ks Artur Jerzy Katolo ABC Bioetyki

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Ks. Artur J. Katolo

ABC Bioetyki

Lublin 2009

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Tytuł: Artur J. Katolo

Autor: ABC Bioetyki

ISBN: 978-83-62147-44-1

Data wydania: 1.10.2009

Projekt okładki: Paweł Królak

Przygotowanie tekstu: Paweł Pomianek

Skład: Rafał Pomianek

Książka została wydana pierwotnie przez wydawnictwo „W drodze”.

Niniejszy utwór, ani żadna jego część, nie może być kopiowany, reprodukowany ani zwielo-

krotniany jakąkolwiek techniką w tym drukarską, magnetyczną czy cyfrową, ani wykonywany

publicznie, wystawiany, wyświetlany, odtwarzany, nadawany bez pisemnej zgody wydawcy. Za-

brania się również obrotu oryginałem utworu lub egzemplarzami, na których utwór utrwalono

– wprowadzania do obrotu, użyczenia, najmu oryginału albo egzemplarzy zgodnie z regulami-

nem Klubu Libenter.pl.

Klub Libenter.pl

PROFECT Paweł Królak

ul. Związkowa 20/33, 20-148 Lublin

www.libenter.pl

email: klub@libenter.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Spis treści

Przedmowa .................................................................................................................. ....6

Bioetyka – zagadnienia wstępne ............................................................................... ....7
Biblijne podstawy refleksji bioetycznej .................................................................... ....9
Jaka etyka dla bioetyki?.............................................................................................. . 14
Narodziny bioetyki ..................................................................................................... . 20

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przedmowa

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Przedmowa

ABC Bioetyki nie jest jakąś szczegółową rozprawą na temat zaznaczony w tytule.
Ideą przewodnią była chęć przybliżenia problematyki biomedycznej z jednocze-
sną oceną moralną z punktu widzenia etyki katolickiej, Czytelnikowi, który nie
zajmuje się bioetyką w sposób profesjonalny.

Książka ta może stanowić zachętę do dalszego pogłębiania problemu, tym bar-
dziej, że zagadnienia związane z biomedycyną i bioetyką stają się coraz bardziej
aktualne w naszej rzeczywistości; dotyczą nie tylko człowieka „dziś”, ale również
człowieka „jutra”.

Kardynał Józef Ratzinger w swoim artykule Człowiek między reprodukcją a stwo-
rzeniem, opublikowanym w Polsce na łamach Communio (4/1989), stwierdził:

„Można określić bardzo dokładnie alternatywę, przed którą dzisiaj stoimy. Moż-
na albo uznać tylko za rzeczywiste to, co ma charakter mechaniczny, co zgodne
z prawami natury, a wszystko, co osobowe, miłość, dar, potraktować jako piękne
złudzenie, które jest psychologicznie użyteczne, ale ostatecznie nierealne i nieważ-
ne. Nie znajduję na określenie tego rodzaju postawy innego określenia jak tylko:
negacja człowieka”.

Życzę Czytelnikom, aby ta refleksja Kard. Ratzingera towarzyszyła lekturze niniej-
szego opracowania, i co więcej: aby zachęciła do dalszych poszukiwań w dziedzi-
nie bioetyki.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Bioetyka – zagadnienia wstępne

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Bioetyka – zagadnienia wstępne

Młode, dobrze usytuowane małżeństwo, tak zwani „ludzie sukcesu”... Na ich har-
monijne życie kładzie się jednak cieniem fakt, że nie mogą mieć dzieci. Po długim
namyśle decydują się na sztuczne zapłodnienie.

Do szpitala przywieziono młodego człowieka z wypadku. Pomimo funkcjonowa-
nia narządów wewnętrznych, człowiek ten jest w rzeczywistości martwy; stwier-
dzono bowiem śmierć mózgu. Wykonano pierwsze analizy...

W tymże samym szpitalu, na oddziale onkologicznym przeżywa swoją Kalwarię
kobieta. O dalszym leczeniu nie ma już mowy, środki znieczulające nie skutkują...
Prosi o „zastrzyk miłosierdzia”...

Sukcesy i porażki współczesnej biomedycyny; nowe techniki medyczne, nowe pre-
paraty farmakologiczne... Jednak cierpienie pozostaje to samo. Nowoczesna tech-
nika medyczna, rozterki natury moralnej i cierpienie osoby ludzkiej – oto swoisty
trójkąt, w którym porusza się bioetyka.

Bioetyka jest nauką poszukującą rozwiązania problemów natury moralnej, które
rodzą się w granicznych momentach życia: poczęcie, narodziny, choroba i śmierć.

Oprócz wyżej wspomnianego „poszukiwania” do zadań bioetyki należy również
demaskowanie bezmyślności naukowej i odejścia od metody krytycznej prowa-
dzenia badań naukowych; określa również swoistą linię demarkacyjną pomiędzy
ignorancją a kompetencją w biomedycynie oraz demaskuje fałszywe metodologie
naukowe w praktyce medycznej.

To negatywne ukazanie zadań bioetyki, wskazuje na to, iż nauka ta stanowi swo-
isty „filtr” dla medycyny, która powinna służyć człowiekowi w całej jego pełni.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Bioetyka – zagadnienia wstępne

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Dlatego bioetyka pozostaje w ścisłym związku z etyką nauki, która określa normy
i wartości konstytuujące aktywność naukowo – techniczną.

Nauka, rozumiana w tym miejscu jako „nauki empiryczne”, zajmuje się tym „co
jest”. Etyka zaś, jako nauka aksjologiczno-normatywna określa „co należy czynić”.

Wobec powyższego, zadaniem etyki jest określenie moralnego kodeksu badań na-
ukowych oraz praw ich prowadzenia. Najwyższą wartością badań naukowych jest
odkrycie PRAWDY o człowieku i świecie, na płaszczyźnie empirycznej, tj. zjawi-
skowej. Aby jednak można było dojść do odkrycia PRAWDY w obszarze badań
naukowych, konieczne jest zachowanie następujących reguł:

1. uczciwość intelektualna;
2. niezależność sądów;
3. odwaga intelektualna w obronie PRAWDY i w krytyce popełnionych błędów;
4. poczucie sprawiedliwości;
5. umiłowanie wolności intelektualnej.

Nie można jednak utożsamiać bioetyki z etyką nauki, ponieważ ta druga określa
normy i wartości konstytuujące wiedzę naukową; bioetyka nie może być zastąpio-
na przez etykę nauki, gdyż wiedza naukowa nie jest jedyną i najwyższą wartością.

Wydawać by się mogło, że bioetyka „adoptuje” normy moralne w zależności od
sytuacji. W postępowaniu moralnym „stosować” nie oznacza wcale „adoptować”;
uznać sytuację za wyjątkową nie oznacza wcale usprawiedliwienia danej sytuacji.
Moralne usprawiedliwianie przypadku oznaczałoby negację pryncypiów moral-
nych, które ze swej natury pozostają niezmienne. Podstawowy nakaz prawa natu-
ralnego brzmi: „dobro czyń, zła unikaj”. W konkretnym postępowaniu moralnym,
wartości są realizowane w danej sytuacji i sytuacja znajduje swoje uzasadnienie
dopiero w świetle wartości moralnych.

Bioetyka wyznaczając biomedycynie kryteria oraz punkty odniesienia w celu
uzasadnienia takiego lub innego działania od strony moralnej, wskazuje drogi
prawdziwego postępu; nie jest to działanie skierowane przeciwko wolności badań

1 Por. F. Bellino, I fondamenti della bioetica; aspetti antropologici, ontologici e morali, Roma 1993, s. 17–18.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

naukowych, ale stanowi zachętę do ponownej refleksji nad metodami i celami po-
szczególnych badań.

Bioetyka, jako dziedzina wiedzy jest nauką interdyscyplinarną; oprócz głosów
etyków, moralistów i lekarzy, uwzględnia również opinie prawników, socjologów,
psychologów, pedagogów i ekonomistów

. Bioetyka jest więc dialogiem pomiędzy

różnymi dyscyplinami wiedzy.

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

a) Człowiek jako stworzenie Boże.

A wreszcie Bóg rzekł: „Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech
panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią
i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!” Stworzył więc Bóg człowieka
na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. (Rdz 1,
26 – 27)

Fragment ten przedstawia człowieka jako „obraz Boży”, „podobieństwo Boże”.
Co oznacza słowo „obraz”? Należy stwierdzić, że nie oznacza ono „duplikatu” ani
„repliki”; odpowiednikiem dla słowa „obraz” w tym kontekście jest „zgodność”
lub „refleksja”. Osoba ludzka na mocy stworzenia posiada zdolność reflektowania
Boga na poziomie stworzeń, gdyż jako jedyny byt został obdarzony przez Stwórcę
zdolnością racjonalnej transcendencji oraz wolnej woli. Dzięki tym przymiotom,
człowiek pozostaje w relacji do Boga jako bliski, wolny i odpowiedzialny podmiot
działania

Osoba ludzka jako stworzenie Boże jest inteligencją szukającą prawdy o świecie
i samej sobie, świadomą i odpowiedzialną, dążącą do dobra zgodnie z możliwo-
ściami swojej wolnej woli. Nie można więc jej sprowadzać jedynie do płaszczyzny
ogólnej ewolucji materii i bytu wyłącznie fizycznego

2 Por. S. Leone, S. Privitera, Bioetica, w: Diżionario di bioetica, red. S. Leone i S. Privitera, Palermo 1994, s. 91.
3 Por. P. K. Jewett, Man as Male and Female, William B. Eardmans Publishing Grand Rapids 1976, s. 21.
4 Por. Ks. W. Gubala, Chrześcijańska koncepcja człowieka jako podstawa etyki lekarskiej, w: Roczniki Teologicz-
no–Kanoniczne, t. XXXIV, z. 3, 1987, s. 66–67.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Człowiek pomimo związania ze światem fizycznym, pozostaje podobnym do Boga,
a nie do świata; jest postawiony ponad nim

. Ta prawda wyraża się również w spo-

sobie jego prokreacji; u ludzi nie jest to tylko akt fizyczny, ale duchowo – fizyczny.
Dlatego wszelkie stechnicyzowanie rozmnażania osoby ludzkiej jest wyelimino-
waniem pierwiastka duchowego z tego aktu i sprowadzeniem jej do rzędu zwierząt
lub nawet roślin.

Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam. (Rdz 2, 18)

Samotność mężczyzny oznacza swoistą nadrzędność, niesprowadzalność do żad-
nej istoty żyjącej na ziemi. Owa niesprowadzalność uwidacznia się w nadawaniu
nazw zwierzętom, wobec których Bóg stawia człowieka.

<>„I tak mężczyzna dał nazwy wszelkiemu bydłu, ptakom powietrznym i wszelkie-
mu zwierzęciu polnemu, ale nie znalazła się pomoc odpowiednia dla mężczyzny.”
(Rdz 2, 19 -20)

Tekst ten jest swoistym testem jaki człowiek zdaje wobec Boga. Najpierw nastę-
puje określenie kim nie jestem; poprzez to stwierdzenie mężczyzna uświadamia
sobie nieutożsamialność ze światem istot żyjących na poziomie zwierząt i roślin.
Od samego początku trwa poszukiwanie odpowiedzi na pytanie kim jestem? Re-
fleksja tego rodzaju wskazuje na to, iż tylko człowiek potrafi reflektować siebie jako
osobę. Jest to przejaw świadomości, która pozwala na dokonywanie poszukiwań.
Samotność jawi się więc jako podmiotowość, która budowana jest na bazie samo-
świadomości

Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i do-
glądał. (Rdz 2, 15)

Człowiek jako wyjątkowe stworzenie Boże, otrzymuje nakaz rozumnego panowa-
nia nad ziemią. Panuje on nad całym światem widzialnym, gdyż jako jedyna istota,
zdolny jest do uprawy i do przetwarzania dóbr natury stosownie do swoich po-
trzeb. Osoba ludzka staje się więc godną do współstwarzania z Bogiem na mocy

5 Por. Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do „początku”, Lublin 1982, s. 21.
6 Por. tamże, s. 30–31.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

swojej nadrzędności w stosunku do świata widzialnego

. Nadrzędność wobec

świata, wypływająca z rozumnej natury i wolnej woli, warunkuje odpowiedzial-
ność za kształt nie tylko życia konkretnego człowieka, ale również za losy świata,
w którym żyje konkretny człowiek. Dzisiaj bioetyka musi postawić biomedycynie
pytania odnośnie następstw poszczególnych eksperymentów. Na ile przyczyniają
się one do prawdziwego rozwoju osoby ludzkiej? Czy poszczególne techniki bio-
medyczne nie fałszują obrazu człowieka sprowadzając go do rzędu przedmiotu w
rękach badaczy? Na ile zmieni się kondycja fizyczna i duchowa człowieka? W ja-
kim stopniu taka zmiana może wpłynąć na losy świata? Czy przyszłe pokolenia nie
będą musiały zapłacić rachunku pomyłek współczesnej biomedycyny?

b) Godność ciała ludzkiego.

