Specjalne strefy ekonomiczne jako instrument realizacji polityki regionalnej

Wprowadzenie

Specjalne strefy ekonomiczne to obszary o ściśle określonych granicach, na terenie których obowiązują szczególne regulacje prawne mające na celu stworzenie atrakcyjniejszych warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

Termin SSE ma charakter szeroki - obejmuje on różnorodne formy zapewniania przez państwo, na określonym obszarze, szczególnych warunków stymulujących rozwój działalności gospodarczej, w tym. strefy wolnocłowe, strefy przetwarzania na eksport, strefy

i parki przemysłowe, technologiczne i naukowe. Wszystkie te formy charakteryzują się zapewnieniem przedsiębiorstwom ekonomicznych i organizacyjnych warunków działania dogodniejszych niż dostępne poza strefą, przy czym, zakres preferencji i udogodnień jest różny i zależy od celów leżących u podstaw decyzji o utworzeniu strefy.

Kryzys gospodarczy na początku lat 90-tych, znaczne ograniczenie eksportu naszych produktów na rynki wschodnie, załamanie w rolnictwie spowodował upadek wielu dużych przedsiębiorstw przemysłowych (całych branż) oraz pogłębił dysproporcje rozwojowe pomiędzy regionami (województwami).

Główny problem to brak kapitału inwestycyjnego i nowoczesnych technologii, a jedną

z efektywnych metod ściągania kapitału są różnego typu specjalne strefy ekonomie.

Rządy krajów wysoko rozwiniętych prześcigają się w tworzeniu atrakcyjnych warunków dla inwestorów, o czym świadczy fakt istnienia w samych Stanach Zjednoczonych Ameryki około 200 stref typu parków technologicznych. Przykładem błyskotliwego powodzenia jest ustanowiona w 1959 r. strefa Shannon w Irlandii, wiele stref - parków we Francji, W. Brytanii, w krajach dalekiego wschodu. Wielkim sukcesem władz chińskich jest eksperyment specjalnych stref ekonomicznych obejmujących całe miasta czy wręcz okręgi. Oprócz sukcesów odnotowano również porażki, jak strefy w Afryce, niektórych krajach Azji, Ameryki Łacińskiej. Pomimo zasilenia znacznymi funduszami, w tym także ze źródeł międzynarodowych, źle funkcjonują.

Dobrze Funkcjonują strefy tam, gdzie jest utrwalona gospodarka rynkowa. W krajach wysoko rozwiniętych szuka się coraz bardziej wysublimowanych metod działania, siad poszukiwania specyficznych dziedzin, w których specjalizują się strefy. W tych krajach budowa stref oparta jest na oferowaniu inwestorom bardzo różnorodnej i rozwiniętej obsługi, czysto wspartej rządowymi i regionalnymi programami, subsydiowaniem pewnych dziedzin, szczególnie wysokiego p rżę lwa rżą nią, przedsięwzięć dużego ryzyka, badań podstawowych itp.

Niektóre polskie przedsiębiorstwa wyposażone w Infrastrukturę techniczną oraz wykwalifikowaną kadrę, dysponujące niewykorzystywanym majątkiem (np. halami produkcyjnymi, magazynami, bocznicami kolejowymi, urządzeniami do przeładunku towarów, bazą transportową) mogą stać się zalążkiem rozwoju gospodarczego miasta, gminy lub regionu (i w efekcie przynieść wymierne efekty gospodarcze w skali kraju) pod warunkiem stworzenia atrakcyjnej oferty dla inwestorów. Zachętą taką mogłoby być,

w pewnych przypadkach, utworzenie specjalnej strefy ekonomicznej, której Towarzyszy

z reguły rozwój małej przedsiębiorczości oraz różnorodnych usług niezbędnych przedsiębiorstwom działającym w strefie, a w konsekwencji powstanie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach działających na terenie strefy i w jej otoczeniu gospodarczym

Formułując w 1993 r koncepcję specjalnych stref ekonomicznych. Minister Przemysłu

i Handlu zlecił, w wyniku przetargu, opracowanie szczegółowej analizy techniczno - ekonomicznej celowości ustanowienia takiej strefy w Mielcu irlandzkiej "firmie International Development Ireland Ltd.

Opracowany dokument w postaci Założeń został w lipcu 1993 r przedłożony Komitetowi Ekonomicznemu Rady Ministrów, który uznając SSĘ za Jeden z istotnych elementów pobudzania gospodarki, zadecydował o konieczności uregulowana ustawowego z określeniem podstawowych zasad i warunków powoływania stref.

W procesie przygotowywania ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych zastanawiano się, jakim przede wszystkim celom służyć powinno powoływanie takich obszarów w polskich realiach gospodarczych. Strefy mogą bowiem służyć celom czysto komercyjnym, kiedy to nastawione są tylko na zysk lub realizować także cele gospodarczo-społeczne istotne dla danego obszaru. Zdecydowano się na wybór drugiego wariantu. Uznano, że najistotniejsze jest tworzenie na terenie stref nowych miejsc pracy oraz lepsze niż dotychczas wykorzystanie majątku przemysłowego, infrastruktury Technicznej i zasobów. Okres Transformacji

w Polsce wywołał bowiem gwałtowny wzrost bezrobocia na terenach dotąd wysoko uprzemysłowionych dysponujących znaczącym zapleczem techniczno -przemysłowym. Uruchomienie tego potencjału i zagwarantowanie pracy na danym terenie jest w Tej sytuacji podstawowym zadaniem państwa. Może ono je zrealizować właśnie za pośrednictwem specjalnych stref ekonomicznych. Stawia się więc przed nimi zarówno zadania gospodarcze, jak i społeczne. Inne istotne cele ustanawiania SSE to rozwój produkcji eksportowej, wsparcie drobnej przedsiębiorczości, ściągnięcia inwestycji na dany teren, aktywizacja ekonomiczna

i społeczna regionów, a także rozwój wysokiej technologii i transfer know-how,

W końcu grudnia ubiegłego roku weszła w życie ustawa o specjalnych

strefach ekonomicznych dająca możliwość tworzenia stref o różnym charakterze.

