Służby celne i specjalne strefy ekonomiczne w aspekcie integracji polski z UE

SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE

Rozwój polskiej gospodarki zależy w znacznej mierze od istnienia warunków ułatwiających przedsiębiorcom tworzenie przez nich nowych inwestycji i miejsc pracy. Jednym ze sposobów interwencji państwa jest ustanawianie Specjalnych Stref Ekonomicznych na niektórych obszarach Polski. Na chwilę obecną istnieje w Polsce 14 Specjalnych Stref Ekonomicznych
i jeden park technologiczny.

Przepisy prawne dotyczące tworzenia specjalnych stref ekonomicznych.

Tworzenie specjalnych stref ekonomicznych w Polsce reguluje ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 1994r. Nr 123, poz.600 ze zmianami), rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 1995r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej (Dz. U. z 1995r. Nr 60, poz. 704 ze zmianami).

Ustawowym celem ustanawiania stref jest:

• przyspieszenie rozwoju gospodarczego części terytorium kraju. Ma on być osiągany poprzez rozwój określonych dziedzin działalności gospodarczej, rozwój nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce narodowej,

• zwiększenie konkurencyjności wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług,

• zagospodarowanie istniejącego majątku poprzemysłowego i infrastruktury gospodarczej,

• tworzenie nowych miejsc pracy,

• zagospodarowanie niewykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem zasad równowagi ekologicznej.

Ustanowienie strefy następuje w drodze rozporządzenia wydanego przez Radę Ministrów.
Strefa jest zarządzana przez określonego w rozporządzeniu zarządzającego. Może nim być wyłącznie spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w stosunku, do której Skarb Państwa posiada większość głosów, które mogą być oddane na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników. Skarb Państwa jest także uprawniony do powoływania lub odwoływania większości członków jej Zarządu i Rady Nadzorczej. Skarb Państwa jest reprezentowany przez Ministra Skarbu. Zadaniem zarządzającego jest prowadzenie działań zmierzających do rozwoju działalności gospodarczej w strefie. Podmioty mogą uzyskać zwolnienia podatkowe w strefie na podstawie zezwolenia wydawanego na czas oznaczony przez Ministra Gospodarki. Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia powierza zarządzającemu prowadzenie procedur wiodących do udzielenia zezwolenia oraz samo udzielanie zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy.

Ustalenie przedsiębiorców, którzy uzyskują zezwolenie na działalność w strefie odbywa się w drodze przetargu otwartego lub rokowań, jednakże w przypadku uzasadnionym ważnym interesem gospodarki Minister Gospodarki może odstąpić od tej formy udzielania zezwolenia. Zezwolenie może wygasnąć lub zostać cofnięte w przypadku zaistnienia okoliczności określonych w ustawie. Rozporządzenie tworzące specjalną strefę ekonomiczną może określać przedmiot lub zakres działalności, której prowadzenie na terenie strefy nie wymaga zezwolenia.

W strefach nie jest wymagane zezwolenie na prowadzenie następujących rodzajów działalności:

• usług instalowania, napraw, konserwacji i remontu maszyn, urządzeń i innych rzeczy wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej na terenie strefy,

• robót budowlanych,

• usług w zakresie handlu,

• naprawy pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego
  i domowego,

• usług hoteli i restauracji, usług transportowych i magazynowych,

• usług pośrednictwa finansowego oraz usług związanych z nieruchomościami,

• usług w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej, gwarantowanej prawnie opieki socjalnej, edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej,

• usług komunalnych oraz pozostałych socjalnych,

• osobistych usług świadczonych w gospodarstwach domowych.

2. Działalność zakazana w strefach

Rozporządzenie określa także zakres działalności, której możliwość prowadzenia w strefie jest wyłączona.

W specjalnych strefach ekonomicznych wyłączeniu podlega działalność w zakresie:

• wytwarzania materiałów wybuchowych,

• wyrobu, rozlewu i przetwarzania spirytusu oraz napojów alkoholowych,

• paliw silnikowych,

• wyrobów tytoniowych,

• prowadzenia ośrodków gier

• działalności powodującej wprowadzenie do powietrza ładunków zanieczyszczeń, które mogą doprowadzić do przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń w powietrzu.

3. Zwolnienia podatkowe, preferencje i udogodnienia w ramach specjalnych stref ekonomicznych - warunki ich uzyskania

Przedsiębiorcy działający w strefie mogą liczyć na zwolnienia podatkowe i preferencje. Dochody przedsiębiorców uprawnionych do zwolnienia od podatku dochodowego mogą być całkowicie zwolnione od podatku dochodowego w okresie równym połowie okresu na jaki została ustanowiona strefa. Po tym okresie dochody przedsiębiorców mogą być zwolnione
z podatku dochodowego w części nie przekraczającej 50 % dochodów. Uzyskanie zezwolenia na działalność w strefie oraz korzystanie z powyższych ulg podatkowych uwarunkowane jest spełnieniem indywidualnie określonych dla każdej ze stref wymogów co do wysokości inwestycji lub liczby utworzonych nowych miejsc pracy. Przedsiębiorca chcący korzystać z ulg podatkowych oferowanych w strefie musi ograniczyć swoją działalność tylko i wyłącznie do terenu strefy. Specjalne strefy ekonomiczne oferują inwestorom ulgi podatkowe w ramach pomocy publicznej udzielanej przez państwo.

Pomoc publiczna dostępna w strefach to tzw. pomoc regionalna udzielana przedsiębiorcom na:

• wspieranie nowych inwestycji

• tworzenie nowych miejsc pracy.