Fakt stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boże, implikuje jego godność
na płaszczyźnie duchowej. W tym miejscu pragniemy zastanowić się nad pier-
wiastkiem fizycznym ludzkiego istnienia, a ściślej mówiąc, nad godnością ludz-
kiego ciała.

Bóg zaś i Pana wskrzesił, i nas również swą mocą wskrzesi z martwych. Czyż nie
wiecie, że ciała nasze są członkami Chrystusa? (...) Za wielką bowiem cenę zostali-
ście nabyci. Chwalcie więc Boga w waszym ciele! (1 Kor 6, 14 – 15a. 20)

Podmiotowość człowieka wynika nie tylko z jego samoświadomości i samostano-
wienia, ale również wyrażana jest poprzez ciało. Właśnie konstytucja tego ciała
pozwala mu na bycie sprawcą specyficznie ludzkiego działania, poprzez które na-
stępuje wyrażenie osoby. Niejednokrotnie mówi się o języku ciała, który wyraża
osobę, jej odczucia i stany wewnętrzne. Stąd też wynika substancjalne zjednocze-
nie duszy i ciała.

Ciało ludzkie nie może być uważane jedynie za zespół tkanek, narządów i funkcji.
Nie może być oceniane na równi z ciałem zwierząt, gdyż jest ono istotną częścią
osoby, która poprzez ciało i w ciele siebie wyraża i objawia

7 Por. tamże, s. 33.
8 Por. Instrukcja „Donum Vitae”, Kongregacja Nauki Wiary, n. 3.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Człowiek chwali swojego Stwórcę w ciele. „Jeśli Bóg uświęca człowieka, to uświę-
ca niepodzielnie także jego ciało (...) Jeśli ciało uczestniczy w grzechu i świętości,
w odrzuceniu i chwale, to jest to możliwe właśnie dlatego, że ciało uczestniczy
w jedności podmiotu osobowego. Wymaga to, by mówić, że ciało jest człowie-
kiem, a nie-człowiek ma ciało.”

Godność ciała ludzkiego wypływa nie tylko z faktu stworzenia; dla chrześcijanina
godność ciała związana jest z prawdą o zmartwychwstaniu. Wiara Kościoła głosi
zmartwychwstanie ciała, a nie tylko duszy. Tym samym stwierdza się coś więcej
niż sam fakt antropologiczny; stwierdza się przynależność ciała do pełnej rzeczy-
wistości człowieka. Ciało ludzkie uczestniczy w kontakcie z Bogiem. Na całego
człowieka spada więc trud przemiany oczyszczającej, która umożliwi spotkanie
z Absolutem. Cała osoba (ciało i dusza) jest zaangażowana w trud tej przemia-
ny

. Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest,

a którego macie od Boga? (1 Kor 6, 19). Stąd wypływa otwartość człowieka na Boga,
otwartość na dialog i jedność z Nim. Możliwe to jest, ponieważ sam Bóg inicju-
je przymierze z człowiekiem. Ostatecznym i pełnym przymierzem jest zaś męka,
śmierć i zmartwychwstanie Syna Bożego – Jezusa Chrystusa. Przyjmując Chry-
stusa jako miarę wszechrzeczy, człowiek staje się Jego cząstką. Dlatego każde życie
jest życiem na chwałę Boga i nie wolno stawać na przeszkodzie żadnemu istnieniu,
od momentu poczęcia, aż do naturalnej śmierci. Życie rozwijające się w ciele, do-
maga się poszanowania.

c) Sakralny wymiar życia ludzkiego.

„Hitler zarządził zabicie setek tysięcy ludzi, których zaszeregował do kategorii ży-
cia niepełnosprawnego. Jego kryteriami była przydatność dla życia gospodarczego
i politycznego oraz wyhodowanie takiej rasy, jaka – jego zdaniem – nadawała się
do jego celów.”

Biomedycyna bez moralnych granic pragnęłaby stać się instrumentem eugeni-
ki, która zakłada stworzenie „nowego, wspaniałego społeczeństwa”. W praktyce

9 Por. Ks. J. Bajda, Konsekracja ciała w aspekcie powołania osoby, w: Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył
ich, Lublin 1982, s. 191–192.
10 Por. R. Brague, Ciało dla Pana, w: Biologia i moralność, Communio 24/6/1984, s. 8.
11 B. Haring, W służbie człowieka, Warszawa 1975, s. 103.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Biblijne podstawy refleksji bioetycznej

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

oznacza to eksterminację jednostek „nieprzydatnych” i promocję „odpowiednich”,
według swoiście przyjętego klucza „odpowiedniości” i „nieprzydatności”.

Pismo Święte niejednokrotnie zwraca uwagę na wartość życia ludzkiego i jedno-
cześnie zakazuje odbierania go. Życie w świetle Słowa Bożego jawi się jako DAR,
gdyż Bóg jako Stwórca jest jego Dawcą (por. Hiob 12, 10); jednocześnie zabrania
odbierania go innej osobie (por. Hiob 12, 10; Rdz 9, 5 – 6; Pwt 19, 11-12). Nie bę-
dziesz zabijał! (Pwt 5, 17) – ten kategoryczny zakaz jest zabezpieczeniem prawa do
życia drugiego człowieka

Każdy człowiek żyje „po coś” i dlatego sam powinien decydować o kształcie wła-
snego istnienia, a nie zabiegi socjotechniczne. Ma to szczególne miejsce w przy-
padku eksterminacji jednostek „nieprzydatnych” i promocji „odpowiednich”.
Takie ustawienie „z góry” podziału społeczeństwa, eliminuje odkrycie własnego
powołania. Nikt nie może i nie ma prawa do dysponowania cudzym życiem. Jeśli
ktoś własnym ciałem ochrania innych, można uznać go za bohatera, ale boha-
terstwem już nie będzie osłanianie samego siebie przy pomocy cudzego, żywe-
go ciała

. Aborcja, tworzenie banków narządów do transplantacji z zamrożonych

embrionów ludzkich, wszelkiego rodzaju testy nieterapeutyczne, eutanazja – oto
nowe „bohaterstwo” końca XX wieku. Jednemu istnieniu przyznaje się prawo do
rozwoju i opieki, innemu zaś odmawia się fundamentalnego prawa jakim jest pra-
wo do życia. W ten sposób kreuje się „tarczę ochronną” dla swoiście rozumianego
postępu. Wypada więc zapytać: jaki ma sens mówienie o prawie do rozwoju, samo-
stanowienia, opieki etc., gdy równocześnie negowane jest prawo najbardziej podsta-
wowe – prawo do życia?

Nietykalność osoby, która jest odzwierciedleniem nietykalności samego Boga, wy-
raża się w sposób zasadniczy w nietykalności ludzkiego życia

. Jest ono święte,

gdyż sam Bóg- Stwórca bierze udział w sposób czynny w stwarzaniu każdej istoty
ludzkiej, obdarowując ją rozumną, nieśmiertelną duszą.

Świętość życia nie polega jedynie na samym fakcie obdarowania życiem przez Boga.
Posiada ono jeszcze jeden wymiar, mianowicie powołanie do życia wiecznego

12 Por. K. H. Shelkle, Teologia Nowego Testamentu, t. 3, Kraków 1984, s. 214.
13 Por. A. Szostek, Nie będziesz zabijał!, w: Ethos 5/1989, s. 141.
14 Por. L. Rossi, Pena di morte. Tolleranza ed altro, w: Commento all’Evangelium Vitae, red. G. P. Di Nicola, Mi-
lano 1995, s. 72–73.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

w chwale Bożej. Możliwym to się stało dzięki odkupieńczej misji Jezusa Chrystu-
sa, dzięki Jego męce, śmierci i zmartwychwstaniu. Poprzez odkupienie następu-
je objawienie świętości Boga; człowiek przyjmując łaskę Chrystusa, staje się od-
kupionym; odkupienie rozpoczyna zaś odpowiedzialne życie w miłości do Boga
i bliźniego

Dzięki odkupieniu, człowiek poprzez zjednoczenie z Jezusem Chrystusem w ak-
cie wiary i osobistego oddania się Jemu, staje się Nowym Stworzeniem w Duchu
Świętym (por. Ef 2, 21- 22) i ma udział w świętości i życiu samego Boga (por. 1Kor
1, 2- 9; Ef 1, 4; 1Tes 4, 7). Jest to najbardziej podstawowe i pierwotne powołanie
każdej osoby

Jezus przyjął ludzkie ciało, aby ukazać, że Bóg zstępuje „aż do najgłębszych pokła-
dów ludzkiego bytu. Zjednoczenie Boskiej osoby z człowieczeństwem Chrystusa
i ? konsekwentnie – wprowadzenie samego człowieczeństwa w wewnętrzną sferę
działania Ducha Świętego, jest prawdziwą konsekracją tego człowieczeństwa”

Dzięki temu, człowiek staje się niewiele mniejszym od aniołów, uwieńczonym
czcią i chwałą (por. Ps 8, 6). Bóg tak kocha człowieka, że zniża się do niego. Stąd
każde ludzkie życie, poprzez fakt wcielenia Syna Bożego oraz Jego odkupieńczej
misji, posiada wymiar sakralny.

Nieograniczony wartościami moralnymi rozwój biomedycyny, może stać się za-
machem na ten wymiar życia. Sprowadzenie człowieka do płaszczyzny jedynie
bytu biologicznego, oznacza zafałszowanie obrazu osoby ludzkiej i wartości życia.

Jaka etyka dla bioetyki?

Rozwój w dziedzinie nauk biomedycznych dostarcza wiele nowych możliwości in-
terwencji w życie ludzkie. Tego rodzaju działania prowokują do postawienia sobie
pytania o moralną stronę tychże aktów. Pytania tego rodzaju wyrażają świadomość
istnienia norm moralnych odnośnie praktycznego zastosowania teorii naukowych

15 Por. P. K. Jewett, dz. cyt., s. 190.
16 Por. Ks. J. Bajda, dz. cyt., s. 190.
17 Tamże.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

(chociaż są i tacy, którzy wierzą w konieczność absolutnej „wolności” na polu ba-
dań naukowych). W tym miejscu powstaje jednak jeszcze jedno pytanie: jaką ety-
kę i jakie kryteria należy przyjąć dla oceny moralnej tego wszystkiego co się dokonuje
w biomedycynie? Co może być uznane za moralnie poprawne, a co nie?Jaka etyka
dla bioetyki?

Współcześnie możemy wyróżnić dwie podstawowe koncepcje etyczne: laicką i per-
sonalizm chrześcijański. Ta pierwsza bazuje na stwierdzeniu, że Boga nie ma. Inny-
mi słowy, etyka laicka stara się dokonywać sądów moralnych w oparciu o swoiście
rozumianą bazę empiryczo-racjonalną, odrzucając cały transcendentny wymiar
istnienia. W praktyce oznacza to, że PRAWDA nie jest wartością bezwzględną, ale
zależy od empirycznej weryfikacji faktów i logicznej spoistości argumentów.

W nurcie etyki laickiej można więc wyróżnić następujące koncepcje: socjobiolo-
gizm, non-kognitywizm, utylitaryzm i kontraktualizm.

Socjobiologizm twierdzi, że wartości moralne zalezą od grupy społecznej, a ściślej
mówiąc, od okresu historycznego w jakim dana grupa się znajduje. Normy moral-
ne podlegają swoistej „ewolucji”, „selekcji naturalnej”

. To co nazywamy dobrem

lub złem moralnym zależy od ewolucji społeczeństwa i jego idei, oraz od okresu
historycznego.

Non-kognitywizm. Najłatwiej scharakteryzować ten kierunek jako etyka bez
PRAWDY. Odrzucenie jednak pojęcia PRAWDY w etyce, prowadzi do irracjo-
nalnego subiektywizmu, co oznacza, że wybór moralny nie może być ani praw-
dziwy, ani fałszywy. Przejawy wyboru moralnego mogą być jednak weryfikowane
empirycznie, co nie oznacza, że fundament wyboru moralnego jest poznawalny
(PRAWDA). Każdy więc wybór moralny jest decyzją podlegającą dowolnemu
arbitrażowi woli poszczególnego człowieka. Osąd moralny pozostaje czymś su-
biektywnym: możliwa jest jedynie dyskusja nad spoistością logiczną aktu, jednak
pryncypium moralne wyboru pozostaje irracjonalne. Z takiego założenia wyrasta
absolutny priorytet „samo determinacji”, co w praktyce oznacza samowolę

. Na-

stępuje więc alienacja jednostki z grupy społecznej i całego kontekstu społecznego
egzystencji człowieka.

18 Por. L. Palazzani, Personalism and Bioethics, w: Ethics & Medicine 1994/10.1, s. 8.
19 Por. tamże.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Utylitaryzm. „Jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby osób”. Kierunek
ten można nazwać inaczej eudajmonizmem społecznym. Naczelną zasadą działania
moralnego jest „szczęście” w kontekście „przydatności społecznej”

. W tym przy-

padku mamy do czynienia z przeniesieniem kosztów/korzyści z poziomu egoizmu
indywidualnego na poziom egoizmu grupy. Ważne i dobre jest to, co przynosi ko-
rzyść grupie, przy jak najmniejszym nakładzie kosztów. Wszelkie inne działania,
które nie dają korzyści, lub co gorsza, przynoszą jedynie straty, są złe moralnie.

Kontraktualizm. Teoria etyczno-prawna, która sięga swoimi korzeniami czasów
starożytnych. Wartościowanie moralne jest swoistym kontraktem pomiędzy jed-
nostką a społeczeństwem. Autorytet moralny i kryteria wartościowania opierają
się na zgodzie społecznej, którą można osiągnąć na przykład w drodze głosowania
demokratycznego. Gdy tej zgody brak, następuje eliminacja danej wartości mo-
ralnej

. Przykładem kontraktualizmu jest organizowanie referendów w sprawie

aborcji.

Spróbujmy w tym miejscu dokonać odniesienia zaprezentowanych w skrócie kon-
cepcji etyki laickiej do wartości życia ludzkiego.

Należy stwierdzić, że życie ludzkie nie jest traktowane przez etykę laicką jako war-
tość sama w sobie. O wartości życia ludzkiego decydują bowiem aktualnie panują-
ce warunki. I tak według socjobiologizmu, wartość życia zależy od stadium ewo-
lucyjnego społeczeństwa, oraz idei jakie to społeczeństwo wyznaje.

Utylitaryzm uzależnia wartość życia od możliwości dostarczenia korzyści lub
przyjemności dla jak największej liczby osób.

Non-kognitywizm stwierdza zaś, że życie ma wartość jeżeli jednostka posiada
zdolność podejmowania decyzji i sama podejmie decyzję dotyczącą wartości ży-
cia. Kontraktualizm zaś uzależnia wszystko od umowy społecznej.

Jak mogliśmy zauważyć, etyka laicka nie respektuje wartości życia ludzkiego w ca-
łej jego pełni: wartość ta uzależniona zostaje od witalności i ewolucji gatunku,
obecności pewnych funkcji życiowych, zdolności percepcji, myślenia i aktów

20 Por. S. Privitera, Utilitarismo, w: Diżionario di Bioetica, red. S. Leone i S. Privitera, Palermo 1994, s. 1017.
21 Por. S. Privitera, Contrattualismo e neocontrattualismo, w: j.w., s. 187–188.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

wolitywnych. Z laickiego punktu widzenia, tylko niektóre aspekty życia mogą być
szanowane (moralnie) i chronione (prawnie). Tego rodzaju podejście do osoby
ludzkiej implikuje dyskryminację również na płaszczyźnie bioetyki. Dlatego nale-
ży poszukiwać takiego kierunku filozoficznego, który by osobę ludzką i wartości
moralne widział we wszystkich aspektach.

Człowiek jest ontyczną i funkcjonalną całością, w której jednak możemy wyróż-
nić:

1. człowieka symbolu – homo simbolicus;
2. człowieka rozumnego – homo sapiens;
3. człowieka religijnego – homo religiosus;
4. człowieka pracującego – homo faber;
5. człowieka wypoczywającego – homo ludens.

<>Uwzględnienie tych wszystkich poziomów człowieczeństwa, może dopiero do-
starczyć całościowej wizji osoby ludzkiej w aspekcie wartości moralnych, a i co się
z tym wiąże, również wartości życia ludzkiego.

Podstawowym kryterium personalizmu chrześcijańskiego jest poszanowanie ży-
cia ludzkiego od momentu poczęcia, aż do naturalnej śmierci. Przedmiotem za-
interesowania personalizmu jest człowiek jako jedność ontyczna, we wszystkich
jego wymiarach: immanentnym i transcendentnym. Osoba ludzka jest dla tego
kierunku swoistym filtrem dla określenia w bioetyce, co jest moralnie poprawne,
a co naganne. Mówiąc inaczej, działania, które nie niszczą osoby ludzkiej, mogą
być podejmowane; te zaś, które pociągają za sobą zniszczenie życia lub naruszają
godność i integralność osoby, są niedopuszczalne.

Boecjusz, a za nim św. Tomasz z Akwinu, określili osobę jako „individua substan-
tia rationalis naturae”. W definicji tej możemy wyróżnić trzy elementy, które skła-
dają się na pojęcie osoby:

1. substancja;
2. indywidualność;
3. rozumność

22 Por. R. Frattallone, Persona, w: j. w., s. 711–718.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Substancja wyznacza akt istnienia, który posiada w sobie uzasadnienie własne-
go istnienia; substancja oznacza obecność ontologicznego substratu, który trans-
cenduje zdolności (możliwości) i akty specyficznie ludzkie. Można więc mówić
o metafizycznym pryncypium, które jest czymś więcej niż tylko sumą możności
i aktów.

Indywidualność jest specyficznym aspektem wyróżniającym ludzkie istnienie:
nasze ciało, lub lepiej, nasz kod genetyczny czyni nas kimś unikalnym; moja in-
dywidualność określa mnie samego, a nie kogoś. Tak samo czyjaś indywidualność
nie oznacza mojej indywidualności.

Rozumność odnosi się do cechy, która przynależy do ludzkiego istnienia. Cechy
tej nie można „wyćwiczyć” w sobie, gdyż jest ona dana osobie ludzkiej. Właśnie
rozumność warunkuje zdolność wykonywania i transcendowania ściśle ludzkich
aktów, jak na przykład akt samoświadomości

Ludzkie istnienie stanowi fizyczną, psychiczną i duchową całość: element metafi-
zyczny jest warunkiem aktów psychicznych i fizycznych. Dzięki elementowi me-
tafizycznemu, osoba jawi się jako ontologiczne datum, którego nie można odebrać
człowiekowi. Nie można przestać być osobą z własnej czy też cudzej woli; człowie-
czeństwo osobowe jest niezbywalną własnością. Co więcej, osoba jest bytem jed-
nostkowym; przyroda może tworzyć gatunki, ale nigdy nie wykreuje osoby. Osoba
ludzka nie jest więc tylko egzemplarzem gatunku homo sapiens, lecz odrębnym,
własnym podmiotem, zdolnym do samorealizacji na płaszczyźnie duchowej. Dla-
tego osoba nie „tworzy się” w człowieku, w określonym momencie ewolucji gatun-
ku (socjobiologizm), w wyniku pomyślnej sytuacji społecznej (utylitaryzm) lub
na podstawie umowy pomiędzy społeczeństwem a jednostką (kontraktualizm).
Od momentu poczęcia człowiek jest osobą i nie przestaje nią być aż do momentu
śmierci.

Osoba nie jest rezultatem wielorakich relacji osobowych, ale jest bytem substan-
cjalnym i podmiotem tychże relacji. Nie jest wyłącznie relacją do społeczeństwa,
czy nawet Boga, lecz dzięki tym relacjom aktualizuje siebie. Działania człowieka,
jeżeli są w pełni świadome i wolne, angażują całość jego osoby, a nie tylko jakąś

23 Por. L. Palazzani, dz. cyt., s. 9.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Jaka etyka dla bioetyki?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

jego część. Dotyczy to zarówno życia umysłowego, jak i życia związanego bezpo-
średnio z płaszczyzną somatyczno-psychiczną

Jakie możemy wysnuć praktyczne wnioski dla bioetyki, na podstawie wizji osoby
ludzkiej prezentowanej przez personalizm chrześcijański?

1. Życie jako wartość fundamentalna. Bez tej wartości nie można mówić o in-
nych wartościach oraz prawach człowieka. Życie jest czymś świętym. Ciało ludzkie
nie może być redukowane do poziomu przedmiotu lub narzędzia; nie jest ono tyl-
ko skupiskiem komórek. Wymiar fizyczny i psychiczny nie wyraża jeszcze w pełni
tego, czym jest ludzkie istnienie. Ciało ludzkie wyraża osobę; nasza świadomość
organizuje nasz mózg, a nasza dusza daje życie naszemu ciału.

2. Pryncypium terapii. Pryncypium to poddaje pod osąd interwencje dokony-
wane na ludzkim życiu. Interwencje podejmowane ze względów terapeutycznych,
a nie z powodu pasji eksperymentatorskiej, mogą być moralnie usprawiedliwione.
Pryncypium to niesie w sobie obowiązek zastosowania instrumentów i procedury,
które nie naruszają godności osoby ludzkiej.

3. Pryncypium wolności i odpowiedzialności. Wolność i odpowiedzialność przy-
należą do fundamentalnych wartości życia. Być wolnym nie oznacza czynić co mi
się podoba. Wolność pojmowana jako samowola prowadzi do konfliktów i prze-
mocy. Prawdziwa WOLNOŚĆ istnieje dopiero wtedy, gdy respektuje prawa dru-
giego człowieka, a szczególnie prawo do życia drugiej osoby, i co się z tym wiąże,
również jej prawo do wolności.

4. Pryncypium społecznej troski. Składa się nań promocja życia jako wartości
fundamentalnej oraz zdrowia każdego, pojedynczego człowieka. W tym pryn-
cypium życie i zdrowie są wspólnym dobrem całego społeczeństwa; w praktyce
oznacza to podjęcie aktów wielorakiej pomocy na rzecz ratowania życia i zdrowia
wszędzie tam, gdzie jest ono zagrożone.

Bioetyka budowana na personalizmie chrześcijańskim respektuje całość ludzkie-
go bytu, bez dyskryminacji poszczególnych jednostek, a co się z tym wiąże, lepiej

24 Por. Ks. S. Kowalczyk, Zarys filozofii człowieka, Sandomierz 1990, s. 212.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Narodziny bioetyki

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

może służyć prawdziwemu postępowi biomedycyny. Cóż to bowiem za postęp,
jeżeli poprzez eliminację poszczególnych wartości, pragnie się jedynie realizacji
swoich, partykularnych idei? Słowem: która etyka w bioetyce rzeczywiście respek-
tuje ludzkie istnienie?

Narodziny bioetyki

Po raz pierwszy słowa bioetyka użył Van Rensselaer Potter w artykule z roku 1970
pt. Bioethics: The Science of Survival (Bioetyka: nauka o przeżyciu). Temat poruszo-
ny w tym artykule, został następnie pogłębiony przez tego samego autora w 1971
roku, w książce pt. Bioethics: Bridge to the Future (Bioetyka: most ku przyszłości).

Wizja bioetyki jaką przedstawił Potter składa się z trzech fundamentalnych ele-
mentów:

1) interdyscyplinarność – idea bioetyki jako mostu pomiędzy różnymi dyscypli-
nami wiedzy;
2) spojrzenie w przyszłość – bioetyka jako nauka, która bardziej zajmuje się przy-
szłością niż teraźniejszością; następstwa współczesnej biomedycyny dla przyszłych
pokoleń;
3) nauka globalna – bioetyka jako nauka syntezy; nie tylko problemy życia i zdro-
wia, ale porusza się pośród wszystkich aspektów rzeczywistości; interakcje pomię-
dzy człowiekiem a środowiskiem, życie przyszłych pokoleń, jakość życia etc.

W tym samym okresie, gdy Potter publikuje swoje studia dotyczące bioetyki, D.
Callahan zakłada w Nowym Jorku Institute of Society, Ethics and the Life Sciences,
znany szerzej jako Hasting Center. Od 1971 roku Hasting Center publikuje prze-
gląd Hasting’s Center Report, który stał się punktem odniesienia dla tej nowej dys-
cypliny wiedzy.

Drugą instytucją o światowej sławie, zajmującą się bioetyką na poziomie akade-
mickim jest Kennedy Institute, założona przez ginekologa A. Hellegers’a, człon-
ka Papieskiej Komisji, która zajmowała się problemami związanymi z ludzką

25 Por. S. Leone, Bioetica, fede e cultura, Roma 1995, s. 18.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Narodziny bioetyki

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

prokreacją. „Rozczarowany” pozycją Papieża Pawła VI odnośnie antykoncepcji
(Encyklika Humanae Vitae) związał się z protestanckim teologiem P. Ramsey’em,
w celu kontynuowania studiów interdyscyplinarnych. Na bazie Fundacji Kenne-
dy’ego zakłada w 1971 roku The Joseph and Rose Kennedy Institute for the Study of
Human Reproduction and Bioethics w Georgetown University, w Waszyngtonie.
Zasługą Kennedy Institute było wydanie pierwszej Encyklopedii bioetyki, dzieła li-
czącego pięć tomów

Termin bioetyka po raz pierwszy pojawił się w Europie w 1973 roku; użył go Boné
w artykule opublikowanym na łamach Revue Théologique de Louvain (s. 340 –
356). Pierwszym zaś centrum bioetyki europejskiej stała się w 1975 roku Barcelo-
na. W ramach Fakultetu Teologicznego, powołano do istnienia Instituto Borja de
Bioetica. Z czasem Instytut ten oddzielił się od Fakultetu Teologicznego w Barce-
lonie, i dzisiaj stanowi autonomiczny ośrodek naukowy.

Debata wokół bioetyki z Hiszpanii dotarła szybko do Francji a następnie do Włoch,
gdzie założyciel Instituto Borja de Bioetica, O. M. Cuyas S. J., wykładał deontologię
medyczną i bioetykę na Uniwersytecie Gregoriańskim, oraz w Akademii św. Al-
fonsa Liguori (obydwie uczelnie znajdują się w Rzymie).

W Wielkiej Brytanii debata bioetyczna była obecna już od 1962 roku za sprawą
London Medical Group, która następnie przerodziła się w Institute of Medical Ethics.
W 1975 roku, tenże Instytut rozpoczął wydawanie Journal of Medical Ethics, a od
1985 roku – Bulletin of Medical Ethics. Z inicjatywy biskupów katolickich powstały
Joint Committee on Bioethical Issues oraz Roman Catholic Linacre Center

We Francji takie czasopisma jak Laennec i Etudes, oraz studia G. Ottois i G. Ver-
sperien na temat filozofii techniki, przyczyniły się do uwrażliwienia społeczeństwa
na problemy związane z bioetyką. W latach osiemdziesiątych powstają centra bio-
etyki w Lille, Lyon i Paryżu. Szczególny rozgłos uzyskał Comité Consultatif natio-
nal d’Ethique pod przewodnictwem J. Bernard

26 Por. tamże, s. 18-19.
27 Por. G. Russo, Storia della bioetica, w: Diżionario di Bioetica, red. S. Leone i S. Privitera, Palermo 1994, s.
950.
28 Por. tamże.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Narodziny bioetyki

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Niektóre zagadnienia

szczegółowe

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

Przyjrzyjmy się rozwojowi embrionu ludzkiego. Po zapłodnieniu komórki jajowej,
następują pierwsze, bardzo intensywne podziały komórkowe. Od chwili połącze-
nia się gamet, komórka jajowa zawiera specyficzną dla rodzaju ludzkiego liczbę 46
chromosomów, w których umiejscowiony jest kod genetyczny, to jest kwas dezok-
syrybonukleinowy (DNA). Ta liczba chromosomów jest specyficzna i ściśle okre-
ślona dla każdego gatunku istot żyjących.

Po tym pierwszym okresie intensywnych podziałów komórkowych, około trzecie-
go tygodnia następuje utworzenie się tarczy zarodkowej, zawierającej ekto-, mezo-
i endodermę.

Od czwartego tygodnia po zapłodnieniu rozpoczyna się etap rozwoju zarodkowe-
go, który trwa aż do ósmego tygodnia. Zaczynają różnicować się tkanki i dochodzi
do tworzenia się zawiązków pierwotnych wszystkich głównych układów.

W dziewiątym tygodniu życia rozpoczyna się etap rozwoju płodowego, który trwa
aż do momentu narodzin. Wytworzone zostają narządy ostateczne z zawiązków
narządów pierwotnych

Jak mogliśmy zauważyć, od momentu połączenia się gamet, mamy do czynienia
z rozwijającym się życiem ludzkim, które realizuje swój program rozwojowy za-
pisany w kodzie genetycznym. Czy jednak rozwijającemu się embrionowi przysłu-
guje status osoby?

Na początek należy stwierdzić, że biologia nie może odpowiedzieć na to pytanie.
Pojęcie „osoba” nie jest bowiem pojęciem biologicznym, ale filozoficznym. Spró-
bujmy więc dać odpowiedź na to pytanie w oparciu o klasyczną definicję osoby
według Boecjusza.

29 Por. A. Rigutti, Gravidanza, Firenze 1994, s. 56–58.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

„Osoba jest to indywidualna substancja rozumnej natury”.

W terminie „osoba” możemy więc wyróżnić: indywidualność i rozumną naturę.
Czy owe „składniki” mają zastosowanie w odniesieniu do embrionu?

a) Problem indywidualności embrionu.

Natychmiast po zapłodnieniu następuje proces ukierunkowania komórek na for-
mację płodu, dziecka i istnienia dorosłego. W związku z powyższym, ewident-
nym staje się fakt, że embrion stanowi funkcjonalną jedność. Rozwijając się jako
organizm zunifikowany, od momentu pierwszych podziałów komórkowych, roz-
poczyna się synchroniczny, harmonijny rozwój w integralne części organizmu.
Ten rozwój funkcjonalny, zmierzając w określonym kierunku (rozwój teleologicz-
ny), kierowany jest przez „pryncypium życia”, zwanym przez Arystotelesa „du-
szą”. Wczesne komórki embrionalne nigdy nie doszłyby do jakiejkolwiek jedności
funkcjonalnej, gdyby nie zostały wcześniej „zaprogramowane” w kierunku utwo-
rzenia jedności jako całości funkcjonalnej. Należy więc stwierdzić, że embrion jest
indywidualnym, teleologicznie (celowościowo) zaprogramowanym istnieniem,
którego rozwój dąży do osiągnięcia postaci dojrzalej. Żyjący organizm podlega
zmianom, rośnie większy lub mniejszy, rozwija poszczególne swoje części, ale za-
wsze pozostaje tym samym, żywym, indywidualnym organizmem, zachowując
funkcjonalną jedność, ukierunkowanym przez „pryncypium życia” do swojego
dalszego rozwoju i aktywności życiowej

b) Czy embrion posiada rozumną naturę?

Rozwój embrionu jest procesem nieustannym, zdeterminowanym przez tę samą,
teleologicznie zorientowaną „siłę”, która na poziomie genetycznym determinuje
i kieruje rozwojem organizmu jako funkcjonalnej jedności. Każde ludzkie istnie-
nie, od momentu poczęcia aż do śmierci, posiada tę samą naturę, jaką jest natura
ludzka.

30 Por. K. Young, The Zygote, the Embryo, and Personhood: an Attempt at Conceptual Clarification, w: Ethics &
Medicine 1994/10.1, s. 2–3; por. także: L. Melina, Corso di bioetica. Il Vangelo della vita, Casale Monferrato 1996,
s. 125–131.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Dorosły człowiek posiada normalnie zdolność dokonywania aktów rozumnych
i samoświadomościowych. Te możliwości ukazują jego rozumną naturę. Jednak
posiadanie tychże możliwości musi pochodzić ze zdolności rozwoju, które wpisa-
ne są w indywidualną naturę od samego początku. Te możliwości nie mogą wy-
rastać „z niczego”, gdyż byłyby niewytłumaczalne. „Ex nihilo nihil”; „z niczego nic
nie powstaje”. Byt posiadający naturę rozumną, choćby w sposób potencjalny, musi
posiadać ją od samego początku, tak aby mogła być ona później nieustannie roz-
wijana.

Uwzględniając to wszystko, co zostało wyżej stwierdzone, należy wyciągnąć wnio-
sek, że również ludzki embrion, który rozwija się w płód, dziecko i osobę dorosłą,
posiada rozumną naturę od momentu poczęcia, która stopniowo, w czasie dalsze-
go rozwoju się ujawnia. Natura rozumna jest cechą, która przynależy do ludzkie-
go istnienia od momentu połączenia się gamet. Cechy tej nie można w sobie wy-
ćwiczyć, gdyż jest ona dana osobie ludzkiej. Rozumność, która jeszcze pozostaje
nieujawniona przez embrion, z czasem, w trakcie dalszego rozwoju organicznego,
będzie warunkowała zdolność wykonywania ściśle ludzkich aktów, w tym również
aktów samoświadomościowych

. W związku z powyższym należy stwierdzić, że

embrion ludzki posiada naturę rozumną, tak samo jak posiada ją każdy dorosły
człowiek; różnica polega jedynie na tym, że natura ta, w przypadku embrionu, po-
zostaje czasowo nie ujawniona.

c) Prawa embrionu.

1. Prawo do poczęcia w rodzinie z prawdziwego ojca i prawdziwej matki.

Niedopuszczalnym jest zapładnianie w sposób sztuczny par homoseksualnych,
lub stosowanie zapłodnienia heterogenicznego par małżeńskich (gdy dawcą ga-
met jest ktoś spoza małżeństwa). Czymś nagannym pozostaje zapłodnienie gamet
lub gametami „post-mortem” (po śmierci).

2. Prawo do identyczności.

Raz poczęte życie ludzkie posiada prawo do bycia uznanym za realnie istniejące
indywiduum.

31 Por. K. Young, j. w., s. 3–5.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

3. Prawo do życia.

Jest to pierwsze i podstawowe prawo każdego istnienia ludzkiego. Wszelkie inne
prawa znajdują swoje uzasadnienie i spełnienie w tym fundamentalnym prawie.
Dlatego nie można ograniczać jego obowiązywalności do ilości dni od poczęcia; to
prawo obowiązuje od samego początku.

4. Prawo do asystencji prenatalnej.

Diagnoza prenatalna ma za zadanie wykrycie ewentualnej choroby i jej późniejsze
leczenie. Nigdy nie może się stać instrumentem eksterminacji dziecka poczętego.

5. Prawo do wolności.

Dziecko powinno być chciane dla niego samego, a nie dla „dowartościowania”
rodziców. Nie może też być przedmiotem eksperymentów, lub też produktem
sztucznego zapłodnienia.

6. Prawo do opieki prawnej.

Nie można mówić o „prawach embrionu” jeżeli prawodawstwo poszczególnych
państw nie uznaje go za podmiot prawa.

7. Prawo do nienaruszalności cielesnej.

Ciało dziecka poczętego nie może być używane jako „bank części zamiennych” do
przeszczepów organów osobom dorosłym (z wyjątkiem poronienia spontaniczne-
go). Nie można też uczynić z ciała dziecka poczętego przedmiotu transakcji han-
dlowych.

Wydaje się nam rzeczą pożyteczną, aby przytoczyć dwa dokumenty, które w spo-
sób jasny określają osobowy status dziecka poczętego oraz jego prawa. Oczywiście,
istnieje wiele innych dokumentów dotyczących tego zagadnienia, nam się jednak
wydaje, że te poniższe posiadają szczególną wymowę.

1°. Deklaracja „Prawa nienarodzonego a sztuczne zapłodnienie” Centrum Bioety-
ki i Praw Człowieka Uniwersytetu w Lecce z 1995 roku, punkt 4:

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Embrion ludzki – Osoba czy rzecz?

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

„Wspólnota etyczna, polityczna i prawnicza nie są w stanie zaakceptować wyni-
ków jakie biologia osiągnęła od dawna. Nie da się pojąć, przynajmniej na pierwszy
rzut oka, powodów, dla których dziecko poczęte, traktowane jako istota ludzka już
przez prawo rzymskie, nie może być podobnie traktowane i w naszych czasach.

Tożsamość zarodka ludzkiego pozostaje niezmienna poprzez poszczególne fazy
jego rozwoju (zygota, morula, blastula, węzeł zarodkowy, zarodek zagnieżdżony,
płód) jakkolwiek objawiająca postępujące zróżnicowanie swego organizmu i jest
uznawana bardziej przez Zgromadzenie Rady Europy (np. „Zalecenia” nr 1064
z dnia 24.09.1986 i nr 1100 z 02.02.1989) aniżeli poprzez poszczególne Państwa
(chociaż nie brak wyjątków). (...)

Wszelako, w obliczu wyników naukowych osiągniętych przez wspólnotę biologów
i mając na względzie fakt, iż natura ludzka jest równa nie tylko wszystkim ludziom
lecz i każdemu człowiekowi od chwili jego poczęcia aż do naturalnego zgonu –
nie można zaprzeczyć, iż istota ludzka wyposażona jest w strukturę ontologiczną
będącą nosicielem wartości rozumowych i etycznych a zatem i praw osobistych.
Nie podobna przeczyć, iż w DNA każdej jednostki, od chwili poczęcia, jest wpisa-
ny projekt stopniowy i jego stopniowa i samodzielna realizacja, który jakkolwiek
rozwija się poprzez kolejne cezury czasowe, utrzymuje wciąż swą określoną tożsa-
mość i zasadniczą ciągłość swej jaźni.”

2°. „Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego
przekazywania; ‘Donum Vitae’, Kongregacja Nauki Wiary z 1987 roku, rozdz. I,
punkt 1:

„Owoc przekazywania życia ludzkiego od pierwszego momentu swego istnienia,
a więc począwszy od utworzenia się zygoty, wymaga bezwarunkowego szacunku,
który moralnie należy się każdej istocie ludzkiej, w swej integralności cielesnej
i duchowej. Istota ludzka powinna być szanowana i traktowana jako osoba od
momentu swego poczęcia i dlatego od tego samego momentu należy jej przyznać
prawa osoby, wśród których przede wszystkim nienaruszalne prawo każdej nie-
winnej istoty ludzkiej do życia.”

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Aborcja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Aborcja

Terminem tym określa się przerwanie ciąży w momencie gdy embrion nie jest
jeszcze w stanie podjąć samodzielnych funkcji życiowych poza łonem matki.

Aborcję można podzielić na:

1. aborcję spontaniczną – gdy do przerwania ciąży dochodzi z powodów natural-
nych, bez zamierzonej i wolnej interwencji człowieka.
2. aborcję sztuczną – gdy przerwanie ciąży podporządkowane jest wolnej i świado-
mej interwencji człowieka; przeprowadzany jest wówczas zabieg medyczny w celu
zabicia dziecka poczętego.

Ze względu na cel wykonywanej aborcji sztucznej wyróżnia się:

– aborcję terapeutyczną – kiedy ciąża staje się zagrożeniem dla życia matki; obec-
nie dzięki rozwojowi medycyny, należy już do rzadkości.
– aborcję eugeniczną – wykonywana jest wtedy gdy istnieje ryzyko, lub pewność,
że nowe życie ludzkie narodzi się z trwałymi uszkodzeniami anomalie te są rozpo-
znawane przez diagnozę prenatalną.
>– aborcję humanitarną – gdy do poczęcia doszło na skutek gwałtu.
– aborcję psycho-społeczną – gdy ciąża jest „niepożądana” ze względów ekono-
miczno-socjalnych, jest owocem pożycia przed- i pozamałżeńskiego; ten rodzaj
aborcji funkcjonuje również jako „metoda kontroli urodzin”

Aborcja w naszych czasach stała się problemem społecznym, który doprowadził
do tak zwanej „mentalności aborcyjnej”. Papież Jan Paweł II w swojej Encyklice
„Evangelium Vitae” podaje następujące przyczyny zaistniałej sytuacji.

1. Wzrost permisywizmu moralnego i absolutyzacja pojęcia

wolności.

„(...) przestępstwa przeciw życiu zyskują aspekt dotąd nieznany i – rzec można –
jeszcze bardziej niegodziwy, wzbudzając głęboki niepokój: znaczna część opinii

32 Por. M. Vidal, Manuale di etica teologica; Morale della persona e bioetica teologica, vol. 2/I, Assisi 1995, s.
426–429.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Aborcja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

publicznej usprawiedliwia przestępstwa przeciw życiu w imię prawa do indywidu-
alnej wolności i wychodząc z tej przesłanki domaga się nie tylko ich niekaralności,
ale wręcz aprobaty państwa dla nich, aby móc ich dokonywać z całkowitą swobo-
dą, a nawet korzystając z bezpłatnej pomocy służby zdrowia. (EV, n. 4).

2. Kryzys rodziny

„Nierzadko zostaje podeptane (...) pokrewieństwo ‘ciała i krwi’, na przykład kiedy
zagrożenia życia powstają w relacjach między rodzicami a dziećmi, jak to się dzieje
w przypadku przerywania ciąży.”(EV, n. 8)

„Jeszcze groźniejszy jest fakt, że w dużej mierze dochodzi do nich (zagrożeń ży-
cia – przypis A. J. K.) w gronie rodziny i za sprawą rodziny, która przecież ze swej
natury powinna być ‘sanktuarium życia’„ (EV, n. 11)

3. Wpływ określonych kierunków filozoficznych na

prawodawstwo państwowe, które odbierają status osoby

dziecku nienarodzonemu i zezwalają na odebranie mu życia.

„Pierwotne i niezbywalne prawo do życia staje się przedmiotem dyskusji lub zo-
staje wręcz zanegowane na mocy głosowania parlamentu lub z woli części społe-
czeństwa, choćby nawet liczebnie przeważającej. (...) W ten sposób demokracja,
sprzeniewierzając się własnym zasadom, przeradza się w istocie w system totali-
tarny. Państwo nie jest już ‘wspólnym domem’ (...), ale przekształca się w państwo
tyrańskie, uzurpujące sobie prawo do dysponowania życiem słabszych i bezbron-
nych, dzieci jeszcze nie narodzonych i starców, w imię pożytku społecznego, który
w rzeczywistości oznacza jedynie interes jakiejś grupy.” (EV, n. 20)

4. Postawa antysolidarystyczna wobec życia najbardziej

bezbronnego i najsłabszego, u której podstaw leży najczęściej
hedonizm pojedynczego człowieka lub całych grup społecznych.

„(...) można mówić w pewnym sensie o wojnie silnych przeciw bezsilnym: życie,
które domaga się większej życzliwości, miłości i opieki, jest uznawane za bezu-
żyteczne lub traktowane jako nieznośny ciężar, a w konsekwencji odrzucane na

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Aborcja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

różne sposoby. Człowiek, który swoją chorobą, niepełnosprawnością lub po pro-
stu – samą swoją obecnością zagraża dobrobytowi lub życiowym przyzwyczaje-
niom osób bardziej uprzywilejowanych, bywa postrzegany jako wróg, przed któ-
rym należy się bronić albo którego należy wyeliminować. Powstaje w ten sposób
‘spisek przeciw życiu’,” (EV, n. 12)

5. Mentalność antykoncepcyjna i złe zrozumienie sensu

ludzkiej płciowości.

„W istocie, kultura proaborcyjna jest najbardziej rozpowszechniona właśnie w śro-
dowiskach, które odrzucają nauczanie Kościoła o antykoncepcji. (...) W bardzo
wielu przypadkach korzenie tych praktyk tkwią w hedonistycznej i nieodpowie-
dzialnej postawie wobec życia i oparte są na egoistycznej koncepcji wolności, która
widzi w prokreacji przeszkodę dla pełnego rozwoju osobowości i człowieka. Życie,
które może się począć ze współżycia mężczyzny i kobiety, staje się zatem wrogiem,
którego trzeba bezwzględnie unikać, zaś przerwanie ciąży jest jedyną możliwością
w przypadku niepowodzenia antykoncepcji.” (EV, n. 13)

6. Wzrost demograficzny w państwach ubogich i uzurpacja

władzy krajów bogatych do decydowania za kraje biedne;

interesy ekonomiczno – polityczne krajów rozwiniętych.

„Faraon starożytnego Egiptu, przerażony obecnością i stale rosnącą liczebnością
synów Izraela, prześladował ich na wszelkie sposoby i wydał rozkaz zabicia każ-
dego noworodka płci męskiej urodzonego z kobiety hebrajskiej (por. Wj 1, 7- 22).
W ten sam sposób postępuje i dziś wielu możnych tego świata. Oni także są prze-
rażeni obecnym tempem przyrostu ludności i obawiają się, że narody najbardziej
płodne i najuboższe stanowią zagrożenie dla dobrobytu i bezpieczeństwa ich kra-
jów.” (EV, n. 16)

Jak oceniać sztuczną aborcję od strony moralnej?

Należy jasno stwierdzić, że sztuczna aborcja jest zabiciem dziecka nie narodzone-
go; stanowi pogwałcenie fundamentalnego prawa jakim jest prawo do życia.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Sztuczna prokreacja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Tak zwany „zabieg przerwania ciąży” przenosi odpowiedzialność świata dorosłych
na dziecko; za bezmyślność dorosłych płaci nienarodzony cenę najwyższą – utratę
życia, o które wcale nie prosiło.

Ten brak poszanowania dla życia poczętego kreuje w człowieku chęć absolutnego
władztwa nad życiem i śmiercią drugiego.

„Wtedy rzekł wąż do niewiasty: ‘Na pewno nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spoży-
jecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro
i zło’.” (Rdz 3, 4 – 5)

Kodeks Prawa Kanonicznego w kanonie 1398 nakłada karę ekskomuniki na mocy
samego prawa, na osoby, które dopuszczają się sztucznej aborcji, wykonują ją, za-
chęcają lub do niej zmuszają.

Sztuczna prokreacja

Kilka dat z historii zagadnienia;

1776 – Spallanzani obserwuje rezultaty zamrażania nasienia.

1799 – Hunter dokonuje pierwszego sztucznego zapłodnienia „in vivo” (w organi-
zmie kobiety) nasieniem męża.

1886 – Montegazza proponuje utworzenie „banku nasienia zamrożonego”.

1899 – Dickson praktykuje w Stanach Zjednoczonych sztuczne zapłodnienie „in
vivo” heterogeniczne (tzn. jeden z dawców gamet jest spoza małżeństwa).

25.07.1978 – pierwsze dziecko z „probówki” (Louise J. Brown); autorzy przedsię-
wzięcia- P. Steptoe i R. Edwards (Wielka Brytania).

marzec 1984 – pierwszy poród dziecka pochodzącego z komórki jajowej dawczyni
(Stany Zjednoczone).

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Sztuczna prokreacja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

10.04.1984 – narodziny Zoe Leylan, pierwszego dziecka zamrożonego w stadium
embrionalnym (Australia).

Ze względu na miejsce zapłodnienia sztuczną prokreację dzielimy na:

- „in vivo” – w organizmie kobiety;
- „in vitro” – poza organizmem (probówka).

Sztuczne zapłodnienie „in vivo” (IA-inseminazione artificiale)

Technika ta polega na wprowadzeniu nasienia męża (zapłodnienie homogenicz-
ne) lub dawcy (zapłodnienie heterogeniczne), otrzymanego na drodze masturba-
cji lub pobranego operacyjnie (świeżego bądź zamrożonego) do narządów rod-
nych kobiety.

Skuteczność tej metody wynosi 30% przy zastosowaniu nasienia zamrożonego.
Lepsze wyniki otrzymywane są, gdy do zapłodnienia używa się nasienia świeże-
go.

W wyniku sztucznego zapłodnienia „in vivo” notuje się 11% poronień samoist-
nych. Obserwuje się również zwiększone ryzyko chorób prenatalnych związanych
z tą metodą

Sztuczne zapłodnienie „in vitro” (FIVET- fecondazione „in

vitro” e trasferimento degli embrioni)

Zapłodnienie dokonywane jest poza organizmem kobiety. Pobrane komórki ja-
jowe umieszcza się w szklanej retorcie, w środowisku o temperaturze ok. 37° C,
a następnie wprowadza się plemniki. W momencie stwierdzenia pierwszych po-
działów zapłodnionych w ten sposób komórek jajowych, następuje przeniesienie
ich do narządów rodnych kobiety.

Skuteczność metody FIVET wynosi 10%; co więcej, z metodą tą związane są na-
stępujące problemy:

33 Por. tamże, s. 612.
34 Por. tamże, s. 606–607 i 609.
35 Por. J. – L. Bruguęs, Fecondazione artificiale: una scelta etica?, Torino 1991, s. 29–32.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Sztuczna prokreacja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

a) syndrom nadowulacji wywołany hormonalną stymulacją organizmu kobiety
w celu uzyskania większej ilości komórek jajowych (6 – 7 komórek);
b) krwotoki, uszkodzenia narządów wewnętrznych i zakażenia związane z zasto-
sowaniem laparoskopii w celu pobrania komórek jajowych z organizmu kobiety;
c) ciąże mnogie; według raportu The Australian In Vitro Collaborative Study, ry-
zyko to wynosi 40% przypadków ciąż uzyskanych po zastosowaniu metody FI-
VET.

Kongregacja Nauki Wiary w „Instrukcji o szacunku dla rodzącego się życia ludz-
kiego i o godności jego przekazywania” („Donum Vitae”) z 1987 roku przypomi-
na, że „żaden biolog lub lekarz na mocy swej naukowej kompetencji nie może ro-
ścić sobie prawa do decydowania o pochodzeniu i przeznaczeniu człowieka” (DV,
wstęp, n. 3), i dalej, iż „(...) nie wszystko to, co jest technicznie możliwe, jest tym
samym moralnie dopuszczalne.”(DV, wstęp, n. 4)

Procesy sztucznego zapłodnienia umożliwiają dokonywanie różnych eksperymen-
tów na embrionach; tak poczęte dziecko staje się rzeczą w rękach badaczy. Z tech-
niką FIVET związany jest problem przygotowania „embrionów nadliczbowych”,
które następnie są niszczone lub zamrażane. Mogą one stanowić wówczas przed-
miot transakcji handlowych np. w celu wykorzystania w eksperymentach nauko-
wych, lub jako „rezerwa materiałów do transplantacji”.

Papież Jan Paweł II w Encyklice „Evangelium Vitae” stwierdza: „Także różne tech-
niki sztucznej reprodukcji, które wydają się służyć życiu i często są stosowane z tą
intencją, w rzeczywistości stwarzają możliwość nowych zamachów na życie. Są
one nie do przyjęcia z punktu widzenia moralnego, ponieważ oddzielają prokre-
ację od prawdziwie ludzkiego kontekstu aktu małżeńskiego, a ponadto stosujący te
techniki do dziś notują wysoki procent niepowodzeń: dotyczy to nie tyle samego
momentu zapłodnienia, ile następnej fazy rozwoju embrionu, wystawionego na
ryzyko rychłej śmierci.” (EV, n. 14)

Technika FIVET oddzielając prokreację od aktu małżeńskiego, narusza prawo
dziecka do poczęcia w łonie matki. Co więcej, FIVET heterogeniczny sprzeciwiając
się godności i jedności małżonków, stawia pod znakiem zapytania sens istnienia

36 Por. P. Connor, Is IVF Good Medicine?, w: Ethics & Medicine 1991/7.1, s. 11–13.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Klonowanie

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

rodziny, jako instytucji przekazującej i wychowującej nowe życie. Tego rodzaju
postępowanie umożliwia zapłodnienie kobiety niezamężnej, pary homoseksual-
nej lub wdowy. Kilka lat temu, opinia publiczna we Włoszech została poruszona
faktem połączenia gamet, wcześniej zamrożonych i zdeponowanych w „banku ga-
met”, nieżyjących już osób. Dziecko staje się więc „produktem” mniej lub bardziej
zaawansowanej technologii, a nie owocem małżeństwa, chcianym dla niego same-
go.

Sztuczne zapłodnienie homogeniczne „in vivo” jest dopuszczalne, o ile nie zastę-
puje aktu małżeńskiego, lecz ułatwia i pomaga w osiągnięciu zapłodnienia.

Deklaracja „Prawa nienarodzonego a sztuczne zapłodnienie” ogłoszona przez
Centrum Bioetyki i Praw Człowieka Uniwersytetu w Lecce przestrzega:

„To prawda, że człowiek ma swobodę respektowania lub nie respektowania ładu
etycznego, ale ciężar naruszania tego ładu, poza nim, spada także i na innych, i na
przyszłe pokolenia.

Stąd, wynika konieczność ze względu na szacunek dla godności osoby ludzkiej,
dominowania nad naturą lecz i pamiętania, że „nie triumfuje się nad naturą ina-
czej jak przez posłuszeństwo względem niej” (Bacon), w przeciwnym razie natura,
gdy jest nadmiernie manipulowana, buntuje się i umierając sprawia, że ludzkość
umiera.” (Deklaracja, n. 5)

Kiedy patrzy się na postępowanie współczesnego człowieka, widzi się pewien brak
konsekwencji. Liczne pary małżeńskie robią wszystko aby uniknąć potomstwa,
stosując antykoncepcję lub aborcję. Kiedy po iluś latach stosowania tego rodza-
ju praktyk dochodzą do wniosku, że „czas na dziecko”, bywa już często za późno.
I wówczas pojawia się niestety sztuczna prokreacja...

Klonowanie

Klonowanie jest techniką biologiczną, pozwalającą na uzyskanie organizmu po-
tomnego, będącego dokładną, genetyczną kopią organizmu macierzystego.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Klonowanie

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Techniki klonowania:

1. Metoda przeszczepu jąder komórkowych:
– przygotowanie jądra komórki somatycznej (które będzie sterowało rozwojem
komórki jajowej);
– przygotowanie komórki jajowej (wypreparowanie jądra komórkowego);
– wszczepienie jądra komórki somatycznej w miejsce jądra komórki jajowej (roz-
poczyna się rozwój powstałej w ten sposób zygoty);
– przeniesienie embrionu do narządów rodnych

2. Metoda podziału bliźniaczego;

mikrochirurgiczne przecięcie zarodka, gdy znajduje się w stadium od dwóch do
ośmiu komórek. Na początku rozwoju embrionalnego, komórki posiadają zdol-
ności multipotencjalne, to znaczy, że mogą przejmować i zastępować funkcje bra-
kujących komórek, włącznie z odbudowaniem brakujących. W ten sposób moż-
na otrzymać jednojajowe bliźniaki, które posiadają identyczną strukturę białkową
oraz te same cechy dziedziczenia; w tym przypadku bliźnięta są dla siebie klona-
mi

Z historii zagadnienia:

1938 – Pincus demonstruje trzy samice królika, które rzekomo zostały otrzymane
poprzez działanie szoku temperaturowego na niezapłodnione komórki jajowe.

1978 – Ilmensee dokonuje przeszczepu przedjądrzy w zapłodnionej komórce ja-
jowej myszy.

1984 – McGrath i Solter powtarzają doświadczenie Ilmensee’go, bez większych
sukcesów

styczeń 1997 – pierwsze udane klonowanie owcy metodą przeszczepu jąder ko-
mórkowych (Wielka Brytania).

37 Por. P. Grieb, Klonowanie człowieka?, w: Problemy 1/1979, s. 41–43.
38 Por. P. Singer, D. Wells, Dzieci z probówki, Warszawa 1988, s. 167.
39 Por. Cz. Jura, Czy możliwy będzie świat bez mężczyzn?, w: Problemy 7/1988, s. 3–6.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Klonowanie

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Klonowanie jako technika inżynierii genetycznej niesie ze sobą następstwa na
płaszczyźnie biologicznej, psychologicznej i społecznej. Jakiego rodzaju są te na-
stępstwa?

1. Następstwa biologiczne.

Klonowanie ogranicza zmienność i możliwości przystosowawcze organizmu do
warunków środowiska zewnętrznego. Wykluczając wymianę informacji genetycz-
nej, przyczynia się do wyeliminowania procesów rekombinacji i mutacji, będą-
cych podstawą dziedziczenia zmienności organizmów. Klonowanie nie stwarza
więc czegoś nowego, a jedynie eliminuje polimorfizm. Efektem zaś tego rodzaju
działania jest fakt, że klony są mniej żywotne od osobników otrzymanych trady-
cyjną metodą prokreacji

2. Następstwa psychologiczne.

Jedną z propozycji zastosowania klonowania u ludzi, jest chęć powielania jedno-
stek wybitnych. Należy stwierdzić, że tego rodzaju działanie eliminowałoby auten-
tyzm własnego istnienia klona, wolność pierwszego odkrycia siebie. Klon w tym
przypadku byłby jedynie kopią bytu już istniejącego wcześniej; nastąpiłaby utrata
poczucia tożsamości przez klona

3. Następstwa społeczne.

Klonowanie może przyczynić się do wzrostu roli prawa w ustalaniu stosunków
rodzinnych i stosunków pokrewieństwa. Ponadto, jako instrument eugeniki, mo-
głoby zostać wykorzystane do stworzenia społeczeństwa składającego się z „plano-
wanych ludzi”. Zjawisko „klonizmu” i „klonowości” stałoby się nową formą ostra-
cyzmu społecznego, lub mogłoby zostać wykorzystane do osiągnięcia elitaryzmu
genetycznego, które decydowałoby o rolach i funkcjach społecznych

Jaką ocenę moralną można wystawić technikom klonowania?

40 Por. tamże, s. 7; por. także: A. J. Katolo, Etyczne problemy klonowania człowieka, maszynopis pracy magister-
skiej, Katolicki Uniwersytet Lubelski 1992, s. 24–29.
41 Por. H. Jonas, Etyka a sztuka biogenetyczna, w: Biologia i moralność, Communio 24/6/1984, s. 72.
42 Por. J. Kard. Ratzinger, Człowiek między reprodukcją a stworzeniem, w: Kosmos i człowiek, Kolekcja Com-
munio 4/1989, s. 292–293.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Inżynieria genetyczna

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Klonowanie eliminuje rodzinę jako instytucję powołaną do przekazywania życia
i jego wychowania; laboratorium zamiast rodziny. Następuje zanegowanie sensu
ludzkiej płciowości. „Przekazywanie życia ludzkiego jest powierzone przez naturę
aktowi osobowemu i świadomemu i jako takie jest poddane najświętszym prawom
Bożym, prawom niezmiennym i nienaruszalnym, które wszyscy powinni przyjąć
i zachować. Nie można więc używać środków ani iść za metodami, które mogą być
dozwolone w przekazywaniu życia roślin i zwierząt.” (DV, wstęp, n. 4)

Klonowanie ingeruje w jedyność i niepowtarzalność osoby ludzkiej. Otrzymany
tą drogą człowiek staje się produktem hodowlanym, który później może być wy-
korzystany do transplantacji organów, eksperymentów lub do transakcji handlo-
wych. Zostaje w ten sposób naruszone prawo do życia i samostanowienia; osoba
staje się rzeczą, o której pochodzeniu i przeznaczeniu decydują inni.

Inżynieria genetyczna

Wyrażeniem „inżynieria genetyczna” określa się manipulacje genetyczne dokony-
wane na poziomie molekularnym lub komórkowym.

Wśród interwencji na materiale genetycznym możemy wyróżnić:

a) mikroiniekcje – polegające na wprowadzeniu ezogenów jednej komórki do ją-
dra komórkowego drugiej. W 1982 roku wprowadzono w ten sposób do zapłod-
nionych komórek jajowych myszy materiał genetyczny innej rasy myszy, o więk-
szych wymiarach ciała. Rezultatem było otrzymanie myszy tej samej rasy, tylko
większej;

b) fuzja komórkowa – polega na hybrydyzacji („mieszaniu”) materiału genetycz-
nego dwóch różnych komórek;

c) rekombinacja DNA – używając enzymów dokonuje się precyzyjnych cięć
w określonych fragmentach kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), izolując je
w ten sposób od reszty kwasu. Dla przykładu, komórka bakterii zmodyfikowana
w ten sposób, na bazie kodu zawartego w nowym genie, nie tylko może produko-
wać zakodowane proteiny (białka), ale może je również przekazywać komórkom
potomnym

43 Por. S. Leone, Bioetica, fede e cultura, Roma 1995, s. 61–62.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Inżynieria genetyczna

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Ze względu na zastosowanie praktyczne, inżynierię genetyczną dzielimy na:

a) terapeutyczną;
b) nieterapeutyczną.

Ad. a) W inżynierii genetycznej terapeutycznej możemy wyróżnić:

– terapię somatyczną – polega na zastąpieniu genu w komórce somatycznej. Stosu-
je się w przypadku chorób, kiedy uszkodzenia genetyczne są zlokalizowane w ko-
mórkach, które mogą się namnażać. W tym przypadku dąży się do utworzenia po-
pulacji komórek „zdrowych”, które zbilansują działalność chorych (np. hemofilia,
distrofia mięśni Duchenn’a).

– terapię rozrodczą (lub zarodkową) – dotyczy gamet lub zygoty. W tym przypad-
ku mówi się o „prawdziwej terapii genetycznej”, która dotyczy nie tylko pojedyn-
czego osobnika, ale całego dziedzictwa genetycznego

Ad. b) Do tego rodzaju należą wszelkie manipulacje „poprawcze”, dotyczące iden-
tyczności genetycznej osobnika, bez określonego celu terapeutycznego. Najczęst-
szym motywem jest chęć stworzenia kogoś piękniejszego, bardziej inteligentnego
etc. A. Huxley w swojej książce „Nowy wspaniały świat” opisał tzw. selekcję gene-
tyczną przyszłych pracowników, gdzie określone osoby, na podstawie klucza gene-
tycznego były przeznaczone do pełnienia określonych funkcji społecznych

Aby ocenić od strony moralnej inżynierię genetyczną, należy odróżnić manipula-
cje terapeutyczne od manipulacji nieterapeutycznych (eksperymentalnych). Inter-
wencja terapeutyczna jest poprawna moralnie gdy dąży do prawdziwej promocji
zdrowia człowieka, bez naruszania jego integralności i życia. Dozwolone są inter-
wencje dokonywane na komórkach somatycznych w celach leczniczych.

Jako coś nagannego moralnie uważa się interwencje nieterapeutyczne, dążące do
„produkcji” ludzi według określonego klucza genetycznego; tego rodzaju dzia-
łania naruszają godność osobową człowieka, oraz jego prawo do identyczności
i integralności. Na podobną ocenę zasługują manipulacje przeprowadzane na

44 Por. tamże, s. 64–65.
45 Por. tamże, s. 65.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Eksperymenty na człowieku

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

embrionach ludzkich w celach eksperymentalnych. Według S. Leone, jedynie 1%
dzieci nie narodzonych przeżywa tego rodzaju zabiegi. Ponadto istnieje ogromne
ryzyko wprowadzenia w „materiale zewnętrznym” onkogenów (geny powodujące
raka), co może przynieść określone następstwa w przyszłych pokoleniach

Eksperymenty na człowieku

Czy istnieją jakieś granice eksperymentu? Czy należy eksperymentować za wszel-
ką cenę?

Postęp w medycynie nigdy by nie zaistniał, gdyby nie prowadzono eksperymen-
tów. Z drugiej jednak strony wiadomo, że doświadczenia przeprowadzane na niż-
szych organizmach często są niewystarczające; zachodzi więc konieczność wypró-
bowania nowych technik medycznych na człowieku. I w tym miejscu rodzi się
konflikt wartości.

Ocena moralna eksperymentów medycznych, przeprowadzanych na człowieku
musi brać pod uwagę fakt, że postęp medycyny, który dał wiele korzyści dla ludz-
kości, musi opierać się na eksperymencie; z drugiej jednak strony, nie wszystkie
doświadczenia bywają promotorami prawdziwego postępu.

Eksperymenty możemy podzielić na:

a) nieterapeutyczne – gdy celem nie jest terapia, ale weryfikacja danej hipotezy;
b) terapeutyczne – kiedy poprzez eksperyment poszukuje się nowych form terapii;
wśród eksperymentów terapeutycznych możemy wyróżnić:
– eksperyment farmakologiczny;
– eksperyment chirurgiczny.

Historia problemu notuje różne formy eksperymentów klinicznych, które były
przeprowadzane na osobach zdrowych i wolnych (za ich przyzwoleniem), bądź
też na więźniach lub skazanych na śmierć (bez ich zgody). Również i dzisiaj konty-
nuuje się eksperymenty kliniczne na człowieku. Ludzkość niejednokrotnie składa
w ofierze integralność i życie wielu istnień ludzkich dla osiągnięcia postępu na-
ukowego.

46 Por. tamże.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Transplantacja organów

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

W ocenie moralnej eksperymentów przeprowadzanych na człowieku muszą być
zachowane następujące kryteria generalne:

– godność osobowa człowieka;
– dobrowolna zgoda osoby na poddanie się doświadczeniu;
– dobro osoby w kontekście dobra społecznego.

W przypadku zastosowania nowych środków farmakologicznych lub nowych
praktyk medycznych, należy zawsze otrzymać dobrowolną zgodę pacjenta, po
wcześniejszych doświadczeniach na zwierzętach. Nie wolno narażać na zbytecz-
ne niebezpieczeństwo. Dlatego pacjent musi być poinformowany o działaniach
ubocznych, które mogą wystąpić w trakcie eksperymentu lub też po przeprowa-
dzeniu takowego; należy podawać środki farmakologiczne bezpieczne dla życia.
Na prośbę pacjenta, należy natychmiast przerwać doświadczenie. W przypadku
eksperymentu nieterapeutycznego powinna być dodatkowo zastosowana zasada
proporcjonalności pomiędzy ryzykiem a dobrem jakiego się poszukuje

Za niemoralne uznaje się eksperymenty przeprowadzane na poczętym życiu ludz-
kim, które są obrazą godności osobowej człowieka. Do takich zalicza się „produk-
cję” embrionów metodą sztucznego zapłodnienia „in vitro” w celu użycia ich do
doświadczeń.

Transplantacja organów

Jednym z niewątpliwych sukcesów medycyny są transplantacje, to znaczy prze-
szczepy organów. Zabiegi tego rodzaju nalezą do bardzo skomplikowanych i czę-
sto kreują również problemy natury moralnej. Skąd pobrać potrzebny narząd do
przeszczepu? Jakie są kompetencje lekarzy do leczenia tego rodzaju metodą? Czy
można pobierać narządy od zwierząt lub osób zmarłych?

Obecnie rozróżnia się następujące rodzaje transplantacji:

a) allogeniczne – dokonywane w obrębie tego samego gatunku (człowiek – czło-
wiek)
b) ksenogeniczne – przeszczepy międzygatunkowe.

47 Por. Carta degli Operatori Sanitari, Cittą del Vaticano 1994, n. 75–82.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Transplantacja organów

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Ad. a) Obecnie dokonuje się przeszczepów następujących organów: skóra, nerki,
jelito, serce, płuca, wątroba, trzustka. Czynem moralnie poprawnym jest oddanie
jednego z narządów parzystych (np. nerka) lub kawałka skóry drugiej osobie; po-
prawność moralna tego rodzaju działania opiera się na zasadzie altruizmu i pryn-
cypium solidarności z chorym.

Czymś moralnie nagannym pozostaje oddanie organu pojedynczego, koniecznego
do życia; nie można pobierać takich organów od osób żywych. Do transplantacji
można pobierać narządy pojedyncze od osób zmarłych, po uprzednim upewnie-
niu się o śmierci dawcy; nie można jednak przyśpieszać śmierci dawcy, motywując
to nawet dobrem biorcy. W przypadku braku pewności co do śmierci dawcy, nie
wolno pobierać żadnych narządów. Zmarłemu człowiekowi należy się szacunek,
dlatego nie wolno traktować go jako rzeczy, lub przedmiotu transakcji handlo-
wych.

Ad. b) Tego rodzaju przeszczepy niosą ze sobą ogromne ryzyko śmierci. Niejedno-
krotnie powstrzymanie się od transplantacji ksenogenicznej zwiększa możliwość
przeżycia osoby chorej. Generalnie, nie ma jednak większych zastrzeżeń natury
moralnej co do tego rodzaju zabiegów, o ile zachowane są następujące warunki:

1) dobrowolna zgoda pacjenta na przeszczep organu zwierzęcego;

2) dokładna informacja o charakterze zabiegu i ryzyku z tym związanym;

3) zagwarantowanie pacjentowi prawa do przerwania zabiegu na własną prośbę;

4) zabieg powinien być przeprowadzony przez specjalistów; ci zaś powinni ocenić
przed zabiegiem bilans dobra i ryzyka dla pacjenta, oraz pożytek płynący dla na-
uki z tego rodzaju postępowania;

5) transplantacja ksenogeniczna powinna być nadzorowana również przez specja-
listów nie biorących bezpośredniego udziału w zabiegu

48 Por. tamże, n. 83–91.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Eutanazja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Eutanazja

Termin „eutanazja” („dobra śmierć”, tzn. „bez bólu”), oznacza pozbawienie życia
w przypadku nieuleczalnej choroby, na prośbę chorego, jego rodziny lub po pod-
jęciu decyzji przez lekarza. Terminem tym określa się również „prawo do godnej
śmierci”, w znaczeniu, że inni mogą decydować o zadaniu powyższej.

Ze względu na podjęcie decyzji o uśmierceniu chorego, eutanazję dzieli się na:

a) personalną – gdy o śmierć prosi chory lub jego rodzina;
b) legalną – gdy o śmierci decyduje prawodawstwo danego państwa, lub toleruje
tego rodzaju postępowanie.

Ze względu na sposób przeprowadzenia eutanazji, wyróżnia się:

a) eutanazję aktywną – sztuczne przyspieszenie śmierci osoby chorej lub w pode-
szłym wieku (np. iniekcja zwiększonej dawki narkotyku);
b) eutanazję pasywną – zawieszenie dalszego leczenia w beznadziejnych przypad-
kach.

Eutanazja rodzi konflikt wartości pomiędzy „godną śmiercią” a „życiem jako war-
tością samą w sobie”. Eutanazja aktywna, zadana na prośbę chorego jest aktem
samobójczym, którego nie może usprawiedliwiać cel w jakim jest podejmowana.
Każdy człowiek ma prawo do godnej śmierci, termin ten jednak nakłada obowią-
zek szczególnej troski na personel medyczny i rodzinę umierającego.

Eutanazja prowadzi do zatracenia wartości życia na poziomie społecznym. War-
tość jaką jest życie zaczyna być pojmowana jako coś „utylitarnego”, tzn. prawo do
życia posiada jedynie osoba młoda i zdrowa – w innych przypadkach – śmierć na
żądanie (niejednokrotnie „silnych tego świata”; vide – doktryna Hitlera).

Możliwe jest zawieszenie czynności lekarskich w przypadkach nieproporcjonalno-
ści kosztów i zysków (np. zbyteczne dalsze cierpienie osoby chorej nieuleczalnie).
Nie oznacza to jednak zgody moralnej na sztuczne przyspieszenie śmierci. Zawie-
szenie dalszego leczenia jest w tym przypadku jedynie akceptacją naturalnego na-
stępstwa wypadków. Zalecane jest łagodzenie cierpień osoby umierającej poprzez
środki anastezjologiczne

49 Por. tamże, n. 147–150.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Eutanazja

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Papież Jan Paweł II, w Encyklice „Evangelium Vitae” przypomina:

„Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zanie-
dbanie, które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu
usunięcia wszelkiego cierpienia. (...)

Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tak zwanej „uporczywej tera-
pii”, to znaczy z pewnych zabiegów medycznych, które przestały być adekwatne do
realnej sytuacji chorego, ponieważ nie są już współmierne do rezultatów, jakich
można by oczekiwać, lub też są zbyt uciążliwe dla samego chorego i dla jego ro-
dziny. (...) Rezygnacja ze środków nadzwyczajnych i przesadnych nie jest równo-
znaczną z samobójstwem lub eutanazją; wyraża raczej akceptację ludzkiej kondy-
cji w obliczu śmierci. (...)

Poczyniwszy te rozróżnienia, w zgodzie z Magisterium moich Poprzedników
i w komunii z Biskupami Kościoła Katolickiego, potwierdzam, że eutanazja jest
poważnym naruszeniem Prawa Bożego jako moralnie niedopuszczalne dobrowol-
ne zabójstwo osoby ludzkiej. Doktryna ta jest oparta na prawie naturalnym i na
słowie Bożym spisanym, jest przekazana przez Tradycję Kościoła oraz nauczana
przez Magisterium zwyczajne i powszechne.

Praktyka eutanazji zawiera – zależnie od okoliczności – zło cechujące samobój-
stwo lub zabójstwo.” (EV, n. 65)

Eutanazja stanowi jeszcze jeden przejaw cywilizacji śmierci, która zawładnęła
współczesnym światem; światem, który zamykając się na Boga, nie umie już do-
strzec sensu cierpienia.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zakończenie

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Zakończenie

W pracy nad udoskonalaniem świata biorą także udział chrześcijanie, realizując
w ten sposób swoje powołanie życiowe i Boży nakaz: „Czyńcie sobie ziemię pod-
daną” (por. Rdz 1, 28). Zaangażowanie chrześcijańskie w badania naukowe, musi
jednak uwzględniać pewne, podstawowe wartości, które są wyznacznikami życia
każdego chrześcijanina. Na pierwszym miejscu musi być postawiona miłość Boga,
wyrażająca się w zachowywaniu Jego przykazań. Żadna rzecz nie może chrześci-
janinowi przesłonić obrazu Boga i Jego autorytetu. Musi pamiętać, że cały świat
ziemski ma tylko dopomóc w dojściu do Niego. Wartości materialne nie stanowią
celu samego w sobie, ale są tylko środkiem do osiągnięcia celu, którym dla chrze-
ścijanina jest życie wieczne.

Druga zasada to miłość bliźniego. Każdy człowiek jest obrazem Boga. Jeśli Bóg
jest miłością i nas kocha, to i my jesteśmy zobowiązani do miłości bliźniego. „Ta-
kie zaś mamy od Niego przykazanie, aby ten, kto miłuje Boga, miłował też i brata
swego.” (1J 4, 21). Chrześcijanin przez swoje zaangażowanie w dziedzinę badań
naukowych, uwzględniając przykazanie miłości, pomaga drugiemu człowiekowi
realizować jego człowieczeństwo. Uwzględniając godność osoby ludzkiej, nigdy
nie powinien widzieć w bliźnim kolejnego numeru statystycznego lub szansy na
osiągnięcie sławy, ale osobę i jej dobro.

Wiele nieporozumień w ocenie moralnej współczesnej biomedycyny bierze się
z kryzysu wartości. Takie pojęcia jak: prawda, miłość, godność często bywają od-
rzucane w imię „wyzwolenia”. Człowiek współczesny, jak stwierdza Arcybiskup Jó-
zef Życiński, przekonany jest, „że sens i szczęście można odnaleźć na powierzchni
doznań, bez zadawania sobie trudu wniknięcia w głębię przemyśleń i bez podejmo-
wania decyzji wymagających etycznej wierności przyjętym wcześniej zasadom”.

50 J. Życiński, Medytacje sokratejskie, Edycja Paulińska 1991, s. 48.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zakończenie

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

Wiek XX często bywa określany jako „wiek krzyku”. Właśnie krzyk, cała sugestyw-
na retoryka ma za zadanie ukryć pustkę jaka powstała w wyniku kryzysu wartości.
„Siła krzyku staje się głównym atutem tych, którzy nie mają do zaoferowania żad-
nych wartości.”

Stąd różnym badaniom, często wymierzonym przeciwko samemu człowiekowi,
nadaje się olbrzymi rozgłos, ukazując je jednocześnie jako „jedynie zbawienne”
dla ludzkości. „Puste miejsce po podstawowych ludzkich wartościach, po krytycz-
nej refleksji lub przeżyciu religijnym najłatwiej jest zapełniać naiwną namiastką
„alternatywnej” ideologii. (...) Wystarczy, że pojawi się nieskomplikowana wiara
w to, że właśnie tajemnicze promieniowanie, myśli Mao, UFO albo psychotronika
przyniosą automatycznie happy end dla naszych życiowych kłopotów.”

Parafrazując, można powiedzieć, że coraz częściej powstaje wiara w to, że zastoso-
wanie takiej lub innej techniki biomedycznej, bez oglądania się na „balast obcią-
żeń wartościami moralnymi”, spowoduje to, iż ludzkość od razu wskoczy w swój
„złoty wiek”.

Historia ludzkości zna wiele utopii zbudowanych na fundamencie pogardy dla
życia ludzkiego, i to od strony teoretycznej jak i praktycznej. Chrześcijanin jako
„człowiek kultury życia” powinien „nieść (...) bliźniemu posługę miłości, broniąc
jego życia i wspomagając je zawsze, a zwłaszcza wówczas, gdy jest ono słabe lub
zagrożone. Powinniśmy troszczyć się o nie nie tylko jako jednostki, ale także jako
wspólnota, czyniąc z bezwarunkowego szacunku dla życia ludzkiego fundament
nowego społeczeństwa.

Jesteśmy wezwani, aby kochać i szanować życie każdego człowieka oraz dążyć wy-
trwale i z odwagą do tego, by w naszej epoce, w której mnożą się zbyt liczne oznaki
śmierci, zapanowała wreszcie nowa kultura życia, owoc kultury prawdy i miłości.”
(EV, n. 77)

Treggiaia, czerwiec – sierpień 1997

51 Tamże, s. 57.
52 Tamże, s. 59.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

O autorze

ABC Bioetyki – Ks. Artur J. Katolo

O autorze

Ks. prof. dr hab. Artur J. Katolo

teolog, specjalista w zakresie teologii moralnej i bioetyki. Profesor Pontificia Fa-
colta Teologica dell’Italia Meridionale – ITCS i ISSR w Rende (Cs) oraz profesor
nadzwyczajny „Ateneum” Szkoły Wyższej w Gdańsku.

W 1992 ukończył studia teologiczne w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
W 1999 w KUL na podstawie rozprawy doktorskiej Status i moralne prawa nie-
narodzonego w świetle włoskiej literatury teologiczno-bioetycznej po Soborze Waty-
kańskim II uzyskał tytuł doktora teologii (specjalność: teologia moralna).

21 kwietnia 2008 w Katolickim Uniwersytecie w Rużomberku obronił pracę pt.
Moralna ocena sztucznej prokreacji człowieka w świetle włoskiej literatury teologicz-
no-bioetycznej po Soborze Watykańskim II, uzyskując tytuł doktora habilitowane-
go.

Inne książki Autora:

1. Embrion ludzki – osoba czy rzecz? Status i moralne prawa nienarodzonego we
włoskiej literaturze teologiczno-bioetycznej po Soborze Watykańskim II, Lublin-
Sandomierz 2000, ss. 247.
2. Bezdroża antykoncepcji, Lublin 2001, ss. 96 (red.).
3. Bioetyka starożytności chrześcijańskiej, Warszawa 2003, ss.55.
4. Moralny obowiązek pomocy dziecku nienarodzonemu według „Embriologia
sacra. Ovvero dell’uffizio de’sacerdoti, medici e superiori, circa l’eterna salute de-
’bambini racchiusi nell’utero. Libri quattro” Francesco Emanuello Cangiamila
(1702-1763), Lublin 2006, ss. 222.
5. La medicina disumana... Politica sanitaria del Terzo Reich come negazione dei
principi morali della medicina, Lublin - Rende (Cs) 2009, pp. 131.

Ks. Prof. Artur Katolo jest również autorem licznych artykułów publikowanych w
Encyklopedii Katolickiej, Encyklopedii Bioetyki i innych pracach zbiorowych oraz
w czasopismach naukowych, popularnonaukowych i informacyjnych. Publikował
również w czasopismach włoskich oraz słowackich.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ks Artur Jerzy KATOLO Czy śmierć mózgu jest śmiercią całego człowieka
ABC bioetyki KS, Dogmatyczna
Dlaczego występuje przeciwko Żydom ks prof Jerzy Kruszyński(1)
Rozważania różańcowe ks. Jerzego Popiełuszko, ks. Jerzy Popiełuszko
o strasznych planach zydow ks jerzy bajda(1)
ks Jerzy Szymik 7 darów Ducha Św
o strasznych planach zydow ks jerzy bajda(1)
Ks Jerzy Stefański Stolica Apostolska Sede Vacante Wybór Benedykta XVI
Prochwicz Jerzy, Kępa J Zbigniew; ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej
Ks Jerzy Patiss SI Żydzi zostali odrzuceni przez Boga
Ks Jerzy Zięba jest jednym z sześciu egzorcystów w Diecezji Pelplińskiej
Ks Jerzy nie byl ostatni
Magdalena Głowacka, Artur Fredyk, Jerzy Trzaska Zakres maksymalnych dowolnych wychyleń środka ciężko
ks Jerzy Szymik Kocham Teologię
Ks Jerzy Popiełuszko 2
Wstrząsający dokument ks Jerzy Popiełuszko
Zespół ds bioetycznych KEP o ks Lemańskim
ks Jerzy Popiełuszko (1947 1984)

więcej podobnych podstron