Przy jej opracowywaniu wykorzystane zostały m.in. doświadczenia irlandzkiej firmy Iniernational Development Ireland Ltd.

Przepisy ustawy mają umożliwić wybór wariantu właściwego z uwagi na specyficzne cechy konkretnego przypadku. Nie przyjęliśmy modelu "enklawy prawnej" stosowanego głównie

w państwach rozwijających się, charakteryzującego się szerokim zakresem wyłączeń obowiązywania ustawodawstwa krajowego na terenie strefy, w Tym regulacji w dziedzinie prawa pracy, praw socjalnych, związkowych itp. Ustawa przewiduje stosunkowo wąski katalog możliwych udogodnień i preferencji ekonomicznych i proceduralnych. Dotyczą one jednak spraw o istotnym znaczeniu dla inwestorów i stąd uzasadnione jest przekonanie, iż będą one, wraz z udostępnianą infrastrukturą gospodarczą oraz ułatwionym dostępem do różnorodnych usług niezbędnych, dla działalności gospodarczej, wystarczająca zachętą dla inwestorów.

Cele tworzenia SSE

Funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych ma być czynnikiem

przyspieszenia rozwoju gospodarczego poprzez uatrakcyjnienie dla inwestorów regionów,

w których procesy restrukturyzacyjne przemysłu wymagają dodatkowego wsparcia. Warunki prowadzenia działalności gospodarczej w obrębie SSE, korzystniejsze od ogólnie obowiązujących, mają stanowić zachętę do lokowania inwestycji na obszarze SSE

W założeniach ma to być dostateczny bodziec dla zwiększenia zainteresowania kapitału zagranicznego, który dotychczas angażuje się w Polsce stosunkowo ostrożnie.

• SSE jako narzędzie w procesie ograniczania bezrobocia Inwestycje realizowane na terenie SSE będą bazą dla prowadzenia nowej działalności produkcyjno - usługowej (także w otoczeniu SSE), bardziej niż dotychczas dostosowanej do warunków popytu i konkurencji rynkowej Tym samym miejsca pracy powstające w SSE pozwolą realnie zagospodarować część bezrobocia występującego w regionie.

• SSE narzędziem w procesie restrukturyzacji SSE, ze wzglądu na miejsca pracy oferowane w dziedzinach powodzenia gospodarczego, szczególnie istotną rolę mogą odegrać w regionach, gdzie dotychczas dominowały rynkowo niedostosowane i wymagające globalnej restrukturyzacji sektory gospodarcze (przemysł węglowy, hutniczy, włókienniczy, siarkowy, obronny). Funkcjonowanie SSE i związane z tym perspektywy przesunięć zatrudnienia mogą być warunkiem koniecznym dla otwarcia możliwości restrukturyzacyjnych w tym przyzwolenia społecznego.

• SSE jako narzędzie intensyfikacji regionów przygranicznych SSE mogą być instrumentem intensyfikującym działalność gospodarczą w rejonach przygranicznych, szczególnie na granicy wschodniej poprzez tworzenie baz -przyczółków ekspansji na rynki wschodnie.

• SSE jako instrument wdrażania nowoczesnej technologii Przez odpowiednio ukierunkowany wybór rodzajów działalności gospodarczej, dopuszczalnej lub preferowanej w obrębie SSE, można niektóre ze stref ukształtować jako ośrodki ekspansji nowoczesnej techniki. Następowałoby to poprzez skupienie i rozwijanie działalności projektowej (konstruktorskiej i technologicznej), wytwórczej i realizatorskiej, niezbędnej dla produkcji wyrobów wysokiej techniki i dla wdrażania nowych rozwiązań technologicznych.

• Inne zadania SSE. Pomocnicze znaczenie mogą mieć SSE dla wykorzystania istniejącego, nieczynnego potencjału produkcyjnego lub infrastruktury technicznej (np. teren likwidowanej budowy Efektowni Jądrowej w Żarnowcu). Podobną rolę mogą odegrać przy zagospodarowaniu majątku pozostałego na terenach opuszczonych baz wojsk rosyjskich.

Regulacje prawne

Prawne zasady tworzenia SSE w Polsce reguluje ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych oraz akty wykonawcze do tej ustawy.

Ustawa skonstruowana w sposób ramowy określa:

- co rozumiemy pod pojęciem SSE i w jakim celu można je tworzyć,

- na jakich gruntach może być utworzona strefa i kto może nią zarządzać,

- maksymalny zakres ulg i preferencji oraz warunki udzielania takich ulg,

- warunki udzielania, cofania i zmieniania zezwoleń

- określenie aktów wykonawczych i zakres ich regulacji.

Istotną cechą ustawy jest równe traktowanie wszystkich podmiotów gospodarczych zarówno krajowych jak i zagranicznych.

Ustawa daje szerokie możliwości tworzenia różnych stref dając delegację Radzie Ministrów do określenia szczegółowych, odrębnie dla każdej strefy, warunków i zasad jej funkcjonowania. Zawiera również delegacje dla Ministra Gospodarki do dalszego precyzowania zasad udzielania zezwoleń, zasad kontroli oraz zatwierdzania planu rozwoju strefy.

Zgodnie z art. 8 ustawy z 8 sierpnia br przepisy wprowadzające ustawy reformujące funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej do zakresu działań Ministra Gospodarki przechodzą zadania i kompetencje należące dotychczas do Ministra PiH chyba, że inne przepisy stanowią inaczej.

Odnośnie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych inne przepisy (art. 63 ustawy z 8 sierpnia br o zmianie niektórych ustaw normujących funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej) wprowadziły następujące zmiany:

- w art. 7 określającym strukturę spółki zarządzającej skreślono ust-1, a w ust. 2 organem reprezentującym Skarb Państwa Jest Minister Skarbu Państwa, który działając w porozumieniu z Ministrem Gospodarki zapewnia udział osoby wyznaczonej, ..(dalej bez zmian),

- w art. 24 mówiącym również o reprezentacji słowa "Minister Przemysłu i Handlu" zastąpiono słowami "Minister Skarbu Państwa".

Z postanowień ustawy wynikają następujące czynniki motywujące do podejmowania, prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej na terenie SSE i do podejmowania związanych z tym inwestycji:

1) a. częściowe lub całkowite zwolnienie dochodów uzyskanych z działalności

gospodarczej w strefie od podatku dochodowego lub zamiennie,

b. uprawnienie do zaliczania wydatków inwestycyjnych nie dotyczących nabycia środków trwałych do kosztów uzyskania przychodów i do stosowania przyspieszonej amortyzacji środków trwałych,

2) zwolnienie gruntów, budynków i budowli położonych na terenie strefy od podatków i opłat lokalnych,

3) gwarancję stabilności ustalonych zwolnień i preferencji w okresie ustanowienia strefy,

4) ustanowienie zarządzającego strefą, który m.in. prowadzi działania umożliwiające i ułatwiające podmiotom działającym w strefie korzystanie z urządzeń infrastruktury gospodarczej i technicznej oraz świadczy niezbędne usługi,

5) uprawnienie zarządzającego strefą do wydawania decyzji administracyjnych z zakresu prawa budowlanego w tym ustalenia warunków zagospodarowania terenu oraz pozwoleń na budowę lub na zmianę sposobu użytkowania obiektów,

6) skrócenie do 1 miesiąca okresu przeznaczonego na podjęcie decyzji o zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemców,

Określona w ustawie procedura powoływania kolejnych SSE obejmuje:

1) opracowanie założeń planu rozwoju strefy,

2) wniosek Ministra Gospodarki oraz projekt rozporządzenia Rady Ministrów o ustanowieniu strefy,

3) wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia o ustanowieniu strefy ustalającego m.in. zarządzającego, okres działania SSE oraz warunki korzystania ze zwolnień i preferencji związanych z działalnością gospodarczą na terenie strefy,

4) opracowanie planu rozwoju strefy i wydanie go w formie rozporządzenia

Ministra Gospodarki,

5) wydanie przez Ministra Gospodarki zarządzenia w sprawie procedur przetargów lub rokowań mających na celu ustalenie podmiotów gospodarczych, które uzyskają zezwolenie,

6) w przypadku podjęcia stosownej decyzji - wydanie przez Ministra Gospodarki zarządzenia w sprawie powierzenia zarządzającemu udzielania zezwoleń,

7) opracowanie i wydanie przez zarządzającego oraz zatwierdzenie przez Ministra Gospodarki regulaminu strefy.

Wejście w życie rozporządzenia Rady Ministrów upoważnia zarządzającego strefą do podjęcia czynności organizacyjnych.

Preferencje

Dopuszczalny zakres preferencji i ulg oferowanych inwestorom jest określony w ustawie. Szczegółowy zakres preferencji i warunki korzystania z nich na terenie poszczególnych SSE, stosownie do stawianych celów zostaną skonkretyzowane w rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących ustanawiania poszczególnych SSE.

Zakres ulg i preferencji przyznawany poszczególnym strefom będzie zróżnicowany odpowiednio do charakteru i celów ich ustanowienia oraz położenia i walorów lokalizacyjnych.

Istotny wpływ na ich zdefiniowanie będą miały doświadczenia uzyskane w toku organizowania pilotażowej SSE w Mielcu. Należy się spodziewać, że będą one skłaniać do uproszczenia i większej przejrzystości stawianych inwestorom wymagań.

Możliwości korzystania z preferencji związanych z działalnością gospodarczą na terenie SSE są uzależnione od udzielanych zezwoleń. Tryb udzielania zezwoleń zapewnia, że w stosunku do każdej ze stref można będzie preferować te rodzaje działalności, które

w warunkach danej lokalizacji SSE będą uznane za pożądane. Z zasady będzie to działalność

w zakresie przemysłu przetwórczego (z dążeniem do szczególnego forsowania wyższych stopni przetwórstwa), wyspecjalizowanego rolnictwa i niektórych rodzajów usług.

W strefach lokalizowanych na terenach zasobnych w kadry o wysokich kwalifikacjach,

z możliwością powiązań z bazą naukowo - badawczą i rozwojową, selekcja rodzajów preferowanej działalności będzie ostrzejsza prowadząc do przesunięć w kierunku sektorów wysokiej techniki. Strefy takie, w miarę możliwości, będą organizowane na bazie istniejących struktur przemysłowych przemysłu obrabiarkowego i urządzeń technologicznych, przemysłu automatyki itp.

Funkcjonujące strefy

Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO - PARK Mielec. Zgodnie z danymi zaktualizowanymi na koniec 1996 r. od momentu rozpoczęcia funkcjonowania strefy (przełom 1995/1996) wydano zezwolenia na działalność w strefie dla 19 inwestorów, w tym dla 4 działających na terenie strefy przed jej utworzeniem. W okresie tym odbyły się spotkania ze 150 inwestorami połączone z prezentacją strefy- Podmioty, które uzyskały zezwolenia do końca 1996 r. deklarują zainwestowanie w ramach strefy ok. 1.892 min zł oraz stworzenie 2734 nowych miejsc pracy w ciągu 2-5 lat. Do końca 1996 r. uruchamiane w strefie inwestycje stworzyły ok. 520 miejsc pracy. Zarządzający rozdysponował ogółem ponad 39 ha terenów co stanowi ok. 39% powierzchni produkcyjno usługowej we władaniu ARP S.A. na terenie SSE.

W obecnej strukturze inwestorów dominują producenci wyrobów z tworzyw sztucznych, materiałów budowlanych, mebli, maszyn i urządzeń. Przewidywana jest również produkcja farmaceutyków i preparatów medycznych, produkcja poligraficzna i opakowań z folii aluminiowej.

Ilość wydanych zezwoleń - 19

Docelowa wysokość inwestycji - 1.892 min zł

Docelowa liczba nowych miejsc pracy - 2734

Liczba miejsc pracy na koniec 1996 r- ok. 520

Procent zagospodarowania strefy - ok. 39%

Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna

Zupełnie odmienny charakter ma Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna obejmująca obszar 432 ha, na który składają się grunty w Suwałkach - 261 ha, w Ełku - 107 ha i Gołdapii - 64 ha.

Z uwagi na położenie i szczególną konieczność ochrony środowiska, w strefie suwalskiej lokować się będą małe i średnie przedsiębiorstwa, w znacznym stopniu ukierunkowane na rynki wschodnie.

Zarządzającym została również powołana w tym celu przez Wojewodę Suwalskiego oraz gminy, Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. o kapitale założycielskim 13.760 zł.

Aktualna struktura kapitałowa spółki:

3665000 /głosy 1:5/

690 000

2 920 000

6 500 000

1. Skarb Państwa

2. Gmina Miasto Suwałki

3. Miasto i Gmina Gołdap

4. Miasto Ełk

137750

Właścicielami gruntów są zarządzający /63% gruntów/, Agencja Własności Rolnej SP /34%/, Skarb Państwa w użytkowaniu wieczystym Zakładów Drobiarskich /3%

Zgodnie z danymi zaktualizowanymi na dzień 10 kwietnia 1997 r. po przeprowadzonych rokowaniach inwestycje na terenie strefy zadeklarowały 32 podmioty gospodarcze ( 22 uzyskały zezwolenie, 10 oczekuje na na zezwolenie). Ogółem zainteresowanie podjęciem działalności w strefie wyraziło 97 podmiotów. 32 inwestorów zadeklarowało inwestycje na ogólną sumę 260,4 min zł oraz utworzenie 4020 nowych miejsc pracy w ciągu 3-5 lat. Do obecnej chwili w ramach uruchamianych na terenie strefy przedsięwzięć zatrudnienie znalazło ok. 250 osób. Zarządzający rozdysponował dotychczas ok 47 ha gruntów co stanowi ok. 22% terenów przewidzianych do udostępnienia inwestorom na terenie strefy. W obecnej strukturze inwestycji przeważają drobne przedsięwzięcia nie przekraczające skalą zaangażowania finansowego 2 min zł za wyjątkiem dużej inwestycji firmy motoryzacyjnej na terenie Ełku. W strukturze branżowej dominują przedsięwzięcia w zakresie produkcji

i przetwórstwa spożywczego, produkcji materiałów budowlanych i opakowań.

Ilość wydanych zezwoleń - 22+10 oczekujących na zezwolenie

Docelowa wysokość inwestycji - 260,4 mln zł.

Docelowa liczba nowych miejsc pracy - 4020 Liczba miejsc pracy stworzonych dotychczas - ok. 250

Procent zagospodarowania strefy - ok. 22%

Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Zgodnie z Kontraktem regionalnym dla województwa katowickiego strona rządowa zobowiązała się ustanowić na terenie województwa trzy specjalne strefy ekonomiczne. Propozycja Ministra Przemysłu i Handlu ustanowienia zamiast trzech odrębnych stref jednej rozproszonej, składającej się z 4 podstref, została uznana przez Prezydium Rady Kontraktu regionalnego za zrealizowanie zapisów kontraktu oraz zatwierdzona przez Rade Kontraktu Regionalnego. Łączny obszar strefy wynosi 827 ha, w tym podstrefy:

gliwicka - 336 ha

jastrzębsko-żorska - 123 ha

sosnowiecko-dąbrowska - 220 ha

tyska - 143 ha.

Jako zarządzającego ustanowiono, specjalnie powołaną w tym celu przez Wojewodę Katowickiego, Katowicką Specjalną Strefę Ekonomiczną S.A. Przed ustanowieniem strefy, spółkę założył Wojewoda Katowicki z kapitałem zakładowym 170.000 zł. Po wejściu w życie rozporządzenia Rady Ministrów do spółki weszły aportem pieniężnym gminy, na terenie których ustanowiono strefę.

Struktura kapitałowa KSSE S.A. jest następująca:

Skarb Państwa - 170 akcji, 850 głosów

Gmina Dąbrowa Górnicza - 100 akcji

Gmina Gliwice - 200 akcji

Gmina Godów - 12 akcji

Gmina Jastrzębie Zdrój - 100 akcji

Gmina Pawłowice - 18 akcji

Gmina Sosnowiec - 100 akcji

Gmina Tychy - 200 akcji

Gmina Żory - 70 akcji.

Akcje Skarbu Państwa uprzywilejowane są co do głosu /1:5/, wartość nominalna 1 akcji wynosi 1.000 zł. Właścicielami gruntów są w przeważającej części gminy, grunty będące zasobem AWR SP stanowią 382,5 ha.

Zezwolenie na działalność w strefie uzyskało 2 inwestorów. W ostatnich dniach rozstrzygnięto również kolejny przetarg na zezwolenie w KSSE. Ok. 100 inwestorów wykazało wstępne zainteresowanie inwestycjami w strefie. Trzech w.w. inwestorów planuje zainwestowanie w strefie kapitału rzędu 750 min DM i 6,8 min USD oraz zatrudnienie ok.- 2700 pracowników w ciągu 3 najbliższych lat. Firmy, które uzyskały dotychczas zezwolenia na działalność w SSE objęły ponad 70 ha gruntów co stanowi ok. 8,5% powierzchni strefy. Do końca br. Zarządzający planuje przyjęcie na teren strefy ok. 20 dużych inwestorów. Dotychczasowe i planowane inwestycje dotyczą głównie branży motoryzacyjnej.

Ilość wydanych zezwoleń - 2+1 rozstrzygnięty przetarg

Docelowa wysokość inwestycji - 750 min DM + 6,6 min USD

Docelowa liczba nowych miejsc pracy - ok. 2700

Strefy wałbrzyska, łódzka i legnicka - Rada Ministrów 15 kwietnia 1997

Strefa wałbrzyska o łącznej powierzchni 256 ha położona głównie w Wałbrzychu (138-ha) i Nowej Rudzie (84 ha) zawiera niewielkie obszary w Kłodzku (23 ha) oraz Dzierżoniowie (16 ha). Taka propozycja lokalizacji wynika z dużych potrzeb regionu - likwidacja kopalń wałbrzyskich i w Nowej Rudzie, drastyczna redukcja zatrudnienia w Diorze i Silesianie

w Dzierżoniowie (prawie 27 % bezrobotnych w mieście) i przeszło 20% bezrobotnych

w gminie Kłodzko. Przewiduje się utworzenie na terenie strefy ok. 6 tyś miejsc pracy.

Jako-zarządzającego ustanowiono utworzoną specjalnie w tym celu przez Wojewoda, gminę Wałbrzych oraz Agencję Mienia Raliqum spółkę z o.o. o. Po utworzeniu strefy przez Radę Ministrów do spółki przystąpią udziałami w postaci gruntów oraz gotowizny gminy, na terenie których będzie strefa. Szacuje się, że docelowe koszty uruchomienia strefy będą rzędu 30 min, przede wszystkim na doprowadzenie infrastruktury technicznej. Główne źródła finansowania to sprzedaż gruntów, kapitał spółki oraz udział inwestorów i dostarczycieli mediów w budowie infrastruktury.

Strefa łódzka obejmuje obszar prawie 205 ha w czterech miejscach - Łodzi, Pabianicach, Ozorkowie i Zgierzu. Powody. Centralne położenie województwa oraz dostępność wysoko kwalifikowanej kadry pozwala mieć nadzieję na wejście inwestorów reprezentujących nowoczesne technologie.

Jako zarządzającego ustanowiono również powołaną specjalnie w tym celu przez Wojewoda jednoosobową spółka Skarbu Państwa z minimalnym kapitałem założycielskim (110 tyś zł), do której wejdą aportem gminy oraz inne osoby prawne. Oszacowane przez Urząd Wojewódzki i przedstawione w założeniach docelowe nakłady na infrastrukturę są,

w porównaniu z innymi strefami, wysokie, gdyż uwzględniono w szerokim zakresie budowę dróg dojazdowych oraz pełne uzbrojenie gruntów stanowiących zasób AWR SP

w Pabianicach.

Strefa legnicka to przede wszystkim tworzenie szans na złagodzenie przebiegu restrukturyzacji przemysłu miedziowego jak również przyspieszenie zagospodarowania zdewastowanych obszarów po byłych wojskach radzieckich. Teren strefy - 380 ha. obejmuje trzy obszary położone w Legnicy, Polkowicach i teren lotniska Krzywa. Nakłady na infrastrukturę oszacowano na 100 mln zł. Jako zarządzającego ustanowiono spółkę akcyjną o kapitale założycielskim prawie 40 mln zł.

Tarnobrzeska specjalna strefa ekonomiczna . „EURO-PARK WISŁOSAN"

Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna „EURO-PARK WISŁOSAN" rozpoczęła swą działalność we wrześniu 1997 r. Postrzegana jest jako ważny i skuteczny instrument restrukturyzacji dużych obszarów prze my siłowych, Zyskała poparcie społeczne, przede wszystkim samorządów lokalnych, powiatowych oraz samorządu województwa podkarpackiego. Bieżące zadania w zakresie rozwoju działalności gospodarczej, promocji Strefy i obsługi inwestorów realizuje Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warsza­wie Oddział w Tarnobrzegu.

Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna „EURO-PARK WISŁOSAN" zarządzana jest przez Agencję Rozwoju Przemysłu S- A. na mocy rozporzą­dzenia Raiły Ministrów z dnia

9 września 1997 r- ARP S. A., działająca od ponad ośmiu lat, jest spółką akcyjną, której właścicielem jest Skarb Państwa. Od momentu utworzenia, misją Agencji było aktywne uczestnictwo w transformacji państwowych podmiotów gospodarczych w przemyśle oraz tworzenie nowych podmiotów dostosowanych do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej.

Misja ta jest realizowana poprzez:

• pomoc merytoryczną w przekształceniach kapita­łowych przedsiębiorstw,

• czynne uczestnictwo w restrukturyzacji przedsiębiorstw,

• wsparcie finansowe procesów restrukturyzacji przedsiębiorstw,

• współuczestnictwo w realizacji polityki przemysło­wej.

Podmioty działające na terenie podstrefa Staszów

1) Kopalnia Siarki „Grzybów" w Rzędowie - rekultywacja terenów górni­czych,

2) Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki „Siarkopol" w Grzybowie - górni­ctwo siarki

i przemysł chemiczny,

3) „PROGRESS-ECO" S. A. - produkcja filtrów i usługi w branży metalowej,

4) Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowo - Usługowe „THERMOSTYR" - produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych dla budownictwa,

5) „BUDOMONT II” Sp. z o. o. - produkcja wyrobów z drewna, gumy i two­rzyw sztucznych, budownictwo.

Podstrefa Nowa Dęba:

1. Zakłady Metalowe „DEZAMET" S. A. w Nowej Dębie - produkcja broni i amunicji, oraz obróbka metali i nakładanie powłok na metale,

2. „DEZAL" Sp. z o. o- - produkcja artykułów gospodarstwa domowego (żelazka

i opiekacze),

3. Wytwórnia Rurkowych Elementów Grzejnikowych „UNIDF.7" Sp. z o. o. - produkcja elementów grzejnych,

4. Małopolska Wytwórnia Tektury PLT & KZK Sp. z o. o, - produkcja tektury,

5. Zakład Czynników Energetycznych Sp. z o.o. w Nowej Dębie - produkcja energii cieplnej, wody pitnej i sprężonego powietrza, usługi telekomu­nikacyjne, instalacyjno-remontowe, transportowe i spawalnicze,

6. Zakład Remontowo-Budowlany Sp. z o.o. w Nowej Dębie - usługi budowlane,

7. „PROMOST" Sp. z o. o. - produkcja opakowań i wyrobów z papieru, wy­robów metalowych i odzieży,

8. „ETNA" Sp. z o. o. - produkcja szkła, wyrobów drewnianych, papierowych, z tworzyw sztucznych, budowlanych oraz usługi różne,

Specjalne strefy ekonomiczne w świetle umów międzynarodowych

W świetle zobowiązań wynikających z porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych zachodzi konieczność sukcesywnego notyfikowania w WTO kolejno - ustanawianych specjalnych stref ekonomicznych /SSE/.

Należy podkreślić, że notyfikacje te powinny być przedkładane nie później niż w roku kalendarzowym następującym po roku w którym ustanowiono SSE. W ramach przewidzianych do bieżącej notyfikacji SSE nie zakłada się stosowania subsydiów zakazanych tj. eksportowych i antyimportowych, wobec czego należy stwierdzić, że pozostają one w zgodności z umową WTO. Kwestią do rozstrzygnięcia pozostanie jedynie czy zaliczają się one do grupy subsydiów podlegających sankcjom, czy też do grupy nie podlegających sankcjom.

SSE, którą chcemy zaliczyć do grupy nie podlegających sankcjom /art. 8 Porozumienia/ musi spełnić następujące warunki:

Musi stanowić spójny geograficznie i dokładnie zdefiniowany obszar /tj. zajmować zwarte,

a nie rozproszone terytorium/,

Musi obejmować obszar słabo rozwinięty gospodarczo określony wg jednego z poniższych kryteriów:

dochód na jednego mieszkańca /PKB/ nie może przekraczać 85 % średniej krajowej, lub stopa bezrobocia musi kształtować się na poziomie minimum 110 % średniej krajowej.

Spośród przewidywanych do notyfikacji w 1997 r. /SSE katowicka i suwalska/ oraz w 1998 r. /SSE łódzka, wałbrzyska i legnicka/ stref ekonomicznych żadna nie spełnia warunku pierwszego. Problem ten można rozwiązać notyfikując np. zamiast jednej -strefy składającej się z trzech lub czterech obszarów, trzy bądź cztery strefy oddzielne, mniejsze i spójne geograficznie, dla których dopuszcza się możliwość istnienia tylko jednego zarządzającego wszystkimi, utworzonymi w ten sposób strefami.

Należy jednak podkreślić, że nie spełnienie ww. warunków nie wyklucza działalności SSE, muszą one być jedynie notyfikowane w WTO jako podlegające sankcjom subsydia specyficzne /art. 5 Porozumienia/.

Subsydium podlegające sankcjom nie Jest tożsame z subsydium zakazanym. Teka forma pomocy państwowej może być przedmiotem postępowania anty subwencyjnego ale tylko

w przypadku zaistnienia określonych warunków. Ponadto postępowanie to musi być zgodne

z procedurą WTO charakteryzującą się skomplikowanym trybem, co w praktyce jest bardzo trudne do wykonania. Dlatego tez w ramach współpracy z WTO można zaobserwować liczne przykłady takich notyfikacji składanych przez państwa członkowskie.

Sprawa ta nabiera szczególnego znaczenia gdyż w trakcie dokonywania przeglądu kolejnych wnioskowanych do ustanowienia stref wybierane są przede wszystkim te obszary, planowane do objęcia strefą, które są w pełni uzbrojone w infrastrukturę techniczną wraz z posadowionymi tam obiektami w postaci np. hal produkcyjnych, budynków, obiektów administracyjno - usługowych łatwych do zagospodarowania przez inwestorów zewnętrznych. Kierowanie się taką zasadą wyrusza niejednokrotnie rozproszenie projektowanej strefy na kilka podstref. Dlatego też należy liczyć się z koniecznością notyfikacji wielu projektowanych stref również w ramach subsydiów specyficznych podlegających sankcjom.

Ważnym natomiast jest fakt, że niezależnie od przyjęcia pierwszego bądź drugiego wariantu notyfikacji ustanowienie SSE nie narusza postanowień umowy z WTO. Należy zatem uznać, iż SSE są dopuszczalną prawnie, na forum międzynarodowym, formą pomocy państwowej.

Nasienne strefy

Ilość inicjatyw regionalnych jest duża i większość z nich jest uzasadniona trudną sytuacją gospodarczą. Spośród tych inicjatyw regiony o stopie bezrobocia powyżej 19% to województwa olsztyńskie, słupskie, elbląskie, koszalińskie i toruńskie. Kolejny problem to województwo tarnobrzeskie, które dzisiaj ma bezrobocie 14,5%, ale załamanie się przemysłu siarkowego i obronnego spowoduje gwałtowny wzrost bezrobocia w najbliższych latach.

Trwający od 1990 roku proces likwidacji Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu w budowie postawił do dyspozycji duże zasoby majątkowe. Pomimo usilnych zabiegów likwidatorów oraz miejscowych władz o pozyskanie aktywnych inwestorów większa część niewykorzystanego majątku nie została zagospodarowana i ulega postępującej dekapitalizacji. Planowana budowa elektrowni gazowej stwarza szansę r a utworzenie nowoczesnego kompleksu przemysłowego. Ciekawą koncepcję strefy przedstawiło województwo gorzowskie chcące wykorzystać szansę jaką daje bliskie położenie aglomeracji berlińskiej. Stopa bezrobocia 17,6%. Proponowane obszary to tereny w samym Kostrzyniu i Słubicach.

Akty prawne dotyczące specjalnych stref ekonomicznych

• ustawa z dnia 20 października 1994r.o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U.Nr 123, poz.600),

• rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej,

• rozporządzenie Ministra Gospodarki ustalające plan rozwoju specjalnej strefy ekonomicznej,

• zarządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rokowań i przetargów,

• zarządzenie Ministra Gospodarki w sprawie powierzenia zarządzającemu udzielania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w sse (opcjonalnie).

Uregulowania prawno - organizacyjne

• regulamin strefy,

• procedura udzielania zezwoleń,

• zajady i instrukcje.

Ustawa o SSE

1.Przepisy ogólne - cele ustanawiania stref

• rozwój określonych dziedzin działalności gospodarczej,

• rozwój techniki i technologii,

• rozwój eksportu,

• zwiększenie konkurencyjności wyrobów i usług,

• zagospodarowanie majątku przemysłowego i infrastruktury,

• tworzenie nowych miejsc pracy,

• zagospodarowanie zasobów naturalnych.

2. Ustanawianie stref.

• kto ustanawia ? - Rada Ministrów,

• kto wnioskuje ? - Minister Gospodarki,

• kto przygotowuje wniosek ? - Minister Gospodarki / wojewoda,

• co zawiera wniosek ? - założenia planu rozwoju strefy, opinię wojewody zgodę rady gminy,

• gdzie strefa może być ustanowiona ? - na gruntach zarządzającego i innych osób za ich zgodą.

3. Zarządzanie strefą

• spółka zarządzająca,

• nadzór nad spółką (udział przedstawiciela rady gminy i wojewody),

• zadania zarządzającego:

• prowadzenie działań na rzecz rozwoju działalności gospodarczej w strefie,

• udostępnienie mienia strefy,

• gospodarowanie infrastrukturą,

• świadczenie lub umożliwianie świadczenia usług,

• prowadzenie promocji strefy.

• prawa zarządzającego:

• zbywanie nieruchomości,

• prawo pierwokupu,

• zlecanie zadań,

• wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie prawa budowlanego.

• Plan rozwoju strefy:

• cele,

• działania,

• środki,

• obowiązki zarządzającego,

• terminy wykonania obowiązków.

• regulamin strefy,

• rada strefy - kompetencje:

• opiniowanie,

• wnioskowanie.

4. Zwolnienia i preferencje

• zwolnienia od podatku dochodowego,

• zaliczanie wydatków inwestycyjnych do kosztów uzyskania przychodów,

• przyspieszona amortyzacja,

• warunki uprawniające do zwolnień i preferencji.

5. Zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w sse

• działalność wymagająca zezwolenia,

• działalność nie wymagająca zezwolenia,

• udzielanie zezwoleń:

• przedmiotowe,

• podmiotowe,

• termin rozpoczęcia i warunki działalności gospodarczej.

• procedura udzielania zezwolenia,

• cofanie zezwolenia,

• kontrola działalności podmiotów gospodarczych w strefie,

• delegacja uprawnień Ministra Gospodarki.

6. Przepisy końcowe

• sprzedaż ziemi cudzoziemcom (tryb przyspieszony),

• sankcje zaprowadzenie działalności bez wymaganego zezwolenia.

• zwolnienia od podatków lokalnych,

• realnienie zarządzającego od opłat skarbowych, sądowych i podatku dochodowego.

Funkcje i rola zarządzającego specjalną strefą ekonomiczną.

1. Podstawa działania zarządzającego

• ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych,

• rozporządzenie w sprawie - ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej.

2. Podstawowe działania

Zadania związane z zarządzaniem strefą formułuje ustawa o sse w rozdziale 3. Artykuł 8 stanowi, że do zadań zarządzającego należy prowadzenie - zgodnie z planem rozwoju, regulaminem strefy, oraz przepisami prawa - działań zmierzających do rozwoju działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy, a w szczególności:

umożliwianie na podstawie umowy, podmiotom gospodarczym prowadzącym działalność na terenie strefy używania i korzystania ze składników mienia położonych na obszarze strefy, których zarządzający jest właścicielem lub posiadaczem zależnym,

• gospodarowanie w sposób ułatwiający prowadzenie działalności

gospodarczej na terenie strefy urządzeniami infrastruktury gospodarczej technicznej oraz innymi składnikami mienia, których zarządzający jest właścicielem lub posiadaczem zależnym,

• świadczeni, na podstawie umowy, podmiotom gospodarczym prowadzącym działalność na obszarze strefy usług oraz tworzenie warunków do świadczenia usług przez osoby trzecie,

• prowadzenie działań promujących podejmowanie działalności

gospodarczej w strefie.

3. Prawa zarządzającego

• prawo zdobywania przysługującego mu prawa własności nieruchomości i użytkowania wieczystego gruntów położonych na terenie strefy,

• prawo pierwokupu położonych na obszarze strefy nieruchomości, nie

będących własnością zarządzającego i nie pozostających w jego użytkowaniu wieczystym,

• prawo zlecania osobom trzecim wykonanie niektórych zadań, o których mowa powyżej,

• prawo wydawania decyzji administracyjnych (w pierwszej instancji) w zakresie prawa budowlanego - lecz tylko po otrzymaniu delegacji od kierownika rejonowego urzędu administracji rządowej,

• prawo wydawania decyzji o warunkach zabudowy terenów w strefie - po uzyskaniu upoważnienia rady gminy,

• prawo wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy - tylko w przypadku przekazania i - uprawnień w tej sprawie przez Ministra Gospodarki w; drodze zasądzenia.

4. Działalność operacyjna

Zadania postawione przez ustawodawcę przed zarządzającym sse znajdują swoje odzwierciedlenie w przyjętej strukturze organizacyjnej i

funkcjach wypełnianych przez poszczególne jednostki organizacyjne.

4.1 Marketing i rozwój

• obserwowanie trendów gospodarczych w skali globalnej i krajowej,

• dokonywanie analiz marketingowych,

• opracowywanie programów i planów rozwoju strefy oraz planów promocji,

• poszukiwanie potencjalnych inwestorów,

• prowadzenie rozmów i negocjacji z potencjalnymi inwestorami,

• organizowanie przetargów i rokowań dla inwestorów,

• przygotowanie dokumentów w zakresie udzielania zezwoleń,

• kontrola działalności podmiotów gospodarczych w strefie w aspekcie wymagań zawartych w zezwoleniu na prowadzenie działalności gospodarczej w sse,

• obsługa inwestorów / klientów:

• opracowywanie i wydawanie materiałów promocyjno-reklamowych,

• organizowanie promocji audio - wizualnej, prasowej, targowej,

• obsługa delegacji,

• współpraca z instytucjami lokalnymi.

4.2 Eksploatacja majątku i inwestycje

• prowadzenie ewidencji majątku i dokumentacji technicznej oraz nadzór nad mieniem zarządzającego,

• umów na dzierżawę, leasing lub sprzedaż majątku,

• przygotowanie umów na świadczenie usług infrastrukturalnych dla inwestorów,

• organizowanie przetargów i przygotowywanie umów na wykonywanie usług na rzecz strefy (remonty, konserwacje ...),

• kontrola działalności podmiotów gospodarczych w strefie w aspekcie eksploatacji majątku oraz ochrony środowiska,

• przygotowanie założeń planu zagospodarowania przestrzennego strefy,

• przygotowywanie planów rozwoju infrastruktury technicznej w sse,

• organizowanie przetargów i zawieranie umów z uczestnikami procesu inwestycyjnego,

• realizacja zadań inwestycyjnych (rozbudowa infrastruktury ...),

• prowadzenie mapy geodezyjnej strefy (planu generalnego ),

• współdziałanie z instytucjami zewnętrznymi w sprawie rozwoju infrastruktury w otoczeniu strefy,

• wydawanie warunków zabudowy i pozwoleń na budowę (w razie stosowanych delegacji).

4.3 Księgowość i finanse

• prowadzenie ewidencji majątkowo-kosztowej,

• rozliczanie umów,

• prowadzenie sprawozdawczości,

• inne typowe czynności księgowe,

• opracowywanie planów ekonomiczno-finansowych,

• opracowywanie analiz ekonomiczno-finansowych przedsięwzięć gospodarczych,

• ocena ekonomiczno-finansowa projektów inwestorskich.

4.4 Obsługa administracyjna strefy

• obsługa personalna,

• obsługa kancelaryjna i organizacyjna,

• obsługa prawna,

• organizacja szkoleń, spotkań i konferencji,

• prowadzenie rejestru wydanych zezwoleń,

• organizowanie zabezpieczenia i nadzór porządkowo - administracyjny na obszarze strefy (ochrona strefy, utrzymanie porządku, kontrola ruchu ...),

Charakter strefy, jej lokalizacja, cele, zasoby, stan własności majątku wznawiać dodatkowe wymagania przed zarządzającym sse, którym będzie musiał sprostać, chcąc prawidłowo wypełniać swoje obowiązki.

22

23

---