Prawo do korzystania z pomocy ma przedsiębiorca, który:

1. poniesie nakłady inwestycyjne w wysokości nie mniej niż 100 tys. EURO

2. uzyska zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy.

Wielkość i warunki udzielania pomocy

Maksymalna wielkość pomocy regionalnej to 50 % całkowitych kosztów inwestycji lub 50 % dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Dla małych i średnich przedsiębiorców wielkość pomocy jest podwyższona do 65 %. Przedsiębiorca prowadzący
w strefie działalność na podstawie zezwolenia otrzymuje pomoc regionalną w formie zwolnienia z podatku dochodowego od działalności gospodarczej.

Pomoc regionalna na wspieranie nowych inwestycji Wielkość pomocy regionalnej na wspieranie nowych inwestycji oblicza się uwzględniając koszty kwalifikujące się do objęcia tą pomocą, na które składają się:

1. cena nabycia gruntów, pomniejszona o naliczony podatek od towarów i usług,

2. nakłady na budowle i budynki,

3. nakłady na wyposażenie obiektów w środki trwałe związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, w tym w szczególności w:

• maszyny i urządzenia,

• narzędzia, przyrządy i aparaturę,

• wyposażenie techniczne do prac biurowych,

• infrastrukturę techniczną.

Istnieje również możliwość uwzględnienia w kosztach kwalifikujących się do objęcia pomocą, kosztów inwestycji w wartości niematerialne i prawne, w wysokości do 25 % sumy kosztów wymienionych w punktach 1 -3.

Warunkami udzielenia pomocy na wspieranie nowych inwestycji są:

1. działalność gospodarcza związana z tą inwestycją musi być prowadzona co najmniej przez 5 lat od dnia udzielenia pomocy

2. składniki majątku, z którymi były związane wydatki inwestycyjne, muszą pozostać własnością przedsiębiorcy przez okres 5 lat od dnia ich wprowadzenia do ewidencji środków trwałych

3. udział własny przedsiębiorcy w nakładach związanych z nową inwestycją musi wynosić co najmniej 25 %.

Pomoc regionalna na tworzenie nowych miejsc pracy

Wielkość pomocy regionalnej na tworzenie nowych miejsc pracy oblicza się uwzględniając wartość ponoszonych przez przedsiębiorcę dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnianych pracowników, na które składają się koszty płacy brutto pracowników powiększone o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnianiem. Warunkiem udzielenia pomocy jest zachowanie utworzonych miejsc pracy przez co najmniej 5 lat od dnia udzielenia pomocy.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 1994r. Nr 123, poz. 600 ze zmianami).

2. Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. z 2002r. Nr 141, poz. 1177 ze zmianami.).

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 października 2002 r. w sprawie pomocy regionalnej dla przedsiębiorców (Dz. U. z 2002r. Nr 186, poz.1544 ze zmianami).

4. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. z 1999r. Nr 101, poz. 1178 ze zmianami).

Oprócz tego przedsiębiorcy działający na terenie strefy zwolnieni są z opłat i podatków lokalnych (gminnych) np.: podatku od nieruchomości. Udogodnieniem dla potencjalnych inwestorów jest możliwość wydawania decyzji administracyjnych z zakresu prawa budowlanego na terenie strefy. Kolejnym udogodnieniem dotyczącym nabywania nieruchomości na terenie strefy przez cudzoziemców jest przyspieszenie procedury wydawania zezwolenia na nabycie nieruchomości przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do miesiąca od chwili złożenia wniosku przez stronę.

4. Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce.

W Polsce funkcjonują następujące specjalne strefy ekonomiczne:

• Specjalna Strefa Ekonomiczna „Euro-Park” Mielec, Spółka zarządzająca: Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie ul. Partyzantów 25, 39-300 Mielec; tel. [phone]

• Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. J. Lompy 13, 40-032 Katowice; tel. [phone], 51-09-58

• Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. w Suwałkach ul. Noniewicza 49, 16-400 Suwałki; tel. [phone]

• Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. Kardynała B. Kominka 9, 59-220 Legnica; tel. [phone]

• Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. Tymienieckiego 22/24, 90-349 Łódź; tel. [phone]

• Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna „Invest-Park”, Spółka zarządzająca: Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o. ul. Uczniowska 21, 58-306 Wałbrzych; tel. [phone]

• Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości, Spółka zarządzająca: Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A. ul. Papieża Jana Pawła II 11a, 58-400 Kamienna Góra; tel. [phone] do 06

• Kostrzyńsko - Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Kostrzyńsko - Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. w Kostrzyniu ul. Kopernika 4a, 66-470 Kostrzyń nad Odrą; tel. [phone]

• Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Poznańska 1a, 76-200 Słupsk; tel. [phone]

• Specjalna Strefa Ekonomiczna „Starachowice”, Spółka zarządzająca: Specjalna Strefa Ekonomiczna „Starachowice” S.A. w Starachowicach, ul. Radomska 29, 27-200 Starachowice; tel. [phone],

• Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna „Euro-Park Wisłosan”, Spółka zarządzająca: Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie, ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa; tel. [phone],

• Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, ul. Władysława IV 9, 81-703 Sopot; tel.[phone]

• Warmińsko - Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Spółka zarządzająca: Warmińsko - Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. Długi Targ 39/40, 80-830 Gdańsk; tel. [phone] do 85

• Specjalna Strefa Ekonomiczna „Krakowski Park Technologiczny”, Spółka zarządzająca: Centrum Zaawansowanych Technologii - Kraków Sp. z o.o. ul. Studencka 7/3a, 31-116 Kraków; tel. [phone]

5. Specjalne strefy ekonomiczne Dolnego Śląska

Na terenie Dolnego Śląska działają następujące specjalne strefy ekonomiczne:

• Wałbrzyska Strefa Ekonomiczna „Invest-Park”

• Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna

• Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości

Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna „Invest-Park” sp. z o. o. ul. Uczniowska 21 58-306 Wałbrzych tel. [phone], tel./fax [phone] www. invest-park.com.pl

Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna „Invest-Park” położona jest w południowo - zachodniej Polsce. Została ustanowiona w 1997 roku na okres 20 lat, tj. do 2017 roku. Składa się z 7 podstref:

• podstrefa Wałbrzych,

• podstrefa Dzierżoniów,

• podstrefa Kłodzko,

• podstrefa Nowa Ruda,

• podstrefa Jelcz Laskowice,

• podstrefa Żarów oraz

• podstrefa Nysa

i zajmuje obszar o powierzchni 492,6 ha.

W ostatnim okresie utworzona została podstrefa Jelcz Laskowice pod Wrocławiem.
W Jelczu zainwestują Japończycy, w kwietniu 2003 roku został wmurowany kamień węgielny pod budowę fabryki Toyoty. Fabryka produkować będzie silniki wysokoprężne o pojemności 2,0 litra, produkcja rozpocznie się w 2005 roku i ma wynosić 150 tys. sztuk rocznie, będzie powoli zwiększana do 180 tys., zatrudnienie w 2005 roku znajdzie w niej 500 pracowników.

Atutami strefy są:

• przygraniczne położenie (granica z Republiką Czeską i bliskość granicy z Niemcami),

• dobrze rozwinięta infrastruktura w postaci sieci połączeń drogowych i kolejowych,

• bliskość Portu Lotniczego we Wrocławiu oraz lotniska dyspozycyjnego
  w Świebodzicach.

Zwolnienie od podatku od nieruchomości:

• zgodnie z uchwałami Rad Miast i Gmin. Zwolnienie dotyczy wszystkich 7 podstref położonych na obszarze inwestycyjnym Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest -Park” sp. z o. o.

Korzystanie z ulg i zwolnień od lokalnych podatków od nieruchomości uwarunkowane jest spełnieniem indywidualnie określonych dla każdej z podstref wymogów co do wysokości inwestycji lub liczby utworzonych nowych miejsc pracy. Szczegółowe warunki określają władze poszczególnych gmin.

W Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zainwestowali między innymi tacy producenci:

• Toyota Motor Corporation,

• NSK,

• General Electric,

• Cersanit,

• Metzeler Automotive HS,

• Faurecia,

• Henkel-Ceresit,

• Grossman Polska,

• Steinhoff Möbel.

Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna ul. Kardynała B. Kominka 9 59-220 Legnica tel. (+ 48 76) 852 24 47, fax (+ 48 76) 852 24 43 43 www.strefalegnica.com.pl

Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna została ustanowiona na okres 20 lat, tj. do 2017 roku. Strefa o łącznej powierzchni 442 ha, ma charakter rozproszony, rozlokowana jest na sześciu obszarach:

• podstrefa Legnica,

• podstrefa Legnickie Pole,

• podstrefa Polkowice,

• podstrefa Krzywa,

• podstrefa Złotoryja,

• podstrefa Lubin.

Atutami strefy są:

• bliskość przejść granicznych z Republiką Federalną Niemiec i Republiką Czeską,

• dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna,

• bogate zasoby surowców mineralnych,

• bliskość Portu Lotniczego we Wrocławiu oraz lotniska dyspozycyjnego
  w Świebodzicach.

Zwolnienia od podatku od nieruchomości:

• podstrefa Polkowice - 100 % zwolnienia z podatku od nieruchomości

• podstrefa Legnica - zwolnienie z podatku od nieruchomości w zależności od ilości zatrudnionych do 100 %, zwolnienie przysługuje do 5 lat prowadzenia działalności gospodarczej,

• podstrefa Złotoryja - zwolnienia z podatku od nieruchomości kształtuje się procentowo
  w zależności od ilości nowo utworzonych miejsc pracy zwolnienie przysługuje do 5 lat prowadzenia działalności gospodarczej,

• podstrefa Legnickie Pole (nie uchwalono przepisów dotyczących zwolnień od podatku od nieruchomości)

• podstrefa Krzywa (nie uchwalono przepisów dotyczących zwolnień od podatku od nieruchomości)

• podstrefa Lubin (nie uchwalono przepisów dotyczących zwolnień od podatku od nieruchomości)

W Legnickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zainwestowali między innymi tacy producenci, jak:

• Viessmann Technika Grzewcza Sp. z o.o.,

• Gates Polska Sp. z o.o.,

• Brugman Fabryka Grzejników,

• Volkswagen Motor Polska,

• Royal Europa Sp. z o.o.,

• Flooftec Sp. z o.o.,

• AluCar-D Sp. z o.o.,

• Wilena Sp. z o.o.,

• Urbex S.C.

• Sitech Sp. z o.o.,

• Alfa-Plus Sp. z o.o..

Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A. (KSSEMP) ul. Papieża Jana Pawła II 11A 58-400 Kamienna Góra tel. [phone] do 06 tel/fax [phone] www.ssemp.pl

Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A. (KSSEMP) została ustanowiona na okres 20 lat, tj. do 2017 roku.

Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna obejmuje obszar:

• miasto Kamienna Góra,

• gmina Kamienna Góra obręb Krzeszów,

• gmina i miasto Nowogrodziec,

• gmina i miasto Lubawka,

• miasto Lubań,

• miasto Jawor.

Atutami strefy są:

• bliskość przejść granicznych z Republiką Federalną Niemiec i Republiką Czeską,

• dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną,

• przychylność i pomoc administracji samorządowej,

• wykwalifikowana kadra pracownicza i niskie koszty siły roboczej,

• rozwinięty system szkolnictwa,

• bogate zasoby surowców mineralnych,

• walory turystyczno-krajoznawcze oraz rekreacyjne regionu.

Zwolnienia od podatku od nieruchomości:

• Nowogrodziec - 100 % zwolnienia z podatku od nieruchomości dla wszystkich inwestorów w podstrefie do 2017r. W podstrefach

• miasto Kamienna Góra,

• gmina Kamienna Góra obręb Krzeszów,

• gmina i miasto Lubawka,

• miasto Lubań,

• miasto Jawor - korzystanie z ulg i zwolnień od lokalnych podatków od nieruchomości uwarunkowane jest spełnieniem indywidualnie określonych dla każdej z podstref wymogów co do wysokości inwestycji lub liczby utworzonych nowych miejsc pracy.

Szczegółowe warunki określają władze poszczególnych gmin.

W Kamiennogórskiej Strefie Ekonomicznej zainwestowali:

• Takata - Petri Part,

• Soop Polska

• Nabex

• Bo-Wa-De

• Ziołopex

Przedsiębiorca inwestujący na terenie Kamiennogórskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Małej Przedsiębiorczości może uzyskać:

• pomoc publiczną w wysokości 50 % nakładów inwestycyjnych przy prowadzeniu działalności co najmniej 5 lat (65 % w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw),

• pomoc publiczną z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy, utrzymanych przez okres co najmniej 5 lat, w wysokości 50 % wartości dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników (65 % w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw).

Założeniem w każdej utworzonej strefie jest tworzenie nowych miejsc pracy i pobudzanie rozwoju regionu. Tymczasem coraz częściej słychać głosy, nawołujące do wstrzemięźliwości
w ich tworzeniu. Argumentujące, iż jest ich w Polsce za dużo, że będą konkurowały między sobą, a wysokie progi inwestycyjne sprawiają, że interesują się nimi tylko wielkie firmy, koncerny.

Nie wiadomo też, jaki będzie los SSE w wyniku negocjacji członkowstwa w UE. Okazuje się bowiem, że część polskich stref narusza kryteria wyznaczone w porozumieniach międzynarodowych i działa niezgodnie z regułami Unii Europejskiej.

Po pierwsze - ulgi obejmują nie tylko zakupy środków trwałych, ale również materiały
i komponenty wykorzystywane do bieżącej produkcji. Po drugie - za długi jest okres zwolnień
i ulg, które mogą trwać 20 lat, do 2018. Po trzecie - istnienie stref to pośrednie dotowanie
i promocja eksportu, co narusza zasadę równej konkurencji w UE. Po czwarte - polskie strefy nie zajmują zwartych obszarów, są w większości rozproszone; często wyznaczone dowolnie, bez związku z problemami regionu.

W powołanych w ubiegłym roku 11 strefach obowiązuje już klauzula
o pierwszeństwo reguł UE (po wstąpieniu Polski do Unii) przed prawem krajowym
i zobowiązaniami podejmowanymi wobec SSE. Pozwala to na wycofanie nadmiernych preferencji dla inwestora, gdyby domagała się tego Bruksela. Inwestorzy zaczynają się obawiać, iż zainwestują pieniądze, a po włączeniu Polski do Unii stracą przywileje.

Jednak w przypadku 6 stref powstałych wcześniej nie wpisano tego zastrzeżenia. Dano więc gwarancje przedsiębiorcom, że warunki będą stałe. Tymczasem w grudniu 1997 r. kraje UE zgodziły się, że do 2003 r. istniejące strefy w Europie będą znikać. Polska będzie musiała dostosować się do tych postanowień. Decyzję tę podjęto w związku z wyrównywaniem warunków prowadzenia działalności gospodarczej w strefach i poza nimi, a ponadto z powodu - jak stwierdzono - podnoszenia przez strefy poziomu bezrobocia. W opinii Komisji Europejskiej poszczególne kraje, konkurując między sobą o pozyskanie inwestorów dla stref, przyznają im coraz wyższe ulgi podatkowe, a straty budżetowe wyrównują, podnosząc przede wszystkim podatki od pracy. W efekcie koszty robocizny rosną, co sprawia, że przedsiębiorcy przestają zatrudniać nowych pracowników.

W Polsce strefy mają być panaceum właśnie na bezrobocie i przynajmniej na razie - zgodnie z zapowiedzią - tworzą nowe miejsca pracy. Ale fakt tworzenia ekonomicznych enklaw sprawia, iż ich istnienie budzi kontrowersje. Dość sceptycznie specjalne strefy traktuje Janusz Steinhoff, minister gospodarki. W opinii ministra są protezami gospodarki rynkowej; ingerencją, która zakłóca warunki wolnorynkowej konkurencji. Nie kwestionuje co prawda zasadności ich istnienia, ponieważ były powołane w regionach zagrożonych bezrobociem, ale zapowiada, że nie będzie sprzyjał powstaniu kolejnych SSE.

Ryszard Czarnecki, szef Komitetu Integracji Europejskiej zapewnia - „istnienie stref nie jest jeszcze sprzeczne z prawem. W grudniu 1997 r. Komisja Europejska podjęła decyzję polityczną, ale nie jest to jeszcze przepis”. Minister jest jednak optymistą wobec faktu, że zmiany uregulowań i dostosownie ich do unijnych rozwiązań legislacyjnych oznaczałoby konieczność płacenia odszkodowań, np. za zabranie inwestorom ulg podatkowych. Podczas negocjacji - powiedział R. Czarnecki, „będziemy przekonywali naszych partnerów w Brukseli, że likwidowanie stref nie ma sensu. Wszak efektem byłoby czerpanie z unijnej kasy dodatkowych środków na tworzenie nowych miejsc pracy, wspomaganie bezrobotnych. Lepiej dać żyć tym zakotwiczonym w strefach przedsiębiorstwom, uszanować zawarte z nimi umowy i kontrakty”. Polska, wzorem innych krajów, tworząc specjalne strefy ekonomiczne na terenach gdzie występuje strukturalne bezrobocie, wprowadziła nadzwyczajne udogodnienia i ulgi podatkowe, bez których prawdopodobnie kapitał nie zainteresowałby się inwestycjami w tych regionach. Trudno dziś przewidzieć jakie będą losy polskich stref i przedsiębiorstw, które w nie inwestują. Faktem jednak jest, że 80 inwestorów, którzy już uzyskali zgodę na działalność w strefach zapowiedziało utworzenie 15 tys. nowych miejsc pracy i zaangażowanie kapitałowe o wartości 4 mld ecu, do czego zachęciły ich niewątpliwie atrakcyjne warunki finansowe.

Specjalne strefy ekonomiczne nie znikną - Polska i Unia Europejska wyjaśniły zasadnicze kwestie sporu o ich statut. W najbliższym czasie negocjatorzy obu stron spotkają się w Brukseli, aby rozpocząć uzgadnianie szczegółów umowy.

Inwestorzy działający w strefach zostaną podzieleni na dwie kategorie: tych, których działalność bezpośrednio wpływa na warunki konkurencji w ramach Jednolitego Rynku, bo zajmują się eksportem, oraz tych, którzy ograniczają się do rynku krajowego. Ci pierwsi będą musieli od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zrezygnować z ulg o wartości przekraczającej połowę dokonanej inwestycji, dla mniejszych firm - 65 procent. Drudzy będą mogli działać jeszcze przez kilka lat na obecnych zasadach. Po tym okresie strefy nadal pozostaną. Inwestorzy będą w nich mogli liczyć na ulgi podatkowe, ale nie tak duże jak obecnie. Są to jedynie ogólne zręby porozumienia. Rozmowy mogą jeszcze potrwać przynajmniej kilka tygodni.

Według brukselskich dyplomatów, Włodzimierz Cimoszewicz podczas podróży do Stolicy Unii Europejskiej usłyszy nalegania strony unijnej, żeby Polska uporządkowała pomoc państwa dla firm, zwłaszcza w hutnictwie i w specjalnych strefach ekonomicznych (SSE). Ale Unia domaga się szybkiego wdrożenia i skrupulatnego egzekwowania nowego prawa, ograniczenia przywilejów w SSE przyznanych inwestorom przed wejściem w życie tych ustaw. Przypomni też, że wszelkiej pomocy państwa w procesie restrukturyzacji i prywatyzacji hut musi towarzyszyć redukcja mocy produkcyjnych. Te postulaty znalazły się we wspólnym stanowisku Unii na sesję Rady Stowarzyszenia UE-Polska, w czasie której nowy szef dyplomacji będzie przewodniczył polskiej delegacji.

SŁUŻBY CELNE

Pierwsze informacje o celnikach na ziemiach polskich pochodzą sprzed prawie tysiąca lat. Już król Bolesław Śmiały polecał swoim urzędnikom pobieranie ceł na rzece Bug. Pierwszym dokumentem mówiącym o systemie celnym w Polsce, była Bulla Gnieźnieńska, wydana w dniu 7 lipca 1136 r. W Bulli wymieniono liczne klasztory i opactwa pobierające daniny w komorach celnych. Pierwsze polskie taryfy celne pochodzą z przełomu XII/XIII wieku - Taryfa Kołobrzeska z 1159 r., Płocka - z 1203 r., Szczecińska - z 1257 r. W XIV wieku królowie Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki zreorganizowali polską administrację celną. Wydali liczne przywileje celne, zakładali komory celne. W roku 1354 r. król Kazimierz Wielki nadał przywileje celne dla miasta Krakowa i studentów Uniwersytetu Krakowskiego. Pod koniec panowania w Polsce dynastii Piastów, w roku 1367 pojawi się w dokumentach słowo "CŁO", dotychczas były w użyciu nazwy „myto” lub „theloneum”. Pod koniec XV wieku, w 1477 roku, Sejm Piotrkowski uchwali dwie ustawy dotyczące pobierania cła. Dotychczasowe przywileje celne zostały zniesione, a prawo do ustalania wysokości stawek celnych otrzymał wyłącznie król. Szlachta została zwolniona od płacenia cła. Zarząd celny - spoczywał nie w rękach jednego - ale kilku głównych celników, z których każdy pobierał prowizje od dochodów celnych ze swojej prowincji, płacąc na rzecz Skarbu Państwa opłatę dzierżawną. W roku 1764 Sejm ustanowił cło generalne, wprowadzając jednolitą opłatę celną dla wszystkich stanów. W ramach reformy skarbowej w roku 1765 ustanowiono 8 prowincji i 113 komór celnych. Na czele prowincji celnej stał Superintendent, podlegający bezpośrednio Komisji Skarbu Koronnego. Ostatni dokument w sprawach celnych, przed rozbiorami, został wydany 31 maja 1792 r. "Uniwersał do oficjalistów komór i ceł". W Księstwie Warszawskim również utworzono administrację celną. Według stanu na rok 1812 w Księstwie funkcjonowało 10 departamentów
i 71 komór celnych. Wydano kilka instruktaży i wiele instrukcji celnych. Pobierano cło
w wysokości 2% od wartości towarów. Po odzyskaniu niepodległości w roku 1918, reaktywowano administrację celną. Pierwszą taryfę Celna w II Rzeczypospolitej wydano w dniu 4 kwietnia 1919 r., a w lutym 1920 r. powstał Departament Ceł Ministerstwa Skarbu. W II Rzeczpospolitej struktura administracji celnej wyglądała następująco : I. Departament Ceł Ministerstwa Skarbu, II. Dyrekcje Ceł - Warszawa, Gdańsk, Lwów, Poznań, Mysłowice ( do roku 1930 funkcjonowała również Dyrekcja Ceł w Wilnie), III. Urzędy Celne I Klasy - 61, II klasy - 123, ekspozytury celne - 20. Najważniejszym aktem prawnym regulującym zagadnienia celne w II Rzeczypospolitej było wydane 27 października 1933 r. Prawo celne. W roku 1938 stan zatrudnienia w administracji celnej wynosił ok.3 500 osób. Po II Wojnie Światowej Dekretem z 1945r. powołano Ministerstwo Skarbu, a w nim Departament Ceł. W Gdyni, Gliwicach, Krakowie, Poznaniu i Warszawie utworzono delegatury do spraw celnych, następnie przemianowane na urzędy celne. Jako pierwsze na początku 1945r. powstały Urzędy Celne
w Gdyni i Krakowie. Po roku 1945, wydano wiele aktów prawnych dotyczących celnictwa. Do najważniejszych należały:

• Ustawa o ustroju i zakresie działania administracji celnej z 14.02.1952r. Powołano wówczas Centralny Zarząd Ceł, jako centralny organ administracji celnej.

• Ustawa - Prawo celne - uchwalona 14.07.1961r. Uchyliła Prawo Celne z 1933r. oraz Ustawę z 14.02.1954r. Powołano wówczas Główny Urząd Ceł.

• Ustawa - Prawo celne - uchwalona 14.03.1975r.

• Ustawa - Prawo celne - uchwalona 28.12.1989r.

• Ustawa - Kodeks celny - uchwalona 09.01.1997r.

Pracę, czyli zadania i uprawnienia administracji celnej reguluje ustawa Kodeks Celny z jednej strony i ustawa o służbie celnej z drugiej.

Na podstawie Ustawy- Kodeks celny z 09.01.1997r. można określić podstawowe zadania
i funkcje obecnej służby celnej.

Do podstawowych zadań służby celnej należy:

• sprawowanie kontroli celnej obrotu towarowego z zagranicą,

• wymiar i pobór należności celnych i podatkowych w części naliczanej na granicy państwa (VAT, akcyza),

• zwalczanie przemytu i przeciwdziałanie oszustwom celnym. Realizując te zadania służba celna spełnia szereg funkcji, z których do najistotniejszych, poza - oczywiście - fiskalną, należą:

FUNKCJE

Funkcje ochronne:

1. przemysłu krajowego - przed napływem towaru stanowiących nieuczciwą konkurencję,

2. środowiska naturalnego - przed wwozem substancji i mikroorganizmów szkodliwych,

3. światowej fauny lub flory - przed rabunkowym obrotem gatunkami ginącymi,

4. konsumenta - przed pojawieniem się na rynku towarów nie spełniających polskich norm jakościowych lub przeterminowanych,

5. społeczeństwa - przed wwozem towarów, przedmiotów lub urządzeń stwarzających zagrożenia dla życia, bezpieczeństwa i zdrowia obywateli lub zagrażających obronności kraju (np. broni, gazów obezwładniających, paralizatorów, itp.),

6. państwa - przed utratą dziedzictwa kulturowego (głównie przed wywozem dóbr kultury),

7. twórców, artystów, przemysłowców i handlowców - przed naruszeniem praw własności intelektualnej, znaków towarowych, praw patentowych, itp.,

Funkcje kontrolne:

1. w zakresie instrumentów polityki celnej państwa regulujących kierunki i wielkość obrotu towarowego z zagranicą (np. monitorowanie realizacji kontyngentów celnych),

2. w zakresie przestrzegania przepisów krajowych i międzynarodowych związanych
z ograniczeniami i zakazami w obrocie towarowym z zagranicą,

3. w zakresie przestrzegania przez przewoźników dopuszczalnych obciążeń pojazdów w celu właściwej eksploatacji dróg,

4. w zakresie przestrzegania przez Polskę międzynarodowych porozumień dotyczących preferencji celnych,

5. w zakresie kontroli dewizowej, w tym przeciwdziałanie tzw. praniu brudnych pieniędzy.

W celu realizacji zadań i spełnieniu ww. funkcji służba celna współpracuje:

1. z innymi służbami w kraju, takimi jak: policja, Straż Graniczna, organy podatkowe, itp.,

2. ze służbami celnymi i śledczymi innych państw,

3. ze środowiskami gospodarczymi,

1. z instytutami naukowymi, badawczymi, uczelniami i innymi środowiskami podobnym profilu.

Z dniem 01.09.2003 zaczęła obowiązywać Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania
i kompetencje organów oraz organizacje jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Ustawa ta poszerza uprawnienia Służby Celnej
o następujące zadania:

1. wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie produkcji i obrotu wyrobami akcyzowymi (nadzór nad gorzelniami, winiarniami, fabrykami papierosów, itp.),

2. wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie gier losowych (kontrola kasyn gry, salonów gier na automatach, vodeoloterii, automatów o niskich wygranych),

3. uprawnienia organu podatkowego w zakresie podatku VAT i akcyzowego w imporcie,

4. uprawnienia organu podatkowego w zakresie akcyzy krajowej,

5. uprawnienia w zakresie kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców.

DZIAŁANIA DOTYCZĄCE DOSTOSOWANIA POLSKIEGO PRAWA CELNEGO DO PRZEPISÓW UNII EUROPEJSKIEJ

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w roku 2004, spowodowało konieczność wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących polskiej administracji celnej. Jej dobra kondycja jest jednym z głównych czynników decydujących o przyjęciu Polski do Unii Europejskiej. Fakt, iż duża część polskiej granicy od przyszłego roku stanie się granicą zewnętrzną Unii spowodowało konieczność wprowadzenia wielu zmian w zakresie przepisów regulujących działania polskiej administracji celnej. Podstawą wszelkich działań mających na celu zmodyfikowanie polskiego prawa celnego jest dokument przygotowany przez przedstawicieli administracji celnej i przyjęty w 1999 roku przez Radę Ministrów. Jest nim Strategia działania polskiej administracji celnej. Dokument ten jest jednym z dokumentów przedakcesyjnych
i został on zaakceptowany przez Komisję Unii Europejskiej. W oparciu o ten dokument polska administracja celna będzie funkcjonować w okresie poprzedzającym przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz na początku członkostwa.

Zmodyfikowana wersja Strategii zawiera dotychczasowe zapisy wynikające z wymagań stawianych przez UE, jest zarazem czymś więcej niż planem przedakcesyjnym. Jej nowe zapisy odpowiadają wyzwaniom cywilizacyjnym, oczekiwaniom społeczeństwa i środowiska gospodarczego stawianym nowoczesnym służbom państwowym oraz uwzględniają zmiany otoczenia i zmiany wewnętrzne w administracji celnej. Szczególny wyraz znalazły nowe zalecenia Unii Europejskiej. Na jej podstawie została opracowana Ustawa z 27.06.2003 r.

Strategia opiera się na trzech głównych filarach. Są to:

1.normalizacja polskich przepisów prawnych z prawem europejskim

2.podnoszenie poziomu zawodowego funkcjonariuszy celnych,

3.formatyzacja administracji celnej.

Najważniejsze zmiany w dokonane w latach 1999-2001 w zakresie administracji celnej:

1. W roku 2000 dostosowano Kodeks celny wraz z aktami wykonawczymi do przepisów celnych UE, w wymaganym przez UE zakresie. Pozwoliło to uruchomić w szerszym zakresie procedury uproszczone i wprowadzić taki instrument jak Wiążąca Informacja
o Pochodzeniu.

2. Przyjęto Kodeks etyki funkcjonariusza celnego i powołano koordynatorów etyki
w urzędach celnych. Programy szkoleniowe w administracji celnej w latach 1999 i 2000 objęły blisko połowę ogólnej liczby funkcjonariuszy. Opracowano i wdrożono system oceny funkcjonariuszy celnych, a także zmodyfikowano proces rekrutacji.

3. Pozytywne oceny i pierwsze wymierne efekty przynosi przyjęty plan informatyzacji. Placówki administracji celnej połączono siecią rozległą WAN, na bazie której funkcjonuje system poczty elektronicznej. Poprzez sieć WAN urzędy celne uzyskały dostęp do programu informacji prawnej ALEXIS. W roku 2002 zakończone zostanie wdrażanie
   w administracji celnej systemu finansowo-księgowego ZEFIR. Rozpoczęto pilotażowe wdrażanie systemu elektronicznych zgłoszeń celnych CELINA. W Głównym Urzędzie Ceł uruchomiono system zintegrowanej taryfy celnej ISZTAR. Trwa realizacja systemu nadzorowania wspólnego tranzytu NCTS.

4. Realizacja programu inwestycyjnego pozwoliła na podniesienie standardów infrastruktury, środowiska pracy funkcjonariuszy i obsługi przedsiębiorców w kilkunastu jednostkach administracji celnej, a także wyposażyć je w nowoczesny sprzęt do kontroli celnej. Wymierne efekty przyniosło też uruchomienie działalności trzech laboratoriów celnych.

5. Administracja celna otworzyła się na bliższą współpracę ze środowiskiem gospodarczym i samorządem lokalnym. Na szczeblu centralnym i regionalnym podpisano wiele porozumień o współpracy i utrzymywane są bezpośrednie kontakty urzędów celnych
   z organizacjami gospodarczymi. Uruchomiono stronę internetową Służby Celnej oraz telefoniczny serwis czasu oczekiwania na granicy w systemie WAP oraz SMS.

6. W oparciu o powstałe bazy danych wdrożono w urzędach celnych analizę ryzyka, czego skutkiem jest z jednej strony podniesienie efektywności pracy funkcjonariuszy - wzrost wykryć przestępstw celnych, a z drugiej strony ograniczenie czasu oczekiwania na odprawę celną wiarygodnych importerów.

7. Zniesiono opłaty manipulacyjne za dokonywanie niektórych czynności administracyjnych podczas odprawy celnej, zgodnie ze standardami UE.

8. Podniesiono skuteczność działania Służby Celnej w ochronie polskiego rynku
   i egzekwowania ograniczeń pozataryfowych - ochrony przed importem towarów szkodliwych dla zdrowia, ochrony praw własności intelektualnej, ochrony ginących gatunków fauny i flory, ochrony dóbr kultury.

9. Niewątpliwym osiągnięciem Strategii jest wprowadzenie zarządzania przez cele
   w Służbie Celnej.

Terminy realizacji niektórych działań uległy wydłużeniu. Dotyczy to np. harmonogramu informatyzacji, budowy systemu zarządzania ryzykiem i rozbudowy powtórnej kontroli celnej. Przyczyny opóźnień były różnorodne, od finansowych po organizacyjne, decyzyjne
i legislacyjne. Działania te będą kontynuowane w ramach obecnej Strategii.

W celu dostosowania prawa celnego do prawa obowiązującego w Unii Europejskiej zostały dokładnie określone zadania oraz kryteria dotyczące zarówno struktury izb, urzędów, jak również oddziałów celnych.

Ponieważ po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej część polskiej granicy ( 1594 km - granica Polsko-Rosyjska, Polsko-Białoruska, Polsko-Ukraińska oraz granica morska
i powietrzna) stanie się granicą zewnętrzną Unii Europejskiej. Równocześnie duża część obecnej granicy polskiej ( 1901 km- granica Polsko-Niemiecka, Polsko-Czeska, Polsko-słowacka, Polsko-Litewska) ulegnie z punktu wodzenia kontroli celnej zniesieniu.

W związku z powyższym polska administracja celna jest zobowiązana do:

1. posiadania pełnej kompatybilności organizacyjnej i funkcjonalnej ze służbami celnymi państw UE,

2. sprawnie pobierać i rozliczać należności budżetowe przy pomocy nowoczesnych narzędzi,

3. realizować efektywna kontrole celną oparta na zarządzaniu ryzykiem oraz skuteczniej zwalczać przemyt i przestępczość celna oraz chronić społeczeństwo i rynek wewnętrzny,

4. ułatwiać legalny handel z zagranicą ograniczając swój udział w kosztach prowadzeni działalności gospodarczej.

Zadania administracji celnej zarówno wykonywane obecnie, jak i w przyszłości można podzielić na kilka obszarów:

1. Zadania związane z kontrolą , w tym kontrolą celną oraz dozorem

1. kontrola operatywna

Jest to kontrola związana z przyjęciem zgłoszenia celnego i dokonywaną w jednostkach granicznych oraz wewnętrznych polskiej administracji celnej. Kontrola operatywna zarówno
w jednostkach granicznych, jak i wewnętrznych będzie polegała m.in. na kontroli wymaganych dokumentów, oględzinach środków transportu i zamknięć celnych, rewizji towarów.
W ramach tej kontroli realizowana będzie również funkcja ochronna administracji celnej, która wyraża się poprzez działania z zakresu ochrony praw własności intelektualnej, kontroli obrotu bronią, materiałami strategicznymi i radioaktywnymi, CITES oraz ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz ochrony środowiska naturalnego i dóbr kultury. Działania z zakresu kontroli operatywnej powinny obejmować również kontrolę realizacji przez podmioty gospodarcze procedur uproszczonych.

2. kontrola w ramach grup mobilnych

Kontrola ta realizowana przez polską administrację celną swym zasięgiem będzie obejmowała obszar UE w granicach RP. Terenem działań tych grup mogą być szlaki komunikacyjne prowadzące w szczególności do znoszonych granic celnych. Kontrola nie powinna być dokonywana w miejscach, w których realizowane były działania kontroli operatywnej do czasu przystąpienia Polski do UE, tak aby nie stwarzać wrażenia istnienia granic celnych. Do zadań tych grup będzie należało m.in. kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa celnego oraz innych przepisów związanych z przywozem i wywozem towarów,
w szczególności niewspólnotowych. Przedmiotem działań grup mobilnych będzie również kontrola obrotu w zakresie przestrzegania zakazów i ograniczeń dotyczących narkotyków, materiałów promieniotwórczych, ochrony dóbr kultury itp. W przypadku kontroli mobilnej mogą powstać sytuacje nawiązywania współpracy, w wyniku której będą tworzone grupy mobilne składające się z funkcjonariuszy celnych państw należących do UE (np. Polski i Czech, Polski
i Niemiec).

3. powtórna kontrola celna

Polega na kontroli po zwolnieniu towarów - kontrola księgowości podmiotów gospodarczych.

4. działalność operacyjno-rozpoznawcza

Zadania te dotyczą działań w zakresie zwalczania przestępczości celnej, podatkowej
i dewizowej. Przedmiotem działalności będą w szczególności narkotyki, prekursorzy, broń, amunicja, jak również towary akcyzowe. Analizą zostaną także objęte zagadnienia związane
z podatkiem VAT w takim zakresie, w jakim zostanie przypisany administracji celnej. Powyższe jest związane z przyznaniem z dniem 1 stycznia 2003 r. możliwości korzystania z technik operacyjnych.

5. analiza rynku

W tym zakresie administracja celna będzie dynamizowała działania związane ze zbieraniem, przetwarzaniem i dystrybucją informacji niezbędnych do zarządzania ryzykiem. Administracja celna będzie określała strefy ryzyka, szacowała ryzyko, przygotowywała wskaźniki i współczynniki ryzyka. Prowadzenie analiz będzie umożliwiało wprowadzanie zastrzeