i ten ostatni potoczył się w stronę
chodnika, dostał jednak po drodze w plecy polowym łóżkiem i wraz z jego właścicielem wywinął
efektownego kozła.

Zanim się pozbierali, bagażowy ładował już do opróżnionego wehikułu walizki jakiejś flegmatycznej

damy z pieskiem na ręku.

W tej chwili wlokąc za sobą łóżko zjawił się posiniaczony szybkobiegacz.
- Panie, co to za porządki? Ja pierwszy złapałem za klamkę, już na Towarowej!
- Mało z tem, w biegu pasażerów nie zmieniam, to nie cyrk, tylko samochodowa komunikacja

pasażerska. Zresztą i tak się pan nie nadajesz z tą maszynerią. Pluskwy mnie pan chcesz w wozie
zaprowadzić, żebym się potem z niemi użerał?

- To nowe łóżko.
- Nowe nie nowe, bierz pan sałatę. Koniec rozmowy.
W zrozpaczony tłum podróżnych wjeżdżać zaczęli sałaciarze, czyli ostatni Mohikanie wspaniałego

ongi cechu konnych dorożkarzy warszawskich.

Mohikanie byli, jak przystało na wymierające plemię, mocno zaniedbani. Brzytwa dawno już nie

tknęła ich policzków, zamiast przepisowej granatowej liberii mieli na sobie wylatane marynarki,
gdzieniegdzie puszczające pod pachami. Konie dawno już nie widziały zgrzebła i szczotki. O
dorożkach też trudno by było powiedzieć coś pochlebnego. W oczach sałaciarzy paliły się jednak
szczątki dawnej fantazji. Niektórzy strzelali z batów wołając:

- Na Wschodni, za cztery dychy, na Wschodni, bagaż i dzieci darmo!
Radzi nieradzi pasażerowie, chociaż niechętnie, zaczęli się sadowić w dorożkach. Inni pociągnęli

do tramwaju. Kiedy się trochę przerzedziło na placyku, z dworca wyszli pojedynczo taksówkarze.
Postali chwileczkę na schodach, poobserwowali niedobitki pasażerskie i zbliżyli się wreszcie do
upatrzonych.

- A pan szanowny właściwie gdzie chce jechać?
- Na Saską Kępę.
- Odpada. Mogie pana podrzucić na Bielany, do domu jadę.
- Ależ, panie, co ja będę robił na Bielanach?

- 1 -

- Zaraz, koleżka tu posuwa na Grochów, może pana zabrać. Właściwie jest zamówiony na berliński

pociąg, ale 144 minuty opóźnienia i nie chce w taki sposób dłużej czekać. Felek, zabieraj pana
derektora!

Powoli placyk pustoszał. Kiedy zażywny kierowca szarej warszawy zjawił się na stopniach dworca,

na podjeździe nie było już prawie nikogo, jeśli nie liczyć wysokiego, szczupłego starszego mężczyzny
w podniszczonej mocno jesionce. Kapelusz typu „Eden", też mocno wyrudziały, zdradzał długie lata
wiernej służby. Pasażer trzymał w ręku sporą walizkę upstrzoną gdzieniegdzie szczątkami starych
hotelowych nalepek ,,Grand... Venezia", „Albergo Vittoria Napoli", „Hotel Waldorff... Astoria... New..."

Kierowca ujrzawszy go przymrużył małe, sprytne, lekko skośne oczy, uśmiechnął się i trącił łokciem

stojącego obok blondynka w wyszmelcowanym pulowerze.

- Wacuś, widzisz tego starszego faceta w zbankretowanej jesionce i przegranem kapeluszu? Dawaj

go do mnie.

- Coś ty, to jakiś hrabia de Nędza.
- Zgadłeś, ale dawaj - powiedział i szybkim, energicznym krokiem poszedł w stronę swego szarego

samochodu. Rozejrzał się. Szybko otworzył drzwiczki, „złamał" chorągiewkę z napisem „wolny",
zapuścił motor i podjechał w stronę Wacusia idącego już ze starszym panem o podniszczonym
wyglądzie.

Pasażer wsiadł, rzucił mimochodem: „Na Stare Miasto", i wydobywszy z kieszeni kamizelki monokl

na czarnym sznureczku umieścił go w oku i z zaciekawieniem patrzył na ulicę.

Taksówkarz przyglądał mu się w przydymionym lusterku wozu, uśmiechał się od czasu do czasu, a

wreszcie rzekł:

- A co tam, panie hrabio szanowny, w Kozichdupkach słychać?
Pasażer drgnął, wypuścił monokl z oka.
- Przepraszam, a pan skąd mnie zna?
- Ma się trochę znajomości w wyższych sferach miarodajnych. Jak się ma baronowa Kalafonia fon

Butersznyt, czy jeszcze na chodzie? Co porabia hrabia Pestka, czy ciągle taki cykoryjny?

- Wie pan, że nie rozumiem...
- Jak to, nie poznaje pan hrabia swojego rodzonego lokatora? A kto u pana z całą ferajną po

powstaniu, jako spalony warszawiak, w Kozichdupkach zamieszkiwał? Z kiem pan Cafe „pod minogą"
w swojem pałacu prowadził? Z gienierałem Kuropatkinem? Do kogo ta mowa!

- Och, excusez-moi... rzeczywiście... jak mogłem nie poznać, przecież to pan Maniuś, pan

Chińczyk, n'est-ce pas?

- Nie śpisz pan, to nie senne marzenie, mnie pan hrabia masz zaszczyt widzieć w osobistej osobie,

tylko nie Chińczyk, a Kitajec koleżki mnie nazywają, nieduża różnica, ale jest.

- Je vous prie de m'excuser, panie Marianie, ale bardzo się ucieszyłem z tego spotkania - tu

pasażer przechyliwszy się uścisnął rękę szoferowi nieomal wyrywając mu kierownicę.

- Zaraz, wolnego, bo się wyszykujem do Dzieciątka Jezus na chirurgiczne sale albo i do parku

sztywnych. Nie mam teraz czasu na pieszczoty. Trzeba uważać, cholerna motoryzacja w tej
Warszawie. No i publika chodzić nie umie. Najgorsze to te świeże warszawiacy z Garwolina, latają po
jezdni jak byki po polu.

Nagle kierowca przyhamował ze zgrzytem zmienianych biegów. Zajechała mu drogę ogromna

supernowoczesna amerykańska limuzyna z żółtym zagranicznym numerem.

- Te, gdzie się pchasz z tem kredensem! - krzyknął przez okienko prowadzącemu ją

cudzoziemcowi.

Tamten pokazał w uśmiechu wielkie końskie zęby, pokiwał ręką i przejechał wolno. Maniuś

popatrzył za nim.

- Powariowali, jak pragnę zdrowia, z temi wozami, co jeden to większy. Nie na Warszawę taka

armata. Obracać się z nią nie można i garażować musi pod gołębiamy.

- Jak to pod gołębiami?
- Na ulicy, znaczy się. Ale pies z niem tańcował. Mów pan lepiej, co słychać? Jak się panu

szanownemu powodzi, w dyplomacji się pan może zatrudniasz, bo parasol odpowiedzialny jest. A
słyszałem, że hrabiowie znowuż teraz górą.

- Naturellement! Oczywiście. Ja na przykład dostałem świetną posadę. Byłem dyrektorem PGR-u

pod Szczecinem, znakomite stanowisko, zwłaszcza przez ostatnie półtora roku. Pełne utrzymanie,

- 2 -

mieszkanie, żadnych kłopotów i żadnej, ale to absolutnie żadnej pracy... Aż mi żal było opuszczać to
miejsce.

- I dlaczegoś pan opuścił?
- Po prostu ogłoszono amnestię.
- Znaczy się państwowy wikt i opierunek w mam-rze?
- Tak się to nazywało w gwarze moich przygodnych towarzyszy półtorarocznych, w gwarze

złodziejskiej.

- I za co żeś hrabia te „półtora kalendarza" zarobił?
- Zarobiłem dwa, odsiadka trwała rok i pół, za brak dozoru w zarządzaniu państwowym

gospodarstwem rolnym.

- A co, stonka wam kartofle wtroiła?
- Gorzej, krowy nam pozdychały.
- Wiadomo, jeść trzeba stworzeniu dawać, krowa nie urzędnik, sama nie dokradnie.
- Istotnie, być może, że przeoczyliśmy ten moment, chociaż moja wina nie była największa...
- Dostałeś pan najwięcej, bo pod względem socjalistycznego pochodzenia pasowałeś pan do

paragrafu jak ta lala.

- Właśnie prokurator był tego samego zdania.
- Ale co tam, rok nie wyrok, dwa lata jak dla brata. Każden powinien się troszkie przesiedzieć dla

życiowego doświadczenia. Rozchodzi się o to, co teraz zamiarujesz hrabia robić? Gront, żeby nie
wpaść drugi raz... Uważaj, ślepa komendo!

- Czy jednak nie przesadza pan w tej trosce o moją przyszłość? Będę uważał, ale tę „komendę"

sobie wypraszam - powiedział pasażer z godnością poprawiając w oku monokl.

- Zaraz, chwileczkie, przecież ja nie do pana. Jakaś łamaga pod wózek mnie się pchała tu na rogu.

Nie widziałeś pan?

- Nie zwróciłem uwagi. Otóż jeśli idzie o najbliższą przyszłość, przyjechałem tu do Juliana. Pamięta

pan chyba mego kamerdynera z Koziedubek?

- Wiadomo, że pamiętam - sztywny Lulian. Jak dzisiaj go widzę za pańskiem krzesłem. Nie

przepadał on za naszą ferajną ze Starówki. Razem zresztą z ciotką Kalafonią Butersznyt i
Szpicbródką lubili nas jak sól w oku.

- Bośoie im dokuczali, no i nowe porządki zaprowadziliście w pałacu nie licząc się zupełnie z

etykietą, do której oni bardzo byli przywiązani...

- No to teraz już chyba się odzwyczaili.
- Oczywiście, bo bratowa moja hrabina Kala von Buttenberg od trzech lat już nie żyje.
- Co pan mówisz - szkoda jednakowoż ciotki Kalafonii. Chociaż sztorcowała nasz po francusku, ale

nie była zła kobieta, tylko że charakter miała wredny, niech z Bogiem spoczywa. No a Szpicbródką
żyje?

- Hrabia Agenor Trestka - to o nim, zdaje się, chce pan mówić?
- Niech będzie hrabia Pestka, rzecz jasna, że o niem mówię.
- Hrabia Trestka żyje i niech pan sobie wyobrazi, mieszka nawet w moim dawnym pałacu.
- W Kozich... - zawołał zdziwiony szofer.
- ...dubkach... - dokończył za niego pasażer. - Jest teraz sekretarzem prezesa Samopomocy

Chłopskiej, która mieści się obecnie właśnie w starej siedzibie mego rodu.

- Hrabia Pestka chłopskim pisarzem, niech ja skonam, niech ja skonam, a nie zalewasz hrabia?
- Nie ma w tym nic dziwnego. Bardzo wielu przedstawicieli arystokracji pracuje w ludowych

instytucjach. Niektórzy nawet prowadzą szkolenie ideologiczne.

- Skarż mnie Bóg! Szpicbródka socjalistą się został, a to hasena, jak pragnę zdrowia! No dobrze, a

jakżeż on ankietę wypełnił na szczot urodzenia?

- Podał się za syna kolejarza. Istotnie ojciec jego, śp. hrabia Alfons Trestka, był w swoim czasie

austriackim ministrem kolei.

- No to faktycznie się zgadza, za dużo nie zalał. W każdem bądź razie jak opowiem o tem

Piskorszczakom, poprzewracają się ze śmiechu!

- A to panowie Piskorscy są w Warszawie? Cóż porabiają?

- 3 -

- Gdzie mają być jak nie w Warszawie? Warszawskie rodacy są oba z dziada pradziada. Co mają

porabiać, oba za kółkiem siedzą, szoferaki od urodzenia, taksówkarze z przyzwyczajenia. Staśka
musiałeś pan widzieć na dworcu parę minut temu nazad podczas tej draki z połowem łóżkiem.

- Owszem, widziałem z daleka jakieś zamieszanie i łóżko w powietrzu. Tym energicznym kierowcą

był właśnie pan Piskorski?

- Nie można pasażerom dać sobie wejść na głowę. Całe jednorodzinne domki zaczęliby

taksówkami przewozić. Stasiek nie da sobie podgrymaszać zanadto. Jego braciszek, tak zwany
Szmaja, któren z Murzynem Karaluchem za zmiennika na szewrolecie lata, już jest inny - ciepła
klucha.

- To i ten Murzyn został w Warszawie i też jest taksówkarzem?
- Jest, ale tylko w nocy jeździ, żeby paniki nie wywoływać i zabradziażenia spokoju na ulicach. W

dzień dzieciaki za niem latają i przejeżdżająca przez Warszawę ludność małorolna się płoszy... No,
jesteśmy na miejscu.

Taksówka z fasonem podjechała pod kamieniczkę na Starym Mieście, gdzie jeden ze sklepów

zajmował mały antykwariat. Przez okratowane okna widać było jakieś stylowe meble, stare obrazy w
poczerniałych ramach. Na skromnej wystawce, wśród porcelanowych figurek, oparty o srebrną pogiętą
cukiernicę stał mały szyldzik, na którym niebieskie litery opiewały:

WARSZTAT ANTYKWARYCZNY

NAPRAWA STARYCH MEBLI I PORCELANY

Prof. Julian Kijanka

Pasażer wysiadł.
- Ile się należy?
Kierowca podał mu walizkę.
- Nic się nie należy.
- Ależ ja tak nie mogę.
- Ja też nie mogie i niech się pan hrabia nie upiera, bo obsztorcuje po warszawsku na perłowo ze

szlaczkiem.

- No to... panie Marianie, ja się tu zatrzymam na dłużej, niech mnie pan odwiedzi.
- Wiadomo, że odwiedzę, i to nie sam, przywieze ze sobą „kilo i to, co po błocie chodzi".
- Nie rozumiem.
- No, litra i gięś, porozmawiamy o „Minodze" i Kozich...
- ...dubkach, przez be.
- Tak jest, będę w tem tygodniu. Ukłony dla profesora Luliana Kijanki.
Pasażer spojrzał na sklep, uśmiechnął się i zniknął w drzwiach. Kierowca nacisnął starter, ruszył,

obejrzał się raz jeszcze i rzekł do siebie:

- Profesor, niech ja skonam, niech ja nic dobrego nie mam! Pokażę mu profesora!
Kiedy szara warszawa dojeżdżała do Miodowej, z Senatorskiej wypadł zielony opel, z którego

wyjrzały dwie głowy. Jedna miała twarz śmiertelnie bladej kobiety, druga była głową Murzyna. Dwa
zrozpaczone głosy zawołały jednocześnie:

- Maniek... Szmaja zabity!
Szara warszawa omal nie wpadła na latarnię. Szofer zahamował gwałtownie. Zacisnął kurczowo

przybladłą dłoń na sygnale. Odezwał się długi, żałosny dźwięk syreny...

- 4 -

II.

Z bezustannym wyciem syren ciągnął przez most Poniatowskiego nie kończący się sznur taksówek;

kiedy czoło tego dziwnego konwoju okrążało już Rondo Waszyngtona, koniec jego ginął gdzieś w
okolicach Żelaznej. Taksówki szły wolno, na pierwszym biegu, grając swój przeraźliwy hymn.

Używanie sygnałów przez pojazdy mechaniczne jest w Warszawie surowo wzbronione, mimo to

napotykani milicjanci nie zatrzymywali ich, tylko stawali na baczność, długo, poważnie salutując. Może
dlatego, że na pierwszej taksówce umieszczona była wśród wieńców i wiązanek stalowa trumna, a
zapalone latarnie wszystkich wozów osłaniały welony czarnej krepy.

Tak, był to pogrzeb zabitego przez bandytów kierowcy. Trzeciego w ciągu ostatnich tygodni.

Pogrzeb demonstracyjny, wyrażający protest przeciwko bezradności milicji, nie mogącej zapewnić
bezpieczeństwa kierowcom taksówek podczas ich ciężkiej pracy... Tak pisała prasa.

W kondukcie wzięli tłumny udział szoferzy i właściciele wozów z rodzinami. Oni to widoczni byli w

swych pojazdach, odświętnie odziani, z minami pełnymi smutku, godności i protestu.

Za pierwszą olimpią, wiozącą rodzinę nieboszczyka, jechała szara warszawa pana Mariana

Kondrackiego, zwanego Maniusiem Kitajcem, prowadzona osobiście przez właściciela, obok którego
siedział blady, z obandażowaną głową, pan Wacław Piskorski, czyli młodszy Piskorszczak, zwany w
szerokich kołach towarzyskich Starówki Szmaja, ponieważ wbrew przyjętemu powszechnie
zwyczajowi w najważniejszych czynnościach zamiast prawej ręki używał lewej. Jednym słowem, był
mańkutem. Na tylnym siedzeniu warszawy spoczywały dość ciasno stłoczone trzy damy. Jedną z nich
była małżonka cenionego przed wojną na Starym Mieście właściciela restauracji, pana Konstantego
Aniołka, pani Serafina Aniołkowa, obok niej dorodna, choć może nieco nadmiernie gdzieniegdzie
zaokrąglona skutkiem skłonności do wyrobów cukierniczych, pani Władysławowa Sobczykowa,
niegdyś po prostu Sabcia, wychowanica państwa Aniołków. Trzecią była pani Rypalska, wdowa po
inwalidzie, eks-narzeczona również inwalidy śp. Śmieciuszki, który zginął na Starówce w powstaniu,
strzelając do ostatka z karabinu maszynowego. O pani Rypalskiej mówiono, że również zginęła na
Nowomiejskiej, ale widocznie nie było to prawdą, bo skąd by się wzięła teraz w taksówce Maniusia
Kitajca.

A wzięła się w sposób zupełnie zwyczajny. Po opłakaniu śmierci śp. Śmieciuszki pani Rypalska

zagięła parol na Maniusia. Otoczyła go tak skomplikowaną siecią serdeczności i troskliwości, że
właściwie się nie obejrzał, jak został czymś w rodzaju następnego jej narzeczonego. Pan Maniuś
bronił się zaciekle przed utratą swej kawalerskiej niezależności, faktycznie jednak był już w dużej
gospodarczej zależności od pani Rypalskiej, która wbrew jego woli prowadziła mu jego jednoosobowy
dom. Prała i cerowała bieliznę, tępiła pluskwy, gotowała czasem obiady, zrobiła mu korniszony i gąski
w occie i doglądała go w grypie, słowem, postępowała jak wzorowa narzeczona, na razie dochodząca.
I zdaniem bliższych znajomych zmiana nazwiska Rypalska na Maniusiowa Kitajcowa była tylko
kwestią czasu. Wszyscy byli tego pewni.

Jedyną osobą, która zaprzeczała kategorycznie tej możliwości, był sam obiekt westchnień i nadziei

pani Rypalskiej, pan Maniuś. Niemniej jednak na pogrzebie pani Rypalska figurowała w warszawie
Maniusia, miała miejsce przy prawej szybie i całe miasto to na własne oczy widziało. Pan Maniuś
widział to także i szlag go trafiał. Swój zły humor wyładowywał na Szmai.

- Powiedz mnie nareszcie, do ciężkiej grypy, jak to było z tem napadem, ilu ich faktycznie było tych

oprychów i dlaczego Jumbo Karaluch za karakuły szarpany powiedział mnie na Miodowej, że zostałeś
zabitem?

- A co, żal masz, że to nie mój pogrzeb?
- Właśnie, pan Maniuś tak mówi, jakby pretensje wnosił - wtrąciła się z tylnego siedzenia wdowa po

dwóch inwalidach.

Kitajec nie odwracając głowy odrzekł:
- Pani Rypalska będzie uprzejma przymknąć się trochę i nie rozmawiać z kierowcą, kiedy on nie ma

życzenia, dobrze? - po czym zwrócił się do Piskorszczaka:

- Czy ja mam żal, czy nie mam, to jest rzecz druga. Żalu nie mam, ale denerwuje mnie pic na wodę,

zwłaszcza w życiu pozagrobowem. Mówmy, że ja z miejsca uwierzyłem i jako twój starszy koleżka
daje lekrame do gazet, że tak i tak, że świętej pamięci Szmaja...

- Świętej pamięci Wacław Piskorski - poprawił młodszy Piskorszczak.
- Wszystko jedno, że jednym słowem znajdujesz się w tak zwanem gronie aniołków.
- Tylko nasz niech pan, panie Marian, nie narusza. Nie chcę mieć nic z tem wspólnego - odezwała

się z głębi wozu pani Aniołkowa.

- 5 -

- Co jest, jak pragnę zdrowia, do słowa nie może człowiek dojść w swojem własnem wózku. Czy ja

pani osobę biere pod uwagie albo pani małżonka, o aniołkach się mówi ze skrzydełkamy. Ani mąż, ani
pani do lotniczej branży się nie nadajecie. Słyszałem, że pani szanowna do rybnych delikatesów
więcej pasuje.

Była to zjadliwa aluzja do epitetu „minoga", jakim ochrzczono kiedyś panią Aniołkową na Starówce i

od którego jej restauracja na Zapiecku wzięła swoją nieoficjalną nazwę Cafe „pod minogą".

Dla pani Serafiny przypomnienie o tym stanowiło kamień najcięższej obrazy, toteż w pierwszym

odruchu zamierzyła się na pana Maniusia parasolką, potem usiłowała zemdleć, a w rezultacie
krzyknęła rozdzierająco:

- Wysiadam! Zatrzymać to pudło! - I poczęła bić pięścią w szybę.
- Pudło nie pudło, zatrzymać teraz nie możem, bo w żałobnem orszaku się znajdujem parę

kilometrów długości. Uroczystość zakłóciem, korek zrobiem i możem być narażone przez to na różne
przykrości do mordobicia włącznie. Siedź pani spokojnie, na cmentarzu panią wysadziem.. A
detalicznie nie masz się pani tak bardzo co obrażać. Minoga obecnie artykuł zagraniczny, dewizowy.

Wszyscy obecni poparli pana Maniusia udowadniając, że właściwie on nic takiego nie powiedział.

W rezultacie pani Serafina zdecydowała się pozostać w samochodzie, ale wyłącznie przez wzgląd na
powagę chwili. Na Bródnie jednak natychmiast wysiądzie, złapie przez telefon pana Aniołka, a ten już
potrafi załatwić tę sprawę. Gdyby nie potrafił, pani Serafina obleci się sama i z mężem, i z tym, który ją
tak ciężko obraził. Towarzystwo jednogłośnie zaakceptowało ten plan, wobec czego pan Maniuś
podjął przerwaną rozmowę ze Szmają.

- Więc o czem to żeśmy mówili?
- O mojem nekrologu.
- Właśnie. Jakbym taką nekrologię kazał wydrukować - leżałbyś jak neptek. Znajomi na twój widok

by nawiewali, niejeden mógłby naprawdę na serce zakitować, jakby cię znienacka na pustej ulicy albo
na schodowej klatce spotkał. Niezależnie od tego parę lat w charakterze ducha po różnych
narodowych radach i blokowych komitetach byś się nachodził, zaczem za żywego zostałbyś uznanem.
Trzeba się trochę namyśleć przed wstawieniem ludziom takiego bajeru.

- Ja nic nikomu nie wstawiałem, to Karaluch wszystko pokręcił. Jakżem po tem wypadku przyszedł

do przytomności i dotaskałem się do komisariatu na Powązkach, dzwonię do niego w nocy, że tak i
tak, mówię, że napad miałem, że zostałem się postrzelonem - to on się pyta drżącem głosem, skąd ty
właściwie dzwonisz, to ja mówię, że z Powązek, to on, uważasz, rzucił słuchawkie i zemglał. Jak go
Apolonia docuciła, to jej powiedział, że jestem zastrzelony i dzwonię z cmentarza.

- To ciemna masa, jak pragnę zdrowia.
- Co ty chcesz, on ma prawo, na puszczy wychowany, ale że ona, że Karaluchowa uwierzyła!
- Z nerw wszystko, nie miała się czasu opamiętać, na miasto wyskoczyli razem i namięszali. Ale żeś

ty pojechał z jakiemś ciapciakiem w nocy na Powązki z Warszawy, to tyż by cię trzeba za to fest
przebierzmować.

- Kiedy, mówię ci, nie robił wrażenia. Mały, blondynek, zyzowaty, z jakiemiś kalafiorami w siatce...

do domu jadzie, spóźnił się na autobus, manto go czeka od żony.- takie mnie przypowiastki zasuwał.
Nawet sempatyczny, owszem, nie mogie powiedzieć, przyjemnie nam się jechało, ja byłem
zadowolniony, że on taki mowny, bo spać mnie się chciało, druga noc za kółkiem. Dopieru jakżeśmy
na miejsce zajechali, on wyjmuje, uważasz, „kopyto" i z innej beczki. ,,A teraz dawaj forsę" - mówi. Ja
się zaczęłem śmiać, bo myślałem, że on tak do pucu, a on mnie kopytem pod żebro. „No, już - mówi -
dawaj". A ja mówię: „Nie dam, bo nie mam, pierwszy kurs" - i sięgam ręką po klucz francuski. Myślę
sobie, jak go z lewej zaprawię, nie spodzieje się, bo ty wiesz, że jako...

- Szmaja - wtrącił Kitajec.
- Naukowo mańkut się nazywam.
- Jaka różnica?
- Nie zdążyłem jeszcze namacać klucza, kiedy czuję, że jakoś słodko mnie się robi i straciłem

nieprzytomność.

- Dał ci w czapę?
- Tak jest, z bliska, ale kula tylko mnie drasła. Kiedy odzyskałem zmysły, patrzę, leżę w rowie, wozu

nie ma, jego tyż, ma się rozumieć, nie ma, ale czterysta złotych targu w skarpetce mam.

- Tak, ale szewroletę cholera wzięła.
- Ja ją znajdę.

- 6 -

- Co ty znajdziesz, wszyscy będziem szukać - szoferaki całej Warszawy dzisiaj na Bródnie

przysięgie mają składać zemsty na bandziorach. Wszyscy za jednego, jeden za wszystkich.

- Rzecz jasna, ale ja niezależnie od ogólnej zemsty swoich detalicznych strat będę na blondynku z

siatką kalafiorów poszukiwał.

- A ja ci w tem dopomogę i cała nasze ferajna. Grabula!
- Grabula! - Szmaja wyciągnął do Kitajca lewą rękę, ale ten zgromił go wzrokiem i zapytał:
- Co ty podajesz? Przysięgie, Szmaja, będziesz składał! Dawaj prawidłową końcówkie.
Speszony Piskorszczak niezgrabnie podał mu swą prawą dłoń.
W ten sposób na pogrzebie zamordowanego kolegi ferajna Maniusia Kitajca za pośrednictwem

dwóch swych członków złożyła ślubowanie jak najszybszego odnalezienia czarnej szewrolety i
pomszczenia cierpień fizycznych oraz katuszy moralnych Wacusia Piskorszczaka, zwanego potocznie
Szmają.

Działalność detektywna zaczęła się zaraz następnego dnia. Maniuś Kitajec, Szmaja i Jumbo

wyruszyli warszawą Kitajca w wywiadowczą podróż po Polsce.

Tegoż popołudnia dopędzili na szosie pod Częstochową pierwszą czarną szewroletę.
- Mój wózek, niech ja skonam! - krzyknął Jumbo na widok maszyny.
- Nasz, niech ja nic dobrego nie mam! Mamy ją!
- Jak to wasz, jak to macie ją, przecież ona na zagranicznych numerach jedzie!
- Nie wiesz, że to złodziejski tryk?
- Ach, ty frajerze, numera lipne!
- Daj, Maniuś, gazu i zajedź mu drogie! - wołali jeden przez drugiego Jumbo i Szmaja.
Czarna szewroleta usiłowała z początku nie dać się minąć, ale Maniuś wycisnął gaz do dechy,

warszawa z jękiem i świstem zerwała się do gonitwy i wzięła szewroletę o parę długości, wyraźnie
starając się zagrodzić jej drogę. Kierowca czarnego samochodu robił jeszcze wysiłki, żeby się wyrwać
z matni, spostrzegłszy jednak, że grozi to niebezpieczną kraksą, zwolnił bieg, a potem raptownie
zatrzymał wóz.

- Ręce do góry! - krzyknął Szmaja, celując z dużego czarnego browninga.
Dwie ręce w jasnożółtych zamszowych rękawiczkach uniosły się lekko nad kierownicą.

Jednocześnie Szmaja ujrzał wymierzony w siebie mały srebrny rewolwer, trzymany przez wąską rękę
w białej dziurkowanej rękawiczce.

III.

W czarnym aucie siedziały dwie osoby: za kierownicą lekko szpakowaty pan z krótko przyciętymi

wąsami, elegancki, w ciemnym garniturze, nieskazitelnie białej koszuli, z czerwonym goździkiem w
klapie. Obok niego zajmowała miejsce szczupła pani we wzorzystej sukni, w kapelusiku z białych
piórek. Ona to trzymała w ręku mały rewolwer, wyraźnie biorąc na muszkę Szmaję. Ale Piskorszczak
nie zwrócił na to najmniejszej uwagi. Podszedł blisko raz jeszcze, krzyknął: „Ręce do góry", i zapytał
pana za kierownicą:

- Skąd pan masz ten samochód?
- I do not understand - odpowiedział starszy pan kręcąc głową.
i- Nie odstawiaj pan lorda. Anglik z Bazaru Różyckiego. Już pan gadaj, skąd pan masz ten wózek,

od zyzowatego?

Automobilista znowu pokręcił głową i rzekł:
- I am sorry...
- Tylko nie szoruj, dobrze? Ja cię tu zaraz nauczę grzecznie odpowiadać, jak się ciebie grzecznie

pytają, no już, wysiadka z wózka, a ty, Fela, schowaj ten breloczek, bo jeszcze wam doleci parę lat za
opór z bronią palną.

Pasażerowie auta patrzyli na siebie bezradnie, wzruszając ramionami. Pan wyraźnie zaczął się

niecierpliwić, pani nadal zachowywała spokój, nie przestając mierzyć z pistolecika prosto między oczy
Szmai.

- 7 -

W tej chwili nadbiegł Maniuś z Murzynem Jumbo, który trącił Szmaję łokciem w bok i powiedział:
- Słuchaj, ty, to nie nasz wóz.
- W jaki sposób nie nasz? Zaprawił cię w zeszłem. miesiącu budowlany star w prawy tylny błotnik?,
- No zaprawił.
- Miałeś pęknięte szkiełko sygnałowe?
- Miałem.
- A tu jest pęknięte?
- Jest, ale tapicerka jest szara, a nasza była zielonkowata.
- Przerobili, idyjoto.
- I kapcie są nowe, a nasze byli zdarte.
- Przełożyli, zresztą co będziem się kłócić, zajrzem pod spód na sprzęgło, niech mnie tylko ten

paser puści za kółko. Bo to paser z Brzeskiej ulicy, od bandziorów samochód kupił, a teraz Anglika
struże.

- Zdaje się, żeś ty, łachmyto, niewinnego człowieka zaczepił, i to na żółtych numerach i z blachą

„CD". Ciężko się nam będzie z tego wypucować. Raptus, cholera, z gnatem od razu do pierwszego
lepszego gościa na szosie skacze. Karaluch, pobałakaj z facetem, przecież jako bywszy Amerykan
coś niecoś władasz po angielsku - wtrącił Maniuś.

- Zupełnie prawie zapomniałem.
- Przypomnisz sobie, jak wszystka trzech po parę lat mamra za napad na cudzoziemca zarobiem.
Murzyn podrapał się w głowę, podszedł do przedniej szyby samochodu i kłaniając się grzecznie

czapką powiedział:

- How do you do!
Starszy pan drgnął, najwidoczniej się ucieszył i odrzekł:
- How are you! Do you speak English?.
- Not well.. - odrzekł Jumbo.
- Who is this gentleman? - powiedział znowu automobilista, wskazując na Szmaie.
Wymachując rękami, zacinając się i pocąc, długo coś tam wyjaśniał Jumbo pasażerom czarnego

auta, wreszcie zwrócił się do swoich przyjaciół:

- Chłopaki, leżem niemożebnie, to jest sam sekretarz ambasady, samochód jest jego własny. Ma

papiery i żąda satysfakcji za zatrzymanie na szosie.

- Powiedziałeś mu, że nam ukradli samochód?
- Powiedziałem, ale mówi, że jego to nic nie obchodzi. I ciągle się pyta o Szmaję, co to za

dżentelmen.

- Powiedz mu, że wariat, a my jesteśmy łapiduchy i odwoziem go do szpitala - zaproponował

Maniuś.

- Nie uwierzy.
- A ja bym się nie dał zrobić na sekretarza, tylko zobaczyłbym sprzęgło. Po niem w piekle naszą

szewrolete poznam.

Tu już Kitajec nie wytrzymał.
- Masz szczęście, że nie lubię się na noc denerwować, bo tak bym cię gwizdnął, boża krówko, w

kinola, żeby ci pasażer wyskoczył. Obraża łachudra ambasadora na szosie i zaczem przeprosić,
jeszcze się chce do niego stawiać.

- A sprzęgło i tak będziesz mógł sprawdzić, bo oni chcą z namy koniecznie jechać na milicję, żeby

protokół zestawić.

- Co ty mówisz, to krewa, protokół będzie dyplomatyczny, czyli ze trzy razy gorszy. Po dychu

dostaniemy jak jeden grosz.

- Co tu robić?
- Nie ma innej rady, tylko musisz ich jeszcze raz przeprosić, że nic się takiego nie stało, że nie

mamy żadnej pretensji, po prostu drobnostkowe nieporozumienie towarzyskie. A potem prędko
wskoczyć na wózek i chodu.

- Nic nie pomoże, już zapisali twój numer. Ambasadziak dałby się może zblatować, ale ta chuda

gidia z maszyną mówi, że nie daruje. Musiem jechać.

- 8 -

- No to jadziem, chłopakom z milicji się wszystko wytłumaczy. Już oni na pewno wiedzą o naszem

samochodzie - pocieszał się Szmaja.

I obydwa samochody pozornie w najlepszej zgodzie ruszyły w drogę do najbliższego posterunku

milicji.

W drodze Maniuś Kitajec roztaczał przed kolegami najgorsze czekające ich perspektywy. Jeżeli

nawet wyjdą po dziesięciu latach z mamra, co raczej jest wątpliwe, Apolonia Karaluch się już postara
o drugiego męża. Murzynów teraz w Warszawie nie brakuje. Na samej politechnice studiuje ich coś
piętnastu, a wiadomo, że studenciaki to głodny naród i na koryto każdy poleci. I to jakie koryto,
kulinarne talenty pani Apolonii znane są i w Afryce. Więc osobiście on, Maniuś, jest spokojny, że
następca Jumby w sercu jego małżonki będzie się poprawiał i. zyskiwał na wadze z każdym dniem.
Liczba jego kakaowych dzieci, których ma dotąd siedmioro, wzrośnie wprost proporcjonalnie do ilości
lat odsiadki.

Jumbo wyraźnie był struty tymi proroctwami, choć szczerzył wszystkie zęby w uśmiechu, na który

przykro było patrzeć. Kiedy Maniuś chciał się zająć z kolei losem Szmai, ten odparł:

- A może tak byś o sobie z parę słów zaznaczył i pani Rypalskiej?
- Owszem, ja jeden będę wygrany, bo pani Rypalska nie wytrzyma tyle lat i zaręczy się chociażby z

Konfiteorem.

- A ja bym wam radził nabrać troszkie powagi, bo wjeżdżamy do Bocianowa i nie wiemy, czy

tutejsze milicjanci to równe chłopaki z samopoczuciem wolnego żartu i kącikiem humoru.

- W przeciwnym wypadku możem tu pomieszkać czas jakiś bez krawatów i szelek.
Kiedy auta zajechały przed budynek posterunku milicji w Bocianowie i z czarnej szewrolety

wysiadła strojna chuda dama z rewolwerem w ręku, dyżurny milicjant z niezwykłą przytomnością
umysłu wskoczył do środka, zatrzaskując za sobą ciężkie, okute blachą drzwi i przez zakratowane
okienko obserwował dalszy bieg wypadków. A gdy w polu widzenia oprócz kobiety uzbrojonej w
rewolwer ukazał się jeszcze Murzyn, czujny funkcjonariusz zatrzasnął dodatkową grubą pancerną
klapę zamykającą okienko. Przybyli zaczęli się dobijać do drzwi, ale odpowiedział im tylko tupot nóg
na schodach wewnątrz posterunku. Po kilku minutach jednak ktoś otworzył okno na pierwszym piętrze
i ukazały się trzy głowy w urzędowych czapkach.

- Halo! Co jest? O co się rozchodzi?
- Dobry wieczór panom, cześć władzy. Prosimy tylko bez cykorii do nasz na dół. Rozchodzi się o

załatwienie pewnej chwestii międzynarodowej - wyjaśnił patrząc w górę Maniuś Kitajec,

- Jakiej kwestii?
- Rozchodzi się o napad na szosie.
- Co, znowu napad? A kto was napadł, ta obywatelka z rewolwerem?
- Nie, to myśmy na nią napadli - wtrącił Murzyn.
- Co ty barłożysz, nikt na nikogo nie napadł, tylko samochodu się szuka. No, zejdź na dół, to

wszystko po porządku opowiemy. Nie będę przecież krzyczał tu pod ścianą, i tak się całe miasto
obudziło. Na pożar już dzwonią denerwował się Maniuś.

Rzeczywiście, gdzieś niedaleko w bocznej ulicy odezwał się dzwon na trwogę.
Przed budynkiem zebrało się już sporo ludzi, gdy otwarto drzwi posterunku i ukazał się sam

komendant. Przeszył Maniusia zimnym wzrokiem i zapytał sucho:

- Kto tu składa zameldowanie?
- My składamy.
- Kto został napadnięty?
- Ci państwo.
- Przez kogo?
- Przez nas.
- Co to za żarty?
- To nie są żadne żarty. O to się rozchodzi, że te państwo składa na nas zameldowanie, że my na

nich napadliśmy.

- A my na nich wcale nie napadliśmy, tylko my samochodu szukamy.
- Dobrze, ale dlaczego oni nic nie mówią?
- Z powodu, że nie władają po polsku, zagraniczne ambasadorzy są.

- 9 -

- I w taki sposób, my w zastępstwie zmuszone jesteśmy złożyć te zameldowanie na nasz samych.
Komendant popatrzył na Maniusia jeszcze surowiej i powiedział:
- Z kogo wy właściwie duraka odwalacie, z władzy na szczeblu powiatowym? Komu wy chcecie

wstawić takie gadkie, przyjechaliście tu, żeby się własnoręcznie oskarżyć, do kogo ta mowa?

- A jednakowoż tak jest.
- Dlaczego tak jest?
- Bo oni numer zapisali i jak złożą zameldowanie na szczeblu wojewódzkim w Warszawie, to czem

większy szczebel, będzie większy klops, dlatego właśnie chcemy tu na miejscu całe rzecz załatwić.

- No to składajcie.
- Właśnie jechaliśmy szosą poszukując skradzionego nam kilka tygodni temu nazad samochodu w

kolorze czarnem, marki Chevrolet Fleetmaster.

- Znaczy się tego? - zapytał milicjant.
- O właśnie, sam pan komendant się naciął, to my nie mogliśmy się naciąć? Okazało się, że

samochód kropka w kropkie podobny, nawet prawe tylne sygnałówkie ma zbite, a okazuje się nie ten.

- To trzeba było przeprosić tych państwa i spokój.
- Kiedy nie dają się przeprosić.
- No bo pewno nie mogliście się porozumieć nie władając językami.
- Owszem, koleżka nasz Murzyn włada po amerykańsku. Ten pan nawet był do zgody, tylko ta

zgaga z piórkami na głowie mu nie pozwala.

- Obywatelu Murzynie, zapytajcie się jeszcze raz w mojej obecności obywatelki z piórkami,

dlaczego nie chce wam darować tej pomyłki.

Jumbo zwrócił się raz jeszcze do stojących obok w milczeniu cudzoziemców i ponowił przeprosiny.

Pan powtarzał tylko: „Yes! Yes!", pani schowała wprawdzie* rewolwerek do torebki, ale wołała
poirytowanym głosem: „No, no, no!", i zgłaszała gwałtowny protest.

- Karaluch, przetłomacz komendantowi, co ta zołza mówi - dlaczego nie chce darować.
- Mówi, że nie może darować, bośmy ją w korpus obrazili.
- Skarż mnie Bóg, zalewa kolejkie, nikt się jej do korpusu nie dotknął, kto by chciał zresztą.
- Ona mówi, że to się stało za pomocą pogróżek rewolwerem i że ona zażąda satysfakcji w

zagranicznem ministerstwie. Jako że z przyjęcia we francuskiej ambasadzie na spacer z mężem
wyjechała, została napadnięta w lesie...

Komendant potroił czujność.
- Ach, no tak, nareszcie się dowiedziałem, to wy członków obcej ambasady rewolwerem na szosie

straszycie... A pozwolenie u was jest?

- Nie ma pozwolenia, nie ma i rewolweru - wtrącił się w tym miejscu Maniuś Kitajec.
- Jak to nie ma, kiedy obywatelka z piórkami stwierdza, że był.
- Był, ale straszak - wodniak.
- Jaki wodniak?
- Zaraz, Szmaja, dawaj no tu tego grata. Widzicie, komendancie, na oko wygląda to jak zwyczajny

brauling, a jest śmigusówka. Naciskamy na cyngiel i wylata nam...

Maniuś nacisnął spust tak niefortunnie, że rewolwer wystrzelił strumieniem wody wprost w twarz

komendantowi; zrywając mu urzędową czapkę. Przerażony Maniuś skierował broń w bok pakując
nowy strumień wody wprost w pierś sekretarza ambasady, aż mu goździk wyskoczył z klapy, i w
jednej chwili zamienił wytwornego dyplomatę w topielca co najmniej tydzień przebywającego pod
wodą.

I wtenczas nastąpiło coś nieoczekiwanego; dama w piórkach spojrzała na męża, wykrzywiła się

spazmatycznie, zakryła sobie oczy i zaniosła się burzą niepohamowanego śmiechu. Ale w tej chwili
Szmaja usiłując wyrwać rewolwer Maniusiowi skierował na nią prąd wody. W jednej chwili piękna
jedwabna toaleta została przeobrażona w mokrą ścierkę, oblepiającą chudą figurę sekretarzowej, że
wyglądała jak w kostiumie kąpielowym. Mimo to dyplomatka nie przestała się śmiać ocierając sobie
twarz chusteczką.

Szmaja zatrzymał wreszcie jakoś strumień wody bijący z rewolweru jak z sikawki.
Komendant podniósł czapkę i chciał przystąpić do spisywania protokołu zajścia, kiedy sprzeciwiła

się temu zmoczona dama. Oświadczyła przez Jumbę, że nie ma najmniejszej pretensji, bo w życiu się

- 10 -

tak nie bawiła. Chciałaby tylko wiedzieć, gdzie można w Warszawie dostać taki pistolet z taką ilością
wody i z taką siłą prądu.

- Nigdzie nie można dostać - wyjaśnił Maniuś - bo to jest wynalazek koleżki Szmai. Leworwer za

pomocą szlaucha jest połączony z pięciolitrowym podłużnem naczyniem, które koleżka posiada w
prawej nogawce spodni. Z tą chwilą, kiedy naciskamy spust, woda uderza nam na zewnątrz z siłą
dwóch koni parowych na zasadzie syfonu z wodą sodową, czyli tyż selcerską.

To rzekłszy Maniuś wydobył giewonta, włożył sobie go w usta i chciał zapalić, ale nie doszło do

tego: mokra dama szybko otworzyła torebkę, wyjęła zeń swój srebrny rewolwer, przystawiła go
Maniusiowi niemal do twarzy i nacisnęła spust. Rozległ się słaby trzask, w lufie rewolweru ukazał się
płomyk. Maniuś zapalił giewonta i z galanterią pocałował damę w rękę. Wówczas pani z dyplomacji
klepnęła go poufale w plecy wołając:

- Hallo, boy!
Niewiele się namyślając Maniuś odwzajemnił się jej klepnąwszy ją serdecznie w prawy pośladek.

Dama zaśmiała się, wsiadła z mężem do samochodu i odjechała.

Maniuś popatrzył za nimi chwilę, po czym rzekł z uznaniem:
- Równa babka, ale za chuda, duży palec sobie wybiłem.

IV.

Maniuś mieszkał w Alejach Jerozolimskich w wytwornym siedmiopokojowym apartamencie. Cztery

pokoje były całkowicie wypalone podczas powstania, na równi z całym zresztą domem, z którego
został właściwie tylko żelazobetonowy szkielet i to w połowie ocalałe mieszkanie na piątym piętrze. Tu
właśnie zaraz w pierwszych dniach po powrocie do stolicy z popowstaniowej wędrówki ulokował się
Kitajec. Odgrodziwszy się deskami od spustoszonej ogniem części apartamentu, zajął ocalałe trzy
pokoje, kuchnię oraz łazienkę.

Lokal był naprawdę luksusowy jak na ówczesne stosunki warszawskie, aczkolwiek miał pewne

mankamenty. Mianowicie jeden z zajętych przez Maniusia pokoi był pozbawiony sufitu, drugi miał
sufit, brakowało mu jednak czwartej ściany. Piękna łazienka wyłożona zieloną majoliką była w
zupełnym porządku, miała pełne wyposażenie do kąpieli i zabiegów hydropatycznych, nawet w oknie
firankę pomalowaną w białe mewy, tylko podłoga była nieobecna i wanna oraz wszystkie inne
aparatury wisiały w powietrzu, nad pięciopiętrową przepaścią, na dnie której widać było kłębiące się
życie wielkiego miasta z tramwajami, autobusami itd.

Nowy lokator wyszukawszy z wielkim trudem ten apartament nie zraził się drobiazgami. Pokój bez

sufitu przeobraził w obszerny taras, drugi bez ściany tworzył wygodną werandę z cudowną
perspektywą na odbudowującą się stolicę. W oddali widać było stąd nawet błękitną wstęgę Wisły i
zielony parawan okolicznych lasów. Ostatni pokój i kuchnia za to były w całkowitym porządku, miały
nawet częściowe umeblowanie, jak piękny, kremowym lakierem pociągnięty kredens kuchenny,
biurko, bibliotekę złożoną głównie z dzieł medycznych, pozostawionych przez poprzedniego lokatora,
prawdopodobnie lekarza, oraz niewątpliwie również do niego należący szkielet ludzki. Kościotrup był
spreparowany w pozycji stojącej i wraz z biblioteką nadawał całemu wnętrzu trochę może surowy
wygląd pracowni naukowej. Reszta jednak umeblowania, stanowiąca już własność Maniusia,
rozładowywała ten nastrój. Była to różowa bieliźniarka z lustrem do połowy rozbitym, polowe łóżko i
nad nim dywan, przedstawiający tygrysa pożerającego antylopę, przy czym tygrys miał minę, jakby mu
ten wykwintny posiłek absolutnie nie smakował. Kościotrup, ubrany w świąteczny garnitur pana
Maniusia i jego jesionkę, spełniając funkcję podręcznego wieszaka, stracił też wiele ze swej powagi
anatomicznego preparatu. Toteż pan Maniuś bardzo szybko zaaklimatyzował się w swej nowej
siedzibie i było mu tam jak w raju. Na nieszczęście odwiedziła go kiedyś pani Rypalska i od tej pory
zaczęła przychodzić stale i zaprowadzać nowe porządki w jego kawalerskim życiu. Co drugi dzień
robiła sprzątanie, wietrzenie, przepierki, czyszczenie ubrania, przestawianie mebli z wyjątkiem
kościotrupa, którego jednak odwracała do ściany. W ogóle widać było, że planuje przeniesienie się do
pana Maniusia na stałe. To go zatrwożyło. W dodatku pewnego dnia zjawił się jakiś facet z nakazem
urzędu kwaterunkowego na zajęcie - w ramach tzw. zagęszczenia - jednej izby z używalnością kuchni
i łazienki. Żeby go zniechęcić, Maniuś pokazał mu pokój bez sufitu i drugi bez ściany, ale kandydata
na współlokatora zupełnie to nie zdegustowało. Łaził już sam po mieszkaniu, namyślając się, co zająć
- pokój czy kuchnię.

- A co tu jest? - zapytał wreszcie gospodarza.

- 11 -

- Łazienka, ale tam pan nie wchodź, bo będziesz pan żałował - ostrzegł go Maniuś.
- Co mam żałować, nie boję się takich strachów.
I zanim się Maniuś zorientował, wszedł do łazienki i zawisł na klamce nad przepaścią. Kitajec z

wielkim trudem zdołał go wyratować, wciągając za kołnierz do pokoju.

Cudem uratowany kandydat, nie powiedziawszy nawet „dziękuję", jak szalony wybiegł z mieszkania

i więcej się nie pokazał.

To jednak przechyliło szalę, pan Maniuś postanowił „zagęścić" się dobrowolnie i własnoręcznie. W

dwa dni chyba po zajściu z ambasadorską szewroletą, zaproponował braciom Piskorskim wspólne
zamieszkanie. Obaj gnieździli się gdzieś kątem, jeden na Targówku, drugi w Jelonkach, zgodzili się
więc chętnie i jeszcze tego samego dnia nastąpiła przeprowadzka.

Stasiek i Szmaja zajęli kuchnię, Maniuś został w pokoju, odgrodzony teraz całkowicie od pani

Rypalskiej. Dla większego bezpieczeństwa Piskorszczaki ustawili jeszcze w drzwiach ubranego w
prześcieradło kościotrupa, nazwanego nie wiadomo właściwie przez kogo Ko-stkiem. Bardzo dobrze
żyło się trzem kolegom w wytwornym mieszkaniu. Ustało wprowadzające tyle zamieszania sprzątanie,
a jakoś porządek był.

Zresztą współlokatorzy rzadko się na ogół widywali. Maniuś i Stasiek tyrali na swoich wozach. Jeśli

nawet nie mieli jazdy, to zawsze trzeba coś było dłubać przy samochodach. Szmaja wiecznie był
zajęty z Murzynem poszukiwaniem śladów zrabowanej szewrolety. Jeździli też na pożyczonych
taksówkach jako zmiennicy, żeby zarobić na życie.

Przeszło tak znowu parę tygodni. Aż tu pewnej nocy zaszło coś, co przewróciło do góry nogami

ustalony porządek w apartamencie w Alejach.

Pan Maniuś jechał wolno Marszałkowską „na strzelca", to znaczy szukając pasażera w stronę

Ochoty, gdzie garażował. Ale na ulicy było pusto, zacinał deszcz. Koło Wilczej co prawda jakichś
dwóch fagasów w beretach i przemoczonych płaszczach płóciennych chciało jechać do wsi Las,
niedaleko Falenicy, ale Maniuś odpowiedział:

- Owszem, do lasu mogie jechać, ale jutro od rana. Dzisiaj pogoda się nie nadaje.
- A jak my wezwiem władzę, to będziesz pan musiał jechać.
- Owszem, z władzą pojadę, ale sam nie.
- Co, pan masz nasz za element, czy jak?
- Nie wiem, nie znam się na tem, przesądny jestem, w nocy za miasto nie jeżdżę. Dobranoc. - I

Kitajec dodał gazu. Zwolnił jednak przy przystanku tramwajowym, gdzie oparta o słupek stała młoda
kobieta, w przemoczonej sukience w kwiaty, na której miała żakiet od ciemnego kostiumu. W ręku
trzymała plastykową torbę, wyładowaną jakąś paczką owiniętą w gazetę.

Maniuś podjechał i zawołał z głębi wozu:
- Laleczka do domu, dzisiaj już po karierze.
Dziewczyna patrzyła przed siebie jakby nic nie widzącymi oczami. Była z gołą głową, deszcz

poprzylepiał jej kosmyki jasnych włosów do czoła, uszu i nosa. Zastanowił Maniusia jej nieruchomy
wzrok, wpatrzony w jeden punkt jakby na drugiej stronie ulicy. Spojrzał tam również - nic nie było
widać prócz strug załamującego się w świetle jarzeniowych lamp deszczu.

Pomedytował chwilę, wychylił się wreszcie z samochodu i zawołał:
- Panienko... proszę pani!
Nie odpowiadała.
- Na co pani czeka? Dzisiaj już tramwaju nie będzie, może podwieźć gdzie?
Milczała. Zdawało mu się, że twarz jej drgnęła i że oprócz kropli deszczu spływają jej po policzkach

łzy.

Zjechał na bok, wysiadł i podszedł blisko.
- Bardzo przepraszam, to może rzecz nie moja, ale nie mogie patrzyć, jak pani tak moknie, jak

pragnę zdrowia. Podrzucę, gdzie pani chce. Jak pani nie ma moniaków, trudno się mówi, odda pani
kiedy indziej, albo do „Expressu"„.

- Niech pan mnie zostawi w spokoju.
- Za mokro na spokój, moja panienko... Już proszę wsiadać do samochodu. Jakbym się uparł i znał

mamusię, mógłbym być pani ojcem.

Dziewczyna rozpłakała się głośno.

- 12 -

- Ja nie mam dokąd jechać...
- O, takie buty... ale to nic, na deszczu nie będziem gadać, wsiadamy.
Posadził ją obok siebie i wolno ruszył, skręcili w Aleje, zatrzymał wóz koło ulicy Pankiewicza i podjął

znowu zaczętą rozmowę.

- To panienka nietutejsza, z prowincji i nie ma nikogo w Warszawie?
- Nie mam... przyjechałem z daleka... co ja teraz zrobię... co ja teraz zrobię... - mówiła jakby do

siebie, wytężając wzrok, jakby chciała przebić nim jakieś straszliwe ciemności losu.

- Zaraz, zaraz, wolnego, może coś wykompinujem. Po co pani przyjechała do Warszawy, panno

Krysiu?

Spojrzała na niego i jakby lekko się uśmiechnęła.
- Danka mam na imię.
- Nie szkodzi, myślałem, że trafię i wygramy w totolotka. Otóż więc po co pani odwiedziła naszą

kochaną stolicę?

- Przyjechałam z narzeczonym... Mieliśmy kupić mieszkanie...
- I narzeczony nawiał z forsą.
Rzuciła mu spojrzenie pełne zdumienia i przestrachu:
- Skąd pan wie... skąd pan wie... czy zna go pan może?
- Nie, ale życie znam, panieneczko, i narzeczonych różnych się widziało. W Warszawie to stary

numer przedwojenny, sprzed japońskiej wojny. Kazał pani czekać przed bramą, a sam poszedł na
górę wpłacić pieniądze, sam, bo tamten gość obawiałby się przy świadkach przyjąć, z powodu że
handel mieszkaniami jest pod kodeksem...

Patrzyła na niego z zabobonnym strachem.
- Zgadza się co do grosza, prawda?
- Tak, tak, wszystko tak było.
- Pani czekała trzy godziny, myślała pani, że może go napadli, może aresztowali, może zemglał

gdzie na schodach. Obeszła pani wszystkie klatki schodowe i pokazało się, że dom jest przechodni...

- Boję się pana, pan jest jasnowidz... czarodziej...
- Jaki tam czarodziej, warszawski szofer jestem i niejedną taką kołomyjkę widziałem w swojej

karierze. No i widzi pani, nie ma czego płakać, nie pani pierwsza, nie pani ostatnia. Mogło być gorzej.
Trafiają się czasem narzeczeni takie, jak ten Mazurkiewicz, czytała pani, życie odebrać może.

- On mi więcej odebrał niż życie. On mi zabrał wszystko, dom... rodziców, przyjaciół, ja nie mogę

tam wrócić.

- Pieniążki byli tatusia?
Znowu spojrzała na niego z przerażeniem.
- Tak.
- Sam sobie winien, że trzyma w domu, a nie w Pekało, a dużo tego było?
- Dwadzieścia tysięcy.
- I to znowu nic takiego... A duże to miało być te mieszkanie, że taka taniocha?
- Dwa pokoje z kuchnią.
- To darmo. Trzy izby taniej jak za sześćdziesiątaka w Warszawie nie przechodzą. Faktycznie

szkoda takiej okazji.

- Pan sobie żarty ze mnie stroi.
- Płakać nie ma czego. Ja pani coś doradzę Zawieze panią teraz do hotelu.
- Nie, nie, ja do hotelu nie pojadę. Pan nie zna mego ojca, znajdzie mnie i zabije.
- No, nie tak łatwo zabija się niegrzeczne dzieci za byle co. Ale jak pani nie chce, to nie. Zresztą i

tak nie ma pokoi. W warszawskich hotelach nigdy nie ma pokoi... Co tu faktycznie zrobić? Żeby to był
dzień, tobym paniusie gdzie u znajomych umieścił, ale w nocy mokrego kociaka ludziom do łóżka
podrzucać nie wypada. Mam jedne myśl, tylko nie wiem, czy się pani zgodzi. Zawiózłbym panią do
siebie do domu. Mieszkam z dwoma koleżkami.

Dziewczyna chwyciła za klamkę.
- Zaraz, niech się pani nie boi. Daję pani oficerskie słowo honoru, że nie ma się pani czego

obawiać. Oficerem nigdy nie byłem, ale to jest podobnież słowo honoru w najlepszem gatunku. My z

- 13 -

koleżkami zanocujemy w kuchni, a pani zajmie na tę noc pokój, wejście jest oddzielne, przez taras.
Klucz pani otrzyma samodzielny. Jutro pomyślemy, jak załatwić tatusia. No co, zgoda? Jakie pani ma
inne wyjście, panno Danusiu?

Dziewczyna moment łamała się ze sobą, wreszcie opuściła głowę.
Pan Maniuś nacisnął gaz i warszawa pomknęła Alejami rozbryzgując wokoło strumienie brudnej

deszczówki. Zajechali po chwili przed dom, w którym znajdował się apartament. Maniuś zostawił wóz
na ulicy, szarmancko chwycił Dankę pod rękę i przez wypaloną bramę poprowadził zmoczonego
gościa na frontowe schody.

- Jak pani widzi, wejście niekrępujące, bo ciecia nie trzymam, z powodu że dom jest jednorodzinny i

nie opłaca się.

Danka patrzyła na gołe, poczerniałe od pożogi mury ogromnej klatki schodowej, na popękane w

ogniu stopnie marmurowych schodów, na czeluście mieszkań bez drzwi i widoczne przez otwory
okien, miarowo kołysane wiatrem, uliczne latarnie. Strach brał ją coraz większy, kilka razy chciała
wyrwać swą rękę z uścisku nieznanego mężczyzny i uciekać. Ale gdy sobie przypomniała, co ją czeka
na ulicy, szła dalej. Na piątym chyba piętrze Maniuś zatrzymał się przed jednymi z dwojga drzwi,
zaopatrzonych w surowe, pobejcowane tylko skrzydła, wydobył z kieszeni klucz, otworzył i powiedział
do Danki z dworskim niemal ukłonem:

- Prosiemy.
Dziewczyna weszła, krzyknęła przeraźliwie i prawie zemdlona padła w ramiona idącego za nią

Maniusia. W słabym świetle kieszonkowej latarki Kitajca stał w białym prześcieradle kościotrup z fajką
w zębach.

- O przepraszam, najmocniej przepraszam... ale to nic, to tylko Kostek. Spokojny chłopak, chociaż

troszkie mizerny. Widzi pani, on tu pilnuje mieszkania... Ale zaraz go tu nie będzie, już go zabieram.
No, zjeżdżaj stąd.

Wystawił szkielet na klatkę schodową, sam zakrzątnął się po pokoju, przygotował łóżko dla Danki i

wyszedł wręczając jej klucz. Usiadła na krzesełku oddając się znowu swoim rozpaczliwym myślom.

Za drzwiami wiodącymi do kuchni słyszała jakieś szepty. Ktoś tam chodził, skrzypiała podłoga,

wreszcie doleciało ją wyraźnie dziwne zdanie wypowiedziane półgłosem:

- W. razie czego ręka, noga, mózg na ścianie! Kape!

V.

Łomot spadającego na podłogę jakiegoś ciężkiego przedmiotu obudził Dankę z niespokojnego snu.

Półprzytomna usiadła na posłaniu rozglądając się przerażonym wzrokiem po nieznanym pokoju,
oświetlonym na różowo przez wschodzące słońce.

Na razie nie mogła sobie przypomnieć, skąd się tu wzięła. Ale usłyszała rozmowy płynące jak

gdyby zza zamkniętych drzwi, które wiodły - widocznie - w głąb mieszkania.

- Co się stało? - pytał jakiś rozespany męski głos.
- Szmaja ze stołu zleciał - odpowiedział mu drugi równie senny organ.
- Ach-że ty, aflego, boża krówko, musisz się we śnie rzucać jak ryba w balii? Co ci się śniło, że

turecki maharadża jesteś, na podwójnej otomanie z wałkamy kimasz? Piruety na stole odprawiasz,

- I mnie na łeb spadł, uważasz, a tak mnie przyiwanił kolanem w ucho, że na lewe stronę nic nie

słyszę - wtrącił głos drugi.

- Chciałem się przewrócić na drugi bok, a tu wąsko jak cholera - tłumaczył się ktoś trzeci

podniesionym nieco tonem.

- Ciiiicho! Żłobie bez salonowego samopoczucia. Obudzisz ją - przejmującym szeptem przywiódł go

do porządku głos pierwszy, po którym Danka poznała swego wczorajszego opiekuna.

Żywo stanął jej przed oczyma cały wczorajszy straszny dzień i jego epilog w postaci noclegu

zaofiarowanego przez nieznajomego szofera. Pamiętała, jak tu weszła, jak usiadła na krzesełku, nie
wiedziała tylko, kiedy położyła się w ubraniu na polowym łóżku. Zerwała się zeń teraz, chcąc uciekać
stąd, biec gdzieś przed siebie... Tak, ale dokąd? Usiadła na krzesełku, machinalnie wyjęła z torebki
lusterko i przeraziła się spojrzawszy na siebie. Szybko wydobyła grzebień, puder, puszek i oddała się
całkowicie ratowaniu swego wyglądu.

- 14 -

Za drzwiami panowała cisza przerywana od czasu do czasu krótkim szeptanym dialogiem w takim

mniej więcej rodzaju:

- Maniek, można wstać?
- Leeeż!
- Kiedy ja czasu nie mam, na szóste z Szuwaksem, się umówiłem, mamy lecieć do Radomia, tam

jest podobnież nasz samochód.

- To polecicie o siódmej.
- No... dobra... - odpowiedział ktoś inny z westchnieniem.
Po chwili rozmowa zaczęła się na nowo:
- Marian, a na stole można się położyć?
- Nie, znowuż wygruzisz się na mordę, rabanu narobisz i jeszcze za bratobójcę się zostaniesz.

Kimaj na podłodze.

- Kiedy tu strasznie twardo i karaluchy w nos mi włażą.
Danka słyszała te rozmowy, chciała dać do zrozumienia gościnnemu gospodarzowi, że już nie śpi i

ruch w sąsiednim pokoju absolutnie jej nie będzie przeszkadzał. Wstała więc z krzesła, przeszła się
kilkakrotnie po pokoju, lekko odkaszlnąwszy.

Ale skutek był wprost przeciwny jej zamierzeniom. Głos pierwszy wyraźnie wzburzony szeptał:
- No, widzisz, cóżeś narobił, ćwoku z samego środka wsi, obudziłeś ją, przespać się nie dałeś

dziewczynie po takiem nieszczęściu, ale ja z tobą się oblecę, niech tylko jedną skargie usłyszę.

- A cóżeś ty się zakochał w niej z miejsca na tem deszczu, jak pragnę zdrowia?
Rozmowę przerwał taki odgłos, jakby ktoś w kogoś butem rzucił.
Po czym zaczął się za drzwiami przytłumiony szum poranny.
Po dłuższym czasie do drzwi frontowych ktoś zapukał. Danka otworzyła z klucza, wszedł Maniuś.
- Dzień dobry, no jak się pani spało? Co słychać, weselsza pani troszkie?
- Owszem, lepiej się czuję. Było mi bardzo dobrze, tylko mam wyrzuty sumienia, że panów, to jest

pana i kolegów, naraziłam na niewygody.

- Nasz na niewygody? W jaki sposób? Spaliśmy jak lalki. Stasiu, Wacuś, chodźcie no tu - zawołał

pan Maniuś w stronę drzwi kuchennych.

Po chwili weszli szurając lekko nogami obaj bracia.
- Pani pozwoli się poznać. Panowie Piskorskie Stanisław i Szmaja - prezentował ich z miłym

uśmiechem.

- Słuchajcie, chłopaki, pani nasz tu zagina, że myśmy się przez nią wymęczyli i temuż podobnież -

tu spojrzał groźnie na obydwu współlokatorów. - Powiedzcie no, czy wam się źle spało?

Bracia, na których uroda Danki zrobiła najwyraźniej duże wrażenie, zaprzeczyli z wielką energią.
- Komu? Nam? Niech ja skonam, w życiu tak nie spałem - powiedział jeden.
- Skarż mnie Bóg, braciszek prawdę mówi. Pierwszy raz w życiu tak spaliśmy - dodał drugi.
- Mamy w kuchni trzy tapczany - szybko wyjaśnił Maniuś.
- I stół - powiedziała z lekkim uśmiechem Danka.
- I, rzecz jasna, stół - powiedział Maniuś nie bardzo rozumiejąc, dlaczego Danka o tym mówi. Ale

nagle połapał się, speszył lekko, spojrzał groźnie na Szmaja

- A może pani szanowna słyszała ten hałas, faktycznie koleżka ze stołu zleciał, ale nie dlatego, że

pani u nasz nocowała, tylko on zawsze na stole sypia, taki honorowy, lubi się wywyższać.

Danka podała Szmai rękę uśmiechając się doń przepraszająco.
- Niech się pan na mnie nie gniewa, ale to pierwszy i ostatni raz przeze mnie musiał pan się

wywyższać. Zaraz stąd odchodzę.

Młodszy Piskorszczak ściskając ją za rękę bełkotał:
- Jakie wywyższać... co tam pan Kitajec barłoży.., jakie znowuż zaraz odchodzę... do kogo ta

mowa?

- Faktycznie o odchodzeniu nie będziem na razie mówić - podjął Maniuś - aż się czegoś jak się

należy nie wykompinuje.

- 15 -

- To my leciem do roboty, a pani się tu zostanie, fest sobie wypocznie, ochajtnie się, tylko broń

Boże do łazienki niech pani nie wchodzi - woda jest w kuchni, maszynka gazowa i temuż podobnież.
Koledzy się spieszą, to ja chwilowo podam pani tutej śniadanko, my już jedliśmy, i wszystko będzie
korekt.

Bracia Piskorscy wyszli z wytwornymi ukłonami, a Maniuś, mimo zapewnień Danki, że nie jest

głodna, że nic by przełknąć nie mogła, wypadł do kuchni.

Wrócił stamtąd po chwili niosąc patelnię jajecznicy chyba z sześciu jaj oraz na talerzu pęto kiełbasy

na gorąco. Następnym kursem przytaszczył gościnny gospodarz chleb, masło i imbryk z herbatą.

Danka patrzyła na to wszystko z przerażeniem i wreszcie zapytała:
- Dla kogo pan to szykuje?
- Jak to dla kogo? Wiadomo - na zmartwienie nie ma lepszego lekarstwa, jak przetrącić coś niecoś.
- Przecież ja przez rok bym tego wszystkiego nie zjadła.
. - Nie znam się na tem, w Warszawie pani się znajduje. U leguralnego warszawiaka gość nie ma

prawa być głodny, taki jest przepis wykonawczy, nic na to nie poradziem. Trzeba siadać i wiosłować
jajecznicę.

Tu Maniuś wręczył Dance dużą łyżkę i szybko wyszedł. Po chwili wrócił i zrobił jej piekielną

awanturę, że zjadła tyle co kot napłakał. Oświadczył, że w tych warunkach nie może się podjąć
dalszego matkowania i natychmiast odwiezie ją do ojca.

Z trudem przełknęła jeszcze łyżkę jajecznicy, a on tymczasem wtajemniczał ją w plan działania, jaki

sobie wytknął.

Jeżeli nie chce zawiadomić rodziców o miejscu swego pobytu, może chwilowo tego nie robić, trzeba

jednak napisać do nich list z przeprosinami i „żalem za grzechy".

- Po paru dniach, jak się stary pogodzi już troszkie z losem, skopiuje się drugi list z objaśnieniem,

co i jak było, i można w nim będzie nadmienić, że narzeczony przy bliższem poznaniu okazał się
skończonym draniem i wystawił nasz do wiatru - mówił Maniuś z przejęciem. - I jak tatuś sobie życzy,
możem przyjechać do domu, a możem tyż skoczyć do Wisły. Do pucu tak napiszem - rzecz naturalna.
Nie ma ojca, któren dla dwudziestu patyków chciałby zobaczyć córkie w prosektorium na Oczkach. A
o wiele taki by się znalazł, to pies z niem tańcował, nie warto mu przebaczać i tylko należy żałować, że
tych forsiaków nie było więcej. Chociaż z drugiej znowuż strony inaczej wychodzi - narzeczony więcej
by się obchapał. Jednem słowem list się pchnie i będzie się czekało odpowiedzi na poste restante.
Dobrze wykompinowane, co?

Chociaż Danki nie zachwycił wcale ten plan, zgodziła się na wysłanie listu, powiedziała jednak, że

do domu wrócić na razie nie będzie mogła. Chce pracować, będzie jadła suchy chleb i piła czystą
wodę, ale musi odłożyć pieniądze, które zabrała, i zwrócić je ojcu...

- Owszem, myśl nie jest zła, tylko że przy naszych pensjach musiałoby to potrwać troszkie dłużej,

jakieś sto dwadzieścia lat, i ojczulek mógłby się nie doczekać. Ale spróbować możem. Tak czy siak list
trzeba skopiować, a za robotą się rozejrzeć. - Tu Maniuś obiecał poruszyć natychmiast swoje szerokie
stosunki potrzebne przy wyszukaniu jakiejś posady.

Na razie musi Danka pozostać tu jednak i poczekać, z czym on wróci z miasta. Gdyby się nudziła,

może sobie coś przeczytać. Książek tu nie brakuje, są co prawda przeważnie doktorskie, ale można
cóś wybrać.

Sięgnął Maniuś do szafy, wziął z półki pięknie oprawiony w półskórek tom, ale zaraz go odłożył,

tytuł bowiem brzmiał „Choroby pęcherza i gruczołu krokowego". Drugi też nie zapowiadał się zbyt
interesująco, traktował bowiem o leczeniu schorzeń powstałych na tle nadużycia alkoholu. Najgorszy
był trzeci, bo nosił tytuł „Sposoby stosowane przez samobójców". Pan Maniuś wsunął go pospiesznie
pod bibliotekę i powiedział: - O, najlepiej, jak pani sobie przeczyta „Przekrój". Z zeszłego roku co
prawda, ale bardzo ciekawy numer.

Zaprowadził Dankę do kuchni, wtajemniczył ją we wszystkie urządzenia i instalacje i wyszedł

zapowiadając swój powrót z dobrymi nowinami za kilka godzin. Dziewczyna podeszła do okna, chwilę
patrzyła na poruszających się w głębi przepaści ludzi jak mrówki i tramwaje podobne do pudełek
zapałek, zakryła sobie oczy i cofnęła się do kuchni. Potem dla zabicia czasu zaczęła z grubsza
sprzątać kawalerskie królestwo swoich gościnnych gospodarzy.

Pozmywała przede wszystkim stertę naczyń, zgromadzoną pod tapczanem, z kredensu wyjęła

wtłoczoną tam siłą pościel, odnalazła w bieliźniarce czyste powleczenie, przyszyła brakujące guziki i
postanowiła przeprać nie pierwszej świeżości ręczniki rozwieszone na krześle. W poszukiwaniu
większego kawałka mydła otworzyła drzwiczki trójkątnej spiżarki umieszczonej w rogu koło okna i

- 16 -

odskoczyła z przeraźliwym krzykiem. Ze spiżarki wypadł na nią kościotrup ubrany tym razem w
skórzaną szoferską kurtkę.

Ledwo żywa wbiegła do pokoju, przekręciła za sobą klucz w zamku. Chciała uciec na dół, między

ludzi, ale po dłuższej walce z sobą otworzyła z powrotem drzwi kuchni i spojrzała przez szparę.

W słonecznym świetle szkielet leżący na podłodze w kurtce Maniusia wydał jej się mniej straszny.
„To tylko Kostek, porządny chłopak, chociaż troszkę mizerny" - przypomniała sobie słowa szofera.

Weszła, zamknęła oczy i namacawszy pręt, na którym Kostek był zawieszony, wyniosła go w głąb
apartamentu na taras, to znaczy do pokoju pozbawionego sufitu.

Zamknąwszy za nim starannie drzwi, wzięła się do szorowania podłogi, nie poddawanej temu

zabiegowi od niepamiętnych czasów.

Przy tej mokrej pracy zastał ją powracający z miasta Maniuś. Ujrzawszy, co się święci, prawy

właściciel tych pieleszy wpadł w straszny gniew.

- Co pani wyprawia, jak pragnę zdrowia. Wielkanoc czy jak, kto pani pozwolił do czyjejś podłogi się

dotykać. Ze brudna, no to co, a może my właśnie mamy takie życzenia, a może taka cieplejsza, bo
mrozu nie przepuszcza. Już niech pani to zostawia, umyje rączki, buziuchne, podszykuje się troszkie i
odjazd. Na obiad jedziem.

I nie zwracając uwagi na protesty Danki, wyeskpediował ją do pokoju, sam dokończył szorowania

podłogi i poczekawszy, aż się dziewczyna ubierze, sprowadził ją na dół.

Tam wsiedli w szarą warszawę i pojechali na obiad do „Oazy" na Targową. Maniuś dwoił się i troił,

żeby obiad wypadł najokazalej.

Były nawet sardynki na przystawkę i dwie tabliczki czekolady „Stołecznej" fabryki im. „22 Lipca" na

deser. Jednak ku wielkiemu zmartwieniu fundatora Danka jadła bardzo mało.

Po obiedzie rozpoczął się rajd w poszukiwaniu posady i odpowiedniego locum dla młodej panny

bez rodziców.

Najpierw złożono wizytę Sabci Sobczakowej, obecnie kierowniczce cukierni WZG „Ślicznotka" na

Muranowie. Sabcia odniosła się bardzo serdecznie do Danki, okazała jej wiele współczucia w związku
z kantem, jaki jej zrobił narzeczony „zawijając fraka" z pieniędzmi na mieszkanie, ale konkretnie nic
pomóc nie mogła.

Sama, jak pan Marian wie, gnieździ się z Władkiem i dziećmi w pokoju z kuchnią, tak że tam już

palca nie da się zmieścić, a nie dopiero takiej osoby. Sprawa mieszkania więc odpada. Jeżeli chodzi o
posadę, to owszem, jest wakans na lodach w oknie wystawowym na ulicy. Ale teraz letnią porą WZG i
tak lodów na-starczyć nie może, no i przeróbka okna wystawowego musi potrwać, to prędzej jak w
połowie grudnia tych lodów nie da się otworzyć, chociażby się człowiek nie wiadomo jak
gimnastykował. Ale Sabcia pomyśli, co z tym fantem zrobić, i jak tylko „wykompinuje" coś
odpowiedniego, zaraz da znać przez Władka.

- Jednem słowem czekaj tatka latka, jak zobaczysz Władka - powiedział Maniuś z przekąsem,

pożegnał się i odjechał ze swą podopieczną na Służewiec do państwa Karaluchów.

Pani Apolonia spojrzawszy tylko raz na Dankę orzekła, że nie może jej przyjąć nawet na jedną noc,

tak ma ciasno w mieszkaniu. Chodziło jej wyraźnie o to, że Jumbo jest niezmiernie łasy na blondynki.

Jeździli jeszcze do pana Konfiteora, dyrektora technicznego spółdzielni pracy „Wieczny

Odpoczynek". Pan Konfiteor przyjął ich z otwartymi rękami, obiecał wystarać się o posadę, ale z
noclegiem i tu było gorzej, gdyż właśnie wczoraj rozebrano ruinę, w której dotąd mieszkał. Ma
wprawdzie obiecany piękny dwupokojowy lokal z nowego budownictwa, ale za parę miesięcy, na razie
tu w zakładzie sypia w trumnie. Może służyć bardzo ładną jasną, wygodną „czwóreczką" ze złotymi
okuciami, ale nie wie, czy panna Danusia będzie chciała nocować tu sam na sam z mężczyzną.
Maniuś odrzucił tę propozycję stanowczo, w sprawie posady obiecał jednak jeszcze zajrzeć.
Przygnębieni wrócili w Aleje.

I w ten sposób stało się, że Danka została na razie w apartamencie. Mimo protestów

współlokatorów ujęła całe gospodarstwo we własne, jak się okazało, energiczne ręce.

Sprzątała, prała, wprowadziła przymusowe obiady, na które szoferzy musieli przyjeżdżać z

oddalonych nawet dzielnic, narażając się na wymyślania pasażerów za odmowę jazdy. Usiłowali
trochę nawet się buntować, ale Danka przeprowadzała w końcu zawsze to, co chciała. Największa
awantura wynikła przy przenosinach mężczyzn do pokoju z kuchni, niepodzielnie zajęła ją bowiem
młoda gosposia.

Najgłośniej protestował Maniuś, wodząc za nią rozkochanym wzrokiem.

- 17 -

- Co jest za granda, jak pragnę zdrowia, żeby bezpłatna pomoc domowa państwem rządziła!

Państwo nie mają życzenia spać w pokoju, tylko w kuchni, do wielki Anielki, i proszę się nie sprzeczać,
bo wymówiem miejsce od pierwszego.

Danka przyjmowała te protesty śmiechem i robiła ze swoimi „państwem", co tylko chciała,

wyręczając się często szoferami w różnych sprawach gospodarskich. Prawą, a właściwie lewą jej ręką
był jednak Szmaja. Chodził z nią do magla, stał za nią w ogonkach, obierał jej kartofle albo majstrował
coś przy stałym remoncie apartamentu.

Oczywiście w chwilach wolnych od jazdy i poszukiwań szewrolety.
Bo poszukiwania trwały nadal, aczkolwiek bez rezultatu. Jumbo i Szmaja „co i raz" otrzymywali jakiś

cynk, po którym znikali z Warszawy na parę dni. Wracali źli i przygnębieni. Wtenczas Danka musiała
pocieszać i rozweselać Szmaję, choć i jej wcale nie było ,do śmiechu. Na obydwa listy ojciec nie
odezwał się nawet słowem. Z posady też nic na razie nie wychodziło. Sytuacja stawała się
beznadziejna.

Wtedy Jumbo i Szmaja poznali Szerloka.
A zaczęło się to tak.

VI.

Długi rząd taksówek stał wzdłuż prawego chodnika na Hożej zaraz za Marszałkowską. Chorągiewki

przy licznikach opiewały, że pojazd jest „wolny", ale nie miało to żadnego praktycznego znaczenia dla
kandydatów na pasażerów, którzy podchodzili niecierpliwymi, spieszącymi się krokami, zaglądali do
taksówek, machali rękami i szli dalej lub rozglądali się wokoło, czy nie nadchodzi który z nieobecnych
kierowców.

Byli tacy, co pytali o nich siedzącego w porannym słońcu na ławeczce przed bramą starszego pana

o wyglądzie stylowego warszawskiego gospodarza domu, dawniej dozorcy, a jeszcze dawniej stróża,
recte ciecia. Nie odpowiadał od razu, zaciągał się dymem fajki, spluwał daleko przed siebie, po czym
dopiero wyjaśniał niechętnie:

- A gdzie mają być - na flakach.
- Daleko stąd?
- A co mają być daleko. U „Flisa".
- A gdzie ten „Flis"?
- Coś pan ze wsi, czy jak? A o - „Flis". - I ruchem fajki pokazywał o dwa, trzy sklepy dalej buchające

parą i specyficznym jakimś zapachem wejście do gastronomicznego lokalu pod szyldem WZG. - Fla-
czarnia „Flis".

- A długo oni tam siedzą zwykle u tego „Flisa"?
- Coś pan do szkoły nie chodził, wiadomo, że długo, od ogonka zależy, raz dłuższy, raz krótszy.

Dzisiaj krótszy, czasem to aż do Marszałkowskiej.

- To dobre tam muszą być flaki.
- Co mają być dobre, flaki są. A gdzie indziej nie ma. Dobre flaki to byli, uważasz pan, przed tamtą

wojną na Podwalu, flaczarnia przy flaczarni, sześć groszy, czyli trzy kopiejki porcja z pulpetamy,
kiszką z krakowskiej kaszki i bułką mularką. Także samo trąbizupka jeździła po mieście z flakamy,
stanęli na rogu, zagrali na trąbie, ludzie z garnkami z dziesiątej ulicy lecieli. Ale to byli flaki te
dawniejsze - na palec grubości, na rosole. U tego „Flisa" nie wiem, nie jadłem, może i niezłe.
Warszawiacy lubieją flaki, to dobre niedobre młócą na potęgie. Gości z powożącego fachu tam
najwięcej.

Istotnie, zakład gastronomiczny „Flis" stanowi tak jakby warszawski „Rotary Club" dla zawodowych

automobilistów, pełno tam właścicieli praw jazdy I i II kategorii. Konsumpcja odbywa się systemem
samoobsługowym - w pozycji stojąco-chodzącej, co również jest miłym urozmaiceniem dla ludzi
siedzących cały Boży dzień za kółkiem. Przyjemnie też jest pogadać sobie w ogonku do kasy czy do
kuchni ze spotkanym przypadkowo koleżką. Można też tam złapać czasem jakiś luksusowy kurs na
wesele albo do innego miasta. Toteż zarówno Maniuś Kitajec, jak i wszyscy jego przyjaciele nie
pomijali okazji, by wpaść tu na porcję flaków.

- 18 -

I dlatego nie zdziwił się wcale Kitajec, wchodząc pewnego dnia do „Flisa", kiedy przy pierwszym

stojaku na prawo ujrzał obu braci Piskorskich i Murzyna Jumbo zajętych ożywioną rozmową z jakimś
nieznanym osobnikiem o dziwnie węszącym wyrazie twarzy. Spiczasty nos wyciągnięty przed siebie,
jak gdyby wietrzył niewiadomą zdobycz, małe, bystre oczki, cyklistówka w kratkę i fajka składały się na
obraz typowego detektywa z przedwojennych powieści zeszytowych. Kłóciła się z nim może trochę
nowoczesna egzystencjalistyczna broda okalająca całą twarz. Przed każdym z uczestników dyskusji
stała wystygła porcja flaków, ważna więc to musiała być rozmowa. Maniuś podszedł, przywitał się z
kolegami, nieznajomy również wyciągnął do niego rękę, przedstawiając się:

- Szerlok.
- Arsen Lupin - odrzekł bez mrugnięcia okiem Maniuś.
- To nie jest przecież pańskie nazwisko.
- Nie jest, ale ja Szerloka znam osobiście z czytania, pan jesteś podobny, ale ciut-ciut za młody.
- Szerlok to moje pseudo.
- A Lupin znowuż moje i jesteśmy kwit.
Nieznajomy popatrzył przeciągle na Maniusia, a potem zwrócił się do jego przyjaciół:
- Może panowie wyjaśnią koledze, kim jestem i co jest tematem naszej konferencji.
- Maniek, nie strugaj wariata, tylko posłuchaj, co i jak jest. Pan Szerlok jest prywatnym dede...
- Detektywem.
- Znaczy się tajniak na prywatnych papierach. Bardzo mnie przyjemnie. I o czym wy tu tak z panem

Szerlokiem barłożycie?

- Rozchodzi się o to, że pan detektyw chce nam wykapować, gdzie się znajduje nasza szewroleta, i

pomoże ją odebrać.

- No to pierwszorzędnie. Idziem po milicję.
- To nie jest takie proste. Pan rozumie, że my tajni detektywi jesteśmy solą w oku milicji jako

konkurencja. Jesteśmy po prostu tępieni. I dlatego tę całą sprawę mogę poprowadzić tylko poza
zasięgiem milicji.

- Do bandziorów chce pan iść z gołemi rękami?
- A kto panu powiedział? Ja posiadam broń.
- Ja także samo zabiere swojego braulinga - wtrącił się Szmaja.
- Tylko bez tego prysznica, dobrze? Do dzisiaj jeszcze mam katar i dreszcze mnie trzęsą po tem

śmigusie z ambasadorami. Mowy nie ma.

- Kiedy to w ogóle będzie zbyteczne. Moje uzbrojenie zupełnie wystarczy na odebranie im

samochodu. Idzie tylko o to, że panowie jako właściciele zrabowanego wozu muszą być na miejscu,
żeby stwierdzić jego identyczność. Reszta już do mnie należy.

- A ja się nie zgadzam. Po pierwszem stwierdzeniu o mały figiel do mamra w Bocianowie żeśmy się

nie dostali, drugie stwierdzenie też ciut-ciut na państwowem wikcie i opieronku się nie skończyło,
bośmy się nacięli na wóz wiceministra. Trzeci raz na biskupa metodystów żeśmy się nadziali, a za
czwartem chcieliśmy aresztować derektora „Motozbytu".

- No to sami widzicie, panowie, że to niezdrowa zabawa, którą trzeba czym prędzej skończyć.

Samochodu nie znajdziecie, a sami się narażacie. Zresztą niepotrzebnie na próżno tracicie czas, bo
gdzie jest wasz wóz, wiem tylko ja, detektyw amator. Szerlok nr 2.

- No to w taki sposób powiedz pan nareszcie, gdzie jest.
- Owszem, powiem wam, ale musimy przedtem omówić warunki.
- Jakie warunki?
- No co ja będę miał za swoją pracę i ryzyko?
- Dostaniesz pan patyka - wyrwał się Szmaja.
- Ha, ha, ha, he, he! - zaśmiał się szatańsko detektyw. - Patyka. Czy pan wie, do kogo pan to

mówi? Za patyka to ja bym nie chciał pańskiej teściowej zaginionej w Cedecie szukać. Jak nie dacie
dziesięciu tysięcy, palcem nie ruszę.

- Właściwie to jakbyśmy się chcieli z panem sprzeczać, to za darmo byś nam wyśpiewał tę swoją

tajemnicę.

- A to jakim sposobem?

- 19 -

- Zwyczajnym sposobem. Milicja się może pana o to zapytać. Jako prawidłowy obywatel, znający ze

słyszenia odpowiedzialne artykuła karalnego kodeksu, nie mógłbyś pan władzy ludowej takiej
drobnostki odmówić - wtrącił się starszy Piskorszczak.

- No jeśli panowie z tej beczki zaczynają, to proszę bardzo, możemy pójść i tą drogą, tylko

zapewniam panów, że wówczas nie tylko samochodu nie dostaniecie, ale nawet jednej opony, nawet
dziurawej kichy nie zobaczycie na oczy.

- Daj spokój, Stasiek, nie denerwuj pana Szerloka. My rozumiemy, że masz pan koszta własne, i

nie chcemy pańskiej krzywdy.

- Ale dziesięć patyków!
- Pięć możem dać. Bądź pan człowiekiem, już trzy tygodnie wozu nie mamy, nic się nie zarabia. Z

gotówki żyjem - tłumaczył Jumbo.

- Dobrze, niech ja stracę. Niech będzie piątka. Ale pod warunkiem, że po odzyskaniu wozu będę

miał raz na tydzień prawo do bezpłatnej jazdy.

- No nie, panie. Może pan się każesz do Krakowa co tydzień wozić.
- Nie, nie, w obrębie Warszawy.
- A, w obrębie to i owszem, proszę bardzo, możem pana wozić i dwa razy na tydzień, tylko znajdź

pan wózek.

- Przystąpimy do tego jutro rano. Muszą panowie przygotować sobie benzyny na 1200 kilometrów,

zapasowe koła, a przede wszystkim wziąć mocny wóz.

- To gdzie pan chcesz lecieć, do Berlina?
- Niezupełnie, ale w tamtym kierunku. Benzyny musi starczyć na powrotną drogę. - Tu Szerlok

pochylił się nad stojakiem i wyszeptał: - Wóz jest w Szczecinie.

- W Szczecinie. Taki kawał świata - zdziwił się starszy Piskorszczak.
- To panowie nie wiedzieli, że bandyci zawsze odrzucają od siebie dowód rzeczowy jak najdalej.

Chyba nie za daleko dla was, jeżeli chodzi o odzyskanie takiego samochodu.

- No rzecz jasna, że niedaleko. Dwa kroki. Nie przeszkadzaj, Stasiek, panu Szerlokowi kompinować

- skarcił brata Szmaja.

- No i co dalej! No, jedziem do tego Szczecina i co tam będziem robić? - podjął Jumbo.
- Reszty dowiecie się na miejscu. Ale, ale, kto jedzie ze mną?
- Wszyscy jak tu jesteśmy, cała ferajna.
- Ale skądże znowu, to by mogło obudzić czujność bandytów.
- Pojadą ze mną tylko obaj właściciele wozu. Na pana - tu detektyw zwrócił się do Jumba - godzę

się dość niechętnie, gdyż może pan zwracać uwagę swoją nieco ciemniejszą cerą, ale jakoś sobie
poradzimy.

- Może będzie go można upudrować - wyrwał się z radą Szmaja.
- Coś ty, będzie wyglądał jak kominiarz w mączarni - zgasił go Kitajec.
- Nie, po prostu przy przejeździe przez miasta będzie się pan kładł na tylnym siedzeniu albo

zasłaniał sobie twarz gazetą.

- No to git. Jutro spotykacie się o ósmej rano, tu, przed „Flisem", a teraz chodu, panowie, bo ogonek

na stojaka czeka. Żywo wiosłujem te flaki i zmiatamy.

Zjedli szybko, chociaż Maniuś radził zrobić po jednem dziecinnem z pieprzem, bo na delikatny

warszawski żołądek nie ma gorszej cholery jak zimna potrawa. Ale w tej chwili za oknami „Flisa"
ukazał się baloniarz z całą chmurą różnokolorowych, chwiejących się na kiju baloników.

Jumbo trącił Kitajca w bok i powiedział:
- Daj spokój, chcesz dmuchać w balonik. Napijmy się lepiej orenżady.
To przypomnienie milicyjnych probówek, służących do badania trzeźwości kierowców, wystarczyło

zupełnie. Towarzystwo wyniosło się z baru bez rozgrzania subtelnych warszawskich organów
trawienia. Na ulicy detektyw szybko się pożegnał i wsiąkł w tłum. Szoferzy stanęli z Maniusiem obok
jego taksówki omawiając jutrzejszą podróż.

- Chcecie, to lećcie moją dekawką, chociaż nie mogie powiedzieć, żeby ten Szerlok specjalnie mnie

się podobał. Albo hyś, albo kanciarz i uważajcie, żebyście nie wpadli w jeszcze jedną karamuche -
powiedział do brata i do Jumby starszy Piskorszczak.

Maniuś Kitajec zaciągnął się papierosem i dodał:

- 20 -

- E, bać się nie ma czego. Szerlok jest troszkie faktycznie „nie po kolei", wygląda, jakby u niego nie

wszyscy byli w domu, ale spróbować trzeba. Każdy detektyw jest podobnież troszkie kopnięty, ale
czasem udają jem się różne numera.

- Żeby się tylko nie okazał oprycha samochodowem i skoku na was nie szykował.
- Tak nie możem mówić, musicie mieć do niego zaufanie, tak jak o to prosił, ale łamigłówkie,

zawiniętą ładnie w gazetę, Karaluch powinien posiadać. Połóż ją koło siebie na tylnem siedzeniu i miej
pod ręką. Jakbyś w razie czego zauważył, że do kieszeni sięga w niebezpiecznem celu, znaczy się po
maszynę albo nóż, zaprawiaj go z miejsca w arbuz. Ale dekawka Staśka odpada, szewrolety nią nie
dogonicie, zakicha się, zasmarcze i stanie. Przecież to jest ostatni model z roku 1958 przed
narodzeniem Chrystusa Pana, już moja warszawa będzie lepsza, bierzcie ją.

Szmaja poszedł do domu, Stasiek wziął jakiś kurs na Pragę. Maniuś odwiózł Jumba na Służewiec,

gdzie Murzyn miał piękne dwupokojowe mieszkanie spółdzielcze z łazienką i telefonem. Kupili je sobie
kilka lat temu dzięki zapobiegliwości pani Apolonii i pomocy brata Jumby z Ameryki, który oprócz tego
przysłał im jeszcze ową szewroletę na taksówkę.

Podzieliwszy się z żoną ostatnimi nowinami, Jumbo poszedł do swego garażu na podwórzu,

spojrzał na puste miejsce po samochodzie i łzy jak groch pociekły mu po hebanowych policzkach.
Potem wyszukał wśród narzędzi sporą rurę żelazną, owinął ją starannie, owiązał sznurkiem i zabrał ze
sobą do mieszkania. Była to owa „łamigłówka" na jutrzejszą podróż do Szczecina.

Punktualnie o ósmej zjawił się pod „Flisem" Maniuś ze swoją warszawą i ze Szmają. Wkrótce

nadjechał Jumbo. Maniuś puścił Szmaję za kółko, pożegnał się i ze znajomym szoferem odjechał na
Floriańską do wydziału „Ruchu Kołowego", gdzie miał coś do załatwienia.

Dwaj wspólnicy długo czekali na Szerloka, już nawet zwątpili, czy przyjdzie, ale zjawił się wreszcie

w za długim płaszczu burberry, z wielkim parasolem pod pachą. Zajął miejsce obok Szmai, dał znak
parasolem i odjechali po benzynę na plac Unii. Natankowawszy paliwa, ile się tylko dało, do baku i
paru kanistrów, ruszyli Polną, Alejami Jerozolimskimi, Towarową do Wolskiej, w drogę na Szczecin.

Szerlok, jak na znakomitego detektywa przystało, był zamyślony, ale spokojny. Jumbo i Szmaja,

przeciwnie, objawiali dość duże podniecenie. A specjalnie Jumbo. Ilekroć znakomity detektyw zrobił
jakiśkolwiek ruch sięgając do kieszeni po tytoń do fajki czy po chusteczkę, Jumbo brał w rękę z
siedzenia podłużny pakiet zawinięty w gazetę i unosił go w górę.

Dziwne manipulacje zwróciły w końcu uwagę Szerloka, który zapytał:
- Co pan tam piastuje w tym pakunku, panie - przepraszam - jak nazwisko?
- Karaluch.
- Ładne nazwisko, trzeba przyznać, trafnie dobrane. Otóż panie K., co tam jest w tym zawiniątku?

Sucha kiełbasa na drogę?

- Nie, to jest łamigłówka.
- Łamigłówka? Dla dzieci?
- Nie, to więcej dla starszych.
- Taka trudna?
- W każdem bądź razie dosyć ciężka.
- Lubię rozrywki umysłowe. Jak nam się będzie nudziła możemy się nią pobawić.
- Jak pan będzie chciał koniecznie, to proszę bardzo. Jednakowoż wolałbym jej nie używać.
- To prezent?
- Owszem, niespodziewanka.

VII.

Mrok otulał już Szczecin, kiedy od strony Dąbia wjechała do miasta zakurzona warszawa z

Warszawy. Detektyw musiał znać dobrze stary gród książąt szczecińskich, bo kierując się jego
wskazówkami Szmaja ominął ludne ulice i dotarł do byłych dzielnic portowych, gdzie całe kilometry
domów leżały w gruzach. Stanęli w ponurej, wypalonej do szczętu uliczce. Tu Szerlok kazał im czekać

- 21 -

z wygaszonymi światłami. Sam rozejrzawszy się bacznie dookoła, zniknął za rogiem najbliższej
przecznicy, skąd długo było słychać zgrzyt rozdeptywanych przez niego kawałków szyb. Po chwili
zapanowała cisza kompletna, tylko gdzieś z oddali dolatywało dzwonienie tramwajów i pohukiwanie
puszczyka. Szmaja przeżegnał się nabożnie. Jumbo zrobił za nim to samo. Czekali tak z pół godziny.

- Ładna miejscowość. Taka więcej spokojna: jakby nam kto tu dał na sen, miesiąc by nas nie

znaleźli albo w ogóle by się obyło bez kosztów pogrzebu, szczury by nas wtroili - odezwał się wreszcie
półgłosem Piskorszczak.

- Cichoo. Zdaje się, że ktoś idzie.
Istotnie, trzeszczenie szkła oznajmiło czyjeś zbliżanie się. Szmaja przekręcił kluczyk. Jumbo wziął

w rękę łamigłówkę.

Na szczęście był to detektyw. Bez słowa zajął swoje miejsce i dał Szmai znak odjazdu. Ruszyli

wolno wymarłymi zaułkami, wymijając większe kupy gruzu i pogiętego żelastwa. Ruiny zdawały się nie
mieć końca. Wreszcie po długim krążeniu wyjechali na jakieś z grubsza uporządkowane ulice.
Gdzieniegdzie w pojedynczych domach paliło się światło. W pewnym momencie Szerlok psyknął i
kazał Szmai zatrzymać. Stanęli na rogu ulicy obok jakiegoś parkanu. Szerlok trzymając palec na
ustach, dawał im szeptem nowe instrukcje.

- Tu stoicie, nie wychodząc z wozu, z nogą na sprzęgle. Kiedy rozlegnie się szczekanie psa, to

będzie znak, że oni jadą.

- Naszem wozem?
- Jasne.
- No dobrze, a gdzie masz pan tego psa?
- Jakiego psa?
- No, tego, co będzie szczekał.
- To ja będę szczekał, osobiście.
- A jakiem głosem?
- No, psim głosem.
- Właśnie się pytam, za jakiego psa pan będziesz? Za wilka, cwajnosa, jamnika czy może latrelka?
- To wszystko jedno.
- Wcale nie wszystko jedno. Wilk szczeka poważnie: Hau! hau! hau! Cwajnos sznapsbarytonem z

chrypką, a latrelek jazgocze.

- Więc ja poważnie, jak wilk.
- Dobra, chociaż pan więcej na szpica wyglądasz, ale co dalej?
- Jak usłyszycie szczekanie i na przecznicy pokaże się wóz, wyjeżdżać i gonić go.
- No a pies?
- Jaki pies?
- No pan.
- Ja wsiadam w biegu, jak tylko wyjedziecie z tej uliczki.
- I ganiamy.
- Tak jest. Uważać, nie zaspać. - Detektyw odszedł.
- Kto by tam spał - powiedział Szmaja, kiedy zostali sami - chociaż Bogiem a prawdą kimać mnie

się chce niemożebnie.

- I mnie też.
- No to czekaj, opowiem ci coś o psach, żeby sen przepłoszyć. Mój wujo, niejaki Kaczor Ambroży,

był znanem na Starówce psiem fryzjerem, no przed wojną, rzecz jasna. Klientelia zjeżdżała się do
niego z całej Warszawy. Najwięcej strzygł pudli na lewka. Korpus deliktus musiał być ładnie maszynką
wybrany do skóry, to samo nóżki, na których się bransoletki tylko zostawiało. Co się tyczy ogona, to
cały również także samo musiał być obstrzyżony, tylko na samem końcu kitka miała prawo figurować.
Ale za to na szyi i główce wszystkie włosy musieli się pozostać. To dopiero można było poznać
prawdziwe sztukie piękne, czyli tak zwany pur buar. Ondulacje wieczne i wodne wujo uskuteczniał,
loki robił kręcone po abisyńsku albo także samo gładkie. Każda jedna sztuka, która z wuja interesu
wyszła, zaszczyt na ulicy właścicielowi przynosiła. I dlatego pomimo kryzysu niemożebną forsę wujo
robił. Inna sprawa, że robota wymagała zimnej krwi, pewnej ręki, spokojnych nerw, bo była o wiele
niebezpieczniejsza, aniżeli takie, powiedzmy, męskie fryzjerstwo.

- 22 -

- Dlaczego?
- Jak to dlaczego? Jeżeli wszak fryzjer męski zatnie gościa, takowy w najgorszym razie obsztorcuje

go na perłowo ze szlaczkiem, a psi klient w takiem wypadku od razu ugryzie fryzjera w łokieć, a nieraz
cały fartuch podrze na niem w kawałki. To samo się zdarzało przy pedikurze i manikurze, które wujo
także samo uskuteczniał. Czyszczenie zębów za pomocą specjalnej szczoteczki zamawiała tylko
klientelia z najbogatszych domów, bo to była rzecz kosztowna z powodu, że przeważnie przy jednem
zabiegu trzy do czterech szczoteczek zostawali się pogryzione w drobny mak. Sam na własne oczy to
widziałem, bo nieraz pomagałem wujowi i trzymałem klienta za uszy. Raz pamiętam, mieliśmy wyżła...

- Cicho... szczeka...
- Kto szczeka?
- No, Szerlok szczeka.
- Faktycznie, i światła widać.
- Ale to nie jest wilk, tylko foksterier.
- Szerlok tyż nie jest pies, mógł się pomylić, zapalaj, wyjeżdżamy.
Rękami trzęsącymi się z wrażenia Szmaja przekręcił kluczyk, włączył bieg, nacisnął sprzęgło,

włączył gaz i ruszył z miejsca w główną ulicę, w ślad za oświetlonym wozem, który szybko przeleciał
im przed maską.

- Czekaj, gdzie Szerlok? Miał wskoczyć - denerwował się Murzyn.
Szmaja zwolnił. W pobliżu słychać było głośne ujadanie.
- Szczeka i szczeka drań, zaczem wsiadać.
- Nie wsiada, pies z niem tańcował. Jedź! Gazu!
- Zaraz, spokojnie, kogo my właściwie goniemy. Przecież to autobus. - Tu Szmaja gwałtownie

zahamował.

- Faktycznie - autobus. Niech go jasna krew zaleje! Człowiek zgłupiał z tej gorączki, tu szczekanie,

tu światło. Ale kto to faktycznie szczeka?

Szczekanie zbliżało się coraz bardziej i wreszcie ukazał się w świetle latarni człowiek w pidżamie z

białym pieskiem w czarne łaty na smyczy.

- A nie mówiłem ci, lebiego, niewidymko, że to foksterier szczeka. - Szmaja chciał wyładować na

kimś swój zły humor, więc zaczął sztorcować faceta w pidżamie.

- Przymknij pan tego swojego buldoka, bo jak nie, to my go przymkniem. Co raban po nocy toczy,

pieska jego niebieska mieszana mamusia była.

- Tylko nie mieszana, tylko nie mieszana, to rasowy pies, nagrodzony medalami.
- Dosyć. Nie trać z draniem zdrowia, dawaj do tyłu, wjeżdżaj w Starego Zygmonta.
Warszawa wprowadzona tylnym biegiem w uliczkę znowu zamarła w bezruchu. Zaczęły się długie

godziny czekania i obaj szoferzy, zmęczeni zajściem z foksterierem, nie wiadomo kiedy zasnęli.

Nagle obudziło Szmaję szarpanie za ramię.
- Coście wy się pospali? Ja szczekam i szczekam, a wy nie wyjeżdżacie - mówił podenerwowanym

szeptem wódz wyprawy.

- Kto szczekał? Foksterier szczekał.
- Jaki foksterier? To ja szczekałem.
- Ale mieli być światła.
- Nie będzie świateł, pojechali inną ulicą. Jazda, gonić, bo uciekną. Na prawo. - Szerlok z trudem

wpakował się na swoje miejsce, przeszkadzał mu bowiem duży rulon owinięty w papier.

Szmaja pędził przez ciemny Szczecin według wskazówek detektywa, ale nigdzie nie było widać

czerwonych świateł poszukiwanej szewrolety. Minęli zaledwie jedną nędzną dekawkę. Detektyw
przynaglał. Wypadli wreszcie na szosę, w ciemną noc. Warszawa rwała ciągle szybko, ale ścigający
nieco już ochłonęli.

- Gdzie leciem? - spytał wreszcie Szmaja.
- Na Warszawę. Tam podobno pojechali. Szewroleta przemalowana na żółto. Mają kupca, wzięli

zadatek.

- Gazu! Szmaja!
- A co pan masz w ruronie?

- 23 -

- Mapy. Nie wiadomo, gdzie jeszcze przyjdzie nam szukać. Pędźmy.
I znowu pędzili tak kilka godzin. Zaczęły ich ogarniać wątpliwości. A może bandyci skręcili gdzieś w

boczną drogę? Może zostali w jakimś miasteczku?

- Trzeba by popytać się ludzi, czy nie widzieli gdzie naszej szewrolety.
Ale na szosie nie widziało się żywej duszy. Dopiero pod Poznaniem ujrzeli stojącą nad rowem

warszawę. Kierowca majstrował coś pod otwartą maską. Przystanęli.

- Panie szanowny, czy nie leciała tam przed nami szewroleta w... żółtem kolorze.
- Nie, nie leciała. Widziałem tylko dwie warszawy i wartburga. Ale spytajcie się panowie troszkie

dalej. Tam stoi lotna, sprawdzają wszystkie wozy, to wam powiedzą. Nie macie panowie kawałka
kabla? Prądnica mi, psiakrew, nawaliła.

- Nie mamy - krzyknęli razem Szmaja i Jumbo wskakując do wozu.
- No, panie Szerlok, ładuj się pan żywo!
Ale detektyw nie kwapił się z wsiadaniem.
- Ja nie jadę.
- Jak to pan nie jedziesz?
- Zostaję. Dzisiaj i tak już nic z pogoni. Musieli pojechać inną drogą. Muszę zebrać nowe

wiadomości. Spotkamy się za dwa dni u „Flisa".

- No i co, w lesie pan zostaniesz, jak pragnę zdrowia?
- Mam tu znajomych niedaleko. Do widzenia. A lotnej nic o mnie nie mówcie, bo sami będziecie

musieli szukać swojej szewrolety. Oni ogromnie nie lubią prywatnych detektywów. Cześć.

Tu z wielką zręcznością przesadził rów i znikł w gęstym, wysoko podszytym lesie.
Jumbo i Szmaja stali chwilę na szosie, głowiąc się, co robić. Wreszcie ruszyli w kierunku Poznania.
Istotnie, o dwa kilometry dalej spotkali lotny patrol na motocyklu. Milicjanci zatrzymali warszawę,

sprawdzili prawo jazdy, książkę wozu, kazali sobie zapalić światła kierunkowe, a potem zapytali, co
warszawska taksówka robi pod Poznaniem.

- Rąbniętej szewrolety szukamy, za bandziorami latamy po całej Polsce, panie władzo. Czy

panowie nie spotkali czasem teraz po drodze nawiewającego naszego wózka?

Milicjanci, przyglądający się cały czas z wielkim zainteresowaniem mówiącemu po polsku

Murzynowi, powiedzieli, że nie mijała ich dzisiaj żadna szewroleta, ale zwrócą uwagę, jeżeli trafią na
nią, oczywiście zatrzymają. Cześć. Zgnębieni poszukiwacze już wolniej ruszyli w stronę Warszawy,
przetrawiając z goryczą doznaną porażkę.

- Ten cały Szerlok zaczyna mnie się nie podobać. Co on się tak boi tej milicji jak diabeł święconej

wody?

- A ty się nie boisz?
- Jak mam wóz w porządku, szybkości nie przekraczam, na bańce nie jestem, to co się mam bać.
- To się tak mówi, zawsze się coś znajdzie na nieduży mandacik i nikt nie lubi, jak mu milicjant każe

na bok zjeżdżać. A ty lubisz?

- Lubić nie lubię, ale do lasu nie nawiewam, jak ten Szerlok - powiedział Szmaja nachylając się do

deski, - Zaraz, czekaj, co to?... To on zgubił, z ruronu musiało mu wypaść... Co to jest? Jakiś
landszaft!!!

- Goła kobieta z różą.
- Przecież on nas zagiął jak zwyczajnych żłobów z prowincji. Parasoli, balonów z nasz,

warszawiaków z dziada pradziada, wystrugał. Sieroty, boże krówki za wieczną ondulację szarpane,
bite i kopane kaczki z nas uskutecznił.

- Dobrze, ale co mu z tego przyszło?
- Ach-że, ty ciemna maso, z samego środka puszczy, jeszcześ się nie pokapował, że to zwyczajny,

debetowy gość bez pokrycia, któren chciał do znajomej mężatki w Szczecinie doskoczyć i znalazł
frajerów, które go tam dowieźli. Za nasze pieniądze to załatwił i jeszcze fotografie w naturalnych
kolorach na pamiątkie otrzymał.

Przyjaciele znowu popatrzyli na malowidło.
- Trzeba przyznać, że gust łobuz ma. Podstawna.
- Ciut, ciut może przygruba.

- 24 -

- Nie przeszkadza - stwierdził Jumbo z zapałem.
- Wiesz, co mnie przyszło do głowy?
- Nie wiem.
- Że podług tej fotografii możem odszukać te facetki i poprosić o adres Szerloka. Albo o opłata za

kurs do Szczecina i nazad.

- Po co masz go tak szukać? Przecież powiedział, że będzie pojutrze u „Flisa".
- Ach-że, ty afrykańska aflego za karakuły szarpana, to jeszcze nie wierzysz, że zobaczysz go jak

własne ucho. Dziesięć lat możesz u „Flisa" siedzieć i na niego się nie doczekasz. Musiem jechać do
tej mężatki.

- No wiesz, Szmaja, nie możem jej tego zrobić. Mąż się dowie, sąsiadki ją obszczekają, może jej

nadużył tak jak nasz. Za ofiarę miłosnego szału się została, jak ta Lolita, cośmy ją w kinie Praha w
zeszłym tygodniu widzieli.

- Może masz i rację, sprzedamy ją na Bazarze Różyckiego Miętusowi.
- A może ja ją wezmę.
- Daj spokój, już widzę, jak twoja na nasz obojgu po schodach na dół wyjeżdża. Widoczek się nie

nadaje do prywatnego mieszkania. Gdzieś u fryzjera można by to z bidą powiesić. Sprzedajem
Miętusowi. On już tam znajdzie sobie na nią kupca. A nam się może chociaż za benzynę w jedną
stronę zwróci.

- No to sprzedajem - odrzekł Jumbo z głębokim westchnieniem zwijając obraz w trąbkę.

VIII.

Hrabia Roger Mokrobrodzki rozsunął ciężkie brokatowe zasłony stylowego osiemnastowiecznego

łoża z baldachimem, poprawił się na poduszkach, ziewnął dyskretnie i rozejrzał się po komnacie.
Blady promień słońca, odbiwszy się w poczerniałym wielkim lustrze w suto złoconych ramach, pełgał
po antycznych meblach, zapełniających wnętrze. Zatrzymał się na ciemnych twarzach bizantyjskich
świętych, patrzących surowo ze srebrnych ikon, to znowu kładł się delikatną poświatą na pięknych
mahoniowych komódkach i sekre-tarzykach, inkrustowanych drzewem różanym. Pieścił przez chwilę
złotą nić słuckich pasów, rozwieszonych na ścianie. Zaglądał do masywnej gdańskiej biblioteki, gdzie
rzędem stały kolorowe kryształowe kielichy do wina, srebrne puchary, patery i lichtarze. Zlustrował
następnie nagromadzone w jednym kącie stylowe stoły, krzesła, biureczka i fotele. Odpoczął czas
jakiś na stercie dywanów i znikł w bocznych drzwiach. Po chwili zjawił się w nich wysoki, chudy,
szpakowaty lokaj w sztuczkowych spodniach i liberii, będącej czymś pośrednim między frakiem z
epoki stanisławowskiej a mundurem biletera przedwojennego kina „Stylowy" na Marszałkowskiej.
Służący skłonił z szacunkiem głowę i zameldował:

- Jaśnie panie hrabio, kąpiel gotowa.
Hrabia Roger troszkę się ociągając wstał z łóżka, włożył podany mu przez lokaja tatarski szlafrok i

przez maje boczne drzwi wyszedł z komnaty. Prowadziły one przez wąski korytarzyk do sąsiedniego
pomieszczenia, pozbawionego zupełnie okna. Mała żarówka zawieszona pośrodku sufitu na zwykłym
pendlu oświetlała trzon kuchenny na dwie fajerki Stał w tej chwili na jednej z nich duży garnek, na
drugiej czajnik z imbryczkiem na wierzchu. Obok na stole leżały jajka, chleb, masło, kilka pomidorów.
Na terakotowej posadzce stała zwykła, blaszana miska, na haczyku podtrzymującym żarówkę wisiała
duża, zielona ogrodnicza konewka. Hrabia Roger stanął na misce, ujął w ręce mydło i powiedział:

- Julianie, wody...
- Słucham jaśnie pana hrabiego.
Lokaj pociągnął za sznurek przy konewce, która się przechyliła, przez sitko trysnął strumień wody

jak z prysznica. Lekko poparskując hrabia umył się, po czym wierny Julian zawinął go w turecką
serwetę w złote półksiężyce i starannie wytarł. Następnie zapytał:

- Czy śniadanie jaśnie pan hrabia życzy sobie spożyć w myśliwskim gabinecie, czy też w sypialni?
- A wiesz, niech będzie w sypialni. Przed śniadaniem popracuję jeszcze w łóżku.
- Słucham jaśnie pana hrabiego. Jajka mają być sadzone po wiedeńsku czy też atoli jajecznica,

jaśnie panie hrabio?

- Nie męcz mnie, Julianie, i tak przecież dasz po wiedeńsku.

- 25 -

- Według rozkazu, jaśnie panie hrabio.
Hrabia wrócił do komnaty z łożem, odwinął się z serwety, przebrał się w połataną niebieskim

jedwabiem żółtą piżamę i położył do łóżka. Lokaj z uroczystą powagą podniósł serwetę, nakrył nią
jeden ze stolików, po czym przyniósł z biurka teczkę oraz wieczne pióro. Hrabia otworzył teczkę, wziął
pióro w rękę i wpadł w zadumę.

- Jak myślisz, Julianie, piłka nożna - trzynaście, a skok w dal... siedem?
- Słucham pana hrabiego. Oczywiście trzynaście i siedem. Jednak ośmielę się zauważyć, że

trzynastka według wierzeń gminu jest cyfrą nieszczęśliwą. Nam też szczęścia nie przyniosła, chociaż
pan hrabia w każdym tygodniu umieszcza ją łaskawie w toto-lotku. To samo, gdybym śmiał oponować
panu hrabiemu, mógłbym powiedzieć o siódemce - odpowiedział z kuchni Julian.

- Właśnie dlatego musi wreszcie wyjść. Umieszczam te dwie cyfry, Julianie.
- Według rozkazu pana hrabiego.
Nagle rozległ się głos dzwonka, przypominający sygnaturkę kościelną.
- Kto to być może? Czyżby klienci? Przecież wywiesiłem kartkę z napisem „remanent".
- Wszystko jedno, wpuść ich.
- Ośmielę się zauważyć, że nie jedliśmy jeszcze śniadania.
Dzwonek odzywał się niezwykle gwałtownie...
- Trudno, poczekamy.
- Zobaczę, kto to dzwoni tak natrętnie.
Po chwili lokaj wrócił.
- To do pana hrabiego. Kazał się zameldować jako profesor Sztechnicki. Czy pan hrabia zna kogoś

o tym nazwisku?

- Nie przypominam sobie, ale w każdym razie wpuść go.
- Ośmielam się zauważyć, że śp. ojciec pana hrabiego, hrabia Saturnin Mokrobrodzki, u którego

również miałem zaszczyt służyć, nie przyjmował nigdy nikogo przed śniadaniem.

- Tak, ale on nigdy nie mieszkał w sklepie z antykami. Wpuść profesora.
- Poza tym ośmielam się zauważyć, jakobym tę osobę kiedyś znał pod innych nazwiskiem. Jednak

przez kratkę w drzwiach nie widziałem jej dokładnie.

- Więc otwórz, to go sobie lepiej obejrzysz. - Tu hrabia zapuścił karmazynowe firanki łoża. Julian

skłonił głowę, choć nieznacznie wzruszył ramionami, i poszedł otworzyć.

Po chwili w sionce sklepowej rozległ się dziwnie znajomy hrabiemu głos.
- Co jest, do wielki Anielki, dosztukać się do was nie można. Remanent na drzwiach wywieszacie

jak w państwowem sklepie. Prywatna inicjatywa nie ma prawa się takiem szyldem posługiwać. To jest
nadużycie władzy i można sobie za to w razie czego posiedzieć. No, panie Lulian, coś pan tak oczy na
mnie postawił. Prefesor prefesora nie poznaje?

- No, owszem, poznaję, pan Kitajec, ale muszę zaznaczyć, że pan hrabia jeszcze nie przyjmuje...
- Mnie przyjmie. Dawaj pan hrabiego.
Tu Maniuś wszedł do komnaty, rozglądając się z zaciekawieniem. W tej chwili hrabia rozsunął

zasłony i wyciągnął do niego rękę.

- Ależ oczywiście, dla pana zawsze jestem, chociaż nie ubrany, witam serdecznie.
Maniusia trudno było czymś zadziwić, ale ta postać pojawiająca się nagle w rozsuniętych firankach

archaicznego łoża wprawiła go w zdumienie.

- Co się hrabia w chowankie bawisz czy jak? Urząd skarbowy miał przyjść po podatek? Niezły

numer, niech ja skonam.

- Ależ nie - zawołał hrabia ściskając mu rękę. - Tylko widzi pan, to jest jednocześnie i sklep, i nasze

mieszkanie. Julian, zacna dusza, sypia tam pod stołem na dywanach, mnie zaś odstąpił to łóżko.
Traktuje mnie troszkę jak rekonwalescenta.

- Po tem sanatorium państwowem.
- Właśnie. I gospodarujemy tu razem. Tu jest sypialnia, w tamtym kącie pod jelenimi rogami gabinet

myśliwski. Dalej pałacowa kuchnia łącznie z łazienką.

- Prawie jak na Kozichdupkach.

- 26 -

- Przez be, przez be, panie Marianie... Rzeczywiście różnica niewielka, tylko że klienci przerywają

czasem normalny tryb życia. Ale i na to jest rada, chowam się do łoża, zasuwam firanki i jakby mnie
nie było. Ale niech pan czeka, zaraz wstanę i zjemy razem śniadanie, bo właśnie się do niego
zabieraliśmy.

- Ale nigdy w świecie, leż hrabia spokojnie w łóżku, ja tylko chwilowo wpadłem, żeby porozmawiać, i

zaraz zmiatam.

- O, co to, to nie. Julianie, przygotuj nakrycie dla pana.
Julian wyraźnie zgorszony patrzył na to, co się dzieje, ale odrzekł tylko:
- Słucham pana hrabiego - i z dumną miną wyszedł do kuchni.
- No i co, jak panu hrabiemu leci?
- Na razie nic jeszcze nie robię, rozglądam się za jakąś pracą. Julian mnie nie wypędza, to i siedzę.

Mówi, że moja obecność przypomina mu młodość. Wprowadził tu nawet dworski ceremoniał, który
mnie czasem śmieszy i irytuje, ale jego to bawi, więc mu nie przeszkadzam.

- No pewnie, niech tyra. Zwłaszcza że jak się daje zauważyć, są tu pewne pamiątki z Kozichdupek,

które pan Lulian, można powiedzieć, przykaraulił.

- A nie, niech pan tak nie mówi. Nic złego nie dam na Juliana powiedzieć. Owszem, wyniósł z

majątku trochę rzeczy, za moją zgodą oczywiście. Znikoma część moich zbiorów i mebli stała się
zaczątkiem tego antykwariatu. Ale rozlicza się ze mną bardzo skrupulatnie. Wiele tego nam co prawda
nie zostało. Niemcy zabrali co cenniejsze obrazy, porcelanę meissenowską, trochę rosenthali.
Sprzedajemy coś od czasu do czasu, czasem coś się kupi, odnowi i żyjemy jakoś. Najgorzej, że
jesteśmy słabo zaopatrzeni w garderobę. Chodzimy częściowo w muzealnych eksponatach.

- No tak, widzę, że szlafroka pan dodziera po królu Sobieskim.
- Nie, tak dobrze nie jest. Jest to istotnie szata nieco starożytna, ale z późniejszej znacznie epoki.

To chałat jednego z chanów tatarskich, do sprzedania zresztą. Jak wszystko tutaj. O, mamy i
śniadanie.

Wszedł Julian z miną wyraźnie obrażoną, wnosząc na srebrnej tacy jajka po wiedeńsku w

kryształowych pucharach, ser i masło na cieniutkiej sewrskiej porcelanie, obok której stał zwyczajny
gliniany garnek z mlekiem, gdyż ostatni dzbanek śniadaniowy został kilka dni temu sprzedany.

- A nie, o wiele tak, to i ja muszę dołożyć tu swoją dolę - zerwał się ujrzawszy te przygotowania

Maniuś. - Powiedziałem, że przyniese „kilo i to, co po błocie chodzi", proszę, jest.

Wyciągnął z trzymanej dotąd pod pachą paczki dwie półlitrowe butelki czystej wyborowej i całą gęś

pieczoną.

- Ośmielę się zauważyć, że gęś i spirytualia nie nadają się do naszego menu śniadaniowego -

oświadczył sucho Julian.

Ale hrabia wystąpił w obronie prezentów Maniusia.
- Ogromnie to ładnie z pana strony, panie Marianie, że zechciał pan pomyśleć o urozmaiceniu

naszego powitalnego śniadania. My z Julianem o tak wczesnej porze napojów wysokoprocentowych
nie używamy. Jeżeli idzie jednak o gęś pieczoną, to należała ona podobno do ulubionych przystawek
śniadaniowych króla angielskiego Edwarda, kiedy był księciem Walii.

- No właśnie, mógł Edek rąbać gięś na śniadanie, możem i my. Mógł książę Wanilii, może hrabia na

Kozichdupkach. Ale o wiele ja słyszałem, ten Edward Siódemka nigdy przy żadnem śniadaniu od
jednego głębszego się nie odkażał, boby mu się poddane poobrażali.

- Oczywiście, nie ma żadnych przeszkód, by pan, panie Marianie, wypił, o ile, naturalnie, nie boi się

pan narazić milicji w związku z prowadzeniem wozu.

- Nie, nie prowadzę. Wolny dzień sobie zrobiłem, wychodnie mam dzisiej.
- A co z samochodem?
- Na mojej warszawie Szmaja dzisiej lata. Musiałeś hrabia słyszeć o tem nieszczęściu, jakie jego

maszynę i Jumbego spotkało.

- Nie słyszałem.
- Niemożliwe. Wszystkie gazety o tem pisali, i to w ten sam dzień, kiedy pana na Głownem

spotkałem po przyjeździe z mam... to jest, chciałem powiedzieć, z państwowego pensjonatu. Napad
mieli. Szmaja został skaleczonem i wóz stracili, nową szewroletę. Na pożyczanycn gratach teraz
jeżdżą i stale, i wciąż tych bandytów i swojego wózka szukają. No, żeby jem się szczęśliwie szukało i
żeby koniec końców znaleźli.

- 27 -

Tu pan Maniuś napełniwszy zręcznie trzy filiżanki czystą wyborową usiłował się stuknąć z hrabią i

Julianem. Julian jednak stanowczo odmówił, hrabia pociągnął nieduży łyk. Rozmowa z wolna się
ożywiała. Maniuś z coraz większym zainteresowaniem rozglądał się po antykwariacie profesora
Kijanki. Najwięcej uwagi poświęcił antycznemu łożu z karmazynowymi firankami.

- Niech ja skonam, niech ja skonam, przecież to jest ten warsztat, w którem spała ciotka Kalafonia

w tem dniu, kiedy ja za Białe Damę się przebrałem i tyle cykorii nieboszczce, niech z Bogiem
spoczywa, narobiłem.

- Tak, to to samo łóżko. Biedna Kala tak się przelękła, że niezwłocznie wyjechała. Nie było to ładnie

z pana strony, panie Marianie.

- Siła wyższa, rozchodziło się o to, żeby za wszelką cenę „Minogie" w Kozichdupkach założyć, a

ciotula się nie zgadzała. Trzeba ją było wystraszyć. Zdolny facet z pana profesora, że potrafił to łóżko
z pałacu wyszabrować i tu przewieźć. Medal się za to należy. Ciach go pałaszem, panie profesorze.

- Panie hrabio, ośmielam się zauważyć, że zostałem obrażony nie po raz pierwszy, za życia

hrabiego Saturnina nigdy by mnie to nie spotkało. Zresztą... - i Julian wyszedł do kuchni.

Maniuś, nie zwracając na to uwagi, ciągnął dalej:
- O i brandmajster jest zdrów i cały, tylko rama w jednym miejscu wyszczerbiona - tu wskazał na

portret rycerza w hełmie i szyszaku, jednego z antenatów hrabiego Mokrobrodzkiego. Portret pamiętał
Maniuś z pałacu w Koziedubkach.

- Tylko tej gołej blondyny przy kości nad sadzawką z różą w zębach nie widzę, co koło tego

strażaka wisiała.

- Mówi pan o „Damie z tulipanem" van der Helsta. Niemcy w ostatnim dniu swojej ucieczki zrabowali

mi ją z pałacu. Jakiś znawca ją zabrał. Wróciła potem do Polski w związku z rewindykacjami.

- Uśmiejesz się hrabia, ale ja te damę miałem w ręku.
- Kiedy?
- Parę dni temu nazad. Może to nie całkiem ta sama, ale kubek w kubek podobna. Widocznie ten

pański van Houten parę tych sztuk namachał.

Tu pan Maniuś opowiedział hrabiemu o tym, jak Jumbo i Szmaja zostali nabrani przez cwaniaka

debetowego pasażera, który ich do Szczecina pogonił, za kurs nie zapłacił, tylko obraz w taksówce
zostawił. Właśnie taką damę z tulipanem. Hrabia na razie puszczał całą opowieść mimo ucha, myśląc
o czym innym. Ale nagle zaczął się zastanawiać.

- Jak pan powiedział? Gdzie to było?
- Gdzie miało być? W Szczecinie było.
- Zaraz, zaraz, niech pan poczeka - tu hrabia zerwał się z łoża i pobiegł do gabinetu myśliwskiego,

gdzie na biurku leżała sterta gazet. Długo tam przewracał, szukał czegoś, wreszcie krzyknął „jest" i
przybiegł z lekka kulejąc do Maniusia.

- To bardzo ciekawy zbieg okoliczności... niesłychanie ciekawy... chyba niemożliwe, ale kto wie? -

powtarzał półgłosem.

- O niedobrze, zaczynasz hrabia do siebie mówić. Trzeba się leczyć, bo to może być nerwowe.

Dawno już pan to ma?

- Co takiego?
- No, tego kotka.
- Jakiego kotka?
- Z tem mówieniem do siebie.
- Ja nie do siebie mówię, tylko do pana. Niech pan słucha:
«Dzisiejszej nocy nieznani sprawcy zakradli się do Muzeum Miejskiego w Szczecinie, wycięli z ram

i zrabowali trzy cenne obrazy z cyklu sztuki obcej. Między innymi łupem zuchwałych rabusiów stała się
słynna „Dama z tulipanem". Dochodzenie trwa».

Tak brzmiała sucha notatka w gazecie.
- A teraz niech pan powie dokładnie, kiedy pańscy koledzy przywieźli ten obraz ze Szczecina.
- W czwartek, trzy dni temu nazad.
- Zgadza się. Czy był w ramach?
- Nie całkiem, tak jakby wycięty, brzegi miał nierówne.
- To moja „Dama".

- 28 -

- No dobrze, ale skąd ona się wzięła w Szczecinie?
- Takie obrazy stanowią własność państwową. „Dama" po powrocie z zagranicy została włączona

do zbiorów państwowych i umieszczona w Muzeum Szczecińskim.

- I stamtąd rąbnięta przez Szerloka.
- Tak to wygląda. A co pańscy koledzy z nią zrobili?
- Sprzedali Miętusowi.
- Jakiemu Miętusowi?
- Tu jednemu Miętusowi, któren za Matejajkie na. Bazarze Różyckiego się zatrudnia.
- Nie rozumiem.
- No, obrazamy swojej roboty na bazarze handluje. Matejajko go nazywają.
- Musiałbym koniecznie zobaczyć ten obraz, bo to może być jednak zbieg okoliczności. Czy może

pan gdzieś spotkać tych swoich kolegów?

- Wiadomo, że mogie.
- To niech pan zaraz to zrobi, panie Marianie. Odbierzcie obraz od pana jak on...
- Miętus-Matejajko.
- Od tego Matejki z bazaru i przywieźcie go tu. Tylko jeszcze dziś, bo to może być dla pańskich

kolegów niebezpieczne. No i dla „Damy" też.

Pan Maniuś wypił strzemiennego, powiedział „Do widzenia" i wybiegł. Ale wrócił się jeszcze z ulicy.
- A tego zaczętego literka niech pan Lulian wstawi temczasem w zimną wodę.

IX.

Bazar Różyckiego, uboższy brat i spadkobierca słynnego przedwojennego letniego domu

towarowego Warszawy - Kercelaka, starał się z początku utrzymywać jego wspaniałą tradycję. Można
tu było dostać wszystko od najwykwintniejszej kradzionej w najelegantszych domach garderoby
męskiej, damskiej i dziecinnej, przez świetnie podrobione miękkie, czyli banknoty dolarowe, lekko
opiłowane kółka, czyli twarde, to znaczy złote monety USA, aż do małosolnych ogórków.

Oczywiście jak najszerszy asortyment broni palnej długiej i krótkiej rozumie się sam przez się.

Wszelkie tak zwane deficytowe, a więc najbardziej pożądane towary importowe zjawiały się tu w
godzinę po kompletnym ich wyprzedaniu w CDT, PDT, MHD, WSS itd., a często nawet jeszcze
wcześniej, to znaczy przed zaczęciem sprzedaży w tych oficjalnych siedzibach uspołecznionego
handlu. Trzeba przyznać, że ten stan rzeczy był bardzo wygodny zarówno dla pełnych inicjatywy
sprzedawców, jak i dla klienteli nie rozporządzającej czasem na wystawanie w ogonku, a nie
przywiązującej specjalnej wagi do rozpiętości cen. Życie toczyło się w najzupełniejszej harmonii, ale
cóż, człowiek potrafi zniweczyć wszystko. Częste przeczesywania, naloty wszelkich istniejących władz
i urzędów osłabiły bardzo bujny powojenny rozkwit bazaru.

Po paru latach pozostało tylko wspomnienie. Długie szeregi budek częściowo upaństwowionych,

handlujących nudnymi artykułami do nabycia w pierwszym lepszym sklepie na mieście, zalegają ze
smutkiem duży prostokąt położony między Ząbkowską, Targową i Brzeską. Aleja pełna kwiatów tak
ogrodowych, jak i polnych, ustawionych szeregiem w słojach, kubłach i konewkach jeszcze ten smętek
podkreśla. Tylko w soboty lub w wigilie większych świąt kościelnych i narodowych bazar zaczyna
kipieć, ale na krótko, naturalnym, przyrodzonym mu życiem.

Wylęgają na te krótkie momenty przedstawiciele zabronionego tu surowo handlu ręcznego.

Pojawiają się artykuły mniej szablonowe, jak na przykład małpa z ogrodu zoologicznego, wiewiórki,
psy czy syjamskie koty. Ale w poniedziałek czy dzień poświąteczny zaczyna się normalny handel.
Znudzeni właściciele budek siedząc przed swymi magazynami pojadają bez apetytu pyzy gorące,
wątróbkę z cebulką czy flaki „z pulpetamy" roznoszone przez przedstawicieli podziemnego przemysłu
gastronomicznego. Niejakie ożywienie wnosi tu tylko nieśmiały głos reprezentantki handlu owocami
południowymi.

- Cytryny, pomarańcze, cytryny!
Ostatnie zdobycze przodującej wiedzy w dziedzinie opanowania kosmosu znajdują swoje odbicie w

następującej reklamie.

- 29 -

- Skarbonka Łajka, piesek, który zginął na polu nauki, za jedyne trzy złote!
W ten sposób składa cześć pośmiertną ofiarnej, historycznej już dziś suczce sprzedawca glinianych

puszek na bilon w kształcie foksterierka ze szparą między uszami.

Prawdziwymi jednak Mohikanami oryginalnego bazarowego handlu są przedstawiciele genialnego

środka przeciwko odciskom i kilka salonów sztuki oferujących dzieła nieznanych na ogół mistrzów
pędzla.

- Człowiek myślący logicznie patrząc na te rozłożone tu przed namy odciski różnej wielkości wie, że

tego nikt nie wyhodował w żadnej cieplarni, w żadnej sztucznej wylęgarni ani w żadnych inspektach,
że ludzie to w swojem własnem ciele wychowali - mówi wysoki, szczupły, szpakowaty reprezentant
firmy walczącej z nagniotkami, trzymając w jednym ręku pincetkę, w drugim szkło powiększające w
bakelitowej oprawie, po czym prowadzi wykład dalej:

- Bierzemy tu pierwszy lepszy odcisk z naszego zapasu. O, niech będzie ten. Ten odcisk został

odzyskany przez nas w Sarnakach. Przychodzi jeden pan i wręcza go nam. „Co, pan w kopalni
pracuje?" „W jakiej tam kopalni, nic nie robię, na kolei przy szlabanie stoję. A co szlaban otworzę, to
pcham nogę do rowu, bo wytrzymać nie mogę z bólu". Ten odcisk tu państwo widzą. Tak on wygląda
z wierzchu, a tak od spodu, przez powiększające szkło widać ten korzeń, ten rdzeń. - Tu demonstrator
przyłożył szkło powiększające do eksponatu. Widok jest tak przerażający, że widzowie z bliższych
szeregów odskakują w tył.

Zademonstrowawszy w ten sposób jeszcze kilka imponujących nagniotków przedstawiciel

uniwersalnego „atomowego" środka mówi na zakończenie:

- Nie jest to żadne oszustwo, na każdym naszym pudełku figuruje zezwolenie Ministra Zdrowia,

proszę państwa, numer, proszę państwa, data produkcji, proszę państwa, tego nikt dobrowolnie
napisać sobie nie może, bo za to można się znaleźć tam, gdzie ani sobie, ani nikomu nikt nie powinien
życzyć!

Dowód rzeczowy przełamuje ostatnie opory i znakomity lek po 10 złotych pudełko idzie jak woda.
Znajdzie się czasem jakiś oponent, który na zachętę do kupna odpowie rymem:

Lipa z sosną razem rosną

Ale na to nie zwraca się większej uwagi.
Jakże inaczej reklamowano podobny płyn na odciski przed wojną na Kercelaku...
Bez pincetki, bez powiększającego szkła, sztucznej stopy i całego naukowego aparatu sprzedawca

wołał po prostu:

- Nogi nie uliki, żeby jeich w wodzie moczyć, kiedy mamy górnośląski zajzajer do wywabiania

odcisków, brać i wybrać, panowie, 50 groszy sztuka!

Ale to były czasy przed rozbiciem atomu.
Obok stoiska z medycznym wynalazkiem znajduje się salon sztuki prowadzony przez pana

Konstantego Miętusa, znanego tu lepiej pod kryptonimem Matejajko. Galeria pana Miętusa ma
charakter przenośny, to znaczy jest rozwieszana na dzień na tyłach budek z warzywami i końskim
mięsem, wieczorem odjeżdża wraz z właścicielem do jego prywatnej siedziby przy ulicy Zakątnej,
gdzie mieści się również pracownia artystyczna mistrza.

Trzeba bowiem wyjaśnić, że pan Miętus jest nie tylko tak zwanym Kunsthandlerem, ale w lwiej

części twórcą sprzedawanych na bazarze arcydzieł.

Prawdziwą jego dumę stanowi fakt, że salon nie prowadzi handlu oleodrukami, jak to robią liczni na

bazarze konkurenci.

Wszystkie obrazy są malowane ręcznie na prawdziwym żyrardowskim płótnie, zagranicznymi

olejnymi farbami, że ,.można ryżową szczotką i szarem mydłem myć i farba nie ma prawa w żadnem
miejscu nam puścić". Tak mistrz zwykł reklamować swoje chef d'oeuvre'y. Jeżeli chodzi o tematykę
obrazów, nie jest ona zbyt rozległa. Najczęstszy motyw stanowi jeleń pijący wodę z ultramarynowego
źródełka na tle grynszpanowozielonego lasu, z przekradającym się za drzewami myśliwym z
granatową brodą - wszystko to oświetlone na pomidorowo przez słońce zachodzące za śnieżnobiałe
szczyty gór.

Następną serię tego samego obrazu, jakby ciąg dalszy, stanowi płótno z identycznym plenerem, ale

akcją już po postrzeleniu jelenia, rzucającego ostatnie pełne wyrzutu spojrzenie na zbliżającego się z
wielkim kordelasem myśliwego. Mały ten cykl powieszony razem robi wrażenie wstrząsające.

- 30 -

Treść dalszych obrazów jest może nieco szablonowa, ale wysoka technika wykonania zjednywa im

chętnych nabywców.

Taka „Cicha noc księżycowa" pana Miętusa albo „Przejażdżka gondolą po kanałach Wenecji" czy

też „Zamek nad jeziorem" z poszóstną karetą wiozącą młodą parę w królewskich koronach pod
niesłychanie stromą górę, mogą stanowić prawdziwą ozdobę najwykwintniejszego nawet mieszkania
na MDM-ie, Muranowie lub osiedlu Praga 2.

To, że mistrz nie rozprasza się na poszukiwanie nowych tematów, lecz od lat powtarza te same

ciągle wersje, doprowadziło jego pędzel do szczytów doskonałości. Trzeba jeszcze dodać, że nie
maluje on nigdy jednego obrazu, ale od razu co najmniej pół tuzina płócien tej samej treści -
systemem taśmowym. Powiedzmy, kolejno sześć jeleni, sześciu myśliwych, sześć słońc
zachodzących itd., itd. Zyskuje w ten sposób jednolitość barwy na wszystkich obrazach, jednakową na
nich siłę światła, skraca sobie znakomicie czas produkcji i klientom zapewnia nabycie obrazów
naprawdę identycznych. Nikt nie może się uważać za nabranego.

Te zalety są należycie oceniane przez odbiorców i mimo niewątpliwego kryzysu w dziedzinie

zbywania dzieł sztuki pan Miętus absolutnie go nie odczuwa w przeciwieństwie do większości naszych
mniej sumiennych plastyków.

Toteż ruch w salonie jest znaczny i Maniuś Kitajec przyjechawszy na Bazar Różyckiego wraz ze

Szmają i Murzynem musiał dłuższą chwilę poczekać, zanim Miętus załatwił wcześniejszych klientów z
prowincji.

Zbywszy po krótkim targu dwa „Zamki nad jeziorem" do Garwolina oraz do Serocka „Wazon z róża-

my", każda wielkości dużej główki czerwonej kapusty - mistrz przywitał się wreszcie z kierowcami:

- No, czem można panom szanownem służyć?
- Przyjechaliśmy po blondynkie - zagaił Maniuś.
- Po jakie blondynkie?
- No po te, coś pan od tych chłopaków kupił.
- A, po tego grata. To jak, chcecie go nazad odkupić?
- Tak mniej więcej nam wychodzi. Masz pan ją jeszcze?
- No mam, chociaż zadatkowana - z pewnym wahaniem powiedział Miętus.
- Jak tak, no to fest. Szmaja, oddaj panu Matejajce dwie stówy, zabieraj widoczek i posuwamy.
- Zaraz, zaraz, wolnego, nie tak galopkiem, jak to dwie stówy? Jeszcześ się pan nie zapytał, ile

obraz kosztuje, i już pan chcesz płacić. Nie bądź pan taki wyrywny.

- Kosztuje tyle, ile za niego zapłacone - odrzekł Maniuś zimno. - Trzy dni temu nazad przyjąłeś pan

obraz, a dzisiej my jesteśmy zmuszone go zabrać, to przecież nie mógł podrożyć.

- Nic nie podrożało, jedne bileta kolejowe i kaszka krakowska. Obrazy stoją w miejscu - poparł

Szmaja.

- Stoją czy nie stoją, ten kosztuje 500 złotych.
- Czego? Za co?
- Za grontowne przeróbki.
- Jak to za przeróbki?
- Odnowienie czy jak?
- Toś pan przerobił blondynkie na co, na gienierała Kuropatkina czy na Churchilla? - pytali nerwowo

jeden przez drugiego trzej szoferzy.

- Czy jest przeróbka i jaka, można się naocznie przekonać. Obraz tu wisi. Poznajecie go?
- Nie... jakoś go tu nie widać - powiedział Maniuś po szybkim przejrzeniu galerii. Jego przyjaciele

też nie poznali.

- No co? Nie do poznania, prawda? - powiedział mistrz z tryumfem. - Przecież tu wisi.
Kierowcy spojrzeli we wskazanym kierunku i otworzyli usta.
- Faktycznie. Jak nie ten sam.
- Żebyś pan palcem nie pokazał, rok i sześć niedziel można by się na niego patrzyć - i nie znaleźć.
- Włożone jest troszkie roboty i materiału. Ale teraz to jest obraz - dodał z dumą plastyk,

przecierając rękawem dół suto złoconej ramy, w którą była oprawiona „Dama z tulipanem".

Istotnie, poznać ją było prawie niepodobieństwem. Jak pamiętamy, obraz przedstawiał nagą kobietę

leżącą nad strumieniem z tulipanem w ręku. Za tło służyła jej zieleń drzew i murawy.

- 31 -

Obecnie blondynka przy kośoi ubrana była w kostium kąpielowy w niebieskie paski i plażowe

pantofle, w ręku trzymała cały bukiet tulipanów. Strumień zmienił się w rzekę, po której pływały dwa
piękne łabędzie. Na zapleczu damy widniał wspaniały łuk mostu Poniatowskiego z tramwajami i
autobusami, a w oddali rysowała się biała strzelista sylweta Pałacu Kultury i Nauki.

Trzej przyjaciele patrzyli z niemym podziwem, jaki wywołuje tylko naprawdę wielkie dzieło sztuki.

Mistrz Miętus przerwał po chwili to milczenie powtarzając:

- Teraz to jest obraz. W przedszkolu może wisieć. A najpierw musiałem go odwracać frontem do

budki, żeby zgorszenia dzieci i młodzieży w szkolnem wieku nie uskuteczniał. Interes w publicznem
miejscu się znajduje i nie ma prawa trzymania obrazów z cielesną treścią. Na razie zamiarowałem ją
przerobić na Marię Magdalenę Samozwaniec albo na Genowefę na puszczy, ale nie chciałem robić
nieuczciwej konkurencji koleżce, któren tam troszkie dalej religijnem artykułem handluje. Nie rób
drugiemu, co tobie nieprzyjemnie.

Maniuś otrząsnąwszy się z wrażenia powiedział wreszcie:
- Tak czy siak, w kostiumie czy bez kostiumu bierzem ją nazad. Tylko powiedz pan, za co pan

chcesz taki majdan pieniędzy. Robota, nie można powiedzieć, staranna, ale za co trzysta złotych?

- Wiesz pan, żeby nie to, że znamy się te parę lat, powiedziałbym panu parę słów prawdy i w ogóle

nie chciał rozmawiać o sprzedaży. Za drogo, niech wisi, przyjdzie większy frajer, to kupi. Ale po starej
znajomości, chociaż bebechy już mnie się przewracają i każdemu innemu dawno bym już stąd kota
pognał i nie chciałbym się z łachudrą męczyć, panu zrobię renament. Za co liczę 300 złotych? A
łabędzie to pies?

- No to ile pan liczysz za sztukie?
- 25 złotych. To drogo? Dwa łabędzie - 50 złotych, chociaż sam cynkwajs więcej mnie kosztował.

Poniatoszczak tak jak leci - tramwai i autobusu nie liczę - 50 złotych.

- No to sto, a gdzie jeszcze 200?
- A Pałac Kultury i Nauki - 45 pięter bez pucu, lipy i zalewania kolejki. Każden może przeliczyć, czy

się zgadza - 100 złotych to drogo?

- To setkie za bukiet, któren facetka trzyma w ręku, pan liczysz?
- Bukiet w ogóle masz pan źa darmo. Ale nie możesz pan chyba do wielkiej cholery żądać, żebym

panu podwójne złocone stylowe rame od lustra, co u „Ewarysta" na Marszałkowskiej w męskiem
salonie dziesięć jat do samego powstania wisiała, w prezencie dał?

- Przyznaję się bez bicia, o ramie faktycznie zapomniałem. Ale rama nam niepotrzebna - tak jak był

zwinięty w trąbkie, żądamy go nazad.

- A ja bez ramy nie mogie. Kto mnie za oprawę zwróci?
Maniuś wreszcie się zirytował, ale na zimno. Mrugnął na pana Miętusa i powiedział szeptem:
- Chodź pan tu troszkie na bok, bo tu za duża ferajna na Murzyna się patrzy, i posłuchaj pan, co ja

panu powiem.

- No, proszę, gadaj pan - mowa trawa - gięsty grzebień.
- Trawa nie trawa, grzebień nie grzebień, radzę panu z duszy serca, odrzuć pan jak najprędzej ten

lanszaft od siebie.

- Dlaczego?
- Przez delikatność.
- Względem kogo?
- Względem milicji obywatelskiej.
- Tryfny?
- Jeszcze jak, zamiast pięciu stówek, piątala możesz pan otrzymać na państwowem wikcie.
- Panie Maniuś, to taka sprawa?
- Zagraniczna, naszem chłopakom jakiś lepszy oprycha ten lanszaft w wózku porzucił i teraz żywo

musiem go zwrócić. A może pan masz życzenie sam go do Komendy Głównej odnieść?

- Nie, nie, ja nie czasowy.
- Tak jest, tam czasem mogą kazać troszkie posiedzieć. I tak nie wiem, czy jem się spodobają

przeróbki.

- Komu się mogą nie spodobać, przecież jest jeszcze ładniejszy, jak był.

- 32 -

- No tak, ale nie każden się zna. Masz pan tu swoje dwieście złotych, wyjmuj pan blondynkie z ram i

cześć: odjazd.

Pan Miętus szybko uwinął się z obrazem i trzej przyjaciele pojechali na Starówkę. W antykwariacie

profesora Kijanki zastali jakichś klientów kupujących stół, musieli więc poczekać, zwłaszcza że hrabia
podczas tej transakcji siedział ukryty za firankami antycznego łoża, gdyż był jeszcze nie ubrany.

Po wyjściu nabywców stołu ukazał się w całej okazałości w swoim tatarskim szlafroku i nastąpiły

serdeczne powitania z Jumbą i Szmają.

Profesor Kijanka zimno, bez słowa podał im rękę i zniknął w kuchni.
Towarzystwo tak się zagadało, że zapomniało na razie o głównym powodzie wizyty. Nagle Maniuś

stuknął się w czoło i rozwinął trzymany dotąd pod pachą rulon.

Hrabia założył monokl, spojrzał na obraz i jak podcięty kosą runął w głąb łoża.
- Co to jest? Co to jest? - jęknął zbielałymi usty.
- Mała przeróbka Miętusa - wyjaśnił Maniuś - prawda, że z pojęciem facet, most i pałac jak żywe.
- Istotnie... tak, ale trzeba by go za to ze skóry obedrzeć... kołem łamać, czy ja wiem wreszcie, co

temu kretynowi zrobić.

- Można by spuścić manto, jeżeli faktycznie zasłużył.
- Zasłużył? To zbrodniarz, zniszczył „Damę z tulipanem".
- Faktycznie zniszczona ona nie jest, tylko ubrana, ale i tak dosyć cienko, tak że szczegółowa

autonomia damskiego ciała gdzieniegdzie jest widoczna.

- Cała nadzieja, że może to paskudztwo uda się jakoś zmyć fachowcom od renowacji obrazów. W

przeciwnym razie strata byłaby niepowetowana.

- W każdym bądź razie, to jest ta Fela z Kozich...? - zapytał Maniuś.
- ...dubek - dokończył za niego hrabia. - Oczywiście, że to jest ten sam obraz i trzeba co prędzej

zwrócić go właściwym władzom.

- No i dobrze, Felę się rozbierze, pałac i most także samo, łabędzie wont i lanszaft znowuż będzie

wisiał w muzeum. Chociaż po mojemu do muzeum teraz jest lepszy, bo tam młodzież w wieku
chuligańskiem uczęszcza. No, było nie było, po tem ganianiu za tą Felą możem zrobić po jednem
dziecinnem.

Hrabia wydał odpowiednie zarządzenia. Julian bardzo niechętnie ustawił kilka kryształowych

kieliszków na inkrustowanym stoliku, rozdzielił gęś i spełniono pierwszy toast na cześć cudownego
ocalenia „Damy z tulipanem".

Przy trzecim toaście odezwał się długi dzwonek przy drzwiach wejściowych, zamkniętych uprzednio

przez Juliana.

Na razie nie otwierano, ale gdy dzwonka nie ustawały, coraz dłuższe i bardziej stanowcze,

właściciel antykwariatu zdecydował się zobaczyć, kto to taki. Ucztujące towarzystwo dla pewności
ukryło się w łóżku zabierając ze sobą gęś i butelkę.

Tymczasem weszło do sklepu dwóch ciemno ubranych panów. Jeden, o przenikliwym spojrzeniu

stalowych oczu, wydobył długą wąską legitymację i pokazał ją Julianowi:

- Jesteśmy z milicji.

X.

Wylegitymowawszy się starszy z przedstawicieli milicji zmierzył lekko speszonego Juliana zimnym

spojrzeniem i«zapytał tonem pozornie obojętnym:

- Obywatel jest właścicielem tego przedsiębiorstwa?
- Jestem.
- Czy obywatelowi nie proponował kto ostatnio nabycia starych obrazów?
- Nie, nie proponował.
- To znaczy, że obywatel takowych nie kupił?
- Naturalnie, że nie.

- 33 -

- Dziękuję. Dla formalności jednak musimy przeprowadzić mały przegląd dzieł sztuki, jakie pan

posiada. Czy mam okazać nakaz rewizji?

- Nie, nie... ale co znowu... Ale dlaczego rewizja... przecież ja...
Za zasłoną antycznego łoża, gdzie dotąd panowała absolutna cisza, zaczął się jakiś ruch,

chrząkanie, szepty.

Julian zbladł.
Przedstawiciele milicji spojrzeli w tym kierunku z pełnym czujności zainteresowaniem. Zasłona

rozchyliła się lekko, w otworze ukazała się ręka we wzorzystym wschodnim rękawie trzymająca
zwinięty w trąbkę obraz. Ktoś powiedział uprzejmym tonem:

- Julianie, proszę pokazać to panom i zapytać, czy tego szukają?
Trzęsąc się wyraźnie i potykając o starożytne meble profesor Kijanka zbliżył się do łoża, odebrał

obraz i wręczył go jednemu z reprezentantów władzy. Ten rozwinął rulon, rzucił nań okiem, na obliczu
jego odmalowało się zdumienie, po czym powiedział surowo:

- To się okaże. A teraz proszę odsunąć firanki.
Gdy temu żądaniu stało się zadość, oczom organów śledczych ukazało się wnętrze rodowego łoża

hrabiów Mokrobrodzkich, a w nim ciasno stłoczona grupa złożona z czterech mężczyzn, z których
jeden był Murzynem. Dwaj z białych trzymali w rękach kryształowe puchary, trzeci butelkę opatrzoną
kartką z napisem „czysta wyborowa". Murzyn dzierżył ostrożnie półmisek z poćwiartowaną gęsią.

Na ten niecodzienny widok milicjanci cofnęli się dwa kroki w tył, zrobili jakiś ruch w kierunku

kieszeni, ale opanowali się, po czym starszy zapytał:

- Co panowie tu robią?
- Nic nie robimy, wódkie się pije - odparł Maniuś.
- Dobrze, ale dlaczego w łóżku?
- Może nie wolno? Jak my mamy takie życzenie.
- Panowie pozwolą, że złożę krótkie wyjaśnienie - rzekł hrabia, bo jak wiemy z poprzedniego

rozdziału, on to właśnie był ubrany we wzorzysty szlafrok. - Po prostu odbywa się małe przyjęcie
powitalne dla przyjaciół, których się spotkało po długich latach niewidzenia. Panowie są moimi gośćmi.
Ulokowaliśmy się w łóżku, żeby nie przeszkadzać właścicielowi sklepu w załatwianiu transakcji
handlowych. Czy to wystarczy?

- No, niezupełnie. Co jest na przykład z tym obrazem?
- O ile się zorientowałem, panowie szukają obrazów skradzionych w muzeum w Szczecinie i proszę

sobie wyobrazić, macie szczęście. Ten właśnie, to zrabowany tamże van der Helst, niestety
przemalowany nieco przez miejscowego plastyka z Bazaru Różyckiego.

- To już teraz więcej van de Miętus - wtrącił Maniuś wyłażąc z łóżka.
Jumbo zrobił za nim to samo. Szmaja, żeby się nie wyróżniać, poszedł ich śladem. Usiedli

swobodnie przy stoliku. Maniuś nalał nawet kolejkę, ale milicjant przywołał ieh do porządku.

- Może panowie z tym poczekają, aż załatwimy sprawę urzędową.
- Co tu jest do załatwienia, już załatwione. Zabierajcie panowie widoczek i szukajcie tych oprychów,

którzy go dziabnęli z muzeum.

- Właśnie to robimy. Skąd macie obraz?
Maniuś dopiero teraz uprzytomnił sobie, że właściwie milicja nie wie jeszcze, jakim sposobem

„Dama z tulipanem" znalazła się w ich rękach. Opowiedział więc przy pomocy Szmai i Jumba dzieje
owej szalonej podróży do Szczecina i zobrazował dalszy bieg wypadków aż do ostatniej chwili.
Milicjanci potakiwali z uśmiechem, jeden coś notował, po czym rzekł:

- Dziękuję.
- Prosiemy bardzo. Moje uszanowanie. Idźcie panowie z Bogiem - żegnał ich uprzejmie Kitajec.
Milicjanci jednak nie odchodzili. Jeden usiadł nawet przy stole, otworzył teczkę i powiedział:
- A teraz prosimy o dowody osobiste.
- A co, za świadków chcecie nas podać?
- Chwilowo tak.
- Jak to chwilowo?
- Tak, do czasu zakończenia śledztwa.

- 34 -

- A potem?
- Potem będzie akt oskarżenia.
- Jak to oskarżenia, przeciwko komu? - zaniepokoił się hrabia.
- Przeciwko winnym. Pański dowód!
Hrabia bardzo speszony wręczył mu swój paszport, z którego wyleciała jakaś kartka. Agent

podniósł ją.

- Oho, zwolnienie z więzienia. W porządku. Wszystko się zgadza.
Zabrawszy wszystkie dowody agent schował je do teczki i powiedział.
- No to idziemy.
- Gdzie idziemy?
- Do komisariatu.
- Po co?
- Panowie chyba żartują.
- My do komisariatu?
- To ładna polka.
- To jakieś bolesne nieporozumienie! - wołali jeden przez drugiego.
- Niech mi pan chociaż wyjaśni, o co chodzi - oburzał się hrabia. - Przecież samiśmy obraz

ściągnęli z bazaru i właśnie mieliśmy odesłać go do panów.

- Tylko szkoda, żeście nie zdążyli. No, dosyć tego bajeru. W komisariacie będziecie się tłumaczyć. I

nie próbować oporu, bo na ulicy jest obstawa.

- Jakiego oporu? Kto by się z panamy szanownemi kłócił, to za drogo kosztuje. Iść to iść. W

komisariacie nasz przeprosicie. Wezwijcie tylko Miętusa-Matejajkie - odgrażał się Kitajec.

- Wezwiemy każdego, kogo tylko wskażecie. Ale na razie marsz.
Wyszli pod opieką agentów. Julian, zamykając na zasuwy i kłódkę swoją siedzibę, mówił do

hrabiego:

- Ja ostrzegałem pana, panie hrabio, że nic dobrego nie wyjdzie z przyjmowania tej hołoty. Na

nieszczęście miałem rację.

- Żadnego nieszczęścia nie ma. Wszystko się zaraz wyjaśni.
- Daj Boże!
Ale się nie wyjaśniło. Można powiedzieć, że nawet skomplikowało. W wyniku dwukrotnych jeszcze

badań władze śledcze zdecydowały, że sprawa jest bardzo niejasna, i dla dobra dochodzenia
zdecydowały zatrzymać w areszcie wszystkich oprócz Maniusia Kitajca. Jumbę i Szmaję jako tych,
którzy obraz przywieźli ze Szczecina, hrabiego jako dawnego właściciela „Damy" chcącego, być
może, w ten przestępczy sposób ją odzyskać.

Profesor Julian Kijanka, właściciel antykwariatu, wprowadził w błąd prowadzących śledztwo,

wypierając się posiadania obrazu w swoim przedsiębiorstwie.

Zwolnienie ich mogło utrudnić odzyskanie pozostałych dwóch zrabowanych ze szczecińskiego

muzeum arcydzieł malarstwa flamandzkiego. Właściwie namyślano się nawet długo, czy zwolnić
Maniusia, ale nie było żadnej nici wiążącej go bezpośrednio z przedmiotem zrabowanym oprócz
udziału w uczcie na puchach stylowego łoża. Ten powód był niedostateczny do zatrzymania. Wypić
każdy lubi, zwłaszcza szofer warszawski w dniu wolnym od pracy.

Wyszedł więc Maniuś na ulicę nie wiedząc nic o tym, że roztoczono nad nim dyskretną opiekę.
Bardzo strapiony stanął na przystanku w alei Świerczewskiego na wprost zabytkowej studni

warszawskiej, zwanej „Grubą Kaśką", i oddał się ponurym rozmyślaniom.

- Co robić? Gdzie lecieć? Jak pomóc chłopakom. Że Lulian troszkie posiedzi, to właściwie mu nie

zaszkodzi, może przestanie ważniaka strugać. Ale hrabiego szkoda, samochcąc Maniuś wpakował go
w ten cały bajc, przywożąc obraz. Ale kto mógł się spodziewać po naszej milicji, że tak prędko zaczną
szukać po antykwariatach. Faktycznie ta Fela z tulipanem musi być z droższych lanszafcików, że tak
się za tę sprawę złapali. No tak, ale co dalej? Z hrabią jest jeszcze o tyle niedobrze, że miał niedawno
odsiadkie. Na takiego jest już większa poruta - myślał Kitajec i głowił się nad znalezieniem sposobu
ratunku.

- 35 -

Nagle spojrzał raz jeszcze na stojącą na środku ulicy „Grubą Kaśkę" i przypomniał sobie, jak to stąd

w czasie okupacji zabierał karawan pana Konfiteora, pozostawiony po akcji przez żołnierzy
konspiracji. Jak to potem zajechał nim na Zapiecek „Pod Minogę" do pana Aniołka.

- Prawda, jest przecież Aniołek, do niego trzeba skoczyć poradzić się, porozmawiać. Facet

niedzisiejszy z dużą smykałką, nie tracący zimnej krwi nie w takich tarapatach. Tylko Aniołek może mi
pomóc. Szemrany na wszystkie strony, cwaniak na dwadzieścia cztery fajerki. No i chody ma
wszędzie.

- Zasuwamy do Aniołka! - postanowił Maniuś i po chwili już siedział obok znajomego szofera w

zatrzymanej skinieniem ręki taksówce.

- Gdzie lecisz, Mieciu?
- Na Pragie.
- No to posuwaj - odparł Maniuś i zwrócił się do siedzącego w wozie pasażera - pan pozwoli, że

koleżka na Targowe mnie podrzuci.

- Proszę bardzo.
- Dziękuję. Do Aniołka, uważasz, jadę w pewnem interesie osobistem, chociaż nie swojem. Szmaję

znasz?

- Jasne. To ten, co z Karaluchem na szewrolecie lata.
- Latał.
- Prawda, rąbnęli jem ten wóz.
- Nie tylko dlatego. W ogóle ma utrudnienie poruszania się po świecie. Korzystać może tylko z

krótkich spacerów po podwórku.

- Wmamrzony?
- Tak jest.
- Za co?
- Dużo trzeba o tem mówić, ale to już drugą razą. Teraz chcę cię, Mietuchna, prosić o grzeczność.

Jakbyś wiózł w razie czego pasażera z obrazem, a zwłaszcza poniekąd dwoma, zapisuj dla mnie
adres, gdzieś go odstawił.

- W ramach?
- W ramach czy zwinięty w trąbkie, rzecz obojętna.
- A jak będzie jechał z lustrem?
- Z lustrem odpada. I jeżeli cię można prosić jeszcze o większą uprzejmość, to powtórz tę moją

prośbę wszystkim chłopakom. Starajcie się odnosić ludziom te obrazy do mieszkania, żeby zapisać
numer.

- To niemożliwe, przestraszą się, pomyślą, że warszawscy szoferzy powariowali - nie

przyzwyczajone.

- Możecie jem tłumaczyć, że to tydzień grzeczności, że to przejdzie.
- Można spróbować. No... Targowa, gdzie wysiadasz?
- Może być tu. Dorożkarzu, zatrzymajcie te bryczkie.
I uścisnąwszy koledze rękę oraz złożywszy ukłon pasażerowi pan Maniuś wysiadł i szybkim

krokiem skręcił z Targowej w boczną brukowaną kocimi łbami uliczkę, gdzie na rogu mieścił się w
nowym bloku zakład gastronomiczny pod szyldem: WZG Bar „Piramidon", kuchnia egipska.

Kierownikiem „Piramidonu" był właśnie pan Aniołek. Tu musimy pokrótce skreślić dzieje

znakomitego gastronoma po wyzwoleniu. Z początku „Minoga", przedwojenna prywatna restauracja
pana Aniołka, odżyła, chociaż w innym lokalu, jako spółdzielnia pracy pod jego kierownictwem, ale gdy
szyld zmieniono na „Gospodę ludową nr 113" i wprowadzono recepty na bigos, krupniczek i zrazy z
kaszą, kierownik podał się do dymisji.

Zmieniał później posady kilkakrotnie. Był nawet przez czas jakiś dyrektorem Państwowego

Przedsiębiorstwa Widowiskowego „Artos", skąd przeszedł na stanowisko kierownika rzeźni miejskiej w
Brzegu na Śląsku, ale po roku wrócił do resortu kultury i sztuki, objąwszy odpowiednie funkcje w
Państwowym Przedsiębiorstwie Imprez „Estrada". Pracował z dużym zapałem i miał piękne wyniki, ale
gdy pewnego razu pani Aniołkowa przyłapała go za kulisami, jak pomagał ubierać baletnice, musiał
się pożegnać ze sztuką. Proponowano mu potem zajęcie kierownika „Salonu Pana" w Galluxie, ale
przyszły czasy powrotu do pogardzanej przedtem fachowości i pan Aniołek znalazł się znowu za

- 36 -

bufetem zakładu gastronomicznego. Nie była to zwykła restauracja, ale zakład kategorii S,
specjalizujący się w daniach narodowej kuchni egipskiej.

Pan Aniołek bronił się przeciwko nazwie i charakterowi, jaki WZG usiłowały mu narzucić, ale

wreszcie musiał się zgodzić i nawet przez czas jakiś chodził po lokalu w czerwonym fezie.

Nie harmonizowało to jednak tak bardzo z jego rumianą twarzą, ozdobioną staropolskim blond

wąsem, z oczami jak niezapominajki moczone w spirytusie, że wreszcie dyrekcja zwolniła go z tego
obowiązku i pan Aniołek kazał sobie zrobić z fezu parę wygodnych pantofli za bufet.

Pracował w „Piramidonie" bardzo wydajnie i ku ogólnemu zadowoleniu. Sam jednak daleki był od

niego. Gniewało go zwłaszcza, gdy klienci nazywali go faraonem.

- Jakiżeż ja faraon, ja nawet egipskiego zapalenia oczów nigdy nie przechodziłem. Firma jest do

kitu i musiem koniecznie to zmienić.

W ten właśnie sposób żalił się pan Aniołek Maniusiowi, gdy ten zajechał do niego w sprawie

ratunku dla hrabiego i kolegów.

- Muszę koniec końców to przeprowadzić, żeby interes nazywał się po ludzku „Pod Minogą", i już

bym przeprowadził, tylko że moda na zagraniczne interesa gastronomiczne nastała. Powiedzieli mnie
w derekcji: Jest na MDM-ie „Szanghaj" ze schaboszczakiem w bambusowym sosie. Jest na Starówce
„Samson" ze schaboszczakiem z farfelkami, musi być na Pradze knajpa egipska. Lepsze kraje już
zajęte, za późno pan do nasz nastałeś. To co miałem robić? Pracuję, jak się da. Wynalazłem
schaboszczaka po faraońsku z ramzesikami à la krokodyl, bo tam podobnież krokodyle po ulicach
chodzą. I tak się męczem.

Pan Maniuś wysłuchawszy cierpliwie wyżaleń pana Aniołka i przekąsiwszy rzeszowską kiełbasę po

kairsku, obwieścił mu fatalną nowinę.

Pąn Konstanty aż podskoczył na krzesełku. - Co pan mówisz, panie Maniuś, całe towarzystwo w

mamrze i to przez głupi widoczek? Ale najgorzej drefić. Musiem znaleźć jakąś radę.

XI.

Pan Maniuś wrócił do domu struty. Właściwie nic nie załatwił u Aniołka. Pan Konstanty przyrzekł mu

wprawdzie zająć się losem aresztowanych przyjaciół, ale nic konkretnego nie obiecał. Toteż Maniuś
nie mógł sobie znaleźć miejsca. Łaził po pokoju, wziął z półki książkę pt. „Terapia wyrostka
robaczkowego". Przeczytał dwie strony i rzucił dzieło na podłogę. Potem zapalił papierosa, poleżał
chwilę na łóżku, nagle zerwał się i zapukał do kuchni.

Danka jeszcze nie spała, siedząc przy kominie cerowała skarpetki. Przysiadł się z drugiej strony,

pomilczał chwilę, wreszcie rzekł:

- Była pani dzisiaj na poczcie?
- Byłam.
- Nie ma listu?
- Nie ma. Właściwie już nie czekam... Ale niech się pan nie martwi... nie będę panom długo już

zawadzała. Byłam też dzisiaj u pana Konfiteora, powiedział, że...

- Panno Danusiu, jak pragnę zdrowia, jeszcze jedno takie słowo i obrażę się na cement... Komu to

pani zawadza, co to za mowa, pytałem się o list, bo chciałbym, żeby pani się koniec końców
przeprosiła z tatusiem, ale dla mnie może pani tu mieszkać do samej mojej śmierci, niech ja nic
dobrego nie mam.

- Wiem, panie Marianie, wiem, że pan dobry, ale ja muszę nareszcie iść do pracy. Właśnie chciałam

powiedzieć, że pan Konfiteor już wystarał się dla mnie od pierwszego o miejsce w „Wiecznym
Odpoczynku". Mają otworzyć nową filię na Pradze. Ma być pokoik przy kantorze, mogę tam mieszkać.

- Co, pani z temi sosnowemi jesionkami ma mieszkać? Nigdy się na to nie zgodziem. Chyba, że

pani tu źle z nami,

- Wie pan, tak się tu już przyzwyczaiłam mieszkać z Kostkiem, że mi to nie robi żadnej różnicy.
- Kostek co innego, Kostek swój chłopak, cichy, orzeczny, ale te futerały Konfiteora - nerwowe.

Chyba, że pani tu źle z nami.

- Nigdy w świecie... Tylko że dla panów to może krępujące, no i ciasno może.
- Jakie tam ciasno... Najgorsze to to, że dzisiaj jeszcze luźniej się zrobiło.

- 37 -

- Jak to luźniej?
- Szmaja nie będzie nocował... przez parę dni.
- Jak to nie będzie nocował... Wyjechał, gdzie? Bez pożegnania...
- Właściwie to nie wyjechał, tylko że trudno mu przyjść do domu... Słyszała pani o tej Feli?
- O jakiej Feli?... Nie słyszałam - tu zdawało się Maniusiowi, że Danka lekko przybladła.
- No o tej Feli z tulipanami, o tem lanszafcie ze Szczecina.
- Widziałam nawet ten obraz... pan Wacław pokazywał mi, co prawda samą głowę tylko, nie chciał

dalej odwinąć.

- Bo ta cizia była, jak się to mówi, bez krawata, a Szmaja chłopak taki więcej skromny.
- No tak, ale jaki to ma jedno z drugim związek... dlaczego nie może przyjść?
- Bo Fela okazała się rąbnięta.
- Nie rozumiem.
- No przykaraulona.
- Jak to?
- Po prostu dziabnięta.
- Naprawdę nie wiem, o czym pan mówi.
- No przyuważona z muzeum.
- Skradziona... - tu Danka zerwała się z krzesła - to nieprawda, to niemożliwe... pan Wacław nie

mógł tego zrobić...

- Rzecz naturalna, że tego nie zrobił. Szerlok Felę nawalił. Pamięta pani, jak jeździli z Karaluchem

do Szczecina i pasażer jem nawiał... i ten lanszaft w taksówce zostawił?

- A więc był to włamywacz?
- No nareszcie pokapowała się pani... Tak jest. Chłopaki sprzedali widoczek niejakiemu Miętusowi

na bazarze. A jakieśmy się dowiedzieli, że kradziony, chcieliśmy go oddać milicji i zostaliśmy
przedwcześnie nakryte.

- Więc pan Wacław aresztowany?
- Aresztowany to podobnież jeszcze nie jest, tylko chwilowo zatrzymany. Ale jemu to nie robi

większej różnicy, czy tak, czy siak, zamiast firanek ma kratkie w oknie.

- Jak pan może dowcipkować jeszcze, panie Marianie, jak pan może!
- Już sam nie wiem, co mówię. Zły jestem jak wielkie nieszczęście.
- To czego pan siedzi, trzeba biec ratować go...
- Jak to, czego siedzę... pół dnia ganiałem w tej sprawie... u Aniołka byłem, u Karaluchowej... jak

mnie zaczęło siedem Murzyniaków płakać, myślałem, że mnie szlag tam na miejscu trafi. Byłem tyż u
adwokata... jużem sobie mordę wystrzępił od gadania, języka nie czuję, a pani, że ja siedzę...

- Przepraszam, panie Marianie, przepraszam pana bardzo, ale tak mi żal pana Wacka... tak mi go

żal, on taki poczciwy, ale taki trochę bezradny...

- Jaki on tam bezradny, cwaniak z wolskiej zastawy, tylko że Szmaja, że lewą ręką się posługuje...

ale widzę, że mimo tego może się podobać... co narzeczony na to powie, jak się wróci?...

- Niech mi pan o nim nie mówi... nie chce więcej o nim słyszeć... Tak lubię pana Wacka... Zresztą

tak jak i pana, jak i pana Stanisława. Byliście dla mnie jak bracia.

- Tak, tylko że najmłodszy braciszek zawsze najwięcej się spodoba.
- Panie Marianie, niech pan tak nie mówi... Musimy go ratować w tym nieszczęściu... musimy mu

pomóc... A o tym moim narzeczonym więcej nie wspominajmy, chcę go wymazać zupełnie ze swego
życia.

Tu Danka podbiegła do kredensu, otworzyła szufladkę, wydobyła stamtąd swoją torebkę, otworzyła,

wyjęła z niej jakieś listy i ze złością zaczęła drzeć w kawałki i rzucać na podłogę.

Maniuś mimo woli spojrzał na dół, na leżący obok nogi tapczanu fragment fotografii i krzyknął:
- Zaraz... chwileczkie...
Błyskawicznie podniósł papier i wpił się w niego wzrokiem.
- Kto to jest? - zapytał.
- Jak to kto? Karol, mój eks-narzeczony.

- 38 -

Maniuś przewiercał po prostu fotografię wzrokiem i mówił do siebie:
- Te same oczy, ten sam spiczasty kinol... tylko baczki i bródka nieobecne... Tak... tak, niech ja

skonam, niech ja skonam to... Szerlok!

Danka przestała drzeć listy i pobladłymi, drżącymi jeszcze z gniewu wargami spytała:
- Co za Szerlok? Jaki Szerlok? Co to znaczy?
- To znaczy - zaperzył się Maniuś - że ten pani iks-narzeczony to nie tylko kanciarz mieszkaniowy,

któren facetki z prowincji na „ślub" robi, ale fachowy klawisznik na duże roboty z technicznem
przygotowaniem. On muzeum w Szczecinie załatwił, on rudą Felę z tulipanem Szmai i Szuwaksowi w
taksówce zostawił. Przez niego chłopaki i hrabia z LuManem za niewinność teraz cierpią. Skąd pani
takiego ancymonka wytrzasła, jak pragnę szczęścia? To trzeba ze świecą w biały dzień takiego
narzeczonego sobie wyszukać!

Danka spojrzała na Maniusia błagalnie.
- Panie Marianie, niech pan się nie znęca, sama nie wiem, jak to się stało... opętał mnie.
Maniuś zawstydził się wyraźnie swoich słów.
- Panno Danusiu, niech się pani nie gniewa, ale faktycznie nagła krew mnie zalewa na tego

drania... Ale co się faktycznie dziwić, że panią wykołował, kiedy z nasz czterech warszawskich
szoferaków zwyczajnych indyków zrobił. Za ciemniaków żeśmy się u niego zostali, którem, jakby
chciał, Króla Zegmonta na rozbiórkie mógłby sprzedać albo tramwaj na chodzie opędzlować. W taki
sposób mam zaszczyt uroczyście panią przeprosić, uważając się za ciapciaka. Cafam wszystkie
gorzkie słowa co do jednego i nie kłóćmy się. Raz jeszcze...

- No już dobrze, dobrze, ale czy to na pewno on, czy się pan nie myli?
- Nie mylę się, wszędzie bym go poznał... Ta sama mordka... wykapany Szerlok, szkoda mrugać... -

mówił Maniuś wpatrując się w fotografię - zresztą, co się będziem sprzeczać, o, słyszę, Stasiek
przyszedł, zaraz go zawołam.

Istotnie z pokoju dobiegał odgłos czyjegoś krzątania się. Maniuś zawołał głośno:
- Stasiu, czy możem cię tu prosić na chwileczkie?
Piskorczczak zjawił się w drzwiach natychmiast:
- Kitajec, jesteś tu, no to dobrze, co ze Szmają... bo Aniołek mówi, że siedzi.
- Wiadomo, że siedzi, ale to nieważne.
- Jak nieważne? Co ty mówisz?
- Ważne, tylko nie w tej chwili. Rzuć tu okiem - odparł Maniuś podsuwając mu pod nos podartą

fotografię.

- Znasz tego faceta?
Piskorszczak spojrzał.
- Wiadomo, że znam.
Maniuś spojrzał z triumfem na Dankę, ale pytał dalej.
- To wiesz, kto to jest?
- No chyba, że wiem.
- Od razu poznałeś, co?
- Z miejsca.
- Ale powiedz kto?
- Kto ma być - Hitler!
- Ktooo?
- No, Hitler, po wąsikach i ząbku go poznałem.
Z oczu Maniusia tryskały błyskawice oburzenia.
- Ach-że, ty ślepa komendo, jaki Hitler? Przyjrzyj się dobrze.
Piskorszczak speszony nieco wziął fotografię w rękę.
- A co, nie on? Może i nie on... czekaj... czekaj, mam... wiem już. To jest pan Edzio, fryzjer z

Targowej.

- Ach-że, ty lebiego niewidymko, krótkowzroczna ofiaro losu - tu Maniuś wyrwał mu z ręki fotografię.
- Tylko bardzo cię proszę, nie wyrażaj się - obraził się Piskorszczak.

- 39 -

- Już ja bym ci tu inaczej na imię trafił, żeby nie to, że w damskiem towarzystwie się znajdujem.

Przetrzyj sobie oczy. Nie widzisz, że to Szerlok?!

- Szerlok, gdzie! Szerlok miał bródkę i baczki.
- Zapuścił sobie, idyjoto. Ale oczy, oczy te same i kinol ten sam.
- Ja mu się tam w oczy nie patrzyłem.
- Jak ty możesz na taksówce latać, kiedy nic nie widzisz. Rzuć kółko i zapisz się na Służewiec na

wyścigi, słomę taczkamy ze stajni wywozić.

- Panie Marianie, dosyć tego - wtrąciła się Danka - niech pan da panu Stasiowi spokój... Może to

naprawdę i nie on.

- Jak tak, to ja już głupi jestem, co o tem myśleć. Ale pozostaję się przy swojem. Jutro wyrobię

sobie widzenie ze Szmają i Szuwaksem, pokażę jem to i zobaczy pani, czy nie poznają. Na razie
spokój, mówmy o czem innem. Tylko, panno Danusiu, jeszcze jedne zapytanie. Jak on się nazywał,
ten cały Karol?

- Wiśniewski.
- Wiśniewski się nazywał... O... to leżem, nie znajdzie się go. W Polsce na każdej ulicy każdego

miasteczka mieszka co najmniej dwóch Wiśniewskich. Wiśniewski to prawie Kowalski. Całe szczęście,
że nazwisko jest lipne.

- Jak to, fałszywe?
- No rzecz jasna, że fałszywe. Taki zawodowy kanciarz nigdy nie ma papierów na swoje właściwe

nazwisko, wyłącznie lipą się posługuje. Ale to nic i tak go znajdziem. A teraz może panna Danusia
nam powie, gdzie go pani właściwie zapoznała?

- Po co to panu potrzebne?
- Jak to, po co? Musiem go nakryć. Już nie w sprawie mieszkania za 20 kawałków na MDM, ale w

sprawie lanszaftów, za które siedzi dwóch szoferaków, jeden hrabia i jeden lokaj-profesor.

- Maniuś, bij w mordę - odezwał się siedzący dotąd w milczeniu Piskorszczak. - Ja nic nie rozumię,

co ma Karol do lanszaftów i dlaczego Hitler ma się nazywać Wiśniewski. Powiedz nareszcie, co jest
ze Szmają?

- Przecież od godziny o niczem innem nie mówiemy, tylko o tem. Fotografia jest Karola, ale pasuje

po mojemu do Szerloka, czyli Karol to Szerlok, a Szerlok to bandzior, któren z muzeum rudą Felę
nawalił i podrzucił ją twojemu braciszkowi w samochodzie. I teraz milicja ma żal do Szmai, że to z
Szuwaksem do Szczecina pojechał i tam widoczki nawalił. Jednem słowem, chcąc Szmaję z mamra
oswobodzić, musiem Karola znaleźć, bo któś musi w tej sprawie siedzieć. Takie jest rzymskie prawo.
Kapewu?

- No, mniej więcej, chociaż jeszcze nie detalicznie.
- To się nie odzywaj, tylko słuchaj, a może ci się koniec końców w globusie rozjaśni. Więc, panno

Danusiu, gdzie go pani zapoznała?

- U nas w miasteczku.
- A jakie to miasteczko?
- Orlikowo, to pod Wrocławiem. Ojciec mój prowadzi tam zakład fotograficzny. Właściwie to jest

pracownia portretów z fotografii. Agenci jeżdżą w teren i przywożą zamówienia. Karol... to jest... ten
Wiśniewski był takim agentem... Przyjeżdżał do nas często... przywoził dużo zamówień, ale tatuś go
nie lubił...

- Córeczka owszem!
- Tak, ja go polubiłam, był taki jakiś inny... niż ci wszyscy agenci, marzyciel... Ciągle mówił, że

przeniesie się do Warszawy, że się ożeni i otworzy zakład na siebie...

- I dała się pani zbajerować.
- Panie Marianie, czy pan wie, jak nudno jest w Orlikowie w październiku...
- W listopadzie musi być jeszcze gorzej... Teraz wszystko rozumiem. Więc on, znaczy się, przywoził

te fotografie, tatuś machał z nich portreta, a on potem odwoził do klientów. A czy pani, panno Danusiu,
nie pamięta tak z paru adresów tej klienteli.

- Nie, skąd! Zresztą te adresy nas bardzo nie obchodziły. Agenci towar zabierali.
- Ale w interesie się to gdzieś tam zapisywało?
- No owszem, ja nawet prowadziłam taki kwitariusz.

- 40 -

- Ale nie zabrała go pani ze sobą wtenczas?...
Danka spuściła głowę zawstydzona.
- Przepraszam - podjął znowu Maniuś - faktycznie, po co był pani taki kwitariusz w Warszawie. A

teraz by się przydał. Jak pani myśli, panno Danusiu, gdzie on teraz może być?

- Karol?
- Nie, kwitariusz.
- Jest oczywiście u tatusia.
Maniuś zerwał się z krzesełka, klepnął Piskorszczaka w plecy i zawołał:
- Stasiek, idziem spać. Jutro wstajem rano i odjazd do Orlikowa.
- Po co? - zapytali jednocześnie Danka i Piskor-szczak.
- Do tatusia po kwitariusz.
- Po cholerę ci ten kwitariusz? - zapytał Stasiek Kitajca, zdejmując buty, gdy już znaleźli się w

pokoju.

- Zobaczysz, frajerze.

XII.

Orlikowo, małe dolnośląskie miasteczko nie opodal Wrocławia, z aleją lipową, z wypalonym

podczas działań wojennych kwadratem dawnego rynku drzemało cicho w jesienne słoneczne
popołudnie.

Mało kto chodził po sennych ulicach starego piastowskiego książęcego grodziszcza, a nie jeździł

nikt zupełnie. Mimo to na każdej prawie uliczce widniały niebieskie okrągłe tablice z ostrzegawczym
napisem „Ruch jednokierunkowy". Chodziło prawdopodobnie o to, żeby się krowa z krową nie
zderzyła, bo samochód był tu chyba niezwykłą rzadkością.

Tak właśnie sformułował swój krytyczny pogląd na to zarządzenie ojców miasta Orlikowa Maniuś

Kitajec kołując swoją warszawą w poszukiwaniu ulicy „Księcia Bolka XVII".

Siedzący obok niego starszy Piskorszczak ziewnął przeciągle, skrzywił się i powiedział:
- Tak detalicznie żebym miał powiedzieć, to właściwie nie wiem, po jaką nagłą śmierć żeśmy tu

przyjechali. Jak się nawet uda rąbnąć staremu Danki kwitariusz, to co będziem z tego mieli?

- Ile razy mam ci, żłobie nie heblowany, tłumaczyć, ze w ten właśnie deseń możem nakryć

Szerloka. Po mojemu jest on zawodewem narzeczonem, to znaczy, że co i raz się z jakąś ciziulą
zaręcza, w taki czy inny sposób posag inkasuje i wiater. W tem właśnie celu za tego agienta od
portretów się zgodził, frajerska łapo. Po całej Polsce rozjeżdża, po mieszkaniach chodzi i patrzy, gdzie
jaka dziewczyna do sakramentu małżeńskiego tęskni. Taką w bajer na dozgonne miłość bierze, w trzy
tygodnie moniaki do kieszeni i jazda dalej. Teraz na pewno się schował u jakiejś kolejnej narzeczonej.
Toteż o wiele dostaniem adresy klientów starego Danki i wybierzem się do nich, dojdziem po nitce do
kłębka i Lolka gdzieś na zaręczynach nakryjem.

- Jakiego Lolka?
- Nie wiesz - Karol - Karolek - Lolek, imię spieszczone.
- Ach, ja bym jego popieścił.
- Dlatego też właśnie musiem dostać ten kwitariusz.
- No dobrze, a czy nie lepiej by było, zaczem nam samem szukać, cały ten twój plan odstąpić po

cenie kosztu milicji?

- I Danusię chcesz przy tem zakapować?
- W jaki sposób?
- A w taki, orczyku jeden, że milicja zacznie całą rzecz rozbierać, sprawki przeprowadzać i nakryje u

nasz Dankie jak amen w pacierzu.

- No faktycznie.
- A po drugie jak rozlepią list gończy z fotografią, że taki a taki Wiśniewski z paragrafem numer taki

a taki jest poszukiwany i prosiemy zgłaszać informacje o takowem do komendy wojewódzkiej, to on

- 41 -

tak się schowa, że go ludzkie oko nie zobaczy albo nawet za granicę nawieje. A Szmaja nam w tem
czasie wykituje w więzieniu. Do tego chcesz doprowadzić?

- Skarz mnie Bóg, nie, posuwamy do starego.
- Czekaj, to już gdzieś niedaleko. Patrz, jest „Bolek siedemnastka" - Maniuś wskazał

Piskorszczakowi tabliczkę na rogu ulicy.

- Wózek tu zostawiemy, a same przejdziem się piechotą, żeby się nie połapał, że to taksówka i że

jesteśmy z Warszawy. Pamiętaj, co ci powiedziałem: ja jestem hrabia Pestka, a ty jesteś mój lokaj
Ambroży. W ogóle mało się udzielaj, mów tylko: „Tak jest, szanowny panie hrabio" albo „Padam do
nóg panu hrabiemu szanownemu".

- Nie mogie, nie idę.
- Dlaczego?
- Zacznę się śmiać...
Maniuś spojrzał groźnie na przyjaciela.
- Możesz zacząć, owszem, ale cię uprzedzam, że skończysz się śmiać w szpitalu miejskim nr 1 na

tamtej ulicy, cośmy przed chwilą przejeżdżali.

Wysiedli z samochodu, który Maniuś starannie zamknął, i z dumną miną, jak na arystokratę

przystało, ruszył w drogę do zakładu fotograficznego. Miał na sobie przyciasny trochę smoking
wypożyczony od członka orkiestry „Oazy", do tego bryczesy pepita oraz długie buty. Rękawiczki
pekari i kapelusz myśliwski z piórkiem uzupełniał ten strój.

Dwa kroki za nim postępował Piskorszczak w długim surducie pana Konfiteora, dźwigając z

nabożeństwem parasol hrabiego.

Szli długą ulicą mijając kino, dom kultury, restaurację „Pod Gryfem" z kartką na drzwiach „od 1-3

zamknięte - przerwa obiadowa". Potem był „Komis", „Delikatesy" z trzema puszkami soku
cytrynowego i śpiącym kotem na wystawie i wreszcie mały sklepik pod szyldem: Foto Rubens, portrety
z fotografii, zdjęcia ślubne i pogrzebowe. Do dowodów na poczekaniu. Maniuś z Piskorszczakiem
zatrzymali się przy wystawie, gdzie stało kilka portretów karbowanych pań i panów, przeważnie w
strojach weselnych, z chorobliwymi rumieńcami. Stasiek spojrzał raz jeszcze na szyld i powiedział:

- Patrz, to ona się nazywa z domu Rubens, a mówiła, że Raczek.
- To tatuś zalał kolejkie na szyldzie. Rubens to był, uważasz, staroświecki fotograf i pod te firmę

stary Danki się podmazuje! Ona prawdę powiedziała, nazywa się Raczkówna. A w ogóle niech
Ambroży się przymknie, bo wchodziem do interesu.

Weszli do obszernego, dość ciemnego sklepu, gdzie na sztalugach stały jeszcze liczniejsze portrety

niż na wystawie. Wisiały też na ścianie obok mnóstwa fotografii formatu pocztówkowego i
gabinetowego. W głębi, nakryty czerwonym pokrowcem, stał staroświecki, politurowany na mahoń
drewniany aparat do zdjęć w atelier. Uzupełniały umeblowanie bambusowy stolik z pluszowymi
bąbelkami, nieduża lada pokryta szkłem, za którym też tkwiły fotografie.

Maniuś rozejrzał się bacznie dokoła, ale zdawało mu się, że nikogo nie ma. Chrząknął więc głośno i

zawołał:

- Pardon, czyż wszak jest tu ktoś, czy atoli nie?
- Proszę, jestem - zza aparatu wyszedł szczupły starszy facet w okularach. Długie szpakowate

włosy oraz czarny krawat zawiązany w szeroki fontaź nadawały mu wygląd staroświeckiego artysty,
zabłąkanego w nasze stulecie z XIX wieku.

- Bonżur, haudu judu, zdrastwujtie - powiedział Maniuś wyciągając doń rękę. - Nazywam się

Waldemaras Pestka, z fachu jestem hrabia, rzecz jasna w obecnem czasie rozparcelowany, i tu
niedaleko w jednem pegeerze zatrudniam się za prezesa. Ambroży, krzesło dla pana hrabiego,
Ambroży nie widzi, że pan hrabia stoi?

Tu Maniuś spojrzał wyniośle na Piskorszczaka, który ze słowami:
- Padam do nóg szanownemu panu hrabiemu - podsunął mu zdezelowany fotel pokryty czerwonym

pluszem.

Kitajec usiadł, rozpiął z przyjemnością za ciasny smoking, wydobył wielki, zatłuszczony portfel, a z

niego fotografię przedstawiającą niemowlę baraszkujące na niedźwiedziej skórze. Podał fotografowi i
mówił dalej:

- Małoletni dzieciak, którego masz pan zaszczyt widzieć na tem dywaniku, to moja nieboszczka

córka, hrabina Kalafonia. Mam życzenie zrobić sobie z tego portret naturalnej wielkości w złotej ramie i
z haczykiem do powieszenia na ścianie. O koszta mnie się nie rozchodzi, bo cóż znaczy brzęcząca

- 42 -

mamona przeciwko pamiątce po jedynem dziecku dla ojca w starszem wieku. W każdem bądź razie w
kant uderzyć się nie dam i przy karkulacji musisz pan to wziąć pod uwagie.

Fotograf, który z pewnym zdziwieniem słuchał monologu Maniusia, na dźwięk słowa córka drgnął

wyraźnie, a potem obejrzawszy dokładnie zdjęcie zwrócił je i rzekł:

- Niestety, z tego powiększenia zrobić się nie da, fotografia jest bardzo wytarta, niewyraźna.
- Mało z tem, zrobić pan musisz. Wyraźna, niewyraźna, pamiątka będzie.
- Ja się tego nie podejmuję, mój zakład jest prowadzony na poziomie i fuchy wypuścić nie mogę. To

się do niczego nie nadaje.

- Z tego widać, że jesteś pan człowiekiem bezdzietnem - podjął znowu Maniuś - i dlatego nie

zdajesz pan sobie sprawozdania, czem dla rodzonego ojca może być córka utracona na wieki wieków,
ament.

Na twarzy fotografa odmalował się jakby ból.
- Ja nie wiem - powiedział cicho, dramatycznym głosem - ja nie wiem, ha! ha! ha! - i zaśmiał się

gorzko.

- Czyżbyś pan również także samo posiadał potomstwo płci żeńskiej w grobie rodzinnem? - pytał ze

współczuciem hrabia Pestka, czyli Maniuś Kitajec, kopnąwszy nieznacznie w kostkę Piskorszczaka,
gdyż wydawało mu się, że ten dusi się ze śmiechu.

Twarz fotografa przybrała wyraz niezwykłej zaciętości.
- W grobie? O nie!... Moja córka żyje... chociaż ma pan rację, dla mnie umarła... Nie chcę o niej nic

wiedzieć, nic!

- Przepraszam, że się wtajemniczę, ale my dziecinni ojcowie musiem się nawzajem wspomagać w

ciężkich chwilach życia. Czyżby pańska córeczka splamiła rodowe nazwisko Foto Rubens i puściła
się, powiedzmy, ze strażakiem z miejscowej ochotniczej straży pożarnej albo z gajowem okolicznych
lasów państwowych?

- Gorzej, z łapserdakiem, z włóczykijem, oszustem bez czci i wiary uciekła i mnie, mnie, swego

ojca, doszczętnie okradła.

- No, doszczętnie jak doszczętnie, znowuż nie przesadzajmy. Sklep jest, urządzenie nieliche,

towarek także samo Widzę, no i między namy tatusiamy mówiąc, jakiś tam przyzwoity zaskórniaczek
na czarną godzinę się został - tu Maniuś trzepnął poufale fotografa palcami prawej ręki w sztuczkową
kamizelkę.

Ten nie zauważył nawet tego gestu, pochłonięty przez nową falę wzburzenia.
- I za co mnie to spotkało? Czyż nie byłem dla niej wzorowym ojcem, czyż nie dałem jej

podstawowego wykształcenia, czyżbym jej nie wyposażył, gdyby wychodziła za mąż za jakiegoś
godziwego obywatela Polski Ludowej. Muszę panu powiedzieć, że sam kierownik „Komisu" o nią się
starał. A czy pan wie, co jest dzisiaj „Komis"? A ona tak się zhańbiła, nie ma już powrotu, przeklęta na
wieki!

- Zaraz, tatusiu, tylko spokojnie, bez nerw. A czy pan myślisz, że moja Kalafonia mniejszą grandę

mnie zrobiła? Nie tylko wszystkie hrabiowslcie pamiątki z dawnych czasów z, domu wyniesła, jak
korony, berła, stare pałasze, portreta przodków, swoje ciuchy, trzy osobiste moje fraki, ale trójfazowy
telewizor marki „Belweder" i nową skodę po trzech tysiącach kilometrów z kompletem zapasowych
kapci zabrała. I z kiem uciekła, z muzykantem z „Oazy", parasolem, któren nawet II kategorii prawa
jazdy nie posiadał i zaraz za Warszawę te skodę w drebiezgi o drzewo rozbił. Na mokrem asfaldzie
łachudra skręcał przy osiemdziesiątce na zegarze. Takie bywają narzeczeni. Jak już samochodu nie
było i pałasze w „Desie" opędzlowali, do wiatru ją wystawił, a sam do Koszalina prysnął. Pisała do
mnie dwa listy, a ja się nic nie odzywałem jako potomek, czułem się obrażonem. Za nieboszczkie u
mnie jest - powtarzałem dzień i noc. Aż pierwszego grudnia o godzinie dwunastej w południe do Wisły
z mostu Poniatowskiego skoczyła i fajrant, szlus, alleluja. Nawet ciała nie znaleziono.

Tu stary hrabia wyjął chusteczkę ocierając cisnące mu się do oczu łzy, przy czym nowym

kopniakiem zmuszony był przywołać do porządku wiernego sługę Ambrożego, bo ten dostał czkawki z
długo tłumionego śmiechu.

Ale fotografa ta pełna bolesnych akcentów opowieść wcale nie zdawała się wzruszać.
Mimo to stary arystokrata ciągnął dalej:
- Dopiero po tem wypadku sprzytomniałem. Dopiero zobaczyłem, co to znaczy stracić dziecko

jedyne. Na razie wpadłem w alkoholizm, ale znudziło mi się to, bo ile pan możesz wypić przy tych
obecnych zakąskach, literka i co dalej? Od tej pory miejsca sobie znaleźć nie mogie, chodzę jak

- 43 -

błędna owca po świecie i koniec końców na jakiem skrzyżowaniu wpadnę pod samochód. Żeby nie
wierny lokaj mój, Ambroży, któren już nieraz wyciągał mnie spod różnych wózków, dawno kwiatki by
na mnie rośli. Nawet leguralnej fotografii swojego dziecka nie posiadam, oprócz tej dziecinnej na
baranku. Nie odmawiaj pan ostatniej prośbie starszego hrabiego z Kozichdupek pod Krakowem.

Fotograf całkowicie już opanowany oświadczył chłodno, że ostatecznie po namyśle zdecydował się

zrobić to powiększenie, ale nie ręczy absolutnie za podobieństwo hrabianki Kalafonii.

- Trudno się mówi, niech nie będzie za mocno podobna, i tak mam ciemne mieszkanie, to się nie

będę zanadto przyglądał.

Omówiono cenę. Stary fotograf wydobył gruby kwitariusz i począł wpisywać zamówienie.
- Czy adres także samo potrzebny? - zapytał Maniuś wykładając 50 złotych zaliczki.
- No naturalnie - odparł fotograf.
- I od wszystkich pan bierze adresy? Bo słyszałem, że z całej Polski agenciaki obstalunki dla pana

przysyłają.

- Tak, mam klientów w różnych województwach.
- I do tego kwitariusza pan wszystko zapisuje? - pytał dalej Maniuś, patrząc znacząco na

Piskorszczaka.

Gdy kwit został już wypisany i kwitariusz znalazł się w szufladzie, Kitajec odciągnął fotografa od

biurka w stronę umieszczonych na wystawie portretów, wybierając długo format i technikę, w jakiej
miał być wykonany portret małej hrabianki z fotografii, pożyczonej poprzedniego dnia od pani
Aniołkowej, a przedstawiającej Sabcię w wieku niemowlęcym.

Gdy lokaj Ambroży dyskretnie odkaszlnął na znak, że jest już gotów, hrabia Pestka uścisnął rękę

właściciela firmy Foto Rubens i rzekł:

- W taki sposób za dwa tygodnie przyjadę po odbiór. Adie, orewuar, mersi. Ale jako żałobny ojciec

raz jeszcze pana szanownego ostrzegam, odpisz pan do dziecka póki czas, żeby czasem nie zmieniło
adresu na ulicę Świętego Wincentego.

- A co tam jest?
- Cmentarz Bródzieński.
- Nigdy, nigdy, jej nie przebaczę - wrzasnął ponury fotograf ze złym błyskiem w oczach.
- No do widzenia i... pies z panem tańcował, poradziem sobie inaczej.
Oczywiście drugą część zdania wypowiedział Maniuś do Piskorszczaka, gdy znaleźli się już na

ulicy. Po czym zapytał krótko:

- Masz?
- Jasne.
- No to chodu, zaczem się połapie.
- Mamy czas, jakeśmy wychodzili, zabrał się do roboty przy aparacie.
Mimo to przyspieszyli kroku, ale gdy wsiadali do wozu w uliczce „Bolka XVII", rozległ się jakiś krzyk.

Za chwilę słychać już było wyraźnie:

- Trzymaj, trzymaj złodziei!
Maniuś zapalił błyskawicznie, nacisnął gaz i warszawa jak wicher ruszyła przez pusty rynek.
Cudem wydostali się na szosę. Nikt ich nie gonił. Mimo to Maniuś wyciskał setkę. Gdy oddalili się

znacznie od Orlikowa, powiedział:

- W każdem bądź razie to nieprzyjemnie, że nazwał nasz złodziejami za głupi kwitariusz.
Piskorski nic na to nie odpowiedział, siedział nad otwartą książką zamówień firmy Foto Rubens i

mamrotał:

- O rany gorzkie, o rany gorzkie... co teraz będzie!
- Co się stało?
- Patrz... forsa.
Między kartkami kwitariusza czerwieniło się kilka stuzłotowych banknotów.
- Krewa, co tu robić?
- Ganiamy nazad!
- Wariat, nie uwierzą, zaczem się zdążem wytłomaczyć, już będziem mieszkać w mamrze.
- A jak nas nakryją na szosie?! Tam już telefon na pewno poszedł na wszystkie strony.

- 44 -

- O sześćset złotych takiego rabanu narobią?
- Tu nie Warszawa - sześć stówek duży pieniądz!
- Posuwamy na najbliższą pocztę, trzeba odesłać forsę telegraficznie.
- Może zdążemy!
- Gazu! Gazu!

XIII.

Szara warszawa pędziła na skrzydłach wiatru, pojękując tylko cicho z emocji, a może ze strachu,

jaki odczuwali jej pasażerowie przed ewentualnym pościgiem. Powinien dawno już się rozpocząć,
jeżeli alarm podniesiony przez fotografa poruszył głęboko władze, czuwające nad porządkiem
publicznym w mieście Orlikowie.

Ale odskoczyli już chyba z 50 kilometrów, znaki drogowe zapowiadały zbliżanie się Bolkowa, za

którym leżała Świdnica, gdzie zamierzali zanocować, i nikt ich jakoś nie gonił. Nagle Piskorszczak
zastrzygł prawym uchem jak zając i krzyknął:

- Lecą!
- Kto?
-. Lotna. Słyszę harleya i jego gang.
- Widać ich? - zapyta! Maniuś naciskając mocniej gaz.
- Na razie nie. Muszą być za zakrętem. Zjeżdżaj do lasu, może się nie pokapują.
Maniuś prawie na miejscu zrobił pół obrotu kierownicą, aż opony zaśpiewały, i wjechał w leśny dukt.

Ukryli samochód w gąszczu młodej olszyny i poprzez gałęzie patrzyli na szosę. Stukot motoru harleya
słychać już było teraz zupełnie wyraźnie. Wkrótce zza zakrętu wypadł motocykl. Stasiek, który cały
czas trzymał Maniusia kurczowo za łokieć, rozluźnił nagle pałce i zawołał uradowany:

- Ciało!
- Co za ciało?
- Ciało wiezie facet na ksiuty. Wycieczka w celu matrymonialnem.
Istotnie, przemknął motocykl, wiozący na, tylnym siodełku pasażerkę w białej powiewnej sukience w

czerwone grochy.

- No, na razie po strachu. Zapylamy dalej.
Wjechali na szosę. Wkrótce minęli osadę o symbolicznej w tym wypadku nazwie Lipa. Gdy

przejeżdżali przez następną, która nazywała się Pogwizdowo, Piskorszczak wyraźnie się ucieszył:

- No, chwilowo możem sobie na fotografa pogwizdać.
- Nie gwiżdż koło domu, bo nagwiżdżesz i... tak dalej - odpowiedział na to Maniuś.
- Zaczem nie zdamy na poczcie forsy i kwitariusza, w każdej chwili możem fatalnie leżyć.
Na setce prawie wjechali do Bolkowa i porwawszy z ulicy jakiegoś chłopaka w charakterze języka,

wkrótce stanęli przed urzędem pocztowym. Była już prawie ostatnia chwila. Urzędowanie się kończyło.
Maniuś szybko wypisał przekaz telegraficzny na 600 zł, dla „Foto Rubens" w Orlikowie i stanął w
ogonku przed okienkiem. Piskorszczak tymczasem nerwowo przerzucał kwitariusz, wypisując zeń
adresy klientów, zamawiających i portrety za pośrednictwem agenta nazwiskiem Wiśniewski. Był w
połowie roboty, gdy nagle zaszła rzecz przerażająca. .Maniuś miał przed sobą tylko jednego
interesanta, wpłacającego 1832 zł samymi dwójkami, jako utarg dzienny miejscowego sklepu teksty
mego Samopomocy Chłopskiej, kiedy urzędnik zatrzasnął gwałtownie okienko. Jednocześnie za
drewnianym przepierzeniem, oddzielającym funkcjonariuszy od publiczności, rozpoczął się dziwny
ruch, przesuwanie stołów, przewracanie krzeseł, padały jakieś okrzyki. Wreszcie w oszklonych
mrożonymi szybkami drzwiach, wiodących za to przepierzenie, ukazał się starszy pan z zielonym
tekturowym daszkiem nad okularami i w satynowych czarnych zarękawkach, naciągniętych na rękawy
granatowej, dość sfatygowanej marynarki. Obrzucił salę badawczym spojrzeniem i rozstawiwszy
szeroko nogi, począł podnieconym tonem wydawać pospieszne rozkazy:

- Panie Ciukajłło, zamknąć drzwi, nikogo nie wypuszczać ani nie wpuszczać. Panna Dziunia pod

jedno okno, pan Piszczkiewicz pod drugie. Sałata przy telefonie. Jazda! Zaczynamy kocioł!

- 45 -

Zgodnie z tymi rozkazami do drzwi podbiegł kłusem siwowąsy staruszek w mundurze pocztowca,

przekręcił klucz w zamku i stanowczym ruchem położył rękę na klamce. Jednocześnie bojowe pozycje
pod oknami zajęli blondynka w zielonym swetrze i młody człowiek w zetempowskiej koszuli.
Interesanci skupieni pod okienkiem patrzyli na to wszystko ze zdziwieniem i zainteresowaniem, ale
Maniuś i Piskorszczak spoglądali na siebie przerażeni. Stasiek szepnął zbielałymi usty:

- Klops... musieli już dostać telefon.
- Leżem, co tu robić... Rzuć kwitariusz do kosza.
- Nic nie pomoże... znajdą.
- Czekaj, może ten wypisany przekaz nasz wyratuje - podjął decyzję Maniuś.
Podszedł do siwego pocztowca i powiedział z irytacją:
- Panie szanowny, co to za porządki, pieniądze chciałem nadać do Orlikowa, wszystko mam

gotowe, a tu okienko zamknięte, jakiem prawem, za dziesięć szósta dopiero? Co się tu dzieje?

- Nie widzisz pan - kura!
- Jak to kura! Co za kura?
- Kura naczelnikowi uciekła z mieszkania z jajkiem, to i łapiemy - odrzucił stary pocztowiec

śpiewnym wileńskim akcentem. - Nie złapiesz, jajko na ulicy zniesie i naczelnik stratny będzie. A tak
kurę złapawszy, okienko się otworzy, wszystkich załatwi i nikomu szkody nie będzie. Jasne?

Maniuś odetchnął głęboko i wziął wraz z Piskorszczakiem na ochotnika udział w obławie na

dorodną kokoszkę, która przefrunąwszy w tym momencie przepierzenie szybowała jakiś czas w
powietrzu, aż usiadła wreszcie naczelnikowi na głowie, po czym sfrunęła na podłogę i gdacząc
rozpoczęła spacer dookoła wysokiego pulpitu. Uczestnicy obławy, w której wzięli teraz udział wszyscy
obecni na poczcie, wołając chórem „siedzieć, siedzieć", usiłowali zapędzić kurę z powrotem za
przepierzenie. Po długich zabiegach, po zastosowaniu wielu chwytów strategicznych kwoka znalazła
się wreszcie w sąsiadującym z biurem mieszkaniu naczelnika i wznowiono tok urzędowania. Maniuś
pierwszy stanął przy okienku telegrafu i błyskawicznie nadał pieniądze, które po prostu parzyły mu
ręce. W tymże czasie Stasiek Piskorski uporał się z listem poleconym, zawierającym kwitariusz oraz
krótkie usprawiedliwienie przykrej pomyłki,- polegającej na zabraniu go z lady wraz z rękawiczkami
„hrabiego Pestki". Dwaj przyjaciele odetchnęli głęboko, pozbywszy się tych dowodów rzeczowych, i
zaczęli nawet podżartowywać sobie nieco z naczelnika poczty i jego hodowlanych zamiłowań.

- Dobrze, że pan szanowny byka w stołowem pokoju nie trzyma, bo mógłby wykończyć całe pocztę

razem z interesantami.

Naczelnik spiorunował ich wzrokiem i zatrzasnął okienko, oznajmiając w ten sposób koniec

urzędowania. To im przypomniało, że dzień ucieka, a do Świdnicy mają dobrych kilkadziesiąt
kilometrów. Ruszyli więc naprzód szybko, ale bez dotychczasowego nerwowego pośpiechu. Maniuś
prowadził jedną ręką wóz, pogwizdywał sobie nawet „wiokonika".

- Jak zajedziem do tej całej Świdnicy, a pora nie będzie jeszcze specjalnie spóźniona, możem

poszukać jeszcze z jednego albo ze dwóch klientów tatusia Rubensa - podjął po chwili Piskorszczak.

- A masz tu jakiego?
- Wiadomo, że mam. Jest ich tu parę sztuk do wyboru, do koloru - odrzekł Stasiek, przeglądając

notatki. - O, masz, tu na przykład Koziołek Eugeniusz, Świdnica, ulica Drzymały 160 albo ten... Pawlak
Tadeusz, Marksa 18, albo...

- Zaczniem od Koziołka, kolejno trzeba ich przebadać.
- Tak jest. Ale wiesz, że do tej pory ręce mnie troszkie drygają, jak sobie przypomnę te pocztę. Jak

te urzędnicy doskoczyli do okien - pomyślałem sobie - kapota, sześć miesięcy bez zawieszenia mamy
w kieszeni. Patrzeć, a tu wchodzi kura.

- Trzeba mieć niedużego szmergla, żeby w mieście kury w mieszkaniu chować.
- Co ty chcesz, jak u nasz na Muranowie świnie ludzie w wannach hodują, a ty sam, Maniek, nie

trzymałeś jeszcze niedawno gołębi?

- Gołąb drób rozrywkowy, sportowego zadowolnienia dostarcza.
- Patrz, Maniuś, już Świdnica, niech ja nic dobrego nie mam.
Istotnie, warszawa wpadła już między słabo oświetlone ulice miasta. Z dość dużą trudnością udało

się przyjaciołom odszukać ulicę Drzymały i dom, w którym mieszkał obywatel Eugeniusz Koziołek. Na
pukanie do jego parterowego mieszkania odpowiedział młody kobiecy głos.

- Zaraz... zaraz... pali się?

- 46 -

Maniuś trącił Piskorszczaka łokciem:
- Dobra nasza. Jest jakaś cizia. Tyż na pewno „zrobiona na narzeczoną".
W uchylonych drzwiach ukazała się głowa niebrzydkiej szatynki.
- Panowie do kogo?
- Właśnie do pani szanownej, w sprawie osobistej - odpowiedział Maniuś.
- A detalicznie rozchodzi się nam o obywatela Wiśniewskiego - wyjaśnił Piskorszczak.
- Co za Wiśniewskiego? Nie znamy żadnego Wiśniewskiego.
- Niech pani szanowna wpuści nasz do mieszkania, to wyłuszczem co i jak - odrzekł nieco stropiony

Kitajec.

Dziewczyna wahała się chwilę, ale kiedy Maniuś dodał: - A portrecika u Rubensa tyż się nie

zamawiało? - ustąpiła z drzwi.

Weszli do obszernego przedpokoju, w którym stała beczka, sądząc po zapachu, z kwaszoną

kapustą oraz wisiała na ścianie duża cynkowa balia. Reszta przedmiotów ginęła w półmroku,
rozjaśnionym tylko światłem, padającym przez uchylone drzwi z dalszych części mieszkania.

Szatynka, obrzuciwszy przybyłych niechętnym spojrzeniem, zawołała nie odwracając nawet głowy:
- Tato, tu jakieś panowie od tego portretu.
W odpowiedzi na to rozległ się z głębi mieszkania jakby ryk znienacka ugodzonego niedźwiedzia.

Prawie jednocześnie drzwi z trzaskiem się rozwarły i ukazał się w nich ogromny mężczyzna w grubym
narciarskim swetrze oraz ciepłych kalesonach. W ręku trzymał dubeltówkę i biorąc kolejno na muszkę
to Kitajca, to Piskorszczaka, wrzeszczał:

- Zabiję... zabiję... łobuzów!

XIV.

Kitajec i Piskorszczak na widok wymierzonej przeciwko sobie broni z początku stracili rezon i

zaczęli się cofać ku wyjściu. Ale Maniuś opanował się pierwszy i zapytał wzburzonego Właściciela
mieszkania rzeczowo:

- Panie szanowny, co jest z panem? Na kaczki w gaciach się pan wybierasz, a do niewinnych ludzi

śrutem chcesz pan strzelać? O co się rozchodzi!

- Możeś pan wariat, to powiedz pan otwarcie, będziem wiedzieli, czego się trzymać - poparł go

Stasiek.

- Ja wam pokażę! Ja was nauczę! - pienił się facet z dubeltówką.
- Nic pan nie pokazuj, nie jesteśmy ciekawe... i tak zresztą widać. Włóż pan lepiej spodnie, bo w

tych desusach całe powagie pan tracisz. Przychodziem człowieka od nieszczęścia ratować, a on do
nasz z rurą wyskakuje.

- Od jakiego nieszczęścia? Co wy tu za gadkie zasuwacie? - szalał jeszcze nieco obywatel

Eugeniusz Koziołek, ale flintę opuścił na dół. - Podobnież portreciarze jesteście?

- Nie jesteśmy portreciarze, ale pokątnie i o portrecie chcieliśmy pomówić.
- Widziem jednak po tej dubeltówce, że pretensje do jakiegoś portreciarza pan wnosisz.
- Pretensje? Ja bym go żywcem ze skóry obdarł, łachudrę!
- Czyżby córeczki panu nadużył? - zapytał Maniuś poufnie ściszając głos.
- Jak to córeczki? Mnie osobiście załatwił i moją żonę.
- Pana szanownego i małżonkie, to chyba niemożliwie - tu Maniuś z najwyższym zdumieniem

spojrzał na Piskorszczaka, który też wzruszył ramionami.

- Od pół roku po nerwowem systemie temi portretami nas łomocze.
- Ale w jaki sposób?
- W zwyczajny sposób. Jako spalone warszawiacy od 45 roku tu, w Świdnicy, na emigracji

zamieszkujem. Żona zawsze rozpaczała, że ślubny portret razem z Warszawą nam się spalił. Totyż
jak tu jednego dnia przyjechał portreciarz zbierać obstalunki na te arcydzieła sztuki - daliśmy się
namówić.

- Wiśniewski!

- 47 -

- Co Wiśniewski?
- No Wiśniewski się nazywał ten agent?
- Może on i Wiśniewski, cholera jego wi. Jednem słowem zbajerował nas, że z każdego jednego

starszego faceta nawet mocno rąbniętego tak zwanem zębem czasu w dwa tygodnie pana młodego, a
z jego małżonki, troszkie nawet przez mole nadgryzionej, oblubienice prosto od ślubu podejmuje się
wykonać. Rzecz jasna na kolorowanem portrecie.

„Tylko że ja - mówię - nie posiadam czarnego świątecznego garnituru do ślubnej fotografii". Na to

agient powiedział, żeby się nie martwić, bo on całe ślubną galanterię dla młodej pary z frakiem,
welonem i lakierkami już z góry na tych portretach ma odrobioną, od nasz weźmie tylko główki.

No to daliśmy mu swoje paszportowe zdjęcia i pojechał. Za dwa tygodnie miało być gotowe.

Faktycznie, nie mogie powiedzieć, przyjechał punktualnie, co do minuty. I portret przywieźć przywiózł.
Żona nawet ładnie wyszła w tem welonie, jak panienka się przedstawiała. Tylko że mnie tam nie było.
Obok mojej żony we fraku i celindrze figurował kierownik spółdzielni szewsko-kamaszniczej
„Dobrobut", niejaki Ajzensztok, któren zresztą dawno już ze Świdnicy do Izraela wyjechał.

Troszkie było mnie nieprzyjemnie, ale cóż, pomyłka ludzka rzecz, przeprosił mnie portrecista, zabrał

lanszaft i pojechał. Z miesiąc ani dychu, ani słychu. Aż nareszcie przychodzi listonosz i przynosi
paczkę. To był ten portret.

- No i tą razą żeś pan już chyba figurował?
- Owszem, jeszcze nawet ondulacje gratisowo mnie dorobili i kolorki na policzkach. Ale zamiast

żony przytulała do mnie główkie nasza sąsiadka Mordzielakowa. Myślałem, że mnie krew zaleje.

- A co ona taka wredna, urody nie wykazuje, dziobata może?
- Wprost przeciwnie i właśnie dlatego zaczął się sądny dzień i piekło gorące. Żona Mordzielakowej

nie znosi, jak portret zobaczyła, padła bez zmysłów. Potem zerwała się z ziemi i dawaj mnie tłuczkiem
wałkować i krzyczyć: „Skąd oni wiedzą, że ty do Mordzielakowej oko na schodach puszczasz?
Dlatego ciebie z nią razem na widoczku odrobili. Jak dwa gołąbki się do siebie przytulacie... ale ja was
w bite kopane kaczki zamienię", i tłuczkiem mnie z wierzchu.

„Hela - ja na to mówię - a ty do Ajzensztoka żeś się nie przytulała?" „Tak, ale Ajzensztoka nie ma, a

Mordzielakowa jest!" - krzyczy żona. „Hela, zastanów się, jaka to różnica?" - tłomaczę żonie. A ona
mnie pokazała, że jest różnica, i to poważna: Pogotowie córka musiała wołać.

- Chwileczkie, panie szanowny - przerwał mu pan Maniuś - jak widziem, pan jest mężczyzna nie

ułamek, w taki sposób nadziwić się nie możem, że da się pan swojej pani tak kołować, zaczem za kok
troszkie złapać i nauczyć szaconku dla konsystorskiego towarzysza życia. Czyżby ona była wyższa od
pana?

- Skąd, o połowę mniejsza, tylko że nerwowa, a mnie znowuż salonowe otrzaskanie nie pozwala

podnieść ręki na kobietę, nawet pomimo że to moja żona.

- No tak jest, ale wszystko ma swoje granice i czasem powinieneś się pan poświęcić dla jej dobra i

spuścić jej nieduże manto, bo może się kiedy fatalnie naciąć.

- Co racja, to racja, ale nie mogie się jakoś zdecydować i już sześć miesięcy tak cierpię. Bo na

dobitek Hela pokazała portret Mordzielakowi. Uśmiał się z tego, bo na trzeźwo to chłop do rany, ale
jak mało wiela mordę zamoczy - siekiery na mnie łapie. To panowie się dziwicie, że złapałem na wasz
dubeltówkie!

- Teraz już się nie dziwiem i pretensji nie wnosiem i wprost przeciwnie, także samo za pana mamy

życzenie się na Wiśniewskiem odegrać. Właśnie po to żeśmy tu z Warszawy przybyli, żeby go pan
nam pomógł złapać.

- A co, panom tyż główki pomieszał?
- Gorzej, za dużo nie będziem tu w sieni mówić, ale krótko zaznaczamy, że miałeś pan jeszcze

garbate szczęście. Coś pan dostał, toś pan dostał. Ktoś tu niedaleko inny nie tylko dziecko przez
niego stracił, ale i dwadzieścia patyków. W Warszawie trzech ludzi w mamrze z jego poręki za
niewinność cierpi.

- To dlatego go szukacie!
- No właśnie, i chcemy panu zaproponować, żeby to zrobić na spółkie. Jak go złapiem, będziesz

pan miał możność przetrzeć mu oczy, żeby główek nie mylił.

- No, jak tak, to zmuszony jestem faktycznie przeprosić panów szanownych za te dubeltówkie. Ale

nie możecie się dziwić, że zrobiłem się raptus - zaczął się gęsto usprawiedliwiać pan domu.

- Ale kto by się dziwił - przerwał mu Maniuś. - I tak z pana spokojny człowiek.

- 48 -

- Jeżeli tak, jeżeli panowie faktycznie nie mają do mnie żalu za tych „łobuzów", to może byśmy

przetrącili cóś niecoś. Bo właśnie zamiarowaliśmy z córką siadać do kolacji, kiedyście zadzwonili -
zapraszał serdecznie pan Koziołek, odstawiwszy w kąt dubeltówkę.

Maniuś i Stasiek oświadczyli, że o żalu nie może być mowy, nie są wprawdzie głodni, ale dla

towarzystwa dał się Cygan powiesić, wobec czego chętnie przetrącą z tak gościnnymi osobami coś
lekkiego. Zwłaszcza że trzeba było bliżej omówić szczegóły planu przyłapania Wiśniewskiego.

Zaproszeni do pokoju, gdzie stał duży stół nakryty ceratą w niebieskie róże i wielki gdański kredens

z wyłamaną galeryjką, zasiedli ze swobodą na wysokich poniemieckich krzesłach. Okazało się, że
zdezelowany kredens zawierał prawdziwe skarby w postaci znakomitych nalewek domowej roboty.
Podróżni nie wzbraniali się zbytnio przed wypróbowaniem kolejno wszystkich będących w zapasie
gatunków. Trzeba przyznać, że pan domu dawał gościom wzorowy pod tym względem przykład,
podczas gdy jego córka odsmażała w kuchni kaszankę na słonince.

Zanim ta ulubiona przez rasowych warszawiaków przekąska została przyrumieniona, tak żeby

skórka chrupała, panowie byli już po brudziu. Poszło to tym łatwiej, gdy się okazało, że państwo
Koziołkowie aż do upadku Powstania mieszkali na Freta niedaleko Cafe „pod minogą" i znali
doskonale rodzinę Aniołków.

Na wspomnienie Starówki pan Eugeniusz zalał się łzami i począł złorzeczyć losowi, który go rzucił

tak daleko od miłych rodzinnych kątów. On siedzi w Świdnicy, kiedy po stołecznym mieście rozbijają
się przybysze z prowincji, którym „sieczka w brzuchu dzwoni", a warszawiaków udają.

- Warszawiak, a po metrykie cały dzień koleją jedzie i trzy dni wołami - mówił z goryczą.
- Czyli, że tak daleko ma do miejsca urodzenia.
- Właśnie, a ja warszawiak z dziada pradziada tęsknotą żyję do Starówki. Tam było wesoło, od rana

szewcy tak młotkami zaiwaniali, że aż się dymiło. Kataryniarz przyszedł, magicy z dywanikiem albo
orkiestra dęto-rżnięta. Stanęli na podwórku i „rżnij Walenty - Bóg się rodzi". A jakie sprzeczki, jakie
nieporozumienia przez okna między sąsiadkami bywali. Z przyjemnością godzinami można było
słuchać.

- Nie ma już tamtych rozrywek, nie ma tamtych lokatorów. Same, uważasz pan, doktorzy, artyści

mieszkają na Starówce. Dzika się jakaś dzielnica zrobiła - podchwycił z żalem Piskorszczak.

- A ja nie powiem - zaoponował Maniuś - owszem, przyciszyła się troszkie Starówka, ale tylko w

powszedni dzień i w zimę. Bo w lato, a zwłaszcza w niedzielę od piątej rano nikt już oka nie zmruży -
wycieczki nie pozwolą. Co się dotyczy sprzeczek, to tyż nie jest tak ostatnio, jak mówicie. Miałem
któregoś dnia kurs na Nowomiejskie i dało mnie się słyszeć, jak dwie doktorowe zaczęli się przez okno
sztorcować. Było co posłuchać. I małpa zielona była, i wydra Sobieskiego, i ruda peja, i niewiniątko
króla Heroda, i sykomora, i szantrapa na gięsich nogach, i owieczka za wieczną ondulacje szarpana.
Z powojennych nowości słyszałem tylko stonkie ziemniaczane i sierotę po giestapowcach. Tak, że nie
jest tak źle ze Starówką.

- Źle czy dobrze, muszę tam wrócić chociaż na rok przed śmiercią - załkał gościnny gospodarz. Ale

po chwili pokrzepiwszy się nowym mikadkiem nalewki na czarnych porzeczkach rzekł:

- Chociaż i Świdnicy żal by mnie było. Dziesięć lat już tu mieszkam, przyzwyczaiłem się. Starych

warszawiaków więcej tu jak w Warszawie. Mieszkanie mam ładne, na polowanie sobie jeżdżę. Chyba
sie zostanę. Ale na święta do ciebie, Maniuś, i do ciebie, Stasiu, przyjadę, niech ja skonam.

- Przyjeżdżaj, Gieniuś, departament w Alejach mamy, wygodny, dwa wejścia, taras, łazienka i w

ogóle luks-torpeda.

- I zająca przywieze,
- Chcesz, przywieź, nie chcesz, nie przywoź. Pies z niem tańcował i z zającem. W Warszawie z

głodu nie zginiesz - nie było wypadku.

- Ale przedtem Wiśniewskiego musisz przytracić. On się tu z pewnością gdzieś kręci. Jak go

nakryjesz, zwiąż i do piwnicy. Masz piwnicę?

- Jasne.
- Wsadź go do piwnicy i telegrame pchaj do nasz. Tego samego dnia przyjedziem. Bez nasz nie rób

żadnych kroków.

- No, ale mordę mu troszkie zbić można?
- Troszkie możesz, ale nie zanadto, żebyśmy go rozpoznać mogli. No, a teraz adie, dobranoc,

idziemy kimać.

- Gdzie idziecie kimać?

- 49 -

- No do hotelu.
- Do hotelu? A delegacje obywatelowie macie, a zawiadomiliście hotel piśmiennie na tydzień

naprzód?

- No... nie.
- Jak nie, to miejsca nie dostaniecie. Zresztą my się na to nie zgadzamy. Tutaj śpicie, u mnie, w

mojem małżeńskiem łóżku i szkoda każde słowo.

- No dobrze, a twoja pani, Geniuś, nie wyskoczy do nasz z pyskiem, nie wyjedzie na nasz z

mieszkania!

- Niech spróbuje! Ja jej pokaże! Zresztą jest u siostry we Wrocławiu, wraca we wtorek.
- Jak tak, to co innego. Ale wózek musiem gdzieś wprowadzić.
- Jaki wózek, co wy? Z dzieckiem jesteście? No to dać mu mleczka...
- Komu ty chcesz dać mleczka - samochodowi?
- Jakiemu samochodowi?
- No naszemu, stoi na ulicy.
- To wyście samochodem przyjechali? Jak tak, to możecie go wprowadzić do podwórka. Chociaż i

na ulicy może stać, nawet otwarty. Tu nic nie zginie. Jednej opony nikt nie zdejmie, nawet głupich
wycieraczek nikt nie odkręci. Tu nie Warszawa.

- Możliwe, w każdem bądź razie wolę go wprowadzić w podwórko - rzekł chłodno Maniuś.
- No to daj mnie kluczyki, ja go wprowadzę - zaofiarował się Piskorszczak. - A gdzie te podwórko?
- Na lewo, to jest nie... na prawo od sieni.
- No dobrze, a kto mnie bramę otworzy, już po jedenastej?
- Tu się bramy nie zamyka - Zachód!
- No dobra, to idę.
- A my temczasem spróbujem jeszcze brzoskwiniówki, delicja, mówię ci.
Nie zdążyli Maniuś z Koziołkiem nawet ust umoczyć w brzoskwiniówce, gdy drzwi gwałtownie się

otworzyły i stanął w nich blady jak trup Piskorszczak:

- Maniek... nie ma samochodu!
- Co ty za bomby tu wstawiasz? Jak to - nie ma samochodu?
- No, pusta ulica, ktoś nam rąbnął wóz!
Bez słowa potykając się jak ranny jeleń wyskoczył Maniuś na ulicę. Koziołek i Stasiek truchtem

wybiegli za nim.

Martwo stały wygaszone domy w świetle rzadkich latarni. Było cicho i pusto. Na miejscu, gdzie

Maniuś zostawił swoją szarą warszawę, stała niewielka kałuża wody, po której pływały tłuste oka
oliwy.

Lekko się chwiejąc, trzej mężczyźni bezradnie patrzyli na siebie.

XV.

Pierwszy wyrwał się z odrętwienia Maniuś.
- Gieniek, gdzie tu jest u was milicja? - zapytał Koziołka.
- Milicja, po co ci milicja? - zdziwił się ten półprzytomnie.
- Jak to po co? Zameldowanie trzeba złożyć, jako że samochód został skradziony z ulicy sprzed

domu...

- Co ci to pomoże - wtrącił pesymistycznie Piskorszczak. - Karaluch i Szmaja dwa tysiące

zameldowań składali, a szewrolety jak nie mają, tak nie mają.

- A właśnie, że pomoże - z nagłym entuzjazmem oświadczył Koziołek. - Wy nie znacie tutejszej

milicji. Oni jeszcze przed kradzieżą złodzieja potrafią złapać. Tu nie Warszawa, tu Zachód.

- Co ty tam z tem Zachodem. Mieli nam nawet wycieraczki tu nie nawalić, a cały samochód

przykaraulili.

- 50 -

- Nie wiem, co się stało. Może z Warszawy kto się przyplątał. W każdem bądź razie milicja to

załagodzi. Posuwajmy, to tu niedaleko, na tej samej ulicy.

I wziąwszy się pod ręce, dla większej równowagi, trzej przyjaciele lekko balansującym krokiem

pospieszyli w stronę komisariatu.

W bramie natknęli się na sierżanta, do którego Koziołek zawołał z wyrzutem:
- No tak, to ja was tu lekramuje na wszystkie strony, jak mleczną margarynę, a wy tak

bezpieczeństwa pilnujecie? Głupiego samochodu na parę minut zostawić nie można, to się nazywa
MO?

- Zaraz, o co się rozchodzi?
- O to się rozchodzi, że wóz nam tu rąbnęli i chcemy złożyć zameldowanie.
- Jakiej marki był ten samochód?
- Warszawa.
- W kolorze?
- Szarem.
Milicjant pomyślał chwilę, a potem ukazując kciukiem prawej ręki za siebie zapytał:
- A może to ten?
Interesanci spojrzeli we wskazanym kierunku i oniemieli z radości. W podwórzu stała ich warszawa.
- Niech ja skonam, niech skonam, cud! - krzyknął Stasiek.
- Panie władzuchno, buzi! - usiłował uściskać przedstawiciela milicji Maniuś. - Ale jak się to stało,

odebraliście go złodziejom tak prędko?

- Jeszcze go nie ukradli, nie zdążyli, przedtem zabraliśmy go z ulicy.
- A widzisz, Maniuś, nie mówiłem ci, jaka nasza świdnicka milicja. Jeszcze towar nie ukradziony, a

już odzyskany! - puszył się w regionalnym patriotyzmie Koziołek.

- Faktycznie trzeba przyznać, że bezpieczna obsługa tu taka więcej błyskawiczna. Tylko że troszkie

cykorii właścicielom samochodów dostarcza.

- Lepiej się na razie pomartwić niż samochód stracić. Zresztą sami jesteście sobie winni, po coście

go na całą noc na ulicy zostawili. Musieliśmy go ściągnąć do komisariatu.

- Było nie było, bardzo dziękujem i zabieramy wózek.
- Na razie jeszcze długo nie - zimno odrzekł sierżant.
- Jak to nie? Dlaczego nie?
- Dlatego, że obywatele znajdujecie się pod alkoholem. Osobnik w tym stanie nie ma prawa siadać

za kierownicą.

- Panie władzo, kiedy my jesteśmy zupełnie trzeźwe!
- A ja wam mówię, że jesteście na bańce.
- A my mówimy, że jesteśmy w zupełnem porządku. Jak nowo narodzone dzieci.
- Mam przynieść baloniki?
- No, nie... Wierzymy panu na słowo.
- Wyśpijcie się i przyjdźcie rano. Zapłacicie mandat i pojedziecie.
- Trudno, siła przed prawem, przyjdziemy rano! - z goryczą powiedział Maniuś i wyszedł z

towarzyszami z bramy komisariatu.

Nocleg u pana Koziołka był bardzo wygodny, ale trwał krótko. Nad ranem przyjechała bowiem

niespodziewanie małżonka pana Koziołka z Wrocławia. Wobec czego trzęsąc się cały jak liść osiki
musiał on ewakuować swych gości przez okno na podwórko. Niewiele mu to pomogło. Kiedy Maniuś
ze Staśkiem opuszczali podwórze, z mieszkania swego nowego przyjaciela słyszeli krzyki i głuche
odgłosy uderzeń jakimś drewnianym przedmiotem.

Szybko załatwili przykre formalności w komisariacie i opuścili Świdnicę kierując się na Wrocław i

Warszawę.

- Tak, jak to jest na świecie. Koziołkowa nieduża podobnież kobieta i sucha jak wiór, daje mu radę,

chociaż on kawał chłopa. Taka pluskawa, a jeździ na niem jak na łysej kobyle - mówił Piskorszczak
sennym głosem, rozmarzony monotonnym szumem opon na asfaltowej szosie. - I powiem ci, że sam
miałem mojra, jak Koziołek krzyknął, żeby wytykać, bo Hela przyjechała. Obydwie nogi w lewe
nogawkie żem wpakował i patrzę, nie mogie iść, zlękłem się, że mnie sparaliżowało.

- 51 -

- Co ty chcesz, nie za nasz się zaczęło, nie za nasz się skończy. Nie takich kozaków jak Gieniek

małe kobietki po mordzie walili, aż się dymiło. Weź pod uwagie takiego Adama, dlaczego, myślisz, te
jabłko z zakazanego drzewa wtroił! Że mu smakowało? Broń Boże, nie chciał się z babą cholerą
przekomarzać. To samo było z Samsonem, za atletę najcięższej wagi pracował, a jedna zgaga włosy
mu obstrzygła i starozakonnem glinom go wydała. Co będziem zresztą tak daleko szukać, u nasz w
Warszawie nie było takiego wypadku? Znasz chyba pieśń o Felku Zdankiewiczu.

- Słyszałem kiedyś, Aniołek to lubił śpiewać, ale nie pamiętam detalicznie.
- A ja na pamięć umię. Nieboszczyk ojciec zawsze nam to śpiewał i na pedałowej harmonii sobie

podgrywał. Stara to jest historia sprzed japońskiej wojny. A zaczynało się to, uważasz tak:

Feluś Zdankiewicz chłopak wojskowy
Przyszedł na urlop sześciotygodniowy,

Urlop się kończy, czas do pułku wrócić,
Ale Felusiowi żal koleżków rzucić.

Nie tak kolegów, jak swojej kochanki,
U której przebywał wieczory i ranki.

Wreszcie go schwytali grudnia trzynastego
I go zawieźli do biura śledczego.

A z biura śledczego wypuścić nie chcieli,
Felka Zdankiewicza pod kluczyk zamknęli.

- Wszystko jedno, ale ty głos masz Mamuś pierwszorzędny. Za artystę mógłbyś się zgodzić,

dekoracje w teatrze przenosić. Śmiech śmiechem, żart żartem, ale Fogg przy tobie wysiada.

- Teraz już nie tak, bo na świeżem powietrzu się pracuje, no i wypiło się już prawie swoją dolę -

usprawiedliwiał się trochę zażenowany Maniuś.

- No faktycznie, troszkie to jest tzw. sznapsbaryton, ale jeszcze możesz zasuwać.
- W taki sposób nie przeszkadzaj i słuchaj dalej o Zdankiewiczu, to bardzo pouczające.
I odchrząknąwszy śpiewał Maniuś dalszy ciąg słynnej pieśni:

Lecz Feluś nie gapa, już nóż otwiera,
Przebił Czajkowskiego, na Fuchsa naciera,

Ledwo wyskoczył za bramę Ratusza,
Wsiada do derożki, na Warszawę rusza.

A w tej derożce miał czasu troszkie,
Więc kazał się zawieźć aż na Czerniakowskie.

A z Czerniakowskiej do domu swojego,
Żeby opowiedzieć Mańce coś nowego.

Połóż się, Feluś, boś ty jest pijany,
Połóż się, Feluś, boś ty niewyspany.

Kładzie się Feluś do snu kamiennego,
A kochanka jego do biura śledczego.

- 52 -

Panowie agieńci, prędko pospieszajcie,
Felka Zdankiewicza na łóżku schwytajcie.

- Widzisz, jaka cholera, zupełnie jak ta Samsonowa.
- Czekaj. Zobaczysz, jak się skończyło. - Maniuś zapalił papierosa, pociągnął dwa dymy, przymknął

oczy i znowu śpiewał:

Panowie agieńci prędko pospieszyli,
Felka Zdankiewicza z nogami nakryli.

Jedzie kibitka wąską ulicą,
A koledzy jemu szczęścia, zdrowia życzą.

Ach wy koledzy, czyż wy nie żyjecie?
Czy wy mojej Mańce życie darujecie?

Nie martw się, Feluś, my jeszcze żyjemy
I tą twoją Mańkę smykiem posuniemy.

Młoda Felusiowa już w grobie spoczywa,
A my na te konto gruchniem sobie piwa.

Gdy przebrzmiały ostatnie akordy tragicznego utworu, Piskorszczak zaznaczył:
- Tak, tak, bywali przed wojną pierwszorzędne wyroby literackie, nie to, co dzisiej. W tej pieśni

mamy wszystko detalicznie podane z nazwiskamy agienciaków i datą wypadku. Braków wtenczas
nawet poeci nie wypuszczali.

- A swoją szosą ta klawiuchna Maniusia warta była swojego losu. Kochanka w pościeli lignąć

nieładnie. Bo co on ostatecznie takiego zrobił, że dwóch carskich hintów troszkie gierlachem podrapał
- to prywatna sprawa między niem i policją - na tle nerwowem.

- Tak czy siak, miał Feluś rację czy nie miał, nie będziesz się w to teraz poniewczasie

wtajemniczać, w każdem bądź razie najdroższego zakapowała niehonorowo.

- Ja ci powiem, historia o tem co prawda nie wspomina, ale ta owa Mania musiała już mieć kogoś

inszego na oku i dlatego Felka przehandlowała.

- Miała nie miała, tak się nie robi - brak wychowania. Taka na przykład nasza Danka w żadnem

wypadku by czegoś podobnego nie uskuteczniła. Niby tyż to podarła fotografie Wiśniewszczaka, niby
tyż słyszeć o niem więcej nie chce, ale czy ty wiesz, co do mnie powiedziała w sieni, jak żeśmy tu
wyjeżdżali - z tajemniczą miną rzekł Maniuś.

- No?
- „Róbcie jak uważacie, ale pamiętajcie o tem, że ja się mścić nie chcę".
- Co ty powiesz? Tak nadmieniła? To dziwne. Czy ona czasem jeszcze do niego mięty nie czuje?
- Daj spokój. Życie jej złamał. Dwadzieścia posagowych „kafli" zabrał, w jednej sukienczynie na

deszczu zostawił, przez niego pod paragraf podpada, ukrywać się musi i miałaby go drania jeszcze w
sercu nosić? Niemożliwe.

- Maniuchna, ja cię szanuję jako szoferaka, koleżka też jesteś w dechę, ale na miłości się nie

znasz, do kina nie chodzisz.

- Co ma wspólnego?
- Ma dużo wspólnego - przekonałbyś się, są różne kobiety. Są takie, że za parę nylonów

narzeczonego opędzlują, a są inne, którem ukochany mężczyzna slipki co wieczór podfonarza, na róg
wysyła, zarobek co do grosza odbiera, a oni za niem świata nie widzą. Ja już przed wojną widziałem w
kinie „Albatros" taki obraz pod tytułem „Królowa półświatka, czyli w szponach apasza".

- 53 -

- Słuchaj, Stasiek, ja mam do ciebie jedne prośbę. Jeżeli ty nie masz życzenia, żebyśmy się

posprzeczali, żebym cię tu na szosie z podfonarzonem lewem oczkiem z maszyny wysadził, to Danusi
z kontrolnem półświatkiem nie równiaj, dobrze?

- Maniek, coś ty? Ja nie równiam, tylko przykładowo zaznaczam.
- Jeżeli przykładowo, to co innego, ale w każdem bądź razie szanuj się. Danusia, jeżeli o wiele

zaznaczyła, że mścić się na Wiśniewskiem nie zamiaruje, to nie przez miłość, tylko dlatego, że miętkie
serce posiada i wyższe wykształcenie podstawowe. Może masz i rację, w każdem razie „gruchniem
pod to piwa". Boś mnie tą piosenką na duże jasne z charakterem apetytu narobił. Podjeżdżaj pod
budkie,

Stanęli właśnie na rynku jakiegoś miasteczka. W pozornej zgodzie wypili piwo, ale potem już nie

zamienili prawie słowa. Dopiero zjadłszy jaką taką obiadzinę w Łowiczu, ożywili się trochę i poczęli
omawiać sprawy czekające ich w Warszawie.

Przede wszystkim trzeba będzie zdać Danusi sprawę z wizyty u jej ojca, nic nie mówiąc oczywiście

o nieprzejednanym stanowisku starego Rubensa. Potem trzeba będzie się postarać o widzenie ze
Szmają i resztą więźniów, żeby ich pocieszyć, że coś się jednak robi. Że odszukanie Szerloka
Wiśniewskiego jest tylko kwestią czasu. A nie wiadomo, może i Aniołek zdołał już uruchomić swoje
chody, mające na celu zwolnienie uwięzionych.

Do Warszawy dotarli już o gęstym zmroku. Podjechali pod mieszkanie w Alejach i jak młodzi

chłopcy przeskakując po parę stopni wdrapywali się na swoje piąte piętro.

- Tylko, Stasiek - ostrzegał Piskorszczaka po drodze Maniuś - nic nie dziamaj o tych setkach, co

były w kwitariuszu. Później sie jej powie.

- No dobra. A może ze wszystkim nie mówić, żeśmy kwitariusza pożyczali?
- Powiedzieć trzeba, bo skąd adresy. Masz pojęcie, jak się Danka uśmieje, jak się dowie, żeśmy

hrabiego ze służącem odstawiali? Sami nie otwieramy. Sztukamy do drzwi, jak ona się zapyta, kto
tam, ja mówię: „Hrabia Pestka", a ty „I jego lokaj Ambroży".

Maniuś, z filuternym uśmiechem zastukał zgiętym wytwornie palcem w drzwi. Nikt się nie odezwał.

Po chwili ponowił pukanie już znacznie energiczniej. Znowu odpowiedziało mu milczenie. Spojrzał na
Staśka.

Ten tylko wzruszył ramionami. Kitajec poruszył kilkakrotnie klamką. W mieszkaniu panowała głucha

cisza. *

- Wyszła gdzie?
- O tej porze jest już zawsze w domu. Co się mogło stać, jak pragnę zdrowia?
- Otwieraj.
Stasiek wydobył klucz, ale jakoś nie mógł nim trafić do dziurki. Maniuś wyrwał mu go szybko,

otworzył i obaj prawie równocześnie stukając się po drodze głowami wpadli do pokoju. Nie było
nikogo. Zajrzeli do kuchni - pusto. Maniek wybiegł na teras, Piskorszczak wpadł nawet w drzwi
łazienki, ale w ostatniej chwili uchwycił się oburącz futryny.

Danki nie było nigdzie.
- Nie ma jej - bąknął Kitajec i usiadł ciężko na podłodze.
- Nie tylko jej nie ma... ale... i naszych rzeczy także samo nie... ma - powiedział wolno Piskorszczak

zajrzawszy do szafy.

- Co ty barłożysz, pijany jesteś czy jak? - zerwał się z fotela Maniuś.
- Co mam barłożyć, zobacz sam.
Maniuś spojrzał i zbladł. W szafie było pusto.
- Wszystkich trzech świątecznych jesionek nie ma. Garnitury nieobecne... Koszule wyszli...

Zostaliśmy się obtłoczeni do zera... Nawet twoja skóra z Kostka zdjęta - mówił ponuro Piskorszczak.
Maniuś spojrzał w stronę stojącego obok biurka kościotrupa, który istotnie świecił kompletną nagością
i jakby z zażenowaniem się uśmiechał.

Stali na środku pokoju patrząc na siebie niezmiernie zdziwieni i przygnębieni.
- Nie ma co mówić - ocknął się wreszcie Piskorszczak - mieliśmy trafne z tą Danusią. Udała ci się,

Marian, ta sierotka znaleziona na deszczu, niech ja skonam!

- Ona nie mogła tego zrobić! - wybuchnął Maniuś, ale nagle przygasł, bo Stasiek mówił dalej:
- Sama, rzecz jasna, nie mogła, nie dałaby rady, narzeczony jej pomagał. Ach, bić nasz, bić

frajerów jak w kaczy kuper! My go na Ziemiach Odzyskanych szukaliśmy, a on może pod sukienką u

- 54 -

tej swojej cizi siedział i czekał, aż wyjedziem, żeby nam ciuchy podkręcić. W ogóle nam fart
przyniesła, od niej się to wszystko zaczęło. Jak tylko się tu pokazała, zaraz zaczęła się polka z tem
Szczecinem, z temi obrazami, z tem Szerlokiem. A teraz co, braciszek w więzieniu, ja bez jesionki. Ja
ci mówię, że kto wie, czy to nie ona na nasz tego Szerloka swojego napuściła.

- A ja ci mówię, zamknij mordę! - stracił cierpliwość Maniuś. - Jedno z drugiem nie ma nic

wspólnego. Mogło być tak, że wyszła z mieszkania, a klawisznicy to wykapowali i w tem czasie nasz
zrobili na pasówkie, bo włamania nie widać. Tylko patrzeć, jak Danka wróci.

- Daj ci Boże. Ale ja bym nie czekał, tylko leciał już do komisariatu.
- A ja mam życzenie poczekać. Ona lada chwila może się pojawić, nie wiedząc o niczem. Mogła

pójść do Konfiteora w sprawie tej pracy. Może u Sabci siedzi, a może u Aniołków. Tylko patrzeć, jak
nadleci.

Ale Danka nie nadleciała tego wieczoru. Nie zjawiła się też następnego dnia.

XVI.

Już na schodach komisariatu Maniuś zatrzymał się, spojrzał na Staśka, machnął ręką i począł

schodzić w dół.

- Maniek, co ty robisz? - zdziwił się Piskorszczak.
- Idziem, Stasiu, nazad. Jakoś, wiesz, nie mam smaku do tego meldunku. Lignąć kogoś łatwo, a

potem trudniej wypucować, poczekamy jeszcze dzień, dwa. Danka musi się odnaleźć. Na razie
przejadziem się po bazarach, jesionek i garniturów poszukać. Po mojemu już powinni być w handlu.
Chociaż teraz to nic nie wiadomo. Przed wojną był porządek. Jak ci dzisiaj ukradli, już na drugi dzień
mogłeś wszystko znaleźć na Kiercelaku czy na Wołówce i niedrogo odkupić. A nawet z trzeciej ręki od
frajera za darmo odebrać. Z fachowcami się miało do czynienia i życie było ułatwione. A dzisiaj...
Pamiętam granatowe świąteczne ubranie rąbnęli mnie jak raz w czwartek, w sobotę idę na Kiercelaka
i już na rogu Chłodnej i Wroniej spotykam jakiegoś lebiegie w swojem garniturze. Mrugłem na niego
okiem i zaznaczam: „Te, lancuś, rozbieraj się".

- Dlaczego?
- Co będziem dużo mówić, rozbierasz się dobrowolnie czy chcesz, żeby ci gliny pomogli.
Troszkie pyskował, że legalnie kupił, chociaż ledykimacji nie sprawdzał, ale usiadł nad rynsztokiem i

przebrał się w swoje stare ciuchy, które miał pod pachą w papierze. Pakiet z forsą i papierami
doliniarze ci podwędzili, już nazajutrz mogłeś odebrać bumagi w urzędzie śledczym, bo fachowy
złodziej wrzucał ich do skrzynki, a poczta na Daniłowiczowskie odsyłała. To było życie. Organizacja.
Można było pracować na tych waronkach! - wspominał z rozrzewnieniem przedwojenne czasy pan
Maniuś, prowadząc swoją warszawę na Pragę, gdzie przy ulicy Lubelskiej znajdowały się nowe
przeniesione z placu Szembeka „Warszawskie ciuchy".

Piskorszczak również był roztkliwiony do tego stopnia, że z życzliwością spoglądał na wsiadających

do tramwaju pasażerów.

- Przerzuć, Maniuś, na luz i przystańmy troszkie. Ta starsza pani cykorie odczuwa, boi się przejść.
- Prosiemy uprzejmie, niech pani szanowna zasuwa.
- Nie bądź taki za grzeczny, bo się natniesz, jak ja pare dni temu w tył. Koło Kruczej przy Cedecie

jakaś staruszka chciała przejść przez ulice. To ja zwalniam i czekam, a ona tyż czeka, zaczęli się
ceregiele, a koniec końców jak mnie rugnie, oko mnie zbielało: „No, jedźże ty, taka twoja pieska
niebieska przez Poniatoszczaka dokoła Ronda ganiana mamusia była, czego mnie denerwujesz?"
Takie mnie założyła wiązankie, że zapomniałem języka w gębie, chociaż, jak ci wiadomo, umiem się
wysłowić. Gront, że wyglądu nie miała. Blada hrabinia w żałobie.

- To musiała być lepsza cizia na emeryturze.
- Z całą pewnością, ale teraz jak zobaczę sędziwe staruszkie, daję gazu, żeby się nie narażać.
Nieswojo czują się sprzedawcy na nowym targowisku przeznaczonym dla przeniesionych z

Grochowa ciuchów. Porządek idealny, asfalt, estetyczne budki, wygodne stoiska, a razem nie to co na
starym miejscu. Klimatu brak. Z niesmakiem przeglądał Maniuś rozwieszoną na wieszakach używaną
garderobę męską, damską i dziecinną, krajową i pochodzenia zagranicznego.

- 55 -

- I tu mają mieć tryfne rzeczy? W jaki sposób? Parodia losu, nie Kiercelak! Jadziem dalej. - I już

raczej z nałogu przystanął wraz z przyjacielem przy stoliku radiofonii, gdzie sprzedawca oferował
klientowi o prowincjonalnym wyglądzie odbiornik starszego typu, uruchomiony za pomocą baterii.

Kandydat na nabywcę słuchał czas jakiś chrapliwej muzy li konkretnej, ale krzywił się jakoś

niechętnie.

- Czy panu szanownemu cóś poniekąd szwankuje, zły odbiór? Nie słychać?
- Owszem słychać, grać, grają, ale więcej nic.
- A cóś pan chciał, żeby panu zryć przez głośnik dali?
- Nie o to, ale po mojemu gramofon lepszy. Takie płytę nastawiam, jakie mam życzenie. Smutno

mnie - l marsza pogrzebowego zaiwaniam, chce się śmiać - polkie galopkie zapuszczam.

- Poniekąd masz pan rację, ale cóś trzeba zrobić dla ogółu. Nie możesz pan chyba wymagać, żeby

milion radiosłuchaczy w Warszawie i na prowincji marsza nieboszczyka Chopina słuchało, dlatego że
pan szanowny od żony po mordzie dostał i jesteś pan smutny. Ale gramofon rzecz staroświecka i tylko
do tańca się nadaje. A przez radio cały świat pan słyszysz, Brukselie, Raszyn, Berlin, Paryż i w ogóle
wszystkie części świata, wiedzy pan nabierasz, z przeproszeniem pańskiej osoby, ze żłoba, czyli
chomonta uczonem człowiekiem się pan możesz zostać. Meterologiczne pogodę dla samolotów z dnia
na dzień pan znasz jak pacierz, chmury na metry mpżesz pan .odmierzać, śpiewać „Kukułeczkie"
pana nauczą, parle franse, a także samo stosunki towarzyskie pan nawiązujesz z rodziną Matysiaków.
Niezależnie królowie i prezydenci do pana mówią.

- No faktycznie, ale 15 złotych miesięcznie trzeba płacić.
- A co pan chcesz, żeby angielska królowa z miasta Londynu darmo do pana pod Garwolin gardło

zrywała?

- Rzeczywiście, masz pan racje, każden musi żyć. A co kosztuje taka sztuka?
- Ostatnio, czy do targu?
- Rzecz jasna, że ostatnio, nie mam czasu na targi, pociąg o 5,15 odchodzi.
- Jak tak, to bierz pan te całą superhetorodyne za 12 złotówek.
- Co, tysiąc dwieście złotych? Ja telewizor taniej dostanę.
- Zaraz, czekaj pan, mam tu dla pana cóś innego. Mały aparacik przenośny, na zwyczajnych

kieszonkowych bateryjkach. W polu przy kopaniu kartofli czy innem sianokosie możesz pan sobie
ustawić. Robota pod muzyczkie. Krowy pod wiedeńskiego walczyka więcej mleka dają.

- Weź pan te „Szarotkie", cały bajer 400 złotych. Taniej leci, bo uczciwie zaznaczam, że rączka

uszkodzona, ale do obory czy w pole i tak pod pachą będziesz ją pan nosił. No bierzesz pan?

Piskorszczak jak urzeczony wpatrywał się w aparat, demonstrowany przez kupca, po czym nachylił

się do Maniusia i powiedział przejmującym szeptem:

- Maniek, to nasza „Szarotka".
- Wariat, w jaki sposób, przecież nasza leży w szufladzie.
- Już widocznie nie leży, skoro jeżeli ten ciapciak trzyma ją w ręku. Zaglądałeś do szuflady.
- Nie.
- No to rąbnięta razem z ciuchami, tylko żeśmy nie zauważyli. Może w ten deseń znajdziesz

złodzieja. Rób go na szaro.

Właściciel radiowego kiosku nie doszedłszy z klientem do ładu, odstawił wreszcie „Szarotką" na

stół, mówiąc:

- I ta za droga, to kup pan sobie organki.
Tymczasem Maniuś wziął aparat w ręce, gruntownie go obejrzał i zapytał obojętnym tonem:
- Dawno już pan masz te „Szarotkie"?
- Dawno niedawno, nie pańskiej babci zamazany interes!
- A kto wie, może i mojej.
- W jaki sposób?
- A w taki, że to moja „Szarotka".
- Może i była pańska, chwilowo jest moja i postaw pan instrument na miejscu.
- A jak nie?
- No to możem się posprzeczać.

- 56 -

- Tego bym już panu nie radził, bo milicja może wasz pogodzić - wtrącił się Piskorszczak.
- Co tu ma milicja do roboty?
- Jak się uprze, to znajdzie.
- Co będziem zresztą w bajer się brać i ogródkiem chodzić, towar jest tryfny i pochodzi z kradzieży.

A teraz odpowiedz nam pan, czy chcesz pan dobrowolnie odpowiedzieć, kiedyś pan to kupił i od kogo,
czy bezpieczna władza ma się pana o to zapytać!?

Handlowiec przymrużył oczy, uśmiechnął się i wycedził obojętnie:
- Nie strasz pan starej baby kijem, żebym ja na pana władzy tu czasem nie sprowadził za najście

interesu. Firma placowe opłaca, na legalnych papierach pracuje i odskocz pan od kupca i
przemysłowca, zaczem nerwy mnie opuszczał

Stropiony nieco Maniuś nie dawał jednak za wygrane.
- Zaraz, panie szanowny, tylko nie basem, dobrze, bo ja też nie jestem od macochy. Zwłaszcza że

o swoje się upominam. Ta „Szarotka" dwa dni temu nazad została mnie się skradziona.

- I ledykimacje pan sprawdziłeś?
- Rzecz jasna, ja kupuję tylko po okazaniu ledykimacji służbowej albo paszportu. Nazwisko, imię,

numer i adres do kajetu się wciąga. Ziuta, zajrzyj no tam do buchalterii, od kogo ta „Szarotka" wzięta,
bo ten pan jest ciekawy - zwrócił się poirytowany handlowiec do swej połowicy pełniącej w
przedsiębiorstwie funkcje kasjerki.

Pulchna blondynka odstawiła na chwilę talerz pełen pyzów ze słoninką, spojrzała wyniośle na

szoferów, po czyni" wydobywszy z kieszeni płaszcza zgięty na pół, podniszczony zeszyt szkolny,
wertowała go chwilę, aż wreszcie wyrecytowała wyniośle: „Szarotka" sprzedana przez Danutę
Raczek, zamieszkałą w Orlikowie ul. Bolka XVII. Dowód osobisty nr 00785 wystawiony przez
Komisariat Milicji we Wrocławiu.

- Wystarczy panu, czy jeszcze chcesz się pan czego dowiedzieć?
- Wystarczy... przepraszam - wyszeptał Maniuś zbielałymi wargami i odszedł szybko pociągając za

sobą Staśka. Szli w milczeniu przez plac. Maniuś unikał wyraźnie wzroku towarzysza, do którego
odezwał się dopiero wsiadając do taksówki.

- No tak, to żeśmy się nareszcie dowiedzieli.
- Ja ci od razu mówiłem, co to za numer. Szkoda, żeśmy zameldowania nie złożyli, już byśmy mieli

może nazad swoje ciuchy. Teraz już chyba jadziem prosto do komisariatu.

- Jak chcesz. Chcesz, melduj... mnie się właściwie nie opłaci... parę lat po sądach latać, za

świadka... Jesionka miała przetarte rękawy, a garnitur był za ciasny... Banca dostałem i marynarka się
nie dopinała...

Wyglądała jak z młodszego brata. Nie opłaci mnie się - mówił Maniuś, jakoś zbyt wytężonym

wzrokiem wpatrując się w ścielącą się przed taksówką, dobrze mu znaną jezdnię ulicy Targowej.

Piskorszczak obserwował go chwilę spod oka, a wreszcie rzekł:
- Przetarta nie przetarta, zima idzie i jesionki są potrzebne. Nie można w mróz w samem swetrze za

narciarza ganiać. Mnie się tam opłaci i namyślam się, czy się nie wrócić na ciuchy porozmawiać z tem
radiarzem. Może wie także samo, kto komu inne nasze rzeczy opędzlował.

- Chcesz, to się wróć - przyhamował Maniuś ze złością. - Ja się spieszę do Aniołka. Może się już

cóś niecoś dowiedział na szczyt zwolnienia Szmai i hrabiego. A w ogóle dajcie mnie do cholery spokój
z tem całem kramem. Za robotę trzeba się złapać i zacząć zarabiać, bo inaczej z głodu pozdychamy.
Tylko patrzyć, jak podatki przyjdą do płacenia.

- Czego się szarpiesz, pracuj, kto ci broni. Ja muszę łachów szukać - i nasunąwszy cyklistówkę na

oczy wysiadł.

Pan Maniuś pomknął jak strzała na Brukową. Ale w egipskiej restauracji „Piramidon" nie zastał pana

Aniołka. Królująca za bufetem w zastępstwie męża pani Aniołkowa oświadczyła kwaśno, że nie wie,
gdzie się ten włóczykij bradziaży. Okazję sobie znalazł, żeby się urwać z interesu pod pozorem jakichś
tam starań o wypuszczenie z mamra tych ancymonków. Jak tak dalej pójdzie, sam będzie przymknięty
za manko w restauracji. Tylko nie wiadomo, kto za nim będzie wtenczas po prokuratorach latał.

Maniuś zniósł spokojnie wszelkie dwuznaczniki pani Serafiny, dowiedział się jeszcze, że nic jej nie

wiadomo o Dance, pożegnał się ozięble i pojechał do Konliteora.

I trumniarz również nie miał żadnych konkretnych wiadomości.

- 57 -

Nad wieczorem skoczył jeszcze na Starówkę, ale już tramwajem, bo wózek zostawił na Chmielnej u

elektryka, ponieważ prądnica wysiadła. Nikogo jednak nie zastał na Starym Mieście. Warsztat
antykwaryczny profesora Juliana Kijanki zamknięty był na głucho. Tylko widoczne przez kratki
figurynki z saskiej porcelany pokryły się grubymi kożuchami kurzu.

Zgnębiony ostatecznie Kitajec zjeżdżał ruchomymi schodami na dół na Mariensztat, kiedy nagle

usłyszał znajomy głos:

- Panie Marian, czekaj pan!
Maniuś spojrzał i drgnął.
Na sąsiednim sunącym z głuchym łoskotem w górę trapie schodów stała wymachując wielką

gospodarską torbą wdowa po dwóch inwalidach pani Rypalska, roszcząca sobie, jak wiadomo, jakieś
sercowe pretensje do pana Maniusia.

Bez namysłu ruszył Kitajec w dół schodami przeskakując po kilka stopni, by znaleźć się jak najdalej

od romantycznej wdówki. Wybiegł na ulicę i zziajany stanął na przystanku u wylotu tunelu, oczekując
na trzydziestkę, podczas gdy jego prześladowczym powinna się znajdować już na Krakowskim
Przedmieściu.

Nie docenił jednak, jak się okazało, siły uczucia drzemiącego we wdowim sercu.
Nie zdążył jeszcze wsiąść do tramwaju, gdy pani Rypalska pojawiła się przed nim.
- Dzień dobry, panie Marian, co słychać! Słyszałam, że podobnież te niewiniątko króla Heroda

okradło was do nitki. Zresztą spodziewałam się tego. Od razu wiedziałam, że to ziółko diabelskie.

- Pani Rypalska szanowna, czy okradła, czy nie, tego nie wiem. Nie wiem także samo, gdzie się

obecnie znajduje, i wiedzieć nie chcę. Odmelduj się pani ode mnie, bo mnie tramwaj ucieknie - i
postawił nogę na stopniu trzydziestki.

- Zaraz, zaraz, nie tak na gorąco. Czekaj pan, może ja coś o niej wiem.
Pan Maniuś zeskoczył ze stopnia.

XVII.

Wdowa po dwóch inwalidach przytuliła się do Maniusia i patrząc mu w oczy z oddaniem poczęła

prowadzić go z powrotem w kierunku ruchomych schodów.

- Zaraz, pani Rypalska. Gdzie mnie pani ciągniesz, z tramwaju mnie pani zdjęłaś. Miałaś pani

zaznaczyć coś na konto Danusi, a teraz spacerów się pani zachciewa! Może do Łazienek na ksiuty się
udamy?!

- Z panem, panie Marian, na koniec świata bym poszła, pan to dobrze wie. Ale ja znowuż wiem

swoje, że ta przybłęda całkiem pana zawojowała. Czy to panu pasuje? Pan, jako mężczyzna
średniowieczny, innej wygody, innej opieki potrzebuje. Nie mówiąc już o tej kradzieży, jak ona tam te
gospodarstwo u pana prowadziła! Zmizerniałeś pan strasznie. Wyglądasz pan jak Piotrowin, a koszula
na panu jak psu z gardła wyciągnięta. Nie tak to bywało, kiedy ja w Aleje doglądać mieszkania
przychodziłam. Ale nie mam żalu, powiedz pan jedno słowo, a się wrócę.

Maniuś kilkakrotnie usiłował przerwać rozkochanej wdowie ten namiętny monolog, ale nie dała mu

przyjść do słowa. Wreszcie energicznym ruchem oswobodził jakoś swoje ramię i rzekł:

- Pani Rypalska, co jest? Publikie na ulicy pani wywołujesz, ludzie się na nasz patrzą. Wyglądam

jak zagazowany mąż, którego żona do domu z knajpy prowadzi. A ja kawaler jestem. Kawaler z
dziada pradziada i nie zamiaruję w najbliższym czasie na zapowiedzi dawać. Także samo przestań się
pani zajmować moją koszulą i w ogóle galanterią domową, bo w tramwaj wskoczę i więcej w życiu
mnie pani nie zobaczysz. Czegoś się pani właściwie do mnie przyczepiła, jak pragnę; zdrowia? Idź
pani do związku inwalidów, może tam trzeci frajer się dla pani znajdzie, ale ja jeszcze chodzę o swojej
sile i nie potrzebuję protezy.

Pani Rypalska primo voto Smieciuszko żachnęła się na to słowo a chciała odpowiedzieć jakimś

równie ozdobnym epitetem, uczucie jednak przemogło, ujęła pana Maniusia poważnie pod ramię i
rzekła łagodnie:

- Niech pan się nie obraża, panie Marian, ja tylko dla pańskiego dobra.
- No dobra już, dobra - udobruchał się frapujący mężczyzna. - Miała pani zaznaczyć parę słów o...

tej kradzieży.

- 58 -

- O, to dłuższa historia, na ulicy nie będziem mówić, chodźmy gdzie do restauracji.
Pan Maniuś znając ułomność swej natury wrażliwej na roztkliwiającą atmosferę zakładów

gastronomicznych oparł się energicznie.

- Mowy nie ma. Po co? Nie piję od wczoraj.
- No to wejdziem do mlecznego baru.
- Pieluchamy czuć, ale trudno się mówi.
Ruchome schody wniosły wkrótce pogodzoną parę na plac Zamkowy. Poszli Podwalem poszukać

przybytku mlecznych rozkoszy. Koło Kapitulnej pani Rypalska zatrzymała się i wskazując na pomnik
Kilińskiego zagadnęła:

- Jak się panu, panie Maniuś, podoba Kiliński na nowem miejscu?
- No owszem, do twarzy mu tu jest. Bo to tak naprzeciwko Rzemieślniczej Izby i na Szeroki Dunaj -

gdzie pod piątem warsztat szewski, jak nam wiadomo, prowadził - także samo niedaleko.

- No i słup ma lepszy.
- Faktycznie, wyższy i cały marmurowy. Nie można powiedzieć, wygląda odpowiedzialnie z tem

podniesionem pałaszem. Jakby wejścia na Starówkie bronił.

- Przed kim?
- Widzisz pani, Kiliński niezależnie od tego, że był pułkownikiem z chęci szczerej, jako szewc do

majstrów pierwszej kategorii się zaliczał. No, to kto go wie, może nie chce, żeby mu MHD skórzanych
bubli i krzywych kurpi na Starówkie nawrzucało?!

- Pan Maniuś jak już co powie, to faktycznie do śmiechu - zachichotała przymilnie wdówka.
W barze mlecznym usiedli pod ścianą, na której widniał wielki konterfekt krowy w laurowym wieńcu

przetykanym złotymi literami napisu: „Nasz twarożek świadczy o nas".

Wdowa zerwała się po chwili z krzesła i zdobyła w kilku nawet niedługich kolejkach dwa duże mleka

w wyszczerbionych kubkach przypominających apteczne naczynia do rozrabiania maści, mnóstwo
bułek z masłem oraz dużą porcję leniwych pierogów.

Pan Maniuś z miejsca odsunął pierożki, nie spojrzał nawet na bułki, musiał jednak na błagania

fundatorki wypić pół kubka mleka - po czym zapytał niecierpliwie:

- No powiedzże pani nareszcie, co pani wiesz!
- Panie Marian, spróbuj pan chociaż jednego pierożka, delicja, mówię panu...
- Pani Rypalska szanowna, jeżeli o wiele jeszcze raz wspomnisz mnie pani o pierożku, to chociaż

jestem na czczo duszy pod względem ankoholicznem, stolik przewrócę i w ogóle przeprowadzę
„remont" całego mlecznego lokalu, jakbym na dużych obrotach się znajdował. Do komisariatu się
dostaniem jako wybryki natury za pijackie rozróbkie pod wpływem nadużycia nabiału. Nie
wyprowadzaj mnie pani lepiej z nerw i weź pani ten widelec.

Pani Rypalska cofnęła widelec z pierożkiem trzymany na wysokości ust pana Maniusia.
- No to już nie, to nie... Przecie ja tylko dla pańskiego dobra, serce mnie się kraje patrzyć, żeś pan

taki mizerny... Ale mniejsza o to - nie chcesz się pan poprawić, nie poprawiaj się pan. Nie chcesz pan
słuchać o swojem zdrowiu, posłuchaj pan o swoich spodniach.

- O jakich znowuż spodniach?
- Tych w paseczki, świątecznych.
- Znaleźli się?
- Owszem, są na ciuchach w trzeciej budce na lewo. Można ich kupić za 150 złotych. A wiesz pan,

kto ich tam sprzedał? Niejaka Danuta Raczek.

- No dobrze, ale skąd żeś się pani o tem dowiedziała?
- Godzinę temu nazad spotkałam na Pradze pana Piskorskiego.
- Staśka?
-: Jego. Lata jak kot z pęcherzem po wszystkich bazarach i melinach. Do tych pór oprócz „Szarotki",

o czem panu już podobnież wiadomo, znalazł tylko te pamiątkowe spodnie, reszta - kamień, woda,
kamfora!

- Czy to już wszystko, coś mnie pani miała zakomunikować?
- A to mało, żeś pan się dowiedział, że nie tylko radio, ale i inne pańskie nieruchomości galanteryjne

ta uciśniona niewinność po publicznych targowiskach i prywatnych paserach opyla?

- 59 -

- I to dlatego na wycieczkie krajoznawczą po Starówce, na spożycie gorącego mleczka w uroczem

towarzystwie mnie pani napuszczasz, żeby mnie powiedzieć to, co już dawno wiem? Pani Rypalska
szanowna, żeby nie to, że nie lubię publicznem słowem się posługiwać przy młodzieży szkolnej i
pracującej inteligencji, która się tu obok nasz znajduje, taką litanie bym pani wyczytał, że byś się pani
prędko nie pozbierała.

Tu pan Maniuś wstał, sięgnął po czapkę i zamierzał najpoważniej opuścić bar bez pożegnania.
Nagle jednak przybladł mocno i osunął się znowu na krzesło krzywiąc się przy tym boleśnie.
Wdowa patrzyła nań przerażona.
- Co się panu stało, panie Marian?
- Nie wiem, nic takiego... ale cholerne boleści mnie złapali. O rany, jak mnie kręci!
- Może ja do apteki skoczę po inoziemcowe krople?
Pan Maniuś nie odpowiedział, gdyż wił się na krześle, a kroplisty pot wystąpił mu na czoło.
Równie blada z przerażenia wdowa usiłowała mu wy-masować żołądek, ale krzyknął na nią:
- No leć już pani do tej apteki - bo skonam z tych boleści!
- Nie, nie mogie pana samego zostawić, to cóś poważnego, czy tyfus miałeś pan szczepiony?
- Jaki tam tyfus, ciepłe mleko z nóg mnie zwaliło. Organizm mam nie przyzwyczajony.
- Nie ma innej rady, musiem jechać do Pogotowia, tam panu dadzą zapstrzyk! Panie Marian, oprzyj

się pan na mnie mocno, zaprowadzę pana do taksówki!

Na nieszczęście przed barem nie było taksówki, znalazła się jedynie konna dorożka. Pan Maniuś

na razie nie chciał o tym słyszeć.

- Ze wstydu przed kolegami bym się musiał spalić, jakby mnie któren zobaczył. Pomyślą, że jestem

zabalsamowany w trupa. Ja, stary szofer warszawski, „sałatą" się posługuję - to się w głowie nie
mieści...

Jednak wzmagające się bóle zmusiły wreszcie pana Maniusia do zajęcia miejsca w dorożce. Z

nasuniętą na oczy cyklistówką, z twarzą schowaną w skunksowy kołnierz wdowy, wsparty na jej
ramieniu, jechał Kitajec na Hożą do Pogotowia, dodatkowo zasłaniając się ręką przy mijaniu każdej
taksówki.

Po krótkim badaniu w ambulatorium lekarz dyżurny zaaplikował panu Maniusiowi jakieś środki

uspokajające i polecił sanitariuszowi zawieźć go windą na I piętro. Tam go przebrano w szlafrok i
został umieszczony na sali o kilkunastu łóżkach. Był to podręczny szpitalik Pogotowia, o którym jakiś
obandażowany pasażer opowiadał kiedyś panu Maniusiowi w następujących słowach:

„Nowość w Pogotowiu zaprowadzili: na stacji własny szpital posiadają, w którem chory przez parę

dni może sobie leżeć, zaczem go gdzieś nie upchną. I Pogotowie nie potrzebuje już z taką ofiarą losu
po całej Warszawie jak z nieświeżem jajkiem jeździć i wszędzie być przeganianem - z powodu tak
zwanego braku miejsc. Dawniej zdarzali się wypadki, że zmuszone było podrzucić chorego szpitalowi i
chodu".

W tym to właśnie szpitalu przebywał pan Maniuś jako nowy „żołądek", leżał teraz na białym łóżku,

rozglądał się po czysto utrzymanej wesołej nawet salce i rozmyślał, co tu właściwie robi. Bóle żołądka
zupełnie już minęły i mógłby śmiało iść do domu. Jednak salowa, energiczna szatynka herkulesowej
budowy ciała, z sypiącym się ciemnym wąsikiem pod nosem, oświadczyła mu niedawno stanowczo,
że ma leżeć i czekać na doktora naczelnego. On jeden tylko jest władny go zwolnić.

Maniuś poleżał jeszcze jakiś czas, ale, czując całkowity już powrót do zdrowia, znowu zagadnął

przechodzącą przez pokój salową:

- Pani szanowna, a kiedy ten doktór przyjdzie...
- Obchód jest między dziewiątą i dziesiątą rano.
Pan Maniuś usiadł na łóżku.
- Jak to - jutro?
- No naturalnie, że jutro, dzisiaj już dziewiątej rano chyba nie będzie.
- Co pani mnie tu głodne kawałki opowiada. Jak tak, to nie czekam na żadne badanie i idę, proszę

oddać ubranie!

- Tylko doktór może pana wypisać. Inaczej magazyn ubrania nie wyda.

- 60 -

- Ale jak to tak może być? Ja mam za godzinę pociąg do Szczecina. Żona będzie na dworcu z

sześciorgiem dzieci! - koloryzował Maniuś, pragnąc za wszelką cenę wydostać się ze szpitala, gdyż
założył sobie, że odbierze wóz od elektryka i pojeździ dzisiaj na noc.

- Nic na to nie poradzę, taki przepis.
Leżący na sąsiednim łóżku pacjent, szczupły brunet ze skomplikowanym złamaniem nogi, nachylił

się do pana Maniusia i powiedział przejmującym szeptem:

- Panie „żołądek", na tę salową tylko ostro i z góry, inaczej nic pan nie zrobisz!
Kitajec zerwał się z łóżka i przydeptując sobie troki od za dużych szpitalnych kalesonów krzyknął na

salową:

- Dawać ubranie, tylko już, co jest za granda! Jestem wolnem i nieprzymuszonem obywatelem

Polski Ludowej, nikt nie ma prawa bez dania racji spodni mnie zabierać! Ja tu z wami zaraz zatańczę!
Ja wam pokażę!

Atletyczna salowa spojrzała na Maniusia zimnym wzrokiem i odrzekła:
- Niech pan się uspokoi, bo dostanie pan kaftan!
- Jaki kaftan?
- Wariacki!
Maniuś usiadł na łóżku. Salowa wyszła spokojnym krokiem.
- Nie udało się - ona dzisiaj jakoś nie w sztosie. Wobec tego daj pan spokój. Bo kaftan, uważasz

pan, mogą dać - odezwał się sąsiad, który tylko co doradzał Maniusiowi energiczne wystąpienie.

- Trudno się mówi, panie „żołądek", poleżysz pan do rana. Krzywdy nie będziesz pan tu miał, bo

oprócz tak zwanej starannej opieki i koryto daje Pogotowie bardzo przyzwoite. Wyobraź pan sobie,
wczoraj przynieśli tu faceta z 40 stopniami gorączki, to jak zobaczył ten obiad, po pół litra chciał posłać
- dorzucił, sąsiad ze strony przeciwnej.

- Ale na razie muszę pana szanownego trochę przyogolić - nachylił się nad Maniusiem z pędzlem w

ręku, a z mydelniczką w drugim jakiś facet z baczkami à la książę Józef.

- Golić? Po co mam się golić? - cofnął głowę Kitajec.
- Przez wzgląd na estetykie i dla dobra kuracji, czysto ogolona buźka to połowa zdrowia, a

natomiast morda zarośnięta przedwczorajszą szczeciną pogarsza stan psychologiczny. Niezależnie
od tego szpital w centrum Warszawy się znajduje, co na nas nakłada pewne obowiązki względem
savoir viveru, czyli grzeczności ilustrowanej na co dzień. W Mrozach czy Cegłowie taka twarzyczka jak
pańska by uszła, w stolicy niestety nie. Proszę leżeć spokojnie. - Tu fryzjer esteta z wielką wprawą i
rozmachem namydlił panu Maniusiowi twarz i począł zręcznie golić go mówiąc jednocześnie:

- Nie potrzebuję nadmieniać, że obsługa jest czysto honorowa, aczkolwiek używam wyłącznie

najlepszych dodatków i posługuję się prawdziwą angielską brzytwą od szwagra z Londynu.
Aczkolwiek jestem tu również tylko pacjentem, uważam za swój obowiązek doprowadzać codziennie
do stanu idealnej świeżości wygląd wszystkich obywateli chorych, co jest chyba widoczne na pierwszy
rzut oka.

Pan Maniuś rzucił okiem po łóżkach i zauważył, że istotnie twarze wszystkich towarzyszy niedoli

były wytwornie wygolone. Głowy, uczesane przeważnie na poleczkę z przedziałkiem, lśniły od
fiksatuaru. W powietrzu unosił się przenikliwy zapach heliotropu. Toteż Maniuś poddał się już biernie
dalszym zabiegom fryzjera, obmyślając ciągle sposoby wydostania się na wolność.

Przeszkodził mu jednak po chwili nowy incydent towarzyski. Odsuwając grzecznym ruchem fryzjera

składającego swoje przybory, zbliżył się do łóżka wysoki barczysty pacjent z lewą ręką umieszczoną w
wielkim gipsowym opatrunku i zawieszoną na drewnianym temblaku.

- Pan pozwoli się zapoznać. Słodzikowski jestem - tu pan Słodzikowski podał Maniusiowi prawicę i

potrząsnął nim z taką siłą, że zadzwoniły sprężyny w szpitalnym łóżku.

Po czym, złożywszy głęboki ukłon, oddalił się do następnych łóżek wszędzie dokonując uroczystej

prezentacji. Pod oknem długo nie mógł się dobudzić jakiegoś staruszka, który wreszcie otworzył oczy i
patrzył na niego z nieopisanym przerażeniem, przysłaniając sobie ręką ucho.

- Słodzikowski jestem! - wrzasnął pan Słodzikowski.
- Proszę? - krzyknął jeszcze głośniej staruszek i usiadł na łóżku.
Co dalej było, nie zdążył już Maniuś zaobserwować, bowiem w drzwiach ukazała się atletyczna

salowa i zawołała:

- Pan Marian Kondracki! Brat do pana przyszedł. Może pan wyjść na korytarz.

- 61 -

Pan Maniuś zerwał się i galopem wybiegł z sali.
W korytarzu przy drzwiach ubikacji męskiej stał Stasiek Piskorszczak. Po krótkiej rozmowie

szeptem obaj panowie zniknęli kolejno w drzwiach opatrzonych symbolicznym trójkątem.

A po pięciu minutach jakiś mężczyzna pośpiesznym krokiem opuszczał gmach Pogotowia przy ulicy

Hożej.

Był to Maniuś Kitajec w za długich nieco spodniach starszego Piskorszczaka. Reszta garderoby

pasowała jak ulał.

XVIII.

Stasiek Piskorszczak wszedł nonszalanckim krokiem na szpitalną salę, poszukując oczami pustego

łóżka, z którego przed kilku minutami wstał Maniuś.

Przykrótki szlafrok i reszta szpitalnego ekwipunku, pozostawiona mu przez Kitajca w zamian za

ubranie, krępowała go trochę, ale nadrabiał miną i ze sztuczną nieco swobodą zmierzał do
dostrzeżonego wreszcie łóżka. Towarzyszył mu w tej krótkiej wędrówce pełen najwyższego zdumienia
wzrok wszystkich chorych.

Kiedy zaczął wygodnie się układać, sąsiad z prawej strony powiedział doń trochę niepewnie:
- To łóżko zajęte, proszę pana...
- Nie szkodzi, pogodziem się z braciszkiem, bo to mój brat tu leżał. On musiał chwilowo wyskoczyć

na miasto, w sprawach rodzinnych, to ja go temczasem zastąpię. I żeby się nam nie nudziło,
przyniosłem tu niedużą witaminową zagrychę. A także samo buteleczkie odgrypiacza.

Tu Stasiek wydobył z przyniesionego zawiniątka litrową butelkę oraz kilka pomarańczy.
- Poproszę tylko wszak atoli o jakieś szkiełka i możem zacząć kurację.
Wśród pacjentów szpitala Pogotowia towarzyskie talenty Piskorszczaka oraz jego ujmująca

propozycja wywołały prawdziwy entuzjazm. Chorzy chodzący poczęli podchodzić do jego łóżka, ze
szklaneczkami, kubeczkami, a nawet wazonikami od kwiatów. Pozbawieni swobody ruchów przysyłali
z najdalej nawet położonych łóżek swoje kieliszki od lekarstw, jajeczniki itd.

Napełniając jeden z jajeczników złocistym płynem Piskorszczak rzekł:
- Faktycznie, jajeczko na miętko nigdy jeszcze żadnemu choremu nie zaszkodziło. Ciach go

pałaszem! Po wykonaniu prosiemy przysłać jeszcze raz, bo według przepisów szpitalnych należą się
każdemu pacjentowi, dwa jajka.

Kiedy już wszystkie zastępcze kielichy zostały sprawiedliwie napełnione, pan Słodzikowski, który

pierwszy oczywiście przedstawił się Piskorszczakowi, wzniósł toast na cześć miłego fundatora i jego
nieobecnego chwilowo brata.

- O nie - zaprotestował Stasiek - o tem nie może być mowy. Pierwszą kolejkie musiem trzasnąć na

cześć gmachu, w którem się właśnie znajdujem, czyli że wypić za zdrowie Warszawskiego Pogotowia
Ratunkowego. Kto ratuje Warszawę w każdem nieszczęśliwem wypadku - Pogotowie. Kto płucze
Warszawie żołądki po każdem większem święcie tak kościelnem, jak i narodowem - Pogotowie! Komu
zawdzięczamy, obywatelowie, że znajdujem się w tej chwili w tem eleganckiem pomieszczeniu, pod
staranną opieką lekarską, w wyborowem towarzystwie - rzecz jasna - Pogotowiu! Jako leguralny
przedwojenny warszawiak pamiętam wszystkie dawniejsze karetki Pogotowia: „Józef", „Kazimierz",
„Jadwiga" i temuż podobnież. Wiedziałem nawet, która z nich najmniej trzęsie. Pamiętam nawet z łat
dziecinnych tak zwaną antrakcję konną. Rzecz jasna, że co koń, to nie skoda czy nawet warszawa,
ale kochana nasza stolica uważała zawsze swoje Pogotowie i nawet została się na te pamiątkie
ułożona specjalnie masowa pieśń w te mniej więcej słowa:

Jedzie, jedzie Pogotowie,
Trąbi tu i tam.
Koło pękło, koń się z...,
Chory został sam!

W związku, jak się to mówi, z powyższem, odjazd na żeberko! Niech żyje Pogotowie!

- 62 -

- Niech żyje! - wykrzyknęli z entuzjazmem wszyscy chorzy wznosząc wysoko kielichy.
Po spełnieniu toastu, zagryzieniu go cząstką pomarańczy, dokładnie nie wiadomo, przez kogo

zainicjowana wstrząsnęła murami zasłużonej instytucji przytoczona wyżej przez Piskorszczaka pieśń
masowa.

Jedzie, jedzie Pogotowie,
Trąbi tu i tam...

śpiewali pełnymi żaru i siły głosami nawet złożeni obłożną niemocą pacjenci.
Nagle pieśń skonała na ustach przynajmniej połowy chorych, którzy ujrzeli w drzwiach wyniosłą

postać salowej. Miotając pioruny z czarnych oczu, salowa momentalnie ogarnęła sytuację, podbiegła
do łóżka Staśka i krzyknęła groźnie:

- Co pan tu robi? Skąd się pan wziął, gdzie jest chory Kondracki? W ogóle co się tu dzieje?
Chorzy, jak spłoszone kuropatwy, rozbiegli się po łóżkach. Piskorszczak zaś spokojnie zakorkował

butelkę, włożył ją pod poduszkę i uniósłszy się nieco na posłaniu, skłonił z uszanowaniem głowę.

- Może pani szanowna spocznie na chwileczkie na tem krzesełku. Staranne wychowanie domowe

nie pozwala mnie rozmawiać w stanie leżącem ze stojącą kobietą, a podnieść się nie mogie, z
powodu, że szlafrok mam przy krótki...

- Co pan tu za głupstwa opowiada? Skąd się pan tu wziął?! A prawda, to pan jest tym bratem

Kondrackiego! - szalała salowa.

- Właśnie, zgadła pani szanowna. Ale o wiele pani nie spocznie, żadnych objaśnień nie udzielę.

Salonowe alibi przede wszystkim, a potem wytłumaczenie.

- No to niech pan mówi - wrzasnęła wreszcie salowa, siadając gwałtownie na krzesełku.
- Jak tak, to co innego. Jak pani szanowna słusznie zauważyła, nie jestem chorem Marianem

Kondrackiem, ponieważ jestem jego bratem, zresztą przyrodniem z innego ojca. Dowiedziawszy się
od wspólnej znajomej, że braciszek mój rozchorował się na mieście i znajduje się w Pogotowiu,
przyszłem go odwiedzić. Przyzna pani szanowna chiba, że było to mojem obowiązkiem. Było czy nie
było?

Salowa pominęła to pytanie milczeniem.
- Przyniosłem nawet, jak nasz do tego zmusza savoir viver, czyli salonowy kodeks karny, w

paragrafie dotyczącym odwiedzin w szpitalu - kilo pomarańcz.

- I wódkę? - zerwała się z krzesła oburzona funkcjonariuszka.
- Przepraszam, tylko nie wódkie, tylko nie wódkie. To jest grypolin, spirytus pół na pół z miodem na

aspirynie.

- No dalej, dalej...
- Ponieważ że braciszek doszedł już w zupełności do siebie, a był nieczasowy, bo żona w

Szczecinie z drobnemi dziećmi na stacji będzie czekać, przebraliśmy się w klozecie, znaczy się on
wziął moje garderobę, a ja się ubrałem we własność szpitalne i zostałem się w jego zastępstwie.

- Pan wie, co pana za to czeka?
- Nie wiem, może płukanie żołądka, może lewatywa rumiankiem, trudno, poświęcę się dla brata.
- Sprawę sądową pan będzie miał i przykre następstwa.
- No, to się posiedzi. A w ogóle nie przyszło nam do głowy, że pani zrobi to większą różnicę.

Byliśmy pewne, że rozchodzi się tylko o to, żeby renament się pani zgadzał. Z wielu chorych musi się
pani tu faktycznie wyliczyć?

- Dosyć tego, niech pan się zabiera stąd, pójdziemy do kancelarii.
- Uprzejmie proszę - tylko niech się pani szanowna na chwileczkie odwróci, bo ten mój frak

faktycznie za krótki - powiedział Stasiek wstając.

A kiedy salowa choć niechętnie się odwróciła, zręcznym ruchem przerzucił butelkę z grypolinem

pod poduszkę sąsiada z prawej strony.

Przytrzymując starannie poły szlafroka, Stasiek skłonił się pięknie chorym i życząc im szybkiej

poprawy zdrowia, owacyjnie żegnany, wyszedł za salową.

Po załatwieniu formalności i spisaniu groźnego protokołu za wprowadzenie w błąd władz

sanitarnych, otrzymał ubranie Maniusia i został zwolniony ze szpitala.

- 63 -

W parę minut później idąc szpitalnym korytarzem pod czujną strażą dwóch sanitariuszy, zerknął

Piskorszczak okiem w otwarte drzwi jakiejś dwuosobowej separatki i... zdrętwiał tak, że kroku nie mógł
zrobić.

- No chodź pan już - zawołali niecierpliwie dwaj sanitariusze. Ale Stasiek nie ruszał się z miejsca,

wpijając się coraz bardziej wzrokiem w twarz leżącej na jednym z łóżek dziewczyny. Była uderzająco
podobna do Danki. Nie - to była Danka. Jasne loki rozrzucone na poduszce otaczały matowo bladą jej
twarzyczkę. Oczy miała zamknięte, nierówny oddech wznosił jej dziewczęce piersi rysujące się
wyraźnie pod prześcieradłem, którym była nakryta. Stasiek z trudem opanowawszy pierwsze wrażenie
chwycił za rękę jednego z sanitariuszy i zapytał urywanym głosem:

- Panie szanowny... powiedz pan, co jej jest? Co się jej stało?... W jaki sposób, jak rany, ona się tu

znalazła?

- Zamach samobójczy przez utopienie. Skok z mostu wywołał wstrząs mózgu i dlatego wciąż jest

nieprzytomna - poinformował go fachowo funkcjonariusz, po czym zapytał:

- Znasz pan ją może?
- Wiadomo, że znam... Chociaż właściwie nie, tylko z widzenia, w kinie ją spotykałem.
- Szkoda, bo żadnych papierów nie miała przy sobie, nie wiadomo, kogo zawiadomić. Musi być z

prowincji, bo nikt się do nas nie zgłasza. Chociaż to już dwa dni. Przez gazety trzeba będzie szukać
rodziny.

- Może ja w tem dopomogę, tylko powiedz mnie pan, będzie cóś z niej?
- Jasne, wyliże się - młoda!
Nie powiedziawszy nawet do widzenia, ruszył Stasiek schodami na dół i wypadł na ulicę. Na

szczęście na rogu Poznańskiej stała taksówka. Wskoczył w nią błyskawicznie, przyjrzał się szoferowi i
zamówił:

- Panie kolego, posuwaj pan na Pragie, tylko ostro.
Wjechali na Marszałkowską. Siedzący przy kierowcy
Stasiek jeszcze raz bacznie obrzucił go kątem oka i zapytał:
- Kitajca pan znasz?
- Kogo?
- Mańka Kondrackiego!?
- Nie przypominam sobie, a kto to taki?
- Mniejsza z tem! Dawno pan na taksówce latasz?
- Już przeszło trzy miesiące.
-W porządku. Masz pan prawo nie znać króla warszawskich szoferów. Daj pan światło

ostrzegawcze, muszę zaczepić te taksówkie, co w nasze stronę jedzie.

Zamigotał reflektor. Szofer nadjeżdżającej z przeciwka taksówki wychylił się przez okno pytająco.
- Burakowszczak! - krzyknął do niego Stasiek. - Kitajca gdzie nie spotkałeś?
- Dzisiaj nie!
- Słuchaj, ważna sprawa, musiem użyć krótkofalówki.
- No dobra, a jaka ma być telegrama?
- Trzy słowa: Kitajec do Aniołka.
- Przyjęte. Zrobione. Odjazd. Cześć.
Obie taksówki ruszyły jednocześnie. Kilka razy jeszcze zatrzymywał Stasiek wynajęty przez siebie

wóz, komunikując mijanym szoferom „depeszę" dla Maniusia.

Już po dziesięciu minutach w dalekich nawet dzielnicach wielkiej Warszawy po wymianie świetlnych

salutów, przekazywały sobie taksówki krótkofalową depeszę: Kitajec do Aniołka.

Stasiek dotarł tymczasem na Brukową. W egipskiej restauracji panował ożywiony ruch. Pani

Aniołkowa prezydowała za bufetem, doglądając jednocześnie kuchni i kontrolując kelnerów
markujących pobierane potrawy, wódkę i zakąski. Zupełnie jak kiedyś w Cafe „pod minogą".

Pan Aniołek również jak dawniej na Starówce siedział przy stoliku w towarzystwie kilku stałych

gości oraz przybyłego w odwiedziny pana Konfiteora. Rozmowa dotyczyła trudności, na jakie pan
Aniołek mimo swoich kolosalnych stosunków natrafiał przy staraniach o zwolnienie przyjaciół
wplątanych w nieszczęsną aferę skradzionych w Szczecinie obrazów.

- 64 -

- Żeby się rozchodziło o jakieś nawet spore manko, w państwowem czy spółdzielczem handlu, o

kant w komisie, a nawet nieduże zabójstwo w uniesieniu, dawno wszystka czterech byliby na
wolności. Ale z lanszaftamy nic się nie poradzi. Sprawa już wtenczas międzynarodowa i każda jedna
narodowość może Polsce podgrymaszać, dlaczego Szmaja nie siedzi, z jakiego powodu Karaluch czy
hrabia z Lulianem zostali wypuszczeni z pudła.

- Wiesz pan, że ja tego nie mogie zrozumieć, jakiem prawem takie na przykład Anglicy mogą się

wtrącać do moich widoczków, czy ja ich mam w mojem muzeum, czy mój własny narodowy, polski,
znaczy się, złodziej ich ukradł. To jest sprawa domowa, taka więcej rodzinna i żaden zagraniczny rząd
nic tu nie ma do dziamania - wywodził jeden ze starych gości.

- To się panu tak tylko zdaje - jako lejkowi, czyli człowiekowi nieoświadomionemu. Każden

prokurator czy sędzia z miejsca pana obetnie, że nie masz pan racji. Każde jedne arcydzieło sztuki
stanowi własność całego świata i nie ma prawa być kradzione przez osoby prywatne. W czasie wojny
owszem, jedna narodowość może drugiej podkręcić takie obrazy czy inne rzeźby, ale pod waronkiem,
że okaże się zwycięzcą. W przeciwnem razie takie państwo bierze się jak zwyczajnego złodzieja za
mordę i artystyczny towarek odbiera nazad. W pokojowem czasie międzynarodowa mieszana policja
czuwa nad tem, żeby obrazy o ile możności nie zmieniali bezpłatnie swoich właścicieli. I właśnie
poniekąd przez ten paragraf Anglicy czy Francuzi mogą się nie zgodzić na wypuszczenie z mamra
Szmai, aż się tamte dwa pozostałe lanszafta znajdą. Takie już rzymskie prawo.

- No a w tej policji mieszanej nie masz pan, panie Aniołek, chodów? - zapytał ze zdziwieniem pan

Konfiteor.

- Do tych pór jeszcze nie, ale przychodzi tu jeden z „Orbisu", któren co tydzień do Paryża jeździ, i

przez niego zaczynam tam robić niejakie znajomości.

- No to w taki sposób nie pozostaje się nic innego, tylko szukać reszty widoczków.
- Totyż się szuka. Maniek Kitajec i Stasiek Piskorszczak nic innego nie robią, tylko po całej Polsce

za niemi latają. O, jest Stasiek... widzisz pan, jaki zaganiany - mówił pan Aniołek kiwając na
Piskorszczaka z lekka ręką.

- Chodź pan tutaj, panie Stanisław, no masz pan coś nowego?
- Mam - odrzekł Piskorszczak z trudem łapiąc powietrze - Danka się znalazła, i to wiecie gdzie? W

Pogotowiu, w szpitalu.

Tu Stasiek opowiedział całemu towarzystwu dzieje ostatnich czterdziestu ośmiu godzin,

zakończone „zrobieniem balona z Pogotowia".

- No nie mieliśmy wprost innego wyjścia, Maniek przyhaltowany przez łapiduchów, elektryk nie chce

wydać mnie wózka, a tu pojeździć w nocy trzeba, bo moniaki zupełnie wykończyli nam się w tej
podróży i wskutek właśnie dlatego zmuszone byliśmy wystawić do wiatru kochane Pogotowie.

- No tak, ale żeby nie ta chwestia, w dalszym ciągu nie wiedzielibyśmy, co się z tą „jasną trójeczką"

dzieje - wtrącił pan Konfiteor.

- Zaraz, wiemy już, co z nią jest obecnie, ale w dalszem ciągu jesteśmy baranamy, jak doszło do

tego samobójstwa? - zastanawiał się pan Aniołek.

- Po mojemu musiało być tak. Wiśniewszczak, czyli jej narzeczony, dowiedział się, gdzie ona się

znajduje, i korzystając z naszej nieobecności wziął ją jakoś w bajer, przeprosił za nieporozumienie i
namówił do nowego skoku tą razą na nasze ciuchy i „Szarotkie".

- No dobrze, ale dlaczego w taki sposób do Wisły skikła.
- Bo drugi raz ją wykantował, kazał czekać znowuż gdzieś w bramie, zaczem naszą galanterie

spienięży. Rzecz jasna nie pokazał się więcej. Rubensówna wpadła w rozpacz i rzuciła się do Wisły.

- No dobrze, ale jakżeż to możliwe, żeby drugi raz ją zrobił na szaro w identyczny deseń! Jak u

mnie raz trumnę na kredyt wzięli, nie ulegurowali i przenieśli się do konkurencji, kazałem w sklepie
napis wywiesić: „Dasz na kredyt, stracisz klienta" i od tamtych pór, żeby sam nieboszczyk przyszedł i
na kolanach mnie prosił, towar wydaję tylko za gotówkie - oświadczył pan Konfiteor.

- Co pan, panie, takie rzeczy mówisz? Co innego trumna, a co innego miłość. Kobietę na miłość

możesz pan trajlować trzy do czterech razy. W ciemno na nią leci. I rzecz jasna, że to Wiśnieszczak
Dankie do tego namówił - upierał się Stasiek.

- A ja ci mówię, ty się przymknij do czasu, aż ją znajdziemy - wyłonił się niespodziewanie zza jego

pleców Maniuś, którego szoferska „krótkofalówka" odszukała gdzieś aż na Zaciszu.

- Ja już ją znalazłem - zareplikował Piskorszczak.
- Co, gdzie, jak?

- 65 -

- W Pogotowiu, przez ścianę z tobą leżała, ciapciaku, a tyś nic nie wiedział.
Chaotycznie, urywanymi zdaniami, wszyscy razem opowiedzieli Maniusiowi odnalezienie Danki,

dodając własne hipotezy dotyczące jej samobójstwa.

Maniuś przerwał to energicznym ruchem i powiedział:
- Później o tem będziem gadać, teraz ktoś musi jechać do szpitala porozmawiać z doktorami, co i

jak jest. Ja osobiście nie mogie się już tam pokazać, to samo Stasiek jest spalony. Ale pan, panie
Aniołek, nie wybrałbyś pan się z małżonką?

Po krótkich ceregielach pani Serafina zgodziła się jechać, powierzywszy kasę zastępczyni.
Nie upłynęło nawet pół godziny, gdy państwo Aniołkowie wchodzili do gmachu Pogotowia, a w głębi

ulicy Poznańskiej czekał na nich we własnej taksówce Maniuś wraz z Piskorszczakiem.

Żeby czas im się za bardzo nie dłużył, kłócili się zawzięcie i rzeczywiście nawet się nie spostrzegli,

gdy za szybą taksówki ukazała się wyniosła postać pani Serafiny i korpulentna figura pana Aniołka.

Jak tylko wsiedli, pan Aniołek rozpoczął relację:
- Widzieliśmy ją, ta sama. A nawet się rozmówiliśmy.
- Kto się rozmówił?! - zapytała sucho pani Serafina.
- Ty, rzecz jasna, że ty, królowo mojej piękności - skwapliwie wycofał się pan Aniołek.
- Ta osoba straciwszy nieprzytomność poznała nas i wtenczas ja się zapytałam: „Jak to było, panno

Danusiu". „Otrzymałam gryps z więzienia od pana Wacława Piskorskiego, żeby się wstawić na
Targówku, na ulicy Świętego Wincentego". No to ja się pytam: „Kto podał pani ten gryps, panno
Danusiu?" - Odpowiedziała mnie w te słowa: „Młody nieznajomy facet".

- I dalej cóś mówiła pod nosem do siebie, ale nic już nie można było zrozumieć, bo znowuż

zemglała. A doktór kazał nam opuścić szpital - uzupełniał relację żony pan Aniołek.

Maniuś pomyślał chwilę, po czym rzekł:
- Gryps od Szmai. Musiem się z niem zobaczyć. Panie Aniołek, czy możesz mnie pan załatwić na

jutro widzenie?

- Moooowa!

XIX.

Zgodnie z obietnicą pan Aniołek poruszył nazajutrz wszystkie swoje chody, by uzyskać dla

Maniusia, Staśka oraz Apolonii Karaluchowej widzenie z więźniami. Już, już wszystko było załatwione
i nagle chody jakoś się urwały, sąd odmówił. Pan Aniołek zgnębiony, skompromitowany, klnąc w żywy
kamień pewnego gościa, który mu obiecał załatwienie tego, jak mówił, drobiazgu i zjadł oraz wypił w
związku z tym w „Piramidonie" za przeszło 160 złotych, postanowił użyć pomocy adwokata.

- Najlepiej bym wolał Maślankie albo Nowogródzkiego, nie takich oni oskarżonych jak nasze z

mamra za uszy wyciągali - mówił gastronom po dwóch dniach do Kitajca. - Ale cóż, byłem u
obydwóch, kradnie się jeszcze troszkie w Polsce, nie mogą, nieczasowe, dlatego też poszłem koniec
końców do spółdzielni adwokackiej na Chmielne i zgorzejesz pan, panie Marian, jak panu powiem,
kogo tam spotkałem. Jak pan myśli, kto z naszych znajomych ze Starówki jest teraz za adwokata?

- Nie wiem - odrzekł niechętnie Kitajec.
- No pomyśl pan troszkie, kto by do tego fachu pasował? No kto?
- Nie męcz mnie pan, panie Aniołek, dobrze? Zły jestem jak nagła krew, sprawa na miejscu stoi, a

pan mnie krzyżówkie każesz rozwiązywać. Powiedz pan, kto, i spokój.

- Nie, musisz pan zgadnąć.
- Żeby nie to, że szanuje pański łysy włos, że się te parę lat znamy i że sprawa jest nie cierpiąca

zwłoki, tobym pana szanownego przebierzmował, żebyś się pan nie pozbierał.

- No to już, nie szarp się pan - redaktor jest adwokatem.
- Co za redaktor?
- Jak to, nie pamiętasz pan Zagórskiego?
Maniuś zerwał się z krzesła.
- Andrzej jest za adwokata? To niemożliwe, nie wierzę. Śmichy, chichy pan sobie robisz.

- 66 -

- Jak mówię, że tak, to tak, zresztą sam się pan przekonasz, bo wybierzem się dzisiaj razem do

niego. Co tu zresztą w tem dziwnego. Ja nie byłem derektorem „Artosu"? Ja baletnic nie ubierałem? -
tu pan Aniołek obejrzał się w stronę bufetu, ale pani Serafina zajęta była odmierzaniem wódki. -
Każden szuka lepszego fachu, większego szmalcu. Gazeta kosztuje dzisiaj 50 groszy, a za sprawę
można wziąć i parę patyków, to miał się namyślać. Szkoły posiadał, to się i przerzucił.

- Wiesz pan, że faktycznie wierzyć się nie chce. I jego żeś pan zgodził do tej sprawy?
- Tak jest, z początku spłakaliśmy się jak dzieciaki z radości, a potem przyjął sprawę, bez nikakich,

za frajerskie, czyli hondrowo dla starych znajomych.

- Zawsze był porządny chłop, ale jak on jest z gadką, nie wiem. Da sobie radę?
- Tyż bym wolał Maślankie, ale nie mamy wyjścia. Starowny będzie.
Pan Maniuś zaakceptował wreszcie wybór obrońcy i obaj panowie niezwłocznie pojechali do

mieszkania pana mecenasa Zagórskiego.

Powitanie z Andrzejem i Hanią było niezwykle wzruszające. Mecenasowa, jak zawsze bardzo

piękna, przedstawiła starym znajomym trójkę swych ślicznych dzieci. Maniuś i Aniołek po załatwieniu
sprawy urzędowej zostali na kolacji. Wspomnieniom nie było końca. Okupacyjne przeżycia na
Zapiecku stanęły wszystkim przed oczyma jak żywe. Państwo Andrzejowie twierdzili stanowczo, że
przetrwanie powstania i swoje szczęście zawdzięczają Aniołkom, Maniusiowi i jego ferajnie.

Szurając nogami z zażenowaniem goście późną nocą opuścili gościnny dom umówiwszy się z

mecenasem na dzień następny w zespole.

Andrzej stanął na wysokości zadania, uzyskał dla Piskorszczaka widzenie z bratem, a dla pani

Apolonii z mężem Janem Karaluchem, czyli Jumbem.

Podczas odwiedzin w więzieniu na przemian płacząc i śmiejąc się mieszana para rzucała się sobie

w objęcia. Pani Apolonia zapewniona przez Andrzeja, że wkrótce uda mu się uzyskać zwolnienie dla
wszystkich podejrzanych, pocieszała swego hebanowego małżonka, jak tylko mogła.

Stasiek wprost przeciwnie, zaraz po czułym przywitaniu powsiadł na brata ostro.
- Kogoś ty, oiapciaku, przysłał do Danki?
- Ja, do Danki? Skarż mnie Bóg.
- Jak to? Nie przysłałeś do niej jednego młodziaka, żeby się wstawiła na Targówku, na ulicę Św.

Wincentego?

- Niech ja zmarnieję, nikogo nie przysyłałem, to jakaś granda!
- Wiadomo, że granda. Wszystkie rzeczy nam zgrandzili! I „Szarotkie"!
- Czekaj, już wiem, to chyba Felek Sznurowane Buty musiał być.
-. Co za Sznurowane Buty?
- To jeden klawisznik tak się nazywał, pod jedną celą siedzieliśmy. Parę dni temu nazad zwolniony.

On nasz widocznie obtłoczył.

- Ale skąd wiedział, gdzie, co i jak?
- Rozmawiało się troszkie, jak to w więzieniu - schylił głowę zawstydzony Szmaja.
- Ach-że, ty .baranie, baranie, klawisznika, złodzieja mieszkaniowego do rozmówek żeś sobie

znalazł!

- Nudziło się człowiekowi.
- Teraz się będziesz bawił na mrozie bez kapoty - palancie! Ale to wszystko frajer, najgorszego nie

wiesz! Danusia do Wisły przez to skoczyła!

Szmaja zbladł jak papier.
- Co... co... jak to skoczyła? Co ty za bomby wstawiasz?
- Całe szczęście, że odratowana. Już teraz wiem, jak to musiało być. Wyprowadzili ją na Targówek,

kazali czekać i bez ten czas zrobili nasz na perłowo.

Szmaja gryzł palce z bezsilnej wściekłości, ale w końcu zawołał:
- A gdzie wyście przez ten czas byli? Jak pozwoliliście?
- Z Orbisem na wycieczce w Bułgarii, łachu! - obraził się Stasiek. - Przecież ci mówię, że na Śląsk

jeździliśmy Szerloka nakryć.

- No i macie go?
- Mamy - ucho od śledzia i rękawy od kamizelki... Ale nic, nic, dostaniem go w swoje ręce.

- 67 -

- Niech tylko ja wyjdę, inaczej to poleci.
- Tak jest, od razu go złapiesz, na Marszałkowskiej samochód znajdziesz, lanszaftla i ciuchy -

zaśmiał się z gryzącą ironią Stasiek, ale żal mu się brata zrobiło, więc poklepał go po ramieniu.

- Gront nie drefić - wszystko jeszcze będzie dobrze.
- Ale żeby ona dla tych piaru ciuchów życie postradać chciała - mówił jakby do siebie Szmaja.
- Co ty chcesz, honorowa dziewczyna, a że już raz w życiu zrobiła „siódme", chociaż to własnemu

ojcu, myślała, że na nią będzie poruta. No i faktycznie ja byłem pewny, że znowuż się z tem
narzeczonem spotkała i oboje do wiatru nas wystawili. Zwłaszcza że i poniekąd za jej paszportem
„Szarotka" i portki Kitajca zostali na ciuchach sprzedane.

- Widocznie Felek Sznurowane Buty i ten paszport razem z rzeczami zabrał.
- Teraz już wiadomo, stale w kuchni w szufladzie go trzymała razem z różnymi kwitami. Teraz się

dopiero pokapowałem, wstyd mnie pali i będę musiał parę pączków od Gajewskiego do szpitala jej
zanieść.

- Co tam pączki, kwiatami trzeba ją obsypać, na kolanach przeprosić.
- To już musisz załatwić osobiście za siebie i za tego Felka - Żelowane Kamasze.
- Sznurowane Buty. Już ja go osobiście zasznuruję.
- Najsampierw siebie odsznuruj, żebyś miał swobodę ruchu.
- Zagórszczak obiecał, że na dniach już wszyscy będziem w domu.
- Daj ci Boże, Wacuś... My w każdem bądź razie z Kitajcem szukamy Szerloka dalej.
- Widzenie skończone!... - zawołał funkcjonariusza więzienny i zadzwonił przepisowo kluczami.
Jumbo i Szmaja wrócili do celi, a Stasiek wyszedł na ulicę z popłakującą ukradkiem Karaluchową.
Przed gmachem czekała na nich warszawa Maniusia Kitajca z właścicielem za kierownicą.
Pojechali wprost na Pragę do „Piramidonu" dla odbycia narady wojennej, której jednak jedynym

rezultatem było to, że zarówno Maniuś, jak i Stasiek nie mogli już tego dnia zasiąść za kółkiem.
Warszawę musiał pilotować sprowadzony specjalnie Władek Sobczyk, który odstawiwszy ich do
domu, zaprowadził samochód do garażu.

Od następnego jednak dnia życie potoczyło się normalnym trybem. Maniuś od rana wyjechał na

miasto na całe 24 godziny, to samo zrobił Stasiek na swojej dekawce. Postanowili w ogóle jeździć bez
przerwy, żeby załatać jakoś dziury w budżecie wywołane przestojami w pracy.

Warszawa i dekawka miały latać teraz na okrągło, w tym celu właściciele zaangażowali sobie

„zmienników", z którymi wymieniali się co dobę.

Nie przestali jednak interesować się zarówno zdrowiem Danki, jak i losem sprawy o kradzież

obrazów. Maniuś co parę dni wpadał do zespołu lub do mieszkania adwokata Zagórskiego. Państwo
Aniołkowie regularnie bywali w szpitalu Pogotowia, skąd przynosili wieści o stale poprawiającym się
stanie zdrowia niedoszłej samobójczyni.

Pewnego jednak dnia zaszło coś, co na nowo wstrząsnęło tym pozornie uregulowanym, choć

tymczasowym trybem życia Maniusia Kltajca i jego ferajny.

Oto ze Świdnicy nadeszła w Aleje Jerozolimskie depesza następującej treści:
„Mam Wiśniewszczaka. Siedzi w piwnicy. Przyjeżdżajcie. Gieniek".
Już po siedmiu godzinach Maniuś Kitajec ze Staśkiem zajeżdżali przed dom pana Eugeniusza

Koziołka przy ulicy Drzymały w Świdnicy.

Pan Eugeniusz wyskoczył do nich błyskawicznie, jak gdyby oczekiwał ich przyjazdu co najmniej w

oknie swego mieszkania. Po krótkim, ale serdecznym powitaniu pomógł im wprowadzić samochód w
podwórko mówiąc gorączkowo:

- No co, nie powiedziałem, że go nakryję. Koziołek się nazywam!
- Maładziec jesteś, Gieniuś. Szkoda każdego słowa!
- Ale jak żeś to zrobił? - dziwili się przyjaciele.
- Sam mnie wleciał w rękie. Nie od razu, rzecz jasna. Z początku gdzie ja go nie szukałem! W

Wałbrzychu, w Dzierżoniowie, w Bielawie, majątek na kolej wydałem. Nawet u starego Rubensa w
Orlikowie byłem, nie mówiąc, ma się rozumieć, o co się rozchodzi. Cholerował na niego strasznie, ale
nic bliższego mnie nie powiedział. Nadmienił tylko, że byli u niego jakieś łobuzy z Warszawy, za
hrabiów przebrane, że oraz kwitariusz i 600 złotych gotówką mu nawalili, ale potem odesłali przez
pocztę. Widocznie przez niego nasłane.

- 68 -

- No dobra, dobra - przerwał mu Maniuś - ale powiedzże wreszcie, jak żeś go przykaraulił?
- Pod samą Świdnicą na polowaniu. Wyszłem, uważacie mnie, na zające. Idę sobie przez łączkie

pod lasem, rozglądam się, czy jakiego kota gdzie nie widać, patrzę i oczom własnym nie wierzę,
wąską ścieżką idzie sobie portreciarz. Wzrok mam dobry, poznałem go od razu, ale myślę sobie,
trzeba się przekonać i krzyczę:

- Panie Wiśniewski!
Stanął, obejrzał się, ale po chwili jak nie ruszy do lasu. A ja go na muchę i krzyczę:
- Stój, bo strzelam!
Dalej już poszło łatwo. On się troszkie trzęsie ze strachu, ale się pyta, czego ja chcę. No to ja

mówię, że mniejsza już o te portreta z pozamienianemi głowami, chociaż i o tem będzie jeszcze
później mowa. Ale pewne moje znajome z Warszawy mają z niem życzenie porozmawiać o jednej
miłosnej tragedii za 20 patyków. A także samo o paru osobach, które z jego poręki w mamrze cierpią.

Na razie zaczął się szarpać, że o niczem nie wie i żeby mu dać spokój, ale jak się go zapytałem,

gdzie woli z wami porozmawiać, czy u mnie w domu, czy u prokuratora we Wrocławiu, zgodził się
dobrowolnie tu przyjść.

- A że ci, Gieniuś, nie najechał po drodze?
- Szlem za niem z dubeltówką, a niezależnie ciężko by mu było, bo niósł zające.
- Jakie zające?
- No te cztery moje, co żem ich przedtem potrącił.
- Niech cię drzwi ścisną, a toś go przerobił.
- Dla mnie na prowincji nie ma mądrego. No, ale chodźmy do niego do piwnicy.
Gdy zeszli, pan Koziołek otworzył wielką cuhaltową kłódkę i wpuścił szoferów do wysokiego lochu.

Tu na pierzynie rozesłanej na workach kartofli, siedział zakutany w watową kołdrę wysoki szatyn z
baczkami à la książę Józef.

Właściciel piwnicy zamknął szczelnie za sobą drzwi i powiedział:
- No, to są te panowie z Warszawy, teraz możecie sobie porozmawiać.
Maniuś, wytężając wzrok w półmroku piwnicy, przyglądał się chwilę ze zdumieniem więźniowi,

potem spojrzał na stropioną minę Staśka i powiedział sucho do pana Koziołka:

- Zaraz. Wyjdziemy jeszcze stąd na chwileczkie, papierosów zapomniałem.
- Ja mam, będziesz moje palił.
- Ja cudzesów nie palę, proszę cię, wyjdźmy stąd.
Kiedy znaleźli się za drzwiami, Kitajec chwycił Koziołka za rękę z przejmującym szeptem:
- Gieniek, coś ty zrobił, to nie ten.
- Jak nie ten?
- No nie ten, którego szukamy, nie Szcrlnk".
- Może on i nie Szerlok, ale portreciarz od Rubensa, Wiśniewski.
- Niemożliwe, przecież Wiśniewski, co Danusię skrzywdził, i Szerlok, ten od kradzieży obrazów w

Szczecinie, to jedna i ta sama osobistość.

- Ja nic z tego wszystkiego nie rozumie. Nie znam Szerloka, kazałeś mnie przytracić portreciarza

Wiśniewskiego, masz go i daj mnie święty spokój. Żadnych lekramacji nie przyjmuje - oświadczył
lekko urażony Koziołek.

- Z tego widać, że Szerlok co innego i lipny narzeczony Danki co innego, tak jak ci Maniek

mówiłem, a tyś się uparł jak osioł w kapuście - triumfował Stasiek.

- Na fotografii pokazywał mnie się indentyczny.
- To cóż my teraz zrobiem?
- Co mamy zrobić, nie nakryliśmy co prawda jeszcze Szerloka, ale jakby połowę jego mamy i

musiem to wykorzystać.

- Ale w jaki sposób?
- Przede wszystkim niech odda moniaki. Danka odeśle ich staremu i jakoś całą sprawę zagałuszy.
- Po co, przecież to można załatwić służbowo, milicyjnie.
- Tak jest, ale jak się zaczną instancje i depozyty, stary Rubens za parę lat forsę dostanie, i to o

wiele nic nie zalega urzędowi skarbowemu, a powiedz mnie, kto nie zalega?

- 69 -

- Faktycznie, tak będzie prędzej. Idziem do niego.
Trzej przyjaciele weszli ponownie do piwnicy. Aresztant podniósł się przez ten czas z pierzyny i

nerwowo spacerował okryty kołdrą.

Pierwszy zabrał głos Maniuś.
- Jak tam panie szanowny z tem mieszkaniem?
- Z jakim mieszkaniem?
- No z tem na Emdeemie za dwadzieścia kawałków dwa pokoje z kuchnią?
- Nie wiem, o czym pan mówi.
- Nie wiesz, łachudro, o czem ten pan mówi, a wystawić dziewczynę do wiatru, na deszczu jej

kazać stać i czekać, a samemu zwiać przez przechodniaka, toś wiedział - jakbym ci dał fangie, tobyś
sobie od razu przypomniał - wybuchnął niespodziewanie Stasiek.

Ale Kitajec umitygował go z miejsca:
- Tylko grzecznie, Stasiu, nie fatyguj się, na wszystko przyjdzie swój czas. Na razie musiem omówić

sprawę handlową.

Po czym zwrócił się znowu do portreciarza:
- Ponieważ że pan szanowny wtenczas nie wrócił do narzeczonej, możem przypuszczać, że

mieszkanie pan już kupił, trzeba by w taki sposób zwrócić mamonę.

- Nie wróciłem, bo zdarzył się wypadek, zgubiłem te pieniądze.
- Wiadomo, ale teraz musisz pan znaleźć, bo inaczej pójdziesz pan do mamra - wtrącił się znowu

Stasiek.

- Panowie, ja nie mam.
- Pożycz pan sobie.
- Od kogo?
- Od nasz w każdem bądź razie nie.
- Może ja za tydzień się postaram i przyniosę tu temu panu...
- O nie, ganiać po Polsce już pana nie będziem albo płacić, albo siedzieć, nie mówiąc o innych

jeszcze poważnych przykrościach.

- Co ja mam robić, skąd ja wezmę - tu więzień w bezsilnej rozpaczy opadł na kartofle.
- No, dosyć tego bajeru. Leć, Gieniuś, po milicję - powiedział zimno Maniuś.
Koziołek chwycił za klamkę.
Wiśniewski zerwał się nagle z kartofli, odrzucił kołdrę, w oczach zapaliła mu się wściekłość.
- Niech was cholera weźmie, idziemy do żony!
- Toś pan żonaty?
- Co to was obchodzi, szantażyści, psiakrew!
- No no, panie szanowny, tylko nie od kolegów, dobrze? Bo możem się jeszcze rozmyśleć i forsy

nie przyjąć.

Aresztant umilkł i pokornie już wyszedł ze Staśkiem i Maniusiem. Ostatni opuścił piwnicę gospodarz

dźwigając pierzynę i kołdrę.

- Muszę to wyprać - mówił na schodach do Kitajca - bo strasznie podpięcia węglem się uświnili.

Całe szczęście, że Hela znowu wyjechała, ale nie mogłem drania w zapalenie płuc wpędzić.

Na podwórzu wszyscy jak gdyby w najlepszej zgodzie wsiedli do warszawy i samochód wyjechał na

ulicę.

- Gdzie jedziem? - zapytał Maniuś.
- W prawo. Wieś Ciupy Piastowskie. Dom Eulalii Psztyk - rzucił gniewnie Wiśniewski.
- Jak to? Mówiłeś pan, że do żony?
- Bo do żony, ja jestem Karol Psztyk.
- Psztyk? A Wiśniewski?
- Wiśniewski to mój pseudonim.
Spojrzeli na niego z bezgranicznym zdumieniem, z wyjątkiem tylko Staśka, który powiedział do

Mamusia:

- 70 -

- A widzisz, nie mówiłem ci, że to może być lipne nazwisko?
Maniuś pokręcił głową i zauważył:
- Wiesz pan, panie Psztyk, że za taki pseudonim można dostać po krzyżu od wszystkich

Wiśniewskich w Polsce, a orientujesz się pan chyba, że jest ich u nasz prawie tyle co Kowalskich. Za
takie nadużycie szanownego nazwiska do kantu powinieneś pan niezależnie od różnych innych
paragrafów dostać „półtora kalendarza" bez zawieszenia.

Psztyk nic na to nie odpowiedział, w ponurej zadumie wyglądał przez okno, ale w miarę zbliżania

się auta do Ciup Piastowskich zaczęło go ogarniać coraz większe zdenerwowanie. Parę razy zrywał
sdę, jakby chcąc próbować ucieczki, ale Koziołek przywołał go do porządku za pomocą zimnych luf
dubeltówki.

Kiedy zajechali przed dom Eulalii Psztyk, na progu ukazała się tęga rudowłosa rozłożysta niewiasta

o płonącej twarzy i wściekłym wejrzeniu.

Ujrzawszy wysiadającego z auta męża, jak olbrzymia kula potoczyła się w jego kierunku.
Koziołek odruchowo zasłonił go strzelbą, ale odtrąciła ją energicznie. Rozłożyła ramiona, chwyciła

Psztyka w objęcia krzycząc:

- Loluś, Loluś, jesteś nareszcie, a już myślałam, że znowuż ode mnie uciekłeś.
Eskorta patrzyła na to z nieopisanym zdziwieniem.
- I nie leje go? - rzekł po chwili do Kitajca Stasiek, kręcąc głową.
- Jeszcze nic nie wie. Czekaj, już my to załatwiem.

XX.

- No dosyć tych pieszczot małżeńskich. Nie przyjechaliśmy tu na uroczystość rodzinne, tylko

interesownie, gdzie możem pomówić z panią szanowną? - przerwał wreszcie Maniuś radosne
powitanie państwa Psztyków.

Uszczęśliwiona żona, wycisnąwszy jeszcze jeden długi pocałunek na policzku odnalezionej zguby,

przetarła ręką oczy, jakby budząc się z letargu, i zapytała:

- Prawda, co panowie tu robią, co panowie chcą od męża?
- Wszystko pani szanownej detalicznie objaśniemy, ale może gdzieś w czterech ścianach, bo tu już

pół wsi się zleciało.

Istotnie, zwabieni widokiem warszawskiej taksówki mieszkańcy wylegli przed okoliczne domy. Kilku

chłopców zajęło się samochodem, usiłując najwyraźniej wypuścić powietrze z opon.

- Jak tak, to proszę do mieszkania - mówiła pani Psztykowa patrząc na męża pytającym, ale pełnym

czułości wzrokiem.

Maniuś wszedł ostatni za całym towarzystwem, zamknąwszy starannie wóz i przygroziwszy

chłopakom pięścią.

W dużym pokoju zastawionym gęsto najrozmaitszymi gratami ogólną uwagę zwracało wielkie

akwarium, w którym pływały dorodne ogórki w towarzystwie plasterków cebuli i całych wiązek
sczerniałego kopru.

Na ścianach zawieszonych barwnymi oleodrukami, przedstawiającymi „Stworzenie świata", „Sąd

Ostateczny" oraz „Wygnanie z raju", centralne miejsce zajmował wielki podwójny kolorowy portret, na
którym łatwo można było rozpoznać oboje państwa Psztyków w strojach ślubnych. Było to
niewątpliwie dzieło Rubenśa z Orlikowa.

Pan Maniuś, przyjrzawszy się podejrzliwie biblijnym obrazom, zasiadł ostentacyjnie pod „Sądem

Ostatecznym" i zagaił zebranie, jak następuje:

- Co będziem długo kołować i czarować się wzajemnie. Mąż pani szanownej jest nam winien pewną

sumkę pieniędzy, z którą chcielibyśmy się zobaczyć jeszcze dzisiaj, bo jesteśmy przyjezdne i
spieszem się do Warszawy...

Pani Psztykowa spojrzała bystro na męża, ale rzekła z zupełnym spokojem:'
- Jednem słowem, Loluś, znowuż się gdzieś zaręczyłeś?
Pan Psztyk opuścił oczy i kręcił na stole dwoma palcami gałkę z okruchów chleba. Maniuś wyręczył

go w odpowiedzi.

- 71 -

- Tak jest, ale mniejsza z tem, rozchodzi się o to, że małżonek zaliczkie na posag zainkasował.

Chciałem o sercowej stronie tego interesu nie wspominać, ale, jak widzę, pani szanowna jest
przyzwyczajona i możem mówić szczerze. Mąż lubi się zaręczać?

- Pasjami, co i raz mnie to robi.
- To musi być u niego nerwowe. Zdarzają się tacy mężczyźni i nic nie ma w tem nadzwyczajnego.

Tylko jeden, mogie powiedzieć, że wyjątkowo trafił na żone. Panią szanowną za przykład można by
stawiać inszem kobietom, bo się przeważnie w takiem wypadku gorączkują i dają to mężom odczuć za
pomocą różnych szczegółów urządzenia domowego, jak na przykład tłuczek od moździerza, fajerka
albo dusza na sznurku, nie mówiąc rzecz prosta o zwyczajnem wałku. A pani szanowna nad podziw
spokojna.

- A spokojna jestem, spokojna, bo Loluś nic temu nie winien.
- A kto?
- Te wydry, te zdziry, te kociudrapy, co mu przejść spokojnie przez ulicę nie dają. Każda ślipiami za

niem zamiata. Z którą słowo zamieni, już na zapowiedzi gotowa dawać. Loluś jest mężczyzna jak róży
kwiat, w koIorkach, i wykształcenie posiada - w Warszawie szkołę braci Sobiszewskich ze złotym
medalem ukończył i nic dziwnego, że lecą na niego jak ćmy na świece. To co on winien, że się
czasem musiał zaręczyć? A najgorzej było, jak z temi portretami jeździł. To jak suki za niem latały.
Taki piękny i artysta!

- Co temu winien Zygmuś, że jest taki śliczny? Że ma taki dźwięk choleryczny! - zanucił nagle

Stasiek.

- On nie Zygmuś, on Lolek, Karolek!
- Wiemy o tem, ale ta piosenka się dotyczy jednego Zygmusia. Też był taki twarzowy - przed wojną

w „Morskim Oku" na Jasnej o niem śpiewali.

- Możliwe, ale gdzie mu tam do Loleczka. Dlatego jestem spokojna, bo on nie winien, że ma takie

wzięcie: każdy na jego miejscu byłby już dziesięć razy żonaty.

- A mężulek?
- A on tylko trzy, ma jeden ślub parafialny, jeden magistracki i jeden w Kościele Narodowym.
- Lalka, przestań - próbował powstrzymać zwierzenia jednej ze swych żon pan Psztyk.
- Dlaczego mam nie mówić, kiedy wiem, że tylko mnie kochasz, że tamto to był pusty szał dla

zdobycia kapitału obrotowego na hodowlę norek.

- Lalka! - wrzasnął pan Psztyk.
- To pani szanowna za te lalkie? - zainteresował się Maniuś.
- Oczywiście, że ja, Eulalia, Lala, Lalka.
- No to, Lalunia, jak będzie z forsą?
Pani Psztyk była trochę zdziwiona tą poufałością, ale odpowiedziała z entuzjazmem:
- Wszystko, wszystko za niego ureguluję, taka jestem kontenta, że do mnie wrócił, że mam go znów

przy sobie. Bo niech panowie sobie wyobrażą, że dopiero dwa miesiące temu cudem znalazłam go w
Warszawie i wyrwałam ze szponów córki jednego fotografa, a przedwczoraj znowuż mi zniknął jak sen
jaki złoty, a wyszedł tylko na spacer. Gdzieś to był właściwie, Lolek?

- Niech pani szanowna będzie spokojna, mąż znajdował się pod dobrą opieką, o nowych

zaręczynach nie mogło być mowy. A teraz, kiedy pani chce legurować należność, to w ogóle nie ma o
czem mówić.

- Powiedziałam, że zapłacę, to zapłacę. Ile tego jest?
- Nie tak dużo. Dwadzieścia patyków.
- Dwadzieścia... czego? - spytała rudowłosa lekko blednąc.
- Patyków, no... kafli.
- Jakich kafli?
- No, karasków, co pani po polsku nie rozumie, jak pragnę zdrowia?
- Dwadzieścia tysięcy złotych?! Co to, żarty?
- Jakie tam żarty, a pani ile myślała?
- Ja myślałam, że z pięćset, no tysiąc... dwa... ale dwadzieścia tysięcy... dwadzieścia tysięcy -

powtarzała pani Psztyk coraz gwałtowniej. Nagle zrobiła się czerwona jak pomidor i z okrzykiem: -
„Dwadzieścia patyków!" - rzuciła się na swego pięknego męża, schwyciła go za krawat i ściągnęła mu

- 72 -

go na szyi jak pętlę. Oczy wyszły mu z orbit, z ust dobywało się rzężenie. Obecni skoczyli na pomoc
nieszczęsnemu nędznikowi. Maniuś dopadł Laluni pierwszy, wydarł jej z rąk krawat, a wręczając w to
miejsce porwaną z wieszaka trzepaczkę zawołał:

- Tern go z wierzchu, pani szanowna, tem! Ale nie za grzdykie, przecież facet się prawidłowo udusi.
- Co to pana obchodzi, to mój mąż - wołała rozwścieczona małżonka, wymachując trzepaczką.
- Tak jest, pani mąż, ale nasz dłużnik, nasze dwadzieścia kafli! Jak go pani udusi, gdzie kto będzie

czego szukał? Manto spuścić mu trzeba, ale trupem kłaść nie wolno, bo jeszcze koszta pogrzebu
doskoczą.

Ten argument zaważył, pani Eulalia katowała męża przez czas jakiś wyłącznie trzepaczką. Po

dłuższej chwili Maniuś wstrzymał egzekucję, mówiąc:

- No, na razie starczy mu. Niech się pani szanowna go teraz zapyta, gdzie podział te moniaki.
- Zgubiłem - jęknął Lolek, ocierając krew płynącą mu z nosa.
Maniuś bez słowa wręczył Laluni ponownie odebraną jej przed chwilą trzepaczkę.
I wówczas nastąpił cud: pan Psztyk przypomniał sobie nagle, że rzeczywiście te pieniądze zgubił,

ale je następnie znalazł i ma tu ukryte w drewutni. Po chwili przyniósł je istotnie, eskortowany
oczywiście w jedną i drugą stronę przez pana Koziołka z dubeltówką.

Reszta formalności zajęła już niewiele czasu. Wystawiono kwit, na którym podpisali się trzej

reprezentanci interesów Danki i jej ojca i pan Maniuś rzekł:

- No, wszystko w porządku. Teraz pocałujcie się państwo na zgodę, a my jedziem.
- Zaraz, jeszcze nie wszystko, jest jeszcze do ulegurowania rachunek za taksówkę -

niespodziewanie odezwał się Stasiek.

- Za jaką taksówkę?
- Za naszą, którą żeś pan tu przyjechał. Należy się za dwa kursy z Warszawy do Świdnicy.
- To ja mam płacić?
- A kto, ksiądz? Nie możesz pan chyba żądać, żebyśmy w pańskiej sprawie darmo dwa razy tu

latali. Należy się 1800 zł po 3.00 za kilometr.

- A czy ja was tu prosiłem, grandziarze? - niespodziewanie wyrwał się pan Psztyk.
- Panie, tylko nie z tej beczki, bo cała ta transakcja może się jeszcze nie udać.
- No dobrze, ja zapłacę za męża.
- Dla pani to już zrobię, że policzem się podług pierwszej taksy. Chociaż i druga mocno by się pani

opłaciła.

- Dlaczego?
- Dlatego, że jakbyśmy tu nie przyjechali, paninemu Lolkowi forsy nie odebrali, lada dzień by pani

gdzieś prysnął, a tak musi się wpierw troszkie odkuć.

- A panu, panie ładny, jak pan będziesz się chciał jeszcze raz zaręczać, z duszy serca radziem,

unikaj pan Warszawy. Bo jakbyśmy, nie daj Boże, na takiej robocie znowu pana nakryli, przez lejek do
trumny trzeba by pana wlewać. A szkoda takiego przystojnego faceta. Szanuj się pan.

Tu Stasiek zainkasował wypłacone mu przez panią Eulalię pieniądze za jazdy i ucałowawszy

szarmancko jej rączki wyszedł z koleżkami.

- Aleś go, Stasiu, przerobił - w drodze powrotnej mówił Maniuś kręcąc z podziwem głową -

przyznam się bez bicia, że nie przyszłoby mnie do głowy żądać za te nasze jazdy.

- A z jakiej-że racji mamy do niego dokładać? Że zwrócił dziabnięte pieniądze, to nie jego byli, że

dostał troszkie trzepaczką, także samo mało poczuł. Ale już o tych naszych kursach będzie pamiętał.

Odwieźli pana Koziołka do Świdnicy, zjedli z nim wystawny obiad w paradnej sali restauracji

„Świdniczanka" i po zapewnieniu o dozgonnej wdzięczności, obdarowani dwoma zającami, zostawili
go w domu nad balią, w której prał pośpiesznie zabrudzone w piwnicy podpięcia. Pani Hela mogła
przyjechać lada chwila.

- Tak, tak, my rządziem światem, a namy kobiety, jak podobnież miał zwyczaj mawiać król Sobieski

otrzymawszy wcire od Marysieńki - zauważył filozoficznie Maniuś, kiedy po raz już drugi w stosunkowo
krótkim czasie opuszczali gościnną Świdnicę.

- Nie ma na nich mądrego. Sobieski leżał, Koziołek leży, nawet taki Psztyk, chociaż najlepiej daje

sobie z niemy radę, tyż manto otrzymał - dodał w zadumie Piskorszczak.

- 73 -

- „Ach, wy kobiety, ach, wy szakale, kto was pokochał, zgubiony wciąż. Kobieta daje szczęście

przez chwilę, a potem gryzie jak leśny wąż" - zaśpiewał Kitajec wyciskając gaz do dziewięćdziesiątki.

Ale przerwał, bo zauważył, że Piskorszczak dziwnie się jakoś uśmiecha i za chwilę powie: „Czyś ty

się nie zamazał w krem, Maniuchna?", albo coś w tym rodzaju.

Chcąc więc odwrócić uwagę od niebezpiecznego tematu zapytał:
- Widziałeś te obrazy na ścianach u tego Lolusia?
- Owszem, widziałem, takie więcej nabożne. Archanioł popędza kotka z raju Adamowi i Ewie,

najwyższy sąd nad grzesznymi duszami i temuż podobnież.

- Faktycznie, treść religijna i dlatego wydali mnie się podejrzliwe, bo te ze Szczecina tyż się

odznaczali religijną treścią.

- Wiesz, Maniuś, nie obraź się, ale ty masz niedużego króla z temi obrazami, wszędzie ich widzisz.
- A ty się dziwisz? Ze mnie się nabijasz, chcesz, żeby ci brat zgnił w ulu? Tyż ci powinno zależeć i

tyż powinieneś szukać. Faktycznie, od czasu, jak żem przeczytał w Expressie, co było namalowane na
tych dwóch brakujących do tych pór lanszaftach, mocno się przyglądam każdemu jednemu arcydziełu
sztuki malarskiej.

- A co tam właściwie było namalowane?
- Obydwa dotyczyli Starego Destamentu. Na jednem był odstawiony Józef sprzedający zboże.
- Jaki znów Józef?
- Coś ty do szkoły nie chodził, nie słyszałeś o Józefie, opędzlowanem przez rodzonych braci za

trzydzieści złotych do egipskiej niewoli?

- Jakoś nie dało się mnie słyszeć, może nie byłem tego dnia w szkole, a może nie uważałem na

lekcji.

- Mniejsza o to. Otóż musisz wiedzieć, że ten Józef dzięki smykałce do wróżenia samego faraona w

bajer wziął i został się koniec końców ministrem tamtejszych PGR-ów. On właśnie jest odrobiony na
tem rąbniętem przez Szerloka widoczku, jak sprzedaje ludności zboże z miarek i odsypów.

- To musiał być duży przytomniak. U nas przed wojną Wacław Pyffello, Bednarska 19, z wróżenia

willę w Kaczem Dole sobie postawił, ale żeby aż ministrem zostać... no... no...

- Widocznie jeszcze cwańszy i umiał się wkręcić do wyższych sfer miarodajnych. Ale pies z niem

tańcował, słuchaj o drugiem obrazie. Na tem drugiem był niejaki Dawid, zawodnik wagi piórkowej na
meczu na mokro z Goliatem (waga najcięższa). Otóż więc ten Dawid zwyciężył Goliata za pomocą
szemranego kantu. Do zwarcia nie dopuścił, tylko kamieniem z procy na dystans go potrącił. Czy te
zwycięstwo zostało uznane, detalicznie nie wiadomo, w każdem bądź razie malarze ściennych
obrazów już paręset lat z tego żyją, machając okolicznościowe serie widoczków, czyli tak zwane
komiksy. Te właśnie dostali się do muzeów w Szczecinie.

- A powiedz mnie faktycznie, Maniuś, po co na tych wystawach wieszają takie różne stare drogie

malowidła, zaczem gdzieś w kasie ogniotrwałej ich trzymać? Żeby ludzi kusić, złodzieja z niejednego
zrobić?

- Widzisz, rozchodzi się o to, żeby się obecnie malarze uczyli, jak trzeba płótno grontować i jak

pędzlem robić, żeby farba nawet po paruset latach nie odlatała.

- No jeżeli o wiele tak, to faktycznie.
- Ale zmartwienie mamy z tem, i to nie tylko my, a także samo policja na całem świecie. W Paryżu

jest podobnież nieduży nawet obrazek, portrecik niejakiej Monny Lizak, któren osiągnął największą
cenę na licytacji. A taki jest poręczny do wyniesienia nawet pod marynarką, że specjalny glina
francuski w perelince dzień i noc naprzeciwko na krzesełku siedzi i z oka go nie spuszcza. A mimo
tego już parę razy był przyuważony przez złodziei i potem odebrany. Tak że koniec końców naprawdę
nie wiadomo, czy to ten sam, czy nadzwyczaj staranna podróbka. Ale glina siedzi i patrzy.

- Jednakowoż ten, nie ten, ale mówisz, że parę razy był już odbierany. To może i te nasze się

znajdą.

- Jest nadzieja, ale trzeba szukać bez przerwy i wszędzie kontrol przeprowadzać, tak jak ja to robię.
Rozmowa o sztuce epoki odrodzenia tak pochłonęła przyjaciół, że ani się spostrzegli, kiedy minęli

granice wielkiej Warszawy, o czym świadczył między innymi wzmożony ruch aut na szosie. Maniuś
musiał dobrze uważać, aby nie dać się potrącić jadącym na łeb, na szyję wołgom, simcom,
wartburgom, skodom.

- 74 -

- To te łodziaki tak zapychają na całe pare do Warszawy - mówił Maniuś obrzucając pędzące auta

niedobrym spojrzeniem. - Chwalą się potem jeden przez drugiego, któren prędzej doleciał w te albo
we wte. Wiozłem jednego takiego derektora parę dni temu nazad, to jak mnie zaczął świcić, że cały
czas do Krakowa na octawii setkę zawsze posuwa, mówię do niego: „Tak, tak, niech pan zaprycza, ile
się da - Gruca będzie miał robotę na cztery godziny". „Jaką robotę, gdzie?" - on mnie pyta. ,,W
szpitalu, żeby pana szanownego nazad do kupy złożyć. Żeby mu się tylko opłaciło robić". Jak to
usłyszał, przestał mnie zalewać kolejkie - zaśmiał się Kitajec.

Ale nagle śmiech skonał mu na ustach. Maniuś obejrzał się i trącił łokciem Piskorszczaka.
- Widziałeś tego fiata, cośmy go dopiero minęli?
- Tego niebieskiego?
- Jego. Coś zauważył?
- Nic. A co?
- A to, że rurony wiezie.
- Jakie rurony?
- Zrolowane obrazy. Może naszego Józefa targa albo Dawida. Zatrzymujem go.
- Idźżeż ty, to może być cerata albo linoleum.
- Musiem to sprawdzić, nigdy nie wiadomo.
Tu Maniuś zwolnił i zaczął tańczyć przed fiatem, nie chcąc go przepuścić. Kierowca, tęgawy

blondyn w baskijskim berecie, z fajką w zębach, usiłował wyminąć warszawę, ale widząc, że jest
celowo blokowany, zatrzymał wreszcie swoje auto i wysiadł.

- Słuchaj, będzie klops, to jakiś Anglik - rzekł do niego Piskorszczak.
- Coś ty, Anglik na tej „lodówce", a zresztą, niech będzie - sprawdzić muszę.
- Co panowie wyprawiają? Czy wam czego potrzeba? - zapytał trochę poirytowanym tonem blondyn

w berecie podchodząc blisko. Piskorszczak odetchnął, a Maniuś wysiadł.

- Owszem, mamy życzenie obejrzeć te obrazy, co ich pan wiezie.
- Moje obrazy, a to jakim prawem?
- Czy pan nie ma czasem Józefa?
- Jakiego Józefa?
- Sprzedającego zboże!
- Co to za kawały? To Eryk Lipiński panów do tego namówił?
- Nie znamy żadnego Ruryka, pokaż pan lanszafty.
- To są moje obrazy. Jestem plastykiem, nazywam się Zaruba.
- Zaruba nie Zaruba, fotoplastikon nie fotoplastikon, dawaj pan ruron.
Tu Maniuś wyrwał blondynowi duży arkusz zwiniętego w rurkę bristolu.

XXI.

Mistrz Zaruba oburzony był na razie postępowaniem Mamusia, ale dowiedziawszy się, że w tym

niesamowitym incydencie na szosie idzie o poszukiwanie skradzionych z muzeum obrazów, z całą
gotowością udostępnił rewidentom wnętrze swego auta. Pokazał im nawet zawartość opasłego
plecaka z końskiej skóry, w którym oprócz butelki jałowcówki i wermutu Istra oraz paru pudełek
sardynek była ćwiartka cielęciny oraz dwie długie barowe bułki.

Maniuś, rzuciwszy na to pobieżnie okiem, wziął się do skrupulatnego przeglądania leżących na

tylnym siedzeniu oryginałów barwnych ilustracji do „Szpilek" oraz szkiców do słynnych kukiełek
mistrza, przygotowanych dla telewizyjnej szopki.

- To są kalikatury do śmiechu, czyli tak zwane pikasy, i to prosto spod pędzla, a my szukamy

smutnych używanych obrazów olejnych - rzekł po ukończeniu przeglądu. - W taki sposób pozostaje
się nam grzecznie pana szanownego przeprosić za tak zwane kwo wadis.

- Ale głupstwo - powiedział dobrotliwie malarz siadając za kierownicą. - Nie ma o czym mówić.
- Wprost przeciwnie, jest o czym nie tylko pomówić, ale jeszcze trzeba całą rzecz, jak to się mówi,

formalnie załatwić. Jak żem zauważył po tem plecaku, pan szanowny spodziewa się niedługo gości.

- 75 -

- Owszem, ma być u mnie parę osób - z uśmiechem przyznał rozbawiony plastyk.
- Właśnie i dlatego chcieliśmy, żebyś pan przyjął to od nasz na pasztet.
Tu pan Maniuś wydobył ze swej taksówki jednego z otrzymanych od Koziołka zajęcy i z miłym

uśmiechem usiłował włożyć go przez okno do fiacika.

- Ależ nic podobnego, ja nie mogę tego przyjąć, za co? - bronił się znakomity karykaturzysta.
- Za nadużycie pańskiej osoby i stratę czasu.
- Zresztą ja nie lubię pasztetu.
- Może być i w śmietanie. Zwracam pańską uwagie, że pod jałowcówkie nie wynaleziono dotąd nic

lepszego, niż comberek z zająca.

- No dobrze, ale panom samym potrzebny!
- Mamy jeszcze drugiego, zresztą nie prowadziem gospodarstwa. Zając może nam się najwyżej

przydać na czapki à la Mościcki, jak się teraz w Warszawie nosi. Ale niech pan się spojrzy, jak by
koleżka w takiej papasze wyglądał, jak tatarski hrabia. Chętnie byśmy panu oddali jeszcze tego
drugiego. Dawaj go, Stasiek.

- O nie, nie. Ostatecznie mogę wziąć jednego, ale oczywiście za zwrotem kosztów.
- Teraz znowuż my się możem obrazić. Zajęcamy handluje centrala „Las" na Koszykach, zresztą

grosza nas nie kosztował, otrzymaliśmy w prezencie.

Nie było rady, rozbawiony artysta ulokował sobie zająca pod nogami i zaprosiwszy nowych

znajomych do siebie do Anina na niedzielę ruszył w dalszą drogę.

Wkrótce rozdzielił ich czerwony sygnał na skrzyżowaniu. Kitajec z Piskorszczakiem niezwłocznie

pojechali do Aniołka na Pragę. Dowiedzieli się tam, że minione dwa dni przyniosły rewelacyjne zmiany
w sytuacji.

Danka została wypisana ze szpitala, a hrabia z Julianem wypuszczeni za kaucją z więzienia.
Niestety Jumbo i Szmaja pozostali za kratkami. Zagórskiemu udało się tylko przyspieszyć termin

rozprawy, która miała się odbyć za kilka tygodni. Wszyscy czterej zostali bowiem postawieni w stan
oskarżenia.

Nie były to wieści specjalnie wesołe, ale nikt nie tracił nadziei, że wyroki zapadną uniewinniające z

braku dowodów.

Maniuś nie podzielał jednak ogólnego optymizmu.
- W sądzie tylko prokurator może być pewny, że po sprawie pójdzie do domu. Nie mówiąc już o

oskarżonych, świadkowie często idą siedzieć. A nawet się zdarzało, że adwokat razem z klientem
szedł do mamra za nadużycie żywego słowa i podstawienie lewych świadków.

To powiedziawszy, odwzajemniając się za nowiny zdał sprawę z akcji na Śląsku. Zdemaskowanie i

ukaranie, chociaż niezwykle łagodne, matrymonialnego aferzysty Psztyka wzbudziło duże
zadowolenie obecnych.

Przy tej okazji wyrażono serdeczne gratulacje dwóm nie znającym się zresztą zupełnie panom

Wiśniewskim, obecnym w restauracji, z powodu zmycia plamy, jaką rzucało na ich niezwykle
popularne a zacne nazwisko podszywanie się pod nie tego rodzaju ciemnego typa.

Panowie Wiśniewscy postawili z powodu tej okazji dwie kolejki i sprawę uznano za wyczerpaną.
Maniuś już na boku zwierzył się panu Aniołkowi, że całą sumę odebraną kanciarzowi ma przy sobie

i nie bardzo wie, co z nią zrobić. Zacny gastronom przyjął pieniądze na przechowanie do dnia
następnego, kiedy to wraz z małżonką i Maniusiem obiecał odwiedzić Dankę, przebywającą na
rekonwalescencji w mieszkaniu Karaluchów pod troskliwą opieką pani Apolonii. Z wielkim
wzruszeniem powitała nieszczęśliwa dziewczyna tę wizytę, siedząc w łóżku w otoczeniu siedmiu
Mulaciąt, które na wyścigi starały się urozmaicić jej pobyt w ich mieszkaniu na Służewcu.

Mamy Karaluchowej nie było w domu, pojechała z wałówką dla tatusia, na Rakowiecką. Ale Maniek,

Stasio, Wacuś i Andrzejek oraz Hania, Sabcia i Serafinka, dzieci państwa Jumbów, noszące takie
imiona dla uczczenia serdecznych przyjaciół mamusi i tatusia, wyręczały nieobecnych rodziców z
niezwykłą serdecznością i energią. Starsze co chwila przynosiły jej z kuchni herbatkę i kleik, podawały
lekarstwo, a najmłodsze, prześliczne czekoladowe stworzonko, siedząc za nią na poduszce usiłowało
wielkim grzebieniem czesać jej złote loki.

Na taką właśnie scenę trafili przybyli goście. Danka na widok Maniusia nie mogła się powstrzymać

od łez. Kitajec też jakoś dziwnie przełykał ślinę, mówiąc, że to wszystko właściwie „mięta z bubrem",
że nie warto o tem wspominać na razie, ale jeszcze się na niej niemożebnie odegra za ten „numer".

- 76 -

- To się tak robi, to się nie czeka, aż wróciem, i tylko takie jakieś głupie rzeczy uskutecznia jak z

iluzjonu albo opery „Halki". I o co koniec końców, o pare starych wyrośniętych ciuchów.

- To przecież nie o to chodziło.,, ja się tak wstydziłam... co pan... co wy wszyscy o mnie sobie

pomyślicie.

- Panno Danusiu, jak pragnę zdrowia, przecież nikt by sobie nie zdążył nic pomyśleć, bo ja bym

go... ręka, noga, mózg na ścianie.

Danka wzięła go za rękę mówiąc:
- Ja wiem, panie Marianie, że pan by nie uwierzył. Ale szłam potem przez most i tak jakoś

przypomniałam sobie... to całe moje życie - zakryła oczy dłońmi i cicho załkała.

Maniuś zerwał się z krzesła.
- No już dosyć tego, nie mówiem o tem więcej. Zobaczy pani, że wszystko będzie pierwszorzędnie.

Tatusia się obrobi, pieniądze już są.

- Jak to pieniądze są, skąd?
- No ten... pan nam zwrócił!
- Jak to, dobrowolnie?
- Prawie... że.
- Widocznie go sumienie ruszyło.
- Przypuszczalnie tak poniekąd jest.
- Gdzieście go spotkali, jak? A czy obrazy też oddał?
- Z obrazamy zaszła pomyłka. To nie on nawalił. Nie on był Szerlokiem, ktoś inny, podobny.
- Nie on. Chociaż to nie on - mówiła jakby do siebie Danka - a gdzie go znaleźliście, co mówił?
- Panno Danusiu, co by nie mówił, w tej chwili jest nieważne. Kiedyś drugą razą za parę dni

wszystko detalicznie pani opowiem. Na razie musiem się zastanowić, co zrobić z forsą tatusia, ale tyż
niekoniecznie zaraz.

- Jednak oddał... może on... nie jest...
- Nic nie jest, łobuz jest - wtrąciła się milcząca dotąd pani Aniołkowa. - Co tu dużo ogródkiem

chodzić i w bawełnę owijać, łobuz jest trzy razy żonaty. Jeden ma ślub konsystorski, drugi cywilny,
trzeci w tureckim kościele. A ile dzieci - jeszcze nie wiadomo. Za pani pieniądze z czwartą żoną
hodowlę królików chciał sobie założyć. Wystarczy pani?

- Nie królików, tylko norek czy jakichś tam innych szczurów - to lepszy interes - poprawił żonę pan

Aniołek.

- Wszystko jedno, kajdaniarz, którego święta ziemia nie powinna nosić, i wybij go sobie panna raz

na zawsze z głowy.

Danka opadła na poduszki jakby w omdleniu.
- Po coś pani to wszystko teraz mówiła, jak rany koguta, był czas później, zaszkodzić jej może -

wniósł pretensję do Aniołkowej Maniuś.

- Pan mnie nie ucz, jak te rzeczy załatwiać. Niech wie, co to za ancymonek, bo inaczej ciągle

będzie myśleć, że on może nie taki zły, tylko nie mógł inaczej. A tak napije się wody i przejdzie jej.

Istotnie dziewczyna wypiwszy łyk jakiegoś płynu, podanego jej razem przez cztery Mulaciątka,

przyszła do siebie.

Nadeszła na to z miasta pani Apolonia, spłakana i z zaczerwienionym nosem. Była w więzieniu,

podała paczkę i „Jak się to wszystko skończy, nie wiadomo" - narzekała szykując kolację.

- Wszystko musi się dobrze skończyć, bo oni siedzą za niewinność i Zagórski powiedział, że musi

wygrać tę sprawę.

- No tak, ale ja już nerw nie mam czekać. Co spojrzę na te dzieci, to łzamy się zalewam. Jeszcze

dobrze, że ta panna Danusia tu jest, to jakoś mnie raźniej, we dwie sobie płaczem.

Pocieszywszy, o ile to tylko było możliwe, obydwie, państwo Aniołkowie uzyskali zgodę Danki na

złożenie odzyskanych pieniędzy na nazwisko jej ojca w PKO i wraz z Maniusiem odjechali.

Na placu Teatralnym Kitajec zatrzymał samochód i wysiadłszy wraz ze swoimi gośćmi odbył z nimi

małą turystyczną wycieczkę dookoła gmachu budującej się Opery.

Stało się to zresztą na specjalne życzenie pana Aniołka, który nie był tu już z parę lat, „a jako

leguralny warszawiak lubiał wiedzieć, co się w mieście dzieje".

- 77 -

- Na razie pustynia - mówił patrząc na plac, gdzie kiedyś stały Kanoniczki i warszawski ratusz.
- Dlaczego się tego nazad nie stawia, jak na przykład Nowy Świat czy Krakowskie?
- Urbanistyka nie pozwala, musi być luz, świeże powietrze i w ogólności tak zwane tereny zielone. A

niezależnie ratusz był podobnież brzydki, a na dobitek jakiś książę Jabłkowski go kiedyś wybudował w
stylu odrodzenia, czyli że w dzisiejszym czasie niemodnem.

- Może i brzydki, może i niemodny, ale mnie się tam podobał. Ładnie było, co będziem dużo gadać.

Tu na rogu miałeś pan firmę Brun z żelaznem wyrobem, koło niego mieścił się Ludwik Spiess i Syn, a
cukiernia Forkasiewicza to zła była? Po drugiej stronie miałeś pan Pulsa, Fuchsa czekoladki, Bank
Skowronka, nie było tale brzydko, nie.

I znowuż z tą ciasnotą tyż nie było tak ostatnio. Wszystko się jakoś mieściło. Z Nalewek i na

Nalewki kupcy stale i wciąż tam i nazad zapychali. Publika z kin, teatrów, z knajp wychodziła.
Tramwaje, autobusy z Pragi i na Pragie, na Starówkie, na Żaliborz, wszystko tędy szurało i jakoś nie
dało się słyszeć, żeby komuś żebra połamali. Od kiedy to takie delikatne francuskie pieski się
zrobiliśmy, że tyle luzu potrzebujem.

Po mojemu ratusz jak nic by się zmieścił, a także samo Kanoniczki. A tak, co tu będzie, sam

wiater?

- Tu, uważasz pan, stanie pomnik Bohaterów Warszawy.
- A to przepraszam, to co innego.
- Tylko że nie każdemu się spodoba.
- Skąd pan możesz wiedzieć, przecież go jeszcze nie ma.
- Nie przeszkadza, już można go zobaczyć w małem na razie formacie.
- Gdzie?
- Ja, jak pan wiesz, stale i wciąż szukam tego Józefa ze zbożem i Dawida z procą, no to

uczęszczam do wszystkich muzeów i na wystawy obrazów.

- No, tam ich pan chyba nie znajdziesz?
- Dlaczego, nieświadomie mogą kupić, nie wiedząc, że kradzione. Jednem słowem weszłem

któregoś dnia do Zachęty na Królewskie. Obejrzałem obrazy, ani Józka, ani Dawidka nie było, ale nic,
zasuwam do jeszcze jednej sali, weszłem i zgorzałem. Na ziemi, na stołkach stojeli różne wyroby
gipsowe. Jakieś takie krzesełka o trzech nogach, szpikulce albo coś w rodzaju takiego rogala, jak to
dawniej w piekarni „Nowości" można było kupić, tylko że także samo z gipsu. Pokazało się, że to
właśnie byli te projekty pomnika, była tam też Syrena w stanie spoczynku.

- Jak to w stanie spoczynku?
- Bo leżąca. Na razde myślałem, że to jest szczupak na talerzu, bo zaszłem od tyłu i widzę tylko

ogon i dzwonko. Ale przyglądam się, są plecy, ręce, głowa i pałasz, znaczy się, Syrena. A ludzie
różnie zgadywali. Jedni mówili kałamarz, inni suszka, to znowuż minoga.

- A panu się spodobała?
- Owszem, tylko że dziobata i bez piersi, ale kalotechnikie można wygładzić, a biust doflekować i

obleci.

- A wiesz pan, po mojemu to nawet dobrze, że w kształcie podługowatym - więcej miejsca zajmie i

ta pustka nie będzie tak dokuczać. Chociaż najporęczniejszy byłby w tem miejscu ratusz, taki jak był
przed powstaniem, z zegarem i strażakiem na wieży.

- Szkoda faktycznie, że go rozebrali, dałby się jeszcze elegancko odremontować. Ale cóż, jeżeli

stylistyka się nie zgadzała - nie było faktycznie wyjścia.

Po krótkiej inspekcji urbanistycznej pan Maniuś odwiózł państwa Aniołków do „Piramidonu", a sam

zajechał na stację przed Wileńskim Dworcem troszkę pozarabiać wieczorową porą.

Ale ruchu nie było żadnego, jak to przed pierwszym. Szoferzy kilku oczekujących na podjeździe

taksówek skupili się koło wozu Maniusia, pogadując o swych sprawach bytowych.

- Tak, do pierwszego mortus przygniótł Warszawę. Dopiero po wypłacie jednodniowe milionerzy

wyskoczą na miasto i troszkie ruchu zrobią - mówił gruby kierowca w skórzanej kurtce.

- I w sklepach też na razde luz. Szynek, baleronów, serdelków pełno i nikt ich sobie na razie nie

wyrywa.

- To znowuż jak gdzie, ja wczoraj na Grochowie chciałem kupić w tem nowem sklepie „Mięso i

wędliny" kawałek flejchu na obiad, wchodzę, sklep jak kościół, marmury, jarzynowe światło, lodówki, a
na hakach parę kilo kości. Ekspedientki zebrali się koło kasy i rajcują na sto dwa. Myślę sobie, było nie

- 78 -

było, wezmę te kości, krupnik się zrobi na parę dni. Trzy razy żem się kłaniał ekspedycji, a dopiero za
czwartym mnie zauważyli. Kierowniczka zła jak nieszczęście, że jej rozmowę przerwałem, tu mnie
załatwia, a tam dalej opowiada, co było wczoraj w kinie. Ale koniec końców dostałem ten towar.
Przyjeżdżam do domu, a „mama" do mnie z pyskiem, coś ty przywiózł, mebel na krupnik? Pokazało
się, że razem z kośćmi wieszak na rzeczy mnie w wędliniarni zapakowali. Tak się cholery zagadali.

- Co ty chcesz, jak nie ma ruchu, my też teraz tu rajcujem.
- No tak jest, tylko kto to będzie te podatki płacił. A konkurencja coraz większa. Nawet prywatniaki

łebki wożą. Jest jeden inżynier, któren na swojej osobistej ifie dorabia, łebki po ciemku wozi. Czapkie
opuszcza na oczy, kołnierz stawia i zasuwa. Żeby go znajomi nie poznali. A i tak na swojego
naczelnika się nadział. Teraz oba w nocy jeżdżą, bo tamten ma syrenkie.

- Co ty chcesz, muszą jakoś te zredukowane premie wyrobić.
- Ja jem nie żałuję, ale nam chleb odbierają. A koszta własne coraz większe. Jeszcze z Bogiem

sprawa, jak ktoś ma nowy wózek, ale ja co i raz w te swoje „skarbonkie" forsę ładować muszę. A to
klamka się urwie, a to hamulce wysiądą.

- To jeszcze nic, ja całą tapicerkie musiałem nową robić.
- U kogo?
- U Kurkiewicza na Ochocie. Nie dosyć, że wóz ma przestoje, jeszcze musiałem siedzieć i na ręce

mu patrzeć, żeby nie knocił. A przy tej okazji żem zobaczył, jak ludzie szmukiel za granice wożą.

- No?
- W walizce, uważasz, z podwójnem dnem.
- To zależy, jak co można w ten sposób przewieźć.
- Wszystko, forsę, obrazy.
- Idźże, kto by tam obrazy woził!
- Frajerska łapo, obraz czasem tyle kosztuje, co nowy mercedes...
- E, to znowuż żeś zalał kolejkie...
- Zapytaj się znawców.
- Zaraz... czekaj... - wtrącił się nagle Maniuś. - O czem ty Franus mówisz... coś ty widział.

Szmuklowane obrazy... gdzie?

- No przecież mówię, u Kurkiewicza, tapicera.
- Jakie to byli obrazy, przypomnij sobie!
- Na sto procent nie wiem, czy to byli obrazy, ale oko widziałem.
- Jakie oko,, co za oko?
- To, uważasz, było tak. Do Kurkiewicza przyszedł jakiś klient z walizką, żeby mu ją w środku

nowem jedwabiem wykleił. Przy mnie to właśnie było. Ja patrzę, że po bokach jedwab dobry, tylko
same dno jest wykłejone jakiemś innem kolorem. Ale myślę sobie, co to przeszkadza, i tak jest ładnie.
To samo zaznaczył mu zresztą Kurkiewicz. A ten gość mówi, że chce jednostalnie, bo za granice
wyjeżdża i nie ma życzenia Polski Ludowej, uważasz, kompromitować taką łataniną. Wydało mnie się
to troszkie podejrzane, nie miałem co robić i tak czekam na swoje górne poduszki, i tak czekam.

- No dobrze, i co dalej? - niecierpliwił się Maniuś.
- No to jak Kurkiewicz z tem facetem odwrócili się do półki, żeby jedwab wybrać, naddarłem troszkie

tego spodu i tak był nierówno przyklejony, patrzę, a tam jakieś oko i jakby kawałek brody, obraz czy
coś takiego.

- Jak wyglądał ten facet?
- Średniego wzrostu, w średniem wieku, nos średni.
- Oko średnie - znaków szczególnych brak - dokończył za niego ze złością Kitajec. - A może

chociaż wiesz, czy Kurkiewicz zna tego gościa?

- Skąd mogie wiedzieć?
Maniuś machnął niecierpliwie ręką, odwrócił się na pięcie, wsiadł do swego wozu, zapalił, z

impetem ruszył w stronę mostu Śląsko-Dąbrowskiego.

- Co mu się stało? - pytał kolegów ze zdziwieniem kierowca opowiadający przed chwilą o walizie z

podwójnym dnem.

- A kto jego wie, może mu walizkie rąbnęli? - odpowiedział jeden.

- 79 -

- Nie, to sprawa poważniejsza - rzekł drugi. - W każdym bądź razie pojechał do Kurkiewicza.

XXII.

Nie udało się jednak Maniusiowi od razu dojechać na Ochotę do tapicera Kurkiewicza. Po drodze

musiał zabrać jeszcze z Zygmuntowskiej dwóch pasażerów, niosących trzeciego.

Kitajec wprawnym okiem z miejsca ocenił sytuację i odmówił jazdy, ale panowie dźwigający

bezwładne ciało wezwali milicjanta, który zmusił szofera do zabrania całego towarzystwa.

- Ten człowiek jest chory, musisz go pan wziąć - pod opieką ma się rozumieć tych obywateli -

zawyrokował przedstawiciel władzy.

- Rzeczywiście, on musi mieć co najmniej 45 stopni gorączki monopolowej i kto będzie płacił koszta

dezynfekcji?

- To nie jest nic zaraźliwego, zaręczam panu - wystąpił w obronie chorego jeden z opiekunów.
- Mówię o myciu wozu, jak mnie go obhaftuje.
- Nic podobnego, kolega jest za dobrze wychowany... na takie rzeczy... zresztą już jest po... tym

wszystkim.

- No to ładujcie go, panowie. A gdzie pojedziem? Chyba do Muzeum Narodowego.
- Dlaczego do Muzeum?
- Bo on jest całkowicie zabalsamowany. Za mumie pod ścianą można by go postawić.
- Tylko proszę bez takich żartów... to jest prezesi
- Tam króle stoją, faraoni, totenkomeni. Ale jak nie, to nie, wszędzie mogie jechać.
- Na Muranów, blok 101.
- Na Muranów nie.
- Co to znaczy?
- To znaczy, że jak się zakopiem w te bloki - mogiła ciemna. Do rana się nie wygrzebiem. Tak jakoś

do winkla nie po numerach są ustawione, że wolałbym pasażera po labiryncie w lunaparku wozić
aniżeli po tem Muranowie.

- Nie ma obawy, my znamy drogę... jak pacierz na pamięć...
- No to wio!
Rzeczywiście, korzystając z informacji jednego z pasażerów siedzącego na przodzie, Maniuś po

trzykrotnym tylko gubieniu drogi wylądował swoją warszawą wprost pod blokiem 101. Kiedy
opiekunowie prezesa wydobyli go jakoś z taksówki, powstały nowe trudności. Okazało się, że nie mają
odwagi odprowadzić go do mieszkania ze względu na nerwowe usposobienie prezesowej. Zaczęli
prosić Maniusia, żeby ich w tym zaszczytnym, a niebezpiecznym obowiązku wyręczył.

- Nie ma tak dobrze, to panowie zaprawiliście się fachowo na mieście razem z koleżką, a ja mam

dostać wazonem w głowę? Odpada.

- Ależ nic podobnego, pani Dziunia słowa panu nie powie... przecież pan niejako urzędowo

wystąpi... my co innego.

Dał się Maniuś wreszcie przekonać i wspólnymi siłami zawlekli prezesa jakoś na trzecie piętro, pod

drzwi mieszkania nr 444. Maniuś oparł go o ścianę i przytrzymując jedną ręką za bródkę, drugą
zadzwonił. Po dłuższej chwili zachrobotał klucz w zamku i skrzypnęły drzwi.

Na to hasło obaj koledzy zaczadzonego pasażera, stojący dotąd o parę stopni niżej, ruszyli

schodami w dół koziołkując do samego parteru. W drzwiach ukazała się wyniosła postać w czerwonej
ludowej chustce na głowie, gospodarskim fartuchu z falbankami i z wałkiem do ciasta w ręku.

- Dobry wieczór. Coś pani przywiezłem. Zaraz wstanie - powiedział Kitajec szybko i ująwszy

usztywnionego pasażera wpół, zręcznym ruchem przerzucił go do przedpokoju opierając o wiszące na
ścianie palta.

Wyniosła postać odłożyła na krzesełko wałek i ku wielkiemu zdziwieniu Maniusia uchwyciwszy jak

piórko prezesa pod pachy, wystawiła go z powrotem na korytarz. Po czym zatrzaskując drzwi rzekła
głębokim basem:

- Dobranoc. Ten pan tu już nie mieszka.

- 80 -

W momencie zamykania Maniuś zauważył, że spod fartucha z falbankami wystawały dwie nogi w

spodniach w paski i dużych męskich bamboszach.

Chwilkę się zastanawiał, wreszcie puknął się palcem w czoło i energicznie stukając do drzwi

zawołał:

- Panie Ludwiku, otwórz pan na chwileczkie. Chcę się tylko coś dowiedzieć... Ja jestem taksówkarz.

Panie Ludwik, nie bój się pan, na siłe go panu nie wrzucę, skarż mnie Bóg! To uparty charakter
człowieka, jak pragnę zdrowia. Lutek, otwórz!... - wołał Maniuś poruszając bez przerwy klamką.

Wreszcie drzwi lekko się uchyliły i w szparze ukazała się gniewna szeroka twarz w czerwonej

chustce, zawiązanej nisko nad oczami w kształcie tak zwanego motylka.

- Przede wszystkim co za Lutek? Dlaczego mnie pan Ludwikiem nazywa?
- No bo sądząc po głosie i żakietowych spodniach jesteś pan chyba za „Ludwika do rondla", czyli

męża, któren w charakterze konsystorskiej pomocy domowej przy gospodarstwie się zatrudnia, żeby
żona manikuru sobie nie niszczyła.

- Bez głupich żartów, czego pan chce jeszcze? - warknęła twarz w czerwonym motylku.
- Chcę się zapytać, co mam zrobić z tem pijanem facetem. Tu mnie go kazali zostawić.
- Powiedziałem panu, że on tu już nie mieszka od roku. Ile razy się zaleje, tu przyjeżdża. Dość tego.
- Jak dosyć, to dosyć. Ale może pan wie, gdzie on teraz zamieszkuje i jak się nazywa. Od niego nic

się nie dowiem, w bambus pijany.

- Nie wiem, gdzieś na Bielanach. Nazywa się Perpendykiel...
- Zaraz, czekaj pan chwileczkie, przewrócił mnie się cholera...
Maniuś posadził prezesa pod ścianą i znowu wrócił do drzwi.
- Co ja mam robić, jak pragnę zakwitnąć?
- Niech go pan zostawi na dole - doradził „Ludwik".
- A kto mnie za kurs z Pragi zapłaci? Koleżki uciekli.
- Może go pan zrewidować, chyba musi mieć pieniądze i paszport z adresem.
- A już, żeby potem powiedział, że miał sto tysięcy dolarów i złoty zegarek z brylantami, na to mnie

pan nie napuścisz.

- No to daj już mnie pan święty spokój - zawieź go pan do milicji - powiedział zniecierpliwony

fartuszek z falbankami i zatrzasnął drzwi na dobre.

Maniuś postał chwilę, wreszcie podniósł prezesa, zarzucił go sobie na plecy i zszedł na dół. Przy

taksówce oczywiście nikogo nie było. Plac między blokami był pusty, ciemny, w dodatku zaczął padać
deszcz ze śniegiem.

Maniuś posadził prezesa na tylnym siedzeniu, usiadł obok niego i prawą swoją dłonią energicznie

roztarł mu nos. To czasem pomaga. Ale skutek był tylko taki, że pasażer zaczął wyglądać jak pijany
kominiarz. Zapomniał bowiem Maniuś, że niedawno zaglądał pod maskę, bo świecę mu zarzuciło, i nie
zdążył jeszcze umyć rąk.

Wyjął więc z kieszeni wozu najczyściejszą szmatkę, skropił ją trochę oliwą i wytarł pijakowi całą

twarz. Ale osiągnął tylko tyle, że nos pasażera istotnie wybielał, natomiast policzki bardziej jeszcze
poczerniały, nadając mu wygląd czarownika plemienia ludożerców w obrzędowej charakteryzacji. Gdy
go Maniuś zobaczył przy zapalonym na chwilę świetle, złapał się za głowę.

- A niech go wyrok spali, jak on wygląda! Jakżeż ja mogę zawieźć do komisariatu taką mazepę?

Powiedzą, że go przejechałem - pomyślał.

W dodatku od czasu tej sprawy z obrazami, w którą bądź co bądź był wmieszany, nie bardzo chciał

się narzucać milicji.

Toteż postanowił jechać do tapicera, może jeszcze dziś dowie się czegoś o tej walizce. A kto wie,

może i pasażer obudzi się wreszcie i przypomni sobie swój aktualny adres.

Nasunął więc Maniuś kapelusz na usmarowaną twarz i ruszył Lesznem do trasy N-S. Nagle

ucieszył się niezmiernie, prezes bowiem odezwał się doń najtrzeźwiejszym tonem:

- Dobry wieczór panu!
- Dobry wieczór, jak się spało? - odpowiedział Maniuś z lekkim sarkazmem.
- Świetnie, co u pana dobrego? - mówił pasażer lekko ziewając - bo ja jestem wypoczęty pierwsza

klasa. Teraz tylko ogolonko i do „Kamery". Panie Zdzisiu, jak zawsze masażyk... trochę brylantynki...
na przedziałek... w ogóle komplecik.

- 81 -

Maniuś obejrzał się gwałtownie. Pasażer siedział wygodnie z odchyloną w tył głową, istotnie jak we

fryzjerskim fotelu. Kitajec zatrzymał wóz, uniósł się na siedzeniu i zawołał:

- Jak ja ci, moczymordo, dam komplecik, to cię rodzona żona nie pozna. No już, wstawaj,

wychowańcu monopolowy, dokąd będziesz kimał! - Zaczął szarpać prezesa za kołnierz palta.

Ten uniósł głowę, spojrzał szklanymi oczami, uśmiechnął się i powiedział:
- Dziunia, daj buzi i nie gniewaj się - po czym opadł na siedzenie i za chrapał z przygwizdem.
Zrezygnowany Maniuś rzucił pod jego adresem jakiś niepochlebny a skomplikowany epitet i ruszył

w drogę. Zajechawszy przed dom tapicera zamknął wóz z uśpionym pasażerem i poszedł do
warsztatu. Było jeszcze otwarte. Kurkiewicz przykrawał zieloną obiciową dermę, imitację skóry.

- Dobry wieczór, majster. Co, jeszcze się robi?
- Tak, mam małą partaninkę na jutro. A skąd żeś się pan wziął o tej porze?
- Przejeżdżałem jak raz, to myślę sobie, trzeba zajrzeć, jak tam Kurkiewicz ląduje. Ale słyszałem, że

przerzuciłeś się pan na walizki.

- Na jakie znowuż walizki, kto to panu powiedział?
- Od chłopaków wiem. Zresztą nie będę pana kołował, za dawno się znamy. Rozchodzi się mnie o

tego faceta, któremuś pan parę dni temu w tył walizkie w środku niedwabiem wyklejał. Kto jest ten
gość, znajomy?

- Pierwszy raz go na oczy widziałem, a dlaczego to pana interesuje?
- I nie wiesz pan nawet, jak się nazywa i gdzie mieszka?
- Panie, jak gość przynosi za parę złotych robotę na poczekaniu, nie będę się go o godność pytał,

co mnie to obchodzi.

- I koniecznie chciał na poczekaniu? Zależało mu, żebyś pan w jego obecności mu to zrobił?
- Oka ze mnie cały czas nie spuszczał. Ale powiedz pan nareszcie, o co się rozchodzi?
- Rozchodzi się o to, że walizka miała podwójne dno, że on tam pod tem niedwabiem coś umieścił,

„na eksport", uważasz pan?

- Dla mnie to rzecz obojętna, mógł tam nawet pana osobę wkitować i do Ameryki wysłać, żebym ja

tylko nie widział. Moje prawo usługie wykonać i reszta mnie nie obchodzi.

- Nie można tak mówić, obywatelu, obowiązkiem naszem jest nie tylko nie pomagać w

przestępstwie, ale w miarę możności nakryć i doprowadzić do władzy. W przeciwnem razie można
sobie wcale nieźle posiedzieć w charakterze wspólnika. Takie jest rzymskie prawo.

- Może takie jest rzymskie prawo. Ale ja nic nie widziałem.
- Ale jak wyglądała ta walizka, toś pan chyba widział?
- Czarna lakierowana, z żółtymi winklami, duża, czeska.
- A nalepek jakich nie miała?
- Jakich nalepek?
- No takich hotelowych, jak to goście zagraniczne mają.
- No owszem, było tam troszkie takich podrapanych malowanek. Chciałem mu nawet zmyć to

wszystko i wierzch jak się należy odnowić, bo wstyd mnie było z warsztatu taką gangrenę wypuścić,
ale wyrwał mnie towar z ręki.

- A jak on wyglądał?
- Dosyć młody, nos taki więcej spiczasty, nogi pająkowate.
- A jak się nosił?
- Miał, uważasz pan, na sobie taką bundlę z wierblądziej sierści, z kapturem, jak to zakonniki noszą.

Z przodu szamerowana, zapinana na sosnowe guziki.

- Nie pytałeś go pan, gdzie wyjeżdża, że się tak spieszy?
- Sam mnie powiedział, że z Orbisem jedzie do Wiednia na jakąś wystawę czy coś w tem rodzaju.

Czekaj pan, może nie do Wiednia, tylko do Paryża, a może do Brukseli.

- A może do Moskwy! - przerwał mu ze złością Maniuś i widząc, że niczego się więcej nie dowie,

pożegnał się z tapicerem postanawiając nazajutrz przeprowadzić dalsze śledztwo w Orbisie.

Wyszedł na ulicę... i zdrętwiał. Jego taksówka stojąca przy chodniku była wewnętrz oświetlona i

otoczona przez tłum ludzi.

- 82 -

Pędem podbiegł, roztrącił gapiów i ujrzał widok, od którego włosy stanęły mu na głowie. Na

siedzeniu leżał prezes ze zmasakrowaną twarzą. Krew pomieszana ze smarem pokryła mu oblicze
straszną maską. Na pół otwarte oczy zastygły jakby w jakimś śmiertelnym przerażeniu.

- Panowie, czego stoicie? Trzeba dzwonić po Pogotowie! - wolał ktoś z zaglądających do taksówki.
- Po co, nie widzisz pan, że nie żyje - powiedział inny.
- I to już ze dwie godziny.
- Trup, szkoda mrugać.
- Milicję wołać!
- Gdzie jest szofer?
- Przejechał człowieka, wsadził do taksówki, a jak zobaczył, że trup, to uciekł - rozległy się głosy

dokoła.

Maniuś stał jak sparaliżowany, słowa nie mógł przemówić ani kroku zrobić.
I nagle nieboszczyk się poruszył. Otworzył szeroko oczy, rozłożył ręce i zaśpiewał silnym, ciepłym

barytonem:

Dzieci, dzieci, raz się żyje!
Dzieci, dzieci, ja się z wami dziś upiję!
Ole!

Zerwał się ogólny śmiech.
- Oliwa! Pijany w kolyskie! W peche załatwiony! A to nas przerobił! Tylko gdzie sobie tak mordę

ufarbował? - denerwowały się wesołe już teraz głosy.

Maniuś oprzytomniał natychmiast, otworzył warszawę, usiadł za kółko, zgasił wewnętrzne światło i

krzyknął do tłumu:

- No i czego, zaflitowanego gościa żeście nie widzieli? Ustąpić się, bo rozjadę którego. Odsuń się

pani, bo garaż z pierwszej krzyżowej zrobię! - To ostatnie zdanie było skierowane do jedynej w
towarzystwie damy.

- Panie, on jest nie tylko pijak, ale i ranny - krzyknęła w odpowiedzi.
- Właśnie do szpitala go wiezę - nacisnął gaz Maniuś i przebił się czym prędzej przez rozweselony

tłumek warszawski.

Jadąc Grójecką błyskawicznie myślał, skąd się wzięło światło w taksówce i ta krew na twarzy

pasażera, który skończywszy z lżejszym repertuarem śpiewał teraz arię z kurantem ze „Strasznego
dworu".

- Te, śpiewak nieznany, przymknij się nareszcie, bo ja cie koniec końców, mantyko, zabiję. Za co ja

się tak z tobą męczę, boża krówko na spirytusowej mieszance.

Alkoholik odśpiewawszy bezbłędnie całe solowe wyjśoie Stefana z pierwszego aktu, zasnął znowu

smacznie.

- Gdzie ja się z niem pokażę? Gdzie ja go, drania, umyję? Czem sobie ryja rozkrwawił? - medytował

w dalszym ciągu Kitajec i sam nie wiedział, kiedy znalazł się przed swoją kamienicą w Alejach. Nie
było się co dłużej namyślać, wysadził prezesa z samochodu i zataszczył go na pierwsze piętro.
Następnie pobiegł na górę, obudził śpiącego już Staśka i zanieśli razem bezwładny już zupełnie obiekt
do swego apartamentu. Tam złożyli z Piskorszczakiem krótkie konsylium i orzekli, że krew na twarzy
chorego pochodziła z rozbitego nosa, który sobie prawdopodobnie rozkwasił, pętając się po taksówce
podczas nieobecności Maniusia. Wtedy to właśnie mimo woli musiał zapalić światło.

Poza tym w podsumowaniu dyskusji Maniuś doszedł do wniosku, że pacjentowi pomóc może

jedynie płukanie żołądka lub długotrwały sen. Nie mając jednak w domu urządzeń potrzebnych do
pierwszego zabiegu, wrzucili prezesa pod stół w kuchni, po czym Maniuś położył się w pokoju, Stasiek
zaś objął do rana służbę na warszawie.

Długo rozmyślał Kitajec leżąc na tapczanie o planach na najbliższe dni. Jak znaleźć Szerloka i

odebrać mu walizkę, w której będzie usiłował przemycić przez granicę cenne obrazy? Bo że to był
Szerlok, nie miał Maniuś najmniejszych wątpliwości. Jakkolwiek według rysopisu, ustalonego przez
tapicera, zgadzał się tylko nos.

- 83 -

- Ale mój nos mnie mówi, że to był on - bo kto by jak raz szmuklował za granicę obrazy. A przecież

obrazy widział ten szoferak pod podwójnem dnem walizki. Trzeba dać cynk chłopakom, żeby uważali
na czarną czeską walizkie z żółtemi winklami - powiedział do siebie Maniuś zasypiając. W
apartamencie zaległa cisza, przerywana chwilami chrapaniem dochodzącym z kuchni. Po paru
minutach Maniuś przyłączył się do swego gościa i chrapanie odbywało się już w zgranym duecie.

W kuchni ustało jednak wcześniej i zastąpiły je jakieś dziwne jęki, westchnienia i nagle straszny

krzyk obudził gospodarza lokalu. W kuchni działo się coś niedobrego, ktoś przewracał meble, walił
pięściami w drzwi i krzyczał:

- Ja nie chcę do nieba, nie chcę, nie chcę!...
Maniuś wpadł do kuchni, zapalił światło i ujrzał prezesa klęczącego przed drzwiami prowadzącymi

na korytarz. Jedną ręką zasłaniał sobie oczy, a drugą tłukł zapamiętale w dolny filong.

Maniuś chwycił go za kark.
- Co ty znowu rozrabiasz, bradziago? Wstawaj!
- Nie, nie, tam śmierć! - wołał drżąc na całym ciele nieszczęsny pasażer, obejmując Maniusia za

kolana.

- Jaka śmierć, gdzie? - Kitajec obejrzał się, zobaczył w rogu Kostka, uśmiechającego się wszystkimi

swoimi białymi zębami i wyciągającego przed siebie nagie piszczele ramion.

Maniek roześmiał się wesoło i zawołał:
- Nie bój się pan, panie Kizior, to nie żadna śmierć, tylko tak zwana pomoc naukowa, specjalnie

wytrybowany szkielet, własność doktora, któren tu przed nami mieszkał. Kostek jest spokojny chłopak
i palca na pana nie skrzywi. No już, podnieś się pan z ziemi i umyj sobie mordę, bo sam dopieru
wyglądasz jak prawdziwy nieboszczyk, prosto z kraksy samochodowej.

Prezes wstał, rozglądał się dookoła nic nie rozumiejącymi oczami, badawczo wpatrywał się w

Maniusia, na próżno usiłując pojąć, gdzie się znajduje i skąd się tu wziął.

- Przepraszam... co to wszystko znaczy... to ja żyję, nie umarłem, gdzie jestem?
- Żyjesz pan, żyjesz i ludziom pan żyć nie dajesz. U mnie pan jesteś, u warszawskiego

taksówkarza, któren nie wiedział, co z panem robić, gdzie pana odwieźć... Masz pan szczęście, że
jestem kawaler.

- Dobrze, przepraszam, a gdzie Rysiek, Włodek, całe towarzystwo?
- Najechali, a mnie pana podrzucili, co ja mam dalej z panem robić?
- Przede wszystkim pić, pić... umieram z pragnienia.
- To już, pij pan - rzekł Maniuś stawiając przed prezesem dzbanek z wodą i szklankę. - A potem

podszykuj się pan troszkie i zejdź mnie nareszcie z oczów.

Prezes drżącymi rękami nalewał sobie wodę szklankę po szklance i wypijał łapczywie,

przepraszając Maniusia za" wszystko - mówił zupełnie przytomnie, dziękował, obiecywał natychmiast
zapłacić, ile się tylko należy, pił, pił bez przerwy.

- Daj pan spokój, bo raki się panu w brzuchu zalegną - zaśmiał się Maniuś i nagle uśmiech skonał

mu na ustach, bowiem prezes padł przed nim na kolana i zalewając się łzami, zawołał:

- Dziuniu, królowo moja, przysięgam, że to się nie powtórzy!... Ja kolejkę... Rysiek kolejkę... Wojtek

kolejkę... Dziuńka, kupię ci papachę, tylko nie bij...

Maniuś chwycił się za głowę.
- O, ndech go wyrok spali, znowuż pijany. Wodą się zabalsamował. Zabiję tego łobuza albo się sam

powieszę! Ja się tu z niem w niańkie bawię, a temczasem Szerlok z czarną walizką pryśnie za
granicę!

XXIII.

Na szczęście nowy atak zamroczenia alkoholowego, jakiemu uległ prezes po wypiciu większej ilości

wody, nie trwał zbyt długo.

Nowe opary, powstałe w jego organizmie na skutek rozcieńczenia wodą spirytusowych reliktów,

obezwładniły mu władze umysłowe na czas stosunkowo krótki.

- 84 -

Otrzymawszy od Maniusia dwa siarczyste policzki - prawdziwe ciosy miłosierdzia, nocny gość

podniósł się z kolan, spojrzał zupełnie przytomnie na gospodarza, uścisnął mu z wdzięcznością rękę i
powiedział:

- Dziękuję. Zachowałem się istotnie jak idiota. Bardzo przepraszam pana, panie kierowco. Czy

pozwoli mi pan umyć się nieco i oczyścić?

- Po to tu pana przywiezłem. Proszę, myj się pan. A tu jest szczotka.
Podczas gdy prezes drżącymi nieco rękami dokonywał porannych ablucji i doprowadzał do jakiego

takiego ładu garderobę, Maniuś rozmawiał z Piskorszczakiem, bo ten właśnie nadjechał z miasta
zrobiwszy parę niezłych kursów.

Opowiedział mu raz jeszcze szczegółowo o swoich planach schwytania Szerloka razem z czarną

walizką i obrazami, ukrytymi w podwójnym dnie.

- Nie ma innej rady, tylko musiem wszystkim chłopakom podać cynk, że jak zobaczą gdzie taką

czarną walizkie z żółtemi winklami i faceta w bundzie z kapturem, jakie noszą kapucyni, niech zaraz
jeden drugiemu odpala: „wiadomość dla Kitajca: kapucyn jest tu a tu".

- I ty wieszysz w cuda, wierzysz, że go znajdą i ciebie zdążą zawiadomić - powątpiewał Stasiek.
- Przepraszam, to pan się nazywa Kitajec? Zabawne - wtrącił się nagle do rozmowy prezes.
- To jest moje pseudo - obejrzał się Maniuś i nagle jak dźgnięty szydłem doskoczył do prezesa i

wydarł mu szklankę, z której ten stojąc przy kranie pił wodę.

- Tu już pan się nie zagazujesz, dosyć tego! W domu się będzie piło wodę.
- Trudno, chociaż umieram z pragnienia. Wobec tego pozwoli pan, że ureguluję należność za te

jazdy, opiekę, no i to czyszczenie.

- Należy się za dwa kursy na Muranów i tu. Co do mycia i temuż podobnież to jesteś pan mojem

gościem. Jak pan chce, koleżka może pana podrzucić do domu. Będzie się należało za trzy kursy.

Prezes był trochę speszony.
- Bardzo przepraszam, nie chciałem pana urazić. Wobec tego dziękuję pięknie i jedziemy. Chociaż

chętnie bym tu pozostał.

- Rozumiem. Dziunia!
- A skąd pan zna moją żonę? - zdziwił się niezmiernie prezes.
- Sam mnie pan dużo dzisiaj w nocy o niej opowiadał.
- Możliwe - powiedział smutnym głosem prezes, uścisnął dłoń Maniusiowi i wyszedł za Staśkiem z

opuszczoną głową.

- Zresztą pojade z wami, czego tu będę siedział. I tak już nie usnę, nerwy mnie na to nie pozwolą.

Już, teraz, zaraz, chciałbym lecieć szukać tej walizki, tego łobuza w zakonnem kapturze.

Siedząc już w taksówce prezes Perpendykiel podał kierowcom adres:
- Bareicka. Bielany.
Maniuś obejrzał się.
- Ale czy na pewno?
- Czy na pewno Bielany?
- Nie, czy na pewno pan tam jeszcze mieszka. Bo podobnież lubi się pan przeprowadzać.
- No tak, tu mieszkam stosunkowo niedawno i czasem się mylę. Ale, ale - powiedział chcąc

zagadać niemiłą kwestię - panowie coś mówili o cynku, czy macie jakieś możliwości na blachę
cynkową, bobym wziął trochę. O przydział trudno, a ja potrzebuję stale dla spółdzielni, której jestem
prezesem.

- Nasz „cynk" nie nadaje się do lewych transakcji. To jest, uważasz pan, znak, wiadomość, można

powiedzieć, którą u nas jeden szoferak drugiemu na mieście odpala, aż dojdzie do tego, kogo się
szuka.

- Tak, teraz zrozumiałem - powiedział porezes, pogrążając się w ponurej zadumie.
Było to prawdodpodobnie związane ze zbliżaniem się do Bielan, gdzie na ulicy Barcickiej stał cały

szereg domków jednorodzinnych.

Prezes wskazał jeden z nich, zapłacił i z ciężkim westchnieniem zniknął za furtką. Nie zdążył

Maniuś zapuścić motoru, gdy z wnętrza ślicznego różowego domku, o wesołych zielonych
okiennicach, rozległ się huk jakby rozbitej doniczki.

- 85 -

- Oho, prezes przekroczył barierę dźwięku. Już łomot od Dziuni dostaje - zauważył spokojnie

Piskorszczak.

- Nic nie szkodzi, wart tego pijaczyna Boża. Dał mnie wczoraj w kość. No, pojechali! - dodał Kitajec i

ruszyli.

Na Żoliborzu wsiadło trzech spieszących się do biura urzędników. W lusterku widział Maniuś, jak

robili cichą składkę na opłacenie kursu.

Na rogu Miodowej urzędnicy wysiedli i jak spłoszone stadko wróbli rozbiegli się w różnych

kierunkach. Stasiek poszedł na plac Teatralny, gdzie na ósmą umówił się ze swoim zmiennikiem, żeby
odebrać dekawkę i kasę.

Maniuś stanął na stacji przed Domem Literatów i rozmarzył się o zającu w śmietanie. Miał w

niedzielę do wyboru aż dwa. Na jednego zaprosił go do Anina wesoły malarz, drugiego przygotować
miała Karaluchowa. Nie wiedząc nic o sławie kulinarnej mistrza Zaruby, był stanowczo zdecydowany
skorzystać z drugiego zaproszenia.

„Zawsze co kucharka, to kucharka, u malarza może być zając na pokoście. Kto jego tam wie" -

myślał.

Ale w cichości ducha przyznawał się sobie, że inna jeszcze przyczyna zdecydowała o wyborze. Co

tu dużo gadać, u Karaluchowej była Danka.

Dwa dni do niedzieli zleciały Maniusiowi jak z bicza strzelił. Jazdy było dużo, Warszawa po

pierwszym zamieniła się na trzy dni w prawdziwe miasto milionerów. Szoferzy zaczęli przebierać w
pasażerach jak w ulęgałkach. Mimo tego ruchu nie zapomniał Kitajec ani na chwilę o tropieniu
Szerloka. Wszystkim kolegom opowiedział już o czarnej walizce i prosił o „dawanie baczenia".

W niedzielę wyświeżeni jak lalki pojechali razem z Piskorszczakiem na Służewiec o drugiej na

obiad. Mieli dla Danki butelkę czerwonego wina i pakę ciastek dla dzieciaków.

Niestety, los zgotował im zrtowu fatalną niespodziankę. W mieszkaniu zastali lekarza, który

zbadawszy Dankę orzekł obustronne zapalenie płuc i doradził możliwie najszybsze przewiezienie do
szpitala.

Wystąpiły komplikacje spowodowane prawdopodobnie ową zimną kąpielą w Wiśle. Chora miała

wysoką gorączkę. Chwilami majaczyła, wzywając ojca. Nie jedli nawet obiadu. Tyle tylko, że Apolonia
zawinęła im w papier pół pasztetu.

Wymościwszy pierzynami warszawę, otuloną w kołdrę Dankę zawieźli do szpitala Akademii,

dawniej Dzieciątka Jezus, na ulicę Lindleya. Dzięki wymowie Maniusia udało im się umieścić ją od
razu, i to w czteroosobowym pokoiku. Stasiek pojechał do Aniołków powiedzieć, że tak a tak. Kitajec
został na korytarzu. Chodził tam i z powrotem nie mogąc sobie znaleźć miejsca.

Po godzinie nadjechali Aniołkowie. Odbyli konferencję z młodym sympatycznym lekarzem

dyżurnym, po czym pan Konstanty wziąwszy na bok Maniusia powiedział:

- Może być klops. Po mojemu trzeba pchnąć telegramę po starego.
- Nie uwierzy,-nie przyjedzie.
- Szpital musi wysłać.
- Chyba że tak.
Ponieważ jednak lekarz dyżurny nie zgodził się na wysłanie urzędowej depeszy, załatwili to sami. Z

poczty na Poznańskiej odszedł wkrótce do Orlikowa pilny telegram. „Córka u Dzieciątka Jezus. Jest
niedobrze, przyjeżdżaj pan zaraz, bo będziesz pan żałował. Główny ordynator doktor Aniołek".

- Może jeszcze dodać, że forsa się znalazła - doradził Maniuś.
- Nie, jeżeli nie przyjedzie tak, to zwierz, nie człowiek i nie ma sobie z niem co zawracać głowy.
Ale widocznie powaga naukowego tytułu, a możei przebudzony wreszcie głos ojcowskiego serca

sprawiły, że stary fotograf przyjechał. Zjawił się w szpitalu z groźną i ponurą co prawda miną, ale na
widok leżącej na łożu nieprzytomnej, spalonej gorączką córki załamał się, łzy jak groch wielkie
potoczyły mu się po policzkach i zatrzymały się na staroświeckim czarnym krawacie zawiązanym w
artystyczny, fantazyjny fontaź.

I wówczas stał się cud, Danka otworzyła oczy, wyciągnęła do niego rękę i szepnęła:
- Tatusiu!
Tego nie wytrzymał, upadł na kolana obok jej łóżka i począł tulić małą wychudłą rączkę,
Przeczekawszy dyskretnie tę scenę za drzwiami Maniuś i Aniołek, którzy byli właśnie w szpitalu,

zbliżyli się do łóżka.

- 86 -

- Pan pozwoli się zapoznać. Aniołek się nazywam.
Fotograf uścisnął mu dłoń serdecznie.
- A to pan doktór... Bardzo dziękuję.
- Doktór nie doktór, gront, że jest lepiej, a o to się właśnie rozchodziło.
- Bardzo, jestem wdzięczny za opiekę nad moim dzieckiem - mówił wzruszony ojciec, ocierając

oczy, i nagle poznał Maniusia.

- Zaraz... przepraszam, a to kto? Przecież to ten był z drugim jeszcze w moim zakładzie... to

oszust... pieniądze ukradł... kwitariusz...

- Chwileczkie, panie szanowny - przerwał mu Aniołek. - Czy te rzeczy zostali odesłane?
- No tak, ale mimo to było oszustwo, nabrali mnie. Jakaś tajemnicza machlojka... Ja go każę

aresztować!

- Ależ, tatusiu, pan Marian to dla mnie... - słabym głosem zawołała z łóżka chora.
- Tatuśku, tylko spokojnie, zaraz wszystko panu wytłomaczę, tylko wyjdziemy do sieni, bo nie

można tu krzyczeć w obecności chorych - gorączka jem się od tego może podnieść - łagodził Maniuś.

Z trudnością wyprowadził wreszcie starego na korytarz i tam mówił dalej:
- Nawet dużo nie będę opowiadał. Tylko zaznaczę, że jakbyśmy nie zrobili z pana szanownego z

koleżką tak zwanego indyka, tobyś pan dostał swoje dwadzieścia patyków może na sądzie
ostatecznym, i to nie na pewno, A tak, proszę.

Tu Maniuś podał książeczkę oszczędnościową.
- Co to jest?
- PKO. Pewność i zaufanie, książeczka na pańskie nazwisko. A w niej proszę rzucić okiem - wpłata

20 kawałków. Zgadza się?

- No dobrze, ale co to znaczy, co to za pieniądze?
- Odebrane Psztykowi.
- Jakiemu Psztykowi! Nie znam żadnego Psztyka.
- A Wiśniewskiego pan znasz? To jest właśnie Psztyk. Bo Psztyk nadużył nazwiska Wiśniewskiego.

I chcąc nakryć Psztyka musieliśmy znaleźć Koziołka.

- Jakiego znowu Koziołka?
- No tego, coś mu pan główki pozamieniał, a żeby znaleźć Koziołka, któren nam pomógł złapać

Psztyka i odebrać pieniądze, musieliśmy mieć adresy. A żeby' mieć adresy, musieliśmy dostać
kwitariusz. A żeby dostać kwitariusz, byliśmy zmuszone z pana szanownego parasola zrobić. Jasne?

- Nic a nic z tego wszystkiego nie rozumiem.
- Nie takie ważne, rozchodzi się o to, że forsa jest nazad w domu, czyli że do córeczki nie możesz

pan mieć najmniejszej pretensji materialnej. Trudno - wleciała, w bajer ją wziął, a muszę panu
powiedzieć, że to był duży pod tem względem artysta, dwanaście razy żonaty, dwadzieścia cztery
zaręczony. To pan chciałby, żeby panna Danka była cwańsza od trzydziestu sześciu innych kobiet, w
tem licznych wdów i rozwódek? W jaki sposób to było możliwe? Ale mniejsza o nie. Ten sinobrody,
czyli czterdzieści razy żonaty, został przez nas uziemniony i w Warszawie się nie pokaże.

- Zabiliście go? - spytał ponuro fotograf.
- Nie, to znowuż byłaby przesada. Dostał przyzwoite manto i grzywnę.
- Szkoda.
- Sami żałujemy, ale dosyć o niem. Przebaczasz pan córeczce i możesz pan przyobiecać więcej o

tem z nią nie rozmawiać?

Stary Rubens stał milcząco z wzrokiem wbitym w ziemię.
Maniek wyciągnął doń rękę.
- No, faterek, blat i idziem do Danusi.
- Jeszcze jedno, chciałbym się nareszcie dowiedzieć, skąd pan, skąd wy wszyscy znacie moją

córkę? - zatrzymał się na progu.

- To już ona panu osobiście kiedy opowie, bo to dłuższa historia w czterech tomach z prologiem i

epilogiem - odparł Maniuś przepuszczając go w drzwiach.

- 87 -

W chorobie Danki nastąpił w dniu przyjazdu ojca przełom. Groźne niebezpieczeństwo minęło, ale

fotograf nie wyjechał tak zaraz do Orlikowa. Został w Warszawie przez cały tydzień i, co najciekawsze,
zamieszkał w Alejach u Maniusia.

Dał się na to namówić stosunkowo łatwo, przede wszystkim jako stary prowincjał nie uznawał hoteli,

w obcym mieście nocując zawsze u krewnych lub znajomych.

O miejsce w hotelu nie było zresztą łatwo. A poza tym nie cierpiał niepotrzebnych wydatków.
Czuł się w szoferskim mieszkaniu doskonale, zaprzyjaźnił się z obydwoma lokatorami i na swój

ponury sposób okazywał im wdzięczność. W głębi duszy nie mógł im jednak darować tego bobrowania
po szufladach kantorka w Orlikowie i irytował go zwłaszcza Stasiek, którego stale nazywał Ambrożym.

Gdy po tygodniu wyjeżdżał, Danka była już rekonwalescentką i za parę dni miała się przenieść z

powrotem do Karaluchowej, a po całkowitym dojściu do zdrowia objąć posadę w zarządzanym przez
Konfiteora zakładzie pogrzebowym. O powrocie do Orlikowa ze względu na miejscowych plotkarzy nie
było na razie mowy. Właściciel „Foto Rubens" zostawił więc córce trochę pieniędzy i wyjechał
zabierając nienaruszoną książeczkę oszczędnościową.

Życie znowu potoczyło na naprzód. Szoferzy jeździli, Maniuś prowadził dalsze poszukiwania, ale

mimo starannych obserwacji dworców i lotniska na Okęciu przez grono kolegów nikt z nich nie
zauważył nigdzie czarnej walizki z żółtymi winklami.

Po dwóch mniej więcej tygodniach adwokat Zagórski zawiadomił Maniusia i wszystkich

zainteresowanych, że został wyznaczony termin rozprawy głównej ó kradzież obrazów z Muzeum
Szczecińskiego.

Zagotowało się w szoferskim światku. Maniuś i Piskorszczak jeździli teraz bez przerwy między

zespołem a „Piramidonem", między warsztatem antykwarskim profesora Kijanki na Starówce i galerią
obrazów Miętusa na Bazarze Różyckiego, montując obronę, instruując świadków dotychczasowych i
zdobywając nowych.

Niestety, byli to wszystko świadkowie na okoliczność moralnego oblicza oskarżonych. Ich alibi nikt

nie mógł ustalić. Bez znalezienia prawdziwych sprawców włamania nie było ono do ustalenia.

Nadszedł wreszcie dzień rozprawy. Ulica Leszno przed sądami zatłoczona była całkowicie przez

taksówki zarówno prywatne, miejskie, jak i spółdzielczego przedsiębiorstwa przewozu pasażerów.
Oskarżeni wszędzie mieli sympatyków, świadkowie stawili się również przeważnie swoimi pojazdami.
Trudno było tego dnia na mieście o taksówkę.

Na sali zasiadł sam kwiat branży komunikacyjnej, liczni przedstawiciele sfer handlowych Bazaru

Różyckiego ze względu na osobę mistrza Miętusa, kilka osób z byłej arystokracji rodowej, które
sprowadzała obecność na ławie oskarżonych hrabiego Rogera Mokrobrodzkiego, eks-właściciela
klucza majątków Koziedubki (przez be).

Na obszernym korytarzu oczekiwała rzesza doborowych świadków odwodowych z państwem

Aniołkami na czele.

Adwokaci w togach wchodzili i wychodzili z sali. Nagle przy wejściu zaczął się jakiś większy ruch.

Pod eskortą milicji weszli oskarżeni, doprowadzeni z więzienia, to jest Jumbo i Szmaja. Obok nich
zasiedli odpowiadający z wolności lekko pochylony, uśmiechający się do znajomych hrabia oraz
sztywny, uroczysty, wyraźnie obrażony profesor Julian Kijanka.

Na widok Jumby poruszyły się wszystkie głowy, a z trzeciej ławki dał się słyszeć donośny głos

kobiecy:

- Jasiu, nic się nie bój, ja tu jestem!
To wołała żona Jumby, czyli pani Apolonia Karaluchowa, która dodawszy otuchy mężowi opadła na

ławkę zalewając się łzami. Siedząca obok niej elegancko ubrana, bardzo przystojna pani przygarnęła
ją bardzo serdecznie do siebie i zaczęła usilnie pocieszać. Była to mecenasowa Zagórska, czyli po
prostu Hania. Hania kryła się nieco za siedzące przed nią osoby, żeby nie peszyć męża podczas
obrony.

Andrzej, świetnie się prezentujący w czarnej eleganckiej todze, zajął wraz z jakimś młodym kolegą

miejsce przed oskarżonymi i udawał, że z całym spokojem oczekuje wejścia sądu.

Wreszcie rozległ się dzwonek.
- Proszę wstać, sąd idzie - zawołał sakramentalnie stary, dostojny woźny.
Sąd zasiadł i przewodniczący rozpoczął czytanie aktu, mocą którego wszyscy czterej podsądni

oskarżeni byli o dokonanie, działając w zmowie, zaboru trzech cennych obrazów olejnych itd.

- 88 -

Na pytanie, czy przyznają się do winy, wszyscy kolejno odpowiedzieli: „nie". Z wyjątkiem Szmai,

który zawołał:

- Do kogo ta mowa?!
Zgromiony przez sędziego wyraził skruchę i wytłumaczył się, że „nie zna tutejszej ustawy, bo

pierwszy raz znajduje się pod paragrafem, i to w dodatku za nie jadł, nie pił".

Po wyczerpaniu tego incydentu i załatwieniu szeregu różnych formalności przystąpiono do badania

świadków. Jednym z pierwszych był pan Miętus, któremu oskarżeni sprzedali pochodzący z włamania
do Muzeum obraz, przedstawiający „Damę z tulipanem".

- Czy oskarżeni, powierzając świadkowi ten obraz, domagali się przeróbek, jakie świadek potem

uskutecznił w postaci domalowania różnych elementów? - zapytał go prokurator.

- Niczego się nie domagali, bo wcale o tem nie wiedzieli, panie szanowny odpowiedział z godnością

pan Miętus.

- Wobec tego, po cóż świadek te elementy domalowywał?
- Po pierwsze, żadnych elementów nie domalowywałem, bo dopieru bym leżał, panie szanowny.
- Proszę mówić do wysokiego sądu - zwrócił mu uwagę prokurator, wskazując na trybunał.
- Proszę bardzo - zgodził się chętnie Miętus i odchrząknąwszy wygłosił następujące przemówienie:
- Wysoka Obdukcjo, o wiele bym domalował do gołej kobiety, która leżała na tem obrazie, tak

zwany element, to znaczy się oprychę, chuligana czy innego bikiniarza, otrzymałbym obraz
niedozwolony pod względem niemoralriości publicznej i mógłbym mieć poważne przykrości milicyjne,
bo interes mój znajduje się w miejscu publicznem, dostępnem dla dzieci i uczącej się młodzieży.
Dlatego tyż żadnego elementa nie domalowałem, tylko Pałac Kultury, dwa łabędzie, most
Poniatowskiego, parę kwiatków i temuż podobnież.

- Więc w jakim celu pan to w ogóle robił?
- W zwyczajnem celu, żeby mieć spokój w interesie. Goła kobieta tyż czasem wystarczy na dobry

protokół. Przed wojną o mały figiel nie wpadłem przez Adama i Ewe. Wystawiłem na Kiercelaku
olejodruk religijny pod tem tytułem. Z przodu Adam i Ewa, z tyłu aniołowie z trąbamy. Obraz był bez
zarzutu z tem wyjątkiem, że Adam był zanadto detalicznie odrobiony. Ewa miała listek, a o Adamie
drukarnia zapomniała. Przodownik się przyczepił i musiałem mocno całą sprawę przez bufet
przeprowadzić, zaczem protokół podarł. Jako człowiek z życiowem doświadczeniem wolałem tej
damie z tulipanem domalować jeszcze także samo kostium kąpielowy i czepek, żeby już mieć pełną
gwarancję.

- Dobrze, a w jaki sposób obraz tak przez świadka przerobiony znalazł się następnie w

antykwariacie, stanowiącym własność oskarżonego Kijanki?

- Tego nie mogę wiedzieć, pana Pijawki nie znam. Przyszedł do mnie pan Szmaja z obywatelem

Murzynem oraz z panem Kitajcem, oddali mnie moje pieniądze i te dane arcydzieło sztuki zabrali
nazad.

- Ja nie mam więcej pytań - skłonił się sądowi prokurator.
- Ja również - zrobił to samo adwokat Zagórski.
- Proszę wezwać świadka Kondrackiego - podniósł głowę znad papierów przewodniczący.
Woźny wyszedł, wśród publiczności rozległy się szepty:
- Kitajec... Kitajec... Teraz Kitajec gadkie założy.
Po chwili woźny zjawił się z powrotem.
- Świadek Kondracki nieobecny, wysoki sądzie.
- Ale był!
- Był, wysoki sądzie, parę minut temu wyszedł pospiesznie ze świadkiem Piskorskim, podobno

otrzymał jakąś ważną wiadomość.

Wśród publiczności zawrzało.
- Uciekli, uciekli oba. Zdrefili.
- Jakie tam „uciekli"! Kitajec musiał dostać cynk!
Rozprawa potoczyła się dalej. Zeznawał świadek odwodowy Aniołek.
A tymczasem Maniuś ze Staśkiem przekraczając ustawicznie dozwoloną szybkość pędzili na

Bracką do Orbisu.

- 89 -

XXIV.

Prezes Perpendykiel, stojąc wśród grona podróżnych czekających na autokar do Wiednia, w lokalu

Orbisu na MDM-ie z nudów odczytywał nalepki na ustawionych pod ścianami walizkach. Niektóre mu
imponowały jak np. „Grand Hotel, Sidney, Australia", czy „Ermitage - Montevideo", choć podejrzewał,
że pochodziły ze znanej kolekcji wyciętej z „Przekroju". Inne go zadziwiały, jak „Hotel Ambasador -
Kutno", ale jedna szczerze rozśmieszyła: biały napis na czerwonym tle opiewał „Polish Ham" „With
natural Juices". Nalepka była okazała i stanowiła etykietę zdjętą z kilowej puszki polskiej szynki
eksportowej. Barwna jej podobizna królowała wśród innych motywów skomplikowanego rysunku. Na
czarnym lakierowanym lśniącym tle walizki, wśród podniszczonych szarawych nalepek hoteli
bułgarskich i rumuńskich szynka wyglądała wspaniale i prezes, który z powodu męczącego go dotąd
fatalnego kaca był bez śniadania - nie mógł oderwać od niej oczu. Przyglądał się czarnemu lakierowi
walizki, jej żółtym narożnikom i paskom i jak przez mgłę sobie przypominał, że ktoś nie tak dawno mu
o takiej walizce mówił. Ktoś ze znajomych jej poszukiwał, ale kto to był, ani rusz nie mógł sobie
przypomnieć. Żeby się nie męczyć, prezes odszedł w drugi koniec sali i zajął się studiowaniem
wiszącego na ścianie rozkładu jazdy pociągów podmiejskich węzła warszawskiego.

Ale walizka ciągnęła go ku sobie z jakąś tajemniczą nieprzepartą siłą. W pewnym momencie

odwrócił głowę i ujrzał obok niej wysokiego szatyna na lekko- wygiętych nogach, ubranego w brązową
węgierską burkę z kapturem.

I nagle przypomniał sobie, że przecież o takiej walizce, o takim facecie „na pająkowatych nogach" z

zakonnym kapturem mówili, ci sympatyczni szoferzy, u których nocował wtedy w Alejach.

Prezes był uszczęśliwiony, bo od dawna trapiła go obawa utraty pamięci, przepowiadana stale

przez żonę.

A tu proszę, przypomniał sobie taki drobiazg jak czarna walizka z żółtymi winklami. Z pewną dozą

sympatii zaczął się przyglądać podróżnemu w płaszczu z kapuzą.

Ale raz odzyskana pamięć zaczęła mu podsuwać nowe szczegóły. Przecież szoferzy mieli jakąś

pretensję do tego człowieka. On tę walizkę, zdaje się, im ukradł i umawiali się, że kto by go gdzie
spotkał, ma dać „cynk" taksówkarski do „Japończyka".

A ten „Japończyk" to bardzo porządny facet, nie zostawił go na ulicy, nie dopuścił do co najmniej

okradzenia. Trzeba dać mu ten cynk.

Zachwycony sprawnością swego umysłu wybiegł na ulicę i rozpoczął gorączkowe poszukiwanie

taksówki. Udało mu się to wreszcie. Rozpaczliwymi ruchami zatrzymał przejeżdżającą nową paradną
wołgę z pasażerem i przypadł do kierowcy:

- Panie drogi, czy pan zna szofera „Japończyka"?
- Nie znam takiego.
- Zaraz, może ja się myle... może Pekińczyka?
- Takiego tyż nie znam.
- To straszne... jak on się nazywał... może Chińczyk?
- A nie Kitajec czasem? - pytał lekko już zniecierpliwiony szofer.
- O właśnie, Kitajec, jaki pan inteligentny. Otóż drogi panie, idzie o to, żeby pan przez kolegów

przekazał mu wiadomość: „Żółta walizka jest w Orbisie na Brackiej". To dla niego bardzo ważne.

- Cynk dać mogie, ale czy dojdzie, nie zaręczam.
- Właśnie o cynk chodzi, tylko o cynk.
Wołga odjechała, a prezes dumny z siebie wracał do Orbisu i myślał: A Dziunia mówi, że ja cierpię

na zanik pamięci. Jednego tylko Kitajca nie zapamiętałem.

Nie spuszczał z oka podróżnego z czarną walizką przez cały czas pobytu w Orbisie, stanął obok

niego na ulicy podczas załadowania, obserwował go wewnątrz autokaru, wyglądając co chwilę na
ulicę, ale Kitajec nie nadjeżdżał.

Upłynęła godzina, zbliżał się czas odjazdu, Kitajca nie było.
Prezes zastanawiał się nawet, czy samemu nie wezwać milicji, ale zorientował się, że właściwie nic

nie wie konkretnego, a może w ogóle się pomylił.

Wreszcie przyszła jego pora i autokar ruszył w drogę do Katowic, a stamtąd dalej do Wiednia,

wioząc wycieczkę z Polski na festiwal muzyki symfonicznej. Prezes wprawdzie udawał się tam w

- 90 -

sprawie kiszek baranich dla swojej spółdzielni, ale obiecywał sobie, że jeden wieczór poświęci
muzyce, na „Wesołej wdówce" w wiedeńskiej Operetce.

Kierowca wołgi dotrzymał słowa, puścił w ruch cynk dla Maniusia, ale zanim depesza przez piąte

usta dotarła na Leszno do kuluarów sądu, autobus dawno już minął Rawę Mazowiecką.

Aczkolwiek telegram mówił o żółtej walizce, Maniuś złożył to na karb normalnych zniekształpeń,

jakim depesze ulegają w drodze, i bez namysłu skinął ręką na Staśka. Wybiegli pędem z sądu, wsiedli
w warszawę i w kilka minut znaleźli się na Brackiej.

Żadnych waliz tam nie było, ale Maniuś szybko rozpytał się po okienkach i zdobył informację, że

podróżni z bagażem odjeżdżają zwykle z oddziału na MDM.

Wpadli na MDM, też pustka, jednak ognista brunetka z działu Pensjonaty i Hotele poinformowała

ich, że odszedł niedawno stąd autokar do Wiednia przez Katowice, zabierając wycieczkę z walizkami.

Skoczyli do wozu, klnąc po drodze w żywy kamień różnych prywatnych „baranów", którzy im

zagradzali drogę, znaleźli się wreszcie na szosie, ale żaden z mijanych PKS-ów nie wiózł wycieczki do
Wiednia. Minęli Tomaszów i nic.

A tymczasem na Lesznie rozprawa toczyła się dalej. Zeznania pana Aniołka nie wniosły co prawda

nic nowego do sprawy, ale starał się on w jak najbardziej jasnych kolorach odmalować moralne
sylwety oskarżonych.

Ponieważ usłyszał kiedyś w przemówieniu jakiegoś adwokata zwrot, że „sąd jest najwyższym

ekspertem", zeznanie swoje zaczął od słów:

- Najwyższa Ekspertyzo! Wszystkich czterech oskarżonych znam detalicznie i na wylot. Jeżeli się

rozchodzi o takiego na przykład obywatela Wacława Piskorskiego, czyli Szmaję, jak sama nazwa
wskazuje, jest on jednostką upośledzoną. Znaczy się, zamiast prawej ręki posługuje się lewą swoją
końcówką górną. Rzecz jasna, że nie przeszkadza mu to w prowadzeniu samochodu, forsę także
samo lewą ręką przejąć można. Jak nasz poucza kultura i nauka, czyli tak zwana wiedza ścisła, lewą
ręką nawet pisać kaligraficznie można. Był, proszę Wysokiej Ekspertyzy, przed wojną w Warszawie
hrabia Plater, który urodził się bez rąk i nogami pisał, grał na fortepianie, gotował na gazie, robił na
drutach.

- Do czego właścicie świadek zmierza, cóż to ma wspólnego z oskarżonym Piskorskim?
- To ma wspólnego, najwyższy sądzie, że tak jak hrabia Plater nie mógłby do muzeum w Szczecinie

włamać się nogami, nie mógł tego zrobić Szmaja lewą ręką. Otwarcie precyzyjnego zamka na cztery
cuhalty zwyczajnem wytrychem to nie jest gra na fortepianie, proszę wysokiego sądu, to wymaga
nadzwyczajnego wyczucia w palcach, a co lewa ręka, żeby nie wiem jak wyrobiona, to zawsze
jednakowoż lewa.

- Niech świadek wyciąganie tego rodzaju wniosków pozostawi sądowi. Proszę mówić, co świadek

wie o dotychczasowym prowadzeniu się oskarżonych.

- Są wyjątkowo nieporuszne. Może najwyższy sąd całą swoją pensję zostawić tu na tem sądowym

bufecie i wszyscy możem wyjść, złotówka nie zginie, ja odpowiadam. Dotyczy się to jednakowo
oskarżonego Szmai, jak i Jumba, czyli Jana Chrzciciela Karalucha. Murzyni są w ogóle mało
kradnące, a Jumbo tyle zarabiał, że mógłby każdego z nasz kupić. Jako właściciel taksówki miał dobry
dochód z licznika i poważne boki.

- Panie Aniołek, żebym ja pańskich boków z restauracji na Pradze nie policzyła - odezwał się

wzburzony głos kobiecy spośród publiczności.

- Proszę o spokój - surowo powiedział sędzia. - Kto to się tam odzywa?
- To pani Karaluchowa, żona oskarżonego - wyjaśnił z pełnym politowania uśmiechem świadek. -

Jako kobieta nie rozumie, że tu się rozchodzi o alibi dla męża.

- Tak, alibi, alibi, a potem z alibiego przyjdzie domiar.
- Proszę być cicho, bo każę opuścić salę. Niech świadek mówi dalej.
- Co się dotyczy bywszego hrabiego, to znam go od powstania. Restaurację żeśmy razem w

Kozichdupkach prowadzili - kasa zawsze nam się zgadzała. Potem podobnież jako derektor PGR-u
troszkie siedział, ale który derektor nie siedział?! Ja o takiem nie słyszałem. Pan obywatel Kijanka
także samo bardzo porządny człowiek. Kiedyś się zatrudniał u hrabiego w charakterze męskiej
pomocy domowej i podobnież cygara za prędko hrabiemu wychodzili, ale za rękie nikt pana Luliana
nigdy nie złapał. Zresztą co cygara, to nie obrazy olejne. A w ogólności, proszę sądu wysokiego, czy

- 91 -

opłacałoby się jem dla paru lanszaftów tłuc się w nocy do Szczecina, czy nie mamy w Warszawie
swojego Muzeum, z którego dałoby się chyba na upartego coś niecoś wybrać, nawet na zagraniczny
eksport? Sam tam widziałem nieduży nawet obrazek - „Kobieta z wiewiórkom" zdaje się.

- Wystarczy, dziękuję - powiedział przewodniczący. - Czy strony mają pytania dla świadków?
- Ja mam - podniósł dłoń- prokurator. - Niech świadek powie sądowi, czy widział kiedy osobnika

nazywanego Szerlokiem?

- Widzieć go nie widziałem, ale znam go detalicznie ze słyszenia.
- I od kogóż to świadek o nim słyszał? Pewnie od oskarżonych, bo tylko oni go widzieli. I nikt więcej!

- dodał prokurator z ironicznym uśmieszkiem.

- Jak to nikt więcej, a Kitajec, a Stasiek? - zawołał oburzony pan Aniołek patrząc pytająco na

adwokata Zagórskiego.

Obrońca wstał i zwrócił się do sądu:
- Wobec nieobecności ważnych bardzo świadków Kondrackiego i Piskorskiego Stanisława, mam

zaszczyt prosić o odroczenie rozprawy.

Przewodniczący pochylił się do ławników, chwilę z nimi poszeptał, po czym oświadczył:
- Co do tego wniosku obrony sąd poweźmie decyzję po wysłuchaniu świadków, którzy się stawili w

dniu dzisiejszym. Świadek Śmieciuszko-Rypalska.

Pani Rypalska weszła na salę ubrana jak królowa mody zimowej.
Różowy, krótko strzyżony nylonowy miś opinał z trudem jej bujne kształty. Szyję otaczała etola w

postaci żółtego lisa, trzymającego w chytrej, błyskającej rubinowymi oczami mordzie własny ogon.

Pod wielką papachą z dwóch co najmniej ostrowłosych terierów i jeżozwierza widniała twarz, na

której czerwone wypieki walczyły zwycięsko z ceglastym różem „Przodownik" wyrobu Państwowych
Zakładów Tłuszczowych w Zeglinku pod Radomiem.

Obrzuciwszy półprzytomnym wzrokiem salę pani Rypalska złożyła głęboki ukłon przed ławą

oskarżonych i stanęła bokiem do sądu.

Woźny bez słowa ustawił świadka we właściwym kierunku, po czym padło sakramentalne pytanie:
- Co świadkowi wiadomo w tej sprawie?
Pani Rypalska przyglądała się sędziemu z wielkim roztargnieniem, nic nie odpowiadając.
- Co świadek Śmieciuszko chce powiedzieć sądowi? - powtórzył sędzia głośniej.
Pani Rypalska rozejrzała się dokoła i odpowiedziała wreszcie z wielkim zdziwieniem:
- Śmieciuszko już dawno nie żyje, proszę sądu najwyższego.
Sala wybuchnęła śmiechem.
- Proszę o spokój - rzekł surowo sędzia.
- Przecież pani się nazywa Smieciuszko-Rypalska, tak?
- Tak, proszę najwyższego sądu. Śmieciuszko to mój pierwszy nieboszczyk, a Rypalski drugi.
- Jest więc pani tu świadkiem, proszę mówić, co pani wie o tej sprawie.
- Wszystko, wszystko powiem, jak na świętej spowiedzi. Spodnie są te same, w piekle bym ich

poznała. Co do „Szarlotki" to nie wiem, bo się na radiach nie znam. I po mojemu pan Kondracki źle
zrobił, że nie dał znać do milicji, bo wszystko już by mieli, i jesionki, i garnitura, a tak sami szukają i co
z tego? Ale bo to chciał mnie słuchać?

Sędzia słuchał zeznania świadka z coraz większym zdziwieniem, wreszcie przerwał:
- Co tu świadek opowiada o jakichś spodniach, o radiu. W sprawie nie ma mowy o takich

przedmiotach.

- To nie o tę kradzież sprawa, a o co? Może o samochód? Jak o samochód, to ja nic nie wiem, bo

mnie wtenczas w Warszawie nie było.

- Nie o samochód, tylko o „Damę z tulipanem"! Czy świadek widziała ją kiedy w mieszkaniu

oskarżonych?

- Owszem, raz widziałam, jak przyszłam po wyżymaczkie, a potem okazyjnie na ulicy i raz u

Aniołków.

- I u Aniołków też? - zainteresował się sędzia.
- Jak pana sędziego tu widzę, jak ten sądowy najwyższy kontuar mam tu przed sobą. Ale jaka ona

tam dama! Ani to z pierzu, ani to z mięsa. Dziewczynina, powiadam panu sędziemu, z prowincji, z

- 92 -

wiochy, że na oko trzech groszy zliczyć nie potrafi. Ale to ziółko diabelskie, przez nią się to wszystko
porobiło, przez nią ten samochód zginął. Przez nią Wacek Piskorski z Murzynem do tego całego
Berlina pó obrazy pojechali. Niby to Szerlok ich napuścił, a kto jest Szerlok, jej narzeczony! Teraz
chcą ją z tego wszystkiego wypucować, ale ja nie dopuszczę, ja wszystko wyświetlę. Rubensa
sprowadzę!

Sędziemu udało się wreszcie powstrzymać potok wymowy wdowy po dwóch mężach.
- Chwileczkę, świadek bardzo chaotycznie zeznaje. Czy tam były również obrazy Rubensa?
- Obrazów nie było, ale córka była.
- Sąd nic z tego wszystkiego nie rozumie, może strony zechcą zadawać pytania. Panie obrońco, to

pański świadek.

Andrzej wstał, poprawił na sobie togę i zwrócił się do pani Rypalskiej.
- Może świadek powie wyraźnie wysokiemu sądowi, jaką to damę widział w mieszkaniu

oskarżonych, kiedy przyszedł po wyżymaczkę. Czy to był obraz?

- Ale, obraz, nie wisz czasem!!! Święty obrazek niedługo z niej zrobią. Wszystkiem wam głowy

zawróciła, wszyscyście charosze. I Wacka opętała, i pana Mariana, a teraz widzę, że jeszcze jest parę
takich mężczyzn. Panie Zagórski, niech mnie pan za język nie ciągnie, żebym się czasem nie dała
pociągnąć. Żona jest na sali.

Znowu rozległy się śmiechy wśród publiczności. Adwokat się zaczerwienił i rozłożył ręce.
Sędzia uderzył ręką w akta.
- Jak się świadek zachowuje, co to są za odezwania do adwokata!
- Panie sędzio kochany, wiem, co mówię. Pan Zagórski się na mnie nie obrazi, bo go znałam, jak

jeszcze tej adwokackiej pereliny nie nosił. Sąsiadami byliśmy z jednego podwórka na Szerokiem
Dunaju. Jeszcze do szkoły chodził, a ja już mężatką byłam. Wszystkich chłopów ta Rubensówna, jak
chce, naobkoło palca obwija. Mnie tam nic do tego, ale o prawdę mnie się rozchodzi.

Bardzo speszony Andrzej odstąpił świadka swemu koledze i ten drogą skomplikowanych pytań

zdołał wreszcie wyciągnąć z pani Rypalskiej wyraźne zeznania, że obrazu pt. „Dama z tulipanem" ani
też żadnego z pozostałych dwóch nie widziała w mieszkaniu podsądnych. Miała na myśli wyłącznie
ich sublokatorkę Danutę Raczek, którą nazywa Rubensówna, tylko z tego powodu, że ojciec jej
prowadzi zakład fotograficzny pf. „Foto Rubens".

Pani Rypalska jeszcze raz usiłowała wygłosić dłuższe przemówienie, żeby udowodnić demoniczny

wpływ Raczkówny na tok wypadków, ale sędzia odebrał jej głos.

- Jak tak, to ja odraczam sprawę i na drugi raz sprowadzę handlarza z ciuchów, tego, co kupił od

niej spodnie pana Mariana.

Ale sąd nie pozwolił się wyręczyć w prowadzeniu rozprawy, nie zaakceptował tego zarządzenia, a

jego autorce kazał niezwłocznie opuścić salę.

Kiedy obrażona wdowa odgrażając się biegła z impetem do wyjścia, jakiś głos spośród publiczności

zawołał za nią:

- Nie spiesz się pani tak, bo pani dno wyleci.
Był to, zdaje się, głos pana Aniołka.
Po wyczerpującym wszystkich zeznaniu pani Rypalskiej sąd ogłosił godzinną przerwę, poświęconą

głównie drugiemu śniadaniu.

Publiczność zmieszana ze świadkami wypełniła kuluary żywo komentując dotychczasowy przebieg

procesu.

A tymczasem na szosie toczył się nadal dramatyczny pościg za autokarem pędzącym do Wiednia.

Maniuś denerwował się strasznie, według jego obliczeń dawno już warszawa powinna dogonić
ciężkiego leylanda wiozącego wycieczkę. A tu już zbliżali się do Częstochowy, a na szosie ani widu,
ani słychu.

- Zdaje się, będziemy się musieli pomodlić do Bozi, żeby chłopaki dostali wyrok z zawieszeniem, i

to wszystko - mówił rozgoryczony Stasiek.

- Co ty barłożysz, musiem ich dogonić, chyba że pojechali na Radom - Kraków - denerwował się

Maniuś.

- W jakiem celu?
- A bo ja wiem, może szofer ma narzeczoną w Pacanowie?

- 93 -

- A może to w ogólności lipa. Może zostaliśmy napuszczone na wode przez kogo. Bo tak fakt

faktem, to faktycznie nie wiemy, kto podał ten cynk.

- Pewnie który z chłopaków.
- Może jaki dowcipny.
- Za taki kącik humoru można sobie ze sześć miesięcy poleżeć na chirurgicznej sali u

Przemienienia Pańskiego.

- No tak, ale musiałbyś go najpierw znaleźć.
- Nie denerwuj mnie, dobrze? Ta czarna Orbisiaczka też na lipę powiedziała, że autobus do

Wiednia niedawno odjechał?

- Odjechał na pewno, tylko nie wiadomo, czy tam jest walizka z Józefem, opylającym zboże

Filistynom, i Dawidek?

- Złapmy tylko autobus - powiedział Maniuś i nagle puścił kierownicę i prawą ręką ścisnął Staśka za

kolano.

- Jest! Jest!
Daleko przed nimi ciężko gramoląc się pod górę, jak gruby niebiesko-żółty żuk, ukazał się pekaes.
- Gazu!!!
Maniek aż się położył na kierownicy wyduszając z warszawy ostatni dech. Odległość zaczęła się

zmniejszać błyskawicznie.

Widać już było, że autobus jest nowy, elegancki, na dachu pod plandeką ma całą górę bagażu.
- Już jest nasz! - powiedział Maniuś i nagle nadstawił ucha, po czym zbladł jak płótno.
- Kicha! - szepnął bezdźwięcznie. - Wypluj te słowo.
- Nie pomoże. Siedziem. - Zaczął gwałtownie hamować. Ale za późno. Warszawa z jękiem opon

zarzuciła na mokrej szosie. Zakręciła się dwa razy w miejscu jak bąk i wyskoczyła z szosy koziołkując
po zaoranym podmarzniętym polu.

Autobus zniknął za kolejnym podczęstochowskim pagórem.
Jakiś rowerzysta, który to wszystko widział, podjechał. Stanął na skraju szosy, spojrzał i zasłonił

sobie oczy.

XXV.

Rowerzysta, to odsłaniając sobie oczy, to znowu zakrywając je ręką, w obawie przed

przerażającym obrazem, jaki tam ujrzy, zbliżał się powoli do leżącej na prawym boku warszawskiej
taksówki.

O dziwo, samochód mimo dwukrotnego koziołka był cały, ale nikt z niego nie wychodził. Cyklista,

odwracając co chwilę głowę, podszedł zupełnie blisko i wtedy ujrzał na pierwszym siedzeniu wozu
dwa leżące, na sobie ciała. Przy czym ciało znajdujące się na wierzchu machało w jego stronę ręką,
jakby przyzywając pomocy.

Dopadł do drzwi i wtedy stwierdził, że i drugie ciało żyje, bowiem wołało:
- Nie bój się pan, do cholery, nasz, otwórz nam drzwi, bo od dołu nie możem dać rady.
Ośmielony, ucieszony właściciel stalowego rumaka wdrapał się na karoserię i usiłował

bezskutecznie walczyć z zatrzaśniętymi, leżącymi na płask drzwiami. Na szczęście nadjechała szosą
ciężarówka z przyczepą wioząca robotników z jakiegoś PGR-u.

W chwilę później ekipa silnych chłopów podniosła warszawę, jak trochę tylko cięższe piórko, i

postawiła na kołach. Okazało się, że właściwie miał miejsce autentyczny cud. Ani warszawie, ani
pasażerom nic, ale to nic absolutnie się nie stało.

Było tylko trochę kłopotu z wyciągnięciem maszyny z ornego pola, ale i temu za pomocą łańcucha i

życzliwego kierowcy ciężarówki dano szybko radę.

Wyczęstowawszy parę paczek ekstramocnych wśród swoich wybawców, Maniuś i Stasiek szybko

zmienili przednie koło z zupełnie zharatanym „kapciem" i ze zdwojoną energią wznowili szalony
pościg.

- 94 -

Jadąc cały czas setką dogonili już prawie autokar pod Kłomnicami. Maniuś już wydawał Staśkowi

instrukcje, co ma zrobić po zatrzymaniu leylanda, gdy nagle po bokach szosy wystrzeliły słupki
malowane w czerwone ukośne pasy z trójkątem zaopatrzonym w symboliczny czarny parkanik.

- Niech cię nagła krew, przejazd. Żeby nam tylko szlabanu nie zamkli.
- Zdaje się, że w złą godzinę żeś to powiedział, Maniuś, cieć podchodzi do kołowrotka.
- Może przeskoczem.
Widzieli, jak autobus przejechał przez otwarty tor. Potem na ich oczach dróżnik począł kręcić korbą

i wielka drewniana zapora zaopatrzona u spodu żelazną kratą wolno, ale bez ustanku opuszczała się
w dół. Zapadła prawie przed maską warszawy. Maniek wyskoczył na jedna stronę. Stasiek na drugą.
Podbiegli do kolejarza.

- Panie szanowny, pociąg jeszcze daleko, podnieś pan na chwilkie tego patyka. Zdążem jeszcze.
Dróżnik nic na to nie odpowiedział, odwrócił się tyłem i majestatycznie zaczął się oddalać.
- Panie szanowny, my złodziei ganiamy, otwórz pan, damy dwie dychy.
- Za setkę tyż nie otworze, co pan chcesz mięsa przy poniedziałku narobić. Raz pociąg wyszedł ze

stacji, szlaban ma być zamknięty, taki jest przepis wykonawczy.

- A daleko od tej stacji?
- Pięć kilometry.
- To byśmy zdążyli śpiewający. A jaki to pociąg ekspres, lux-torpeda?
- Towarowy - powiedział dróżnik i schował się do budki.
Pociąg był istotnie towarowy i jak twierdził Maniuś, składał się ze 120 wagonów. Przez cały czas

jego przelotu Maniuś biegał wzdłuż szlabanu i układał niezmiernie misterne wiązanki z wyszukanych
wyrazów obraźliwych. W bukietach tych było mnóstwo nowotworów językowych, obok archaizmów
dawno wyszłych z użycia, jako też całych zwrotów zapożyczonych z bratnich języków słowiańskich.

Pociąg powoli przechodził, a kiedy ukazały się wreszcie ostatnie wagony, przyjaciele wsiedli do

samcihodu.

Maniuś włączył motor i czekał szykując się każdym napiętym nerwem do skoku. Ale zapora się nie

podnosiła.

Nagle Kitajec złapał się prawą ręką za czoło, pochylił się i wyjęczał - skandując każdą sylabę:
- ...O... ra-ny... gorz-kie..!
- Co się stało?
- On się cafa!
Istotnie tylne wagony zatrzymały się ze zgrzytem hamulców i szczękiem buforów, po czym zaczęły

się wolniutko toczyć w przeciwnym do poprzedniego kierunku.

Maniuś przestał panować nad nerwami. Za każde ze słów, jakie teraz wykrzykiwał, profesor

Bronisław Wieczorkiewicz, autor „Słownika wyrazów zelżywych", oddałby majątek.

Nic to jednak nie pomogło, pociąg przedefilował w całej swojej okazałości tylnym biegiem, potem

postał dobre parę minut blokując w dalszym ciągu przejazd, aż wreszcie gwiżdżąc pogodnie i
beztrosko odjechał w siną dal.

Maniuś już teraz zupełnie się nie spiesząc spokojnymi zautomatyzowanymi gestami uruchomił swój

wóz i wolno przejeżdżał przez przejazd.

Tylko mijając dróżnika wyjrzał przez okno i rzucił mu jakiś straszny epitet, po którym tamten zwinął

się w kłębek jak ugodzony grotem w serce, po czym szofer błyskawicznym ruchem korbki podniósł
szybę, żeby nie słyszeć odpowiedzi, i mocniej nacisnął gaz.

Pogoń rozpoczęła się znowu i tym razem szczęście sprzyjało obrońcom słusznej sprawy.
Na parę kilometrów przed Częstochową ujrzeli stojący z boku szosy autokar. On teraz zmieniał

koło.

Maniuś minąwszy strategicznym manewrem unieruchomiony pekaes, zatrzymał swój wóz w

przyzwoitej odległości i wolno podchodził ze Staśkiem do gromady podróżnych, którzy w oczekiwaniu
końca naprawy porozłazili się po szosie.

Tylko oczy, patrzące bystro spod cyklistówek obydwu szoferów, świadczyły, że usilnie kogoś tu

poszukuje.

Istotnie, wypatrywali Szerloka wpijając się wzrokiem w każdą mijaną twarz. Nie było go jednak

nigdzie widać.

- 95 -

Natomiast nagle podszedł do nich nieduży grubawy facet z bródką w podróżnym płaszczu

włożonym najwidoczniej na futro, z aparatem przewieszonym przez ramię i nosem mocno
zaczerwienionym, prawdopodobnie z zimna.

Obejrzał się na wszystkie strony, przyłożył znacząco wskazujący palec do ust i szepnął:
- Stop!
Maniuś zmierzył go od stóp do głów.
- Dlaczego stop? Czego pan sobie właściwie życzy?
- Jak to, czego sobie życzę! Nie poznajecie mnie, patałachy?
- Derektor! - przypomniał sobie nagle Maniuś. - Kurs na Muranów, pod gazem, a potem na Bielany.

Co pan tu robi?

- Co ja tu robię? Na was czekam.
- W jaki sposób?
- Co za tumany. Przecież to ja nadałem cynk. Myślałem, że już nie zdążycie.
- Gdzie on jest? - Maniuś odzyskał nagle całą sprawność umysłu po tym zaskoczeniu.
- Siedzi w autobusie.
- Walizka?
- Ma przy sobie.
- Dobra. Stasiek, stań przy tylnich drzwiach. Derektor idzie ze mną.
- Nie, ja się nie chcę mieszać.
- Musisz go pan nam pokazać. Jak ubrany?
- Tak, jak żeście wtedy mówili, w burce z kapturem.
- Za zakonnika? No to ten sam.
Maniuś, przepraszając stojących przy wejściu pożywiających się kanapkami pasażerów, wszedł do

autobusu. Mniej więcej pośrodku siedział podróżny w burce, wyjmując właśnie z leżącej przed nim
otwartej walizki duży termos.

Maniuś poznał go mimo braku brody i jak gdyby wyskubanych gęstych dawniej brwi. Był to na

pewno Szerlok.

Kitajec stanął nad nim i powiedział nagle:
- Smacznego. Co to, kawusia? Na flakach już pan nie bywasz?
Szerlok drgnął, zamknął walizkę i spytał zdumionym a zarazem obrażonym tonem:
- Co to znaczy, na jakich flakach?
- No, u „Flisa". Taksówki do Szczecina pan czasem nie potrzebujesz?! Tak się tylko pytam, bo

jestem tu jak raz wozem i możem się przejechać.

Szerlok zbladł jak płótno, ale mimo to udawał w dalszym ciągu zdziwienie.
- To jest nieporozumienie, pan mnie bierze za kogoś innego.
- Ja cię dopiero wezmę za coś innego, łobuzie. Gdzie są lanszafta?
Szerlok zerwał się z fotela i wrzasnął:
- Napad! Bandyta!
- Owszem, bandyta, ale nie tu, tylko tu! - powiedział Maniuś do zbiegających się zewsząd

pasażerów.

- Panie kierowco, niech pan tu poprosi przewodnika wycieczki - wołał pieniąc się pasażer w burce.
Przewodnik zjawił się natychmiast.
- O co chodzi, co pan tu robi w wozie? Kim pan jest?
- Pan pozwoli, panie szanowny, że ja najsampierw tego pana zarekomenduję. To jest oprych,

włamywacz, któren wywozi za granicę rąbnięte z muzeum obrazy. Niech pan go zrewiduje.

- To do mnie nie należy.
- To ja sam zrobię rewizję!
- Pan też nie zrobi, od tego są władze. Na razie proszę opuścić wóz.
- Nie, nie opuszczę, w takim razie jedziem razem do władzy.

- 96 -

- Maniuś, nie potrzeba, władza przyjechała do nasz. Pan pozwoli, panie kapral - odezwał się z

otwartych drzwi Stasiek, przepuszczając przed sobą milicjanta.

Na widok przedstawiciela władzy Szerlok stracił wyraźnie na minie, ale jeszcze nie dawał za

wygraną.

- Panie milicjancie, proszę mnie wziąć w obronę. Zostałem napadnięty przez wariata.
- O co chodzi? - zapytał spokojnym tonem milicjant.
Ale podczas gdy przewodnik Orbisu udzielał mu odpowiedzi, zaszło coś nieoczekiwanego. Maniuś

wywrócił czarną walizkę do góry dnem, wysypał z niej garderobę oraz większą ilość suchej kiełbasy i
jednym mocnym ruchem wydarł jedwab, którym była wyklejona.

Szerlok rzucił się na niego, ale Stasiek chwycił go z tyłu za ręce. Milicjant dopadł Kitajca pragnąc go

obezwładnić, ale Maniuś podał mu w tej chwili wydobyte spoci podwójnego dna walizki dwa obrazy
olejne.

- Proszę, kto miał rację? Ten pan zamiarował wywieźć za granice te arcydzieła sztuk pięknych.

Pochodzą z kradzieży z włamaniem, z muzeum w Szczecinie. Proszę aresztować tego pana.

Wśród podnieconych pokrzykujących pasażerów zapanowała nagła cisza. Szerlok siedział z

opuszczoną głową zupełnie złamany.

Milicjant zastanawiał się chwilę, co robić, wreszcie powiedział do orbisowca:
- Muszę zabrać ten cały klops do Częstochowy, niech ich tam rozbierają.
- Dobrze, możemy was podrzucić, koło już gotowe.
- No tak, ale ja tu jeszcze mam coś do załatwienia w okolicy.
- My czekać nie możemy, i tak mamy spóźnienie.
- Zaraz, już po zmartwieniu - wtrącił się do rozmowy Maniuś. - Ja jestem wozem warszawą, zabiere

całe towarzystwo razem z walizką.

- No to idziemy.
Milicjant zabrał Szerloka. Piskorszczak wyniósł czarną walizkę. Leyland ruszył w drogę, z jednego z

okien kiwał szoferom dyskretnie ręką prezes Perpendykiel.

Przedstawiciel władzy, który przejeżdżał tędy podwodą, miał do załatwienia w jednej z pobliskich

wiosek sprawę dochodzenia o kradzież świni. Zlecił przeto Maniusiowi popilnowanie zatrzymanego w
samochodzie mniej więcej przez pół godziny i skręcił furmanką w polną drogę.

Dochodzenie potrwało trochę dłużej, ale nie więcej niż godzinę, jednak kiedy podwoda wróciła na

szosę, warszawskiej taksówki już na niej nie było. Zniknęli z nią razem szoferzy oraz podejrzany i
dowody rzeczowe.

Milicjant zdziwił się trochę, poczekał parę minut, ale doszedł do wniosku, że widocznie sami udali

się do władz śledczych w Częstochowie, i kazał woźnicy jechać do domu, na posterunek.

Tymczasem warszawa minęła już Piotrków i rwała jak na skrzydłach do stolicy.
Maniuś siedział za kółkiem, Piskorszczak rozpierał się wygodnie na tylnym siedzeniu przytrzymując

kolanami Szerloka, który jakkolwiek związany, z zakneblowanymi ustami, ustawicznie usiłował
podnieść się z podłogi i wszcząć alarm. Albowiem po odjeździe milicjanta Maniuś zmienił plan i
postanowił dostarczyć Szerloka oraz obrazy wprost do sądu na rozprawę.

Według swoich obliczeń doszedł do wniosku, że powinni zdążyć na Leszno jeszcze przed

ogłoszeniem wyroku. Stasiek sprzeciwił się na razie, będąc zdania, że wszystko należy zrobić drogą
legalną, przecież teraz niewinność oskarżonych wyjdzie i tak na jaw. Jeżeli nawet zapadnie wyrok
skazujący, musi on być skasowany.

- To już, bracie, nie to samo. Co innego człowiek w ogóle nie karany, a co innego ze skasowanem

wyrokiem. To jest tak jak nowy wózek, a to jak odlakierowany po kraksie. Rysa pod spodem jest.

Ten argument zaważył i ruszyli do Warszawy, a ponieważ Szerlok zaczął się stawiać, z przykrością

musieli go związać linką.

Na Lesznie tymczasem wznowiony po obiadowej przerwie proces dobiegał końca. Zbadani już

zostali wszyscy świadkowie, tak dowodowi, jak i zgłoszeni przez obronę. Sąd postanowił zrezygnować
z przesłuchania Kondrackiego i Piskorskiego, odczytać ich zeznania złożone w śledztwie i ukarać za
samowolne opuszczenie gmachu sądu grzywną po zł 500.

- 97 -

Sprawa nie wyglądała dla oskarżonych zbyt różowo. Prokurator uważał oskarżenie za udowodnione

i domagał się surowej kary.

Po nim zabrał głos przedstawiciel powoda cywilnego, w tym wypadku poszkodowanego muzeum,

który popierał oskarżenie żądając przysądzenia symbolicznej złotówki, co pozwoliłoby w przyszłości
wystąpić przeciwko skazanym o zwrot choćby części strat.

- Jasne jest jak słońce, proszę sądu wysokiego - grzmiał przybyły specjalnie ze Szczecina adwokat,

wnoszący powództwo - że ci czterej osobnicy siedzący przed nami dokonali tej wstrętnej zbrodni
wobec kultury. Nie mówiąc już o zbeszczeszczeniu przez barbarzyńskie przeróbki „Damy z
tulipanem". Oni zabrali naszemu miastu takie skarby jak „Józef sprzedający zboże" i „Pojedynek
Dawida z Goliatem". Oni i li tylko oni!!

- A o ile pan się założysz, że nie oni, panie mecenasie? - zawołał jakiś głos przy wejściu i zanim

woźny zdążył zareagować, Maniuś wyszedł na środek sali. Skłonił się sądowi i rozwijając rulony
trzymanych pod pachą obrazów - powiedział:

- I cóż tu widziem, najwyższy sądzie? To wszak jest Józef handlujący żytem! A teraz rzuciem okiem

na drugi lanszafcik. Jest Dawid? Jest. Jest proca? Jest. Jest kamień i dziura w głowie? Jest. To na co
ta mowa? - Tu Maniuś spojrzał z ironią na powoda cywilnego.

Wśród ogólnej konsternacji, a potem wybuchu radości na ławie oskarżonych, sala przyjęła

oświadczenie Maniusia gromkimi oklaskami.

- Proszę o spokój - zabrzmiał surowy głos sędziego. - Co to ma znaczyć, kto pan jest?
- Ja jestem świadek Kondracki.
- A dlaczego to świadek Kondracki nie stawił się na rozprawę?
- Byłem pod Częstochową, proszę wysokiego sądu. Obrazy odebrać i Szerloka złapać. Proszę, tu

są obrazy. A Szerloka mam w taksówce!

W tej chwili powstał adwokat Andrzej Zagórski i postawił wniosek o przerwanie rozprawy i ponowne

przeprowadzenie śledztwa z powodu ujawnionych nowych okoliczności.

Sąd udał się na naradę, a Maniuś podbiegł do ławy oskarżonych usiłując ich wycałować. Ale milicja

nie dopuściła do tego. Wtedy Kitajec zwrócił się do Andrzeja:

- Co tu się naradzać, jak pragnę zdrowia, naszych chłopaków trzeba puścić do domu, a Szerloka na

„skamiejkie", zasunąć mu piątaka, bo uczciwie na niego zarobił, i niech idzie do mamra!

- Wszystko to będzie, panie Marianie, ale we właściwej kolejności, na razie dziękuję panu i gratuluję

serdecznie detektywistycznych zdolności. Niechże pan opowie, jak to było.

Ale gwar i szum wśród publiczności, która mimo ostrzeżeń woźnego usiłowała podrzucić Maniusia

w górę, nie dał im przyjść do słowa. Dopiero dzwonek na wejście sądu przerwał tumult.

Wniosek obrony został przyjęty. Sprawa powędrowała do ponownego śledztwa. Ale oskarżeni nie

byli jeszcze tego dnia zwolnieni, rewelacje Maniusia musiały znaleźć urzędowe potwierdzenie.

I na razie sprawa wyglądała tak, że obok Szmai i Jumba znalazł się w areszcie ten, który ich tam

zaprowadził, to jest Szerlok, czyli Teofil Kurzajka - były plastyk, włamywacz amator.

Po kilku jednak dniach zwolnienie nastąpiło, a w ślad za tym umorzenie postępowania w stosunku

do niewinnych grzeszników.

Dzień ten państwo Aniołkowie postanowili uczcić wielką ucztą w salonach egipskiej restauracji

„Piramidon".

Od frontu lokal był zamknięty już od południa. Pan Aniołek osobiście wykonał i umieścił na drzwiach

wielki napis „Renament". Ale za to w środku wrzało życie towarzyskie z udziałem grona doborowych
gości. Obok jednego z bohaterów procesu, hrabiego Rogera Mokrobrodzkiego, zajmowała miejsce
dostojna gospodyni, pani Aniołkowa. Co prawda co chwil parę zrywała się od stołu, żeby dopilnować
należytego funkcjonowania kuchni i obsługi gości, ale wynagradzała to hrabiemu siedząca z drugiej
jego strony urocza mecenasowa Zagórska. Dalej siedział pan Konfiteor ze swoją urzędniczką i pupilką
panną Danka Raczkówną, troszkę jeszcze, mizerną po znanych wszystkim przejściach i chorobie.
Przy Dance posadzono pana Maniusia, a naprzeciwko Wacusia Piskorskiego, który ustawicznie
zagadywał do niej przez stół, ciągle odstawiając przegradzające ich stale butelki.

- Nie ruszaj, Szmaja, wciąż tego szkła - powiedział wreszcie do niego Kitajec - nie widzisz, że

panna Danusia celowo się ze mną za butelki chowa, żebyś nas nie męczył.

- Ależ nic podobnego - zaśmiała się lekko Danusia. - Niech pan nie wierzy!
- Niech się pani nie tłomaczy, on i tak nie wierzy. Każden zresztą tu widzi, że woli pani towarzystwo

z przeciwka, jak to z lewej strony.

- 98 -

Danka ujęła go za rękę.
- Niech mi pan nie dokucza, panie Marianie, przecież pan wie, że kocham pana... jak brata, jak

ojca...

- Jak dziadka Mroza - dokończył za nią z melancholią Maniuś. - Ech, panno Danusiu, żeby nie ten

licznik...

- Jaki licznik?
- No ten, co tyle lat mnie nabił... I karoseria troszkie porysowana.
- Ależ, panie Marianie, pan wygląda jak młody chłopiec i niejedna z zamkniętymi oczami by za

panem poszła.

- Owszem, jedna taka jest, pani Rypalska.
- O, nie tylko ona!
- Panno Danusiu, było nie było, jakby przyszło co do czego i Wacek by panią skrzywdził, to ręka,

noga...

Nie dokończył, bo Danka przysłoniła mu lekko usta paluszkami.
Zresztą przy drugim końcu długiego stołu, gdzie królował pan Aniołek w otoczeniu państwa

Karaluchów, Andrzeja Zagórskiego, Sabci z Władkiem i uroczystego, z wielkopańską wyższością
patrzącego na to wszystko profesora Kijanki, wybuchła burza toastów. Rej wodził oczywiście pan
Aniołek, który wreszcie uciszywszy jako tako zebranych, za pomocą dłuższego dzwonienia widelcem
o kieliszek, wygłosił następujące przemówienie:

- Kochane goście! Dwadzieścia lat temu nazad, w interesie mojem Cafe „pod minogą" na Starówce

odbywali się zaręczyny mojej wychowanicy Sabci z obecnem tu także samo jej mężem przysięgłem,
Władkiem Sobczykiem. Dwadzieścia lat temu nazad przy takiem samem stole byliśmy obecne, w
takiem samem prawie towarzystwie. Udało nam się wyjątkowo. Niewąsko się wtenczas jadło,
niewąsko piło i co z tego wyszło - wojna!

A dlaczego, bo zaręczyny dla Warszawy uroczystość nieprzepisowa, totyż zwracam się do obecnej

tu pary młodych, które przez butelki zjadają się oczami, zastanówcie się przed czynem decydującem,
jak się ogłaszał przed wojną optyk Dreyzer na Nowem Mieście, nie róbcie żadnych zaręczyn, tylko od
razu wesele!

- Albo chrzciny! - podchwycił pan Konfiteor.
Danka przybladła, Wacuś Piskorski zaczerwienił się po uszy. A pani Aniołkowa powsiadła na męża:
- Co ty, stary, za głupstwa tu wygadujesz, pan Konfiteor także samo jako osobistość z branży

żałobnej powinien mieć większą powagie i byle czego nie barmotać. Jeszcze do wesela daleko,
jeszcze się nawet nie oświadczył, a oni tu już chrzciny chcą wyprawiać. Idź lepiej, zobacz, kto tak w
kraty wali, bo jeszcze szybę zbije!

Istotnie, od pewnego czasu słychać było łomotanie do zamkniętych drzwi wejściowych. Pan Aniołek

poszedł i po chwili wrócił prowadząc z sobą ojca Danki.

Stary fotograf zjawił się w palcie, z walizką w ręku, nie tylko jak zawsze ponury, ale jeszcze

ciskający z oczu gromy wściekłości.

Nie zwracając uwagi na serdeczne powitanie przez córkę i hałaśliwy entuzjazm ze strony gości,

odwołał na bok Maniusia i warknął:

- Coście wy zrobili? Wszystkie pieniądze przepadły przez głupie dowcipy! Żartów z walutą

państwową im się zachciało. Psiakrew! Po całej Warszawie ich szukam, a oni sobie tu piją, cholera
ciężka!

- Jakich żartów, o co się rozchodzi? - zapytał podbiegając pan Aniołek.
- Niech ja skonam, nie wiem nic o żadnych dowcipach - poparł go Maniuś.
- Jak to nie wiesz pan, a to co? - wrzasnął fotograf podając mu książeczkę oszczędnościową. -

Czytaj pan, na jakie nazwisko żeście ją wystawili!

Maniuś otworzył książeczkę i przeczytał:
- Celestyn Rubens - w porządku!
- W jak najlepszem - potwierdził Aniołek.
- Jaki Rubens, jaki Rubens? - pienił się fotograf - ja się nazywam Raczek, Celestyn Raczek!
- Rzeczywiście, wyszło nam z głowy i wpisaliśmy firmę. Ale co za różnica?!

- 99 -

- Taka różnica, że PKO pieniądze wypłaci tylko Celestynowi Rubensowi, a Celestyna Rubensa nie

ma na świecie!

- Zaraz, tatuśku, bez nerw, bez cholerowań, mamy na miejscu w rodzinie adwokata, któren nam to

załatwi.

Istotnie Andrzej podjął się wyjaśnić w PKO to nieporozumienie zaraz nazajutrz. Wobec tego Aniołek

rozebrał i posadził uspokojonego nieco fotografa na honorowym miejscu mówiąc:

- Zaczem pan będziesz musiał posag wypłacić, forsa już będzie w portfelu.
- Jaki posag, co za posag, gdzie, komu, za kogo, nic o tym nie wiem!!!
- Nie szkodzi, dowiesz się pan w swojem czasie. A teraz zdrowie kochanego tatusia z prowincji.

Najlepszy fotografista na całych Ziemiach Odzyskanych, Celestyn Rubens, niech żyje!

Raczek spiorunował go wzrokiem, ale wobec ogólnego szału, z jakim toast przyjęli wszyscy goście,

musiał skapitulować i wypić własne zdrowie.

Zabawa potoczyła się dalej i trwała do białego rana.

Rano, ale dopiero po trzech dniach, udało się adwokatowi Zagórskiemu załatwić pomyślnie sprawę

w PKO. Fotograf przepisał książeczkę na swoje prawdziwe nazwisko i wyjechał.

Co było dalej? Właściwie co będzie dalej, bo opisane tu wypadki toczą się jeszcze dziś na naszych

oczach.

Czy Danka wyjdzie za Szmaję, czy kocha go naprawdę, czy też po prostu jest to egzaltacja,

wywołana przeżyciami, znalezieniem się w nowym, obcym, trochę dziwnym środowisku? Kto wie, czy
to wszystko wytrzyma próbę zwyczajnych, szarych warszawskich dni?

Czy Maniuś Kitajec długo jeszcze będzie się mógł bronić przed zakusami pani Rypalskiej?
W Każdym razie po wyprowadzeniu się Danki do sublokatorskiego pokoju na Pragę, w pobliżu

miejsca pracy, wdowa po dwóch inwalidach z powrotem zaczęła sprzątać kawalerskie mieszkanie w
Alejach, ku wielkiemu niezadowoleniu Kostka, który znowu został odwrócony buzią do ściany.

Czy Jumbo odzyska swoją szewroletę?
- Na razie mamy już Lolka i Szerloka, forsa odebrana, obrazy są, złapał się także samo Felek

Sznurowane Buty i Kryska Wiatraczek, która za Danki paszportem nasze rzeczy opędzlowała. Czy
jednakowoż uda się nakryć koniec końców blondynka z kalafioramy i znaleźć szewroletę, to
przypuszczam, że wątpię.

Tylko w iluzjonie „Czary" na Chłodnej przed wojną i w zeszytach „Stefan Wankie, znakomity

dedektyw, i jego przygody" samochody się zawsze znajdowali, a przestępca obowiązkowo trafiał do
ula. W życiu bywa różnie - powiedział któregoś dnia Maniuś Kitajec i ferajna skończyła poszukiwania.

Jumbo zresztą dostał nowy zastrzyk od brata, połączył go z własnym zaskórniakiem i wziął z

Motozbytu warszawę, jeżdżą teraz ze Szmają „na podmianę".

- 100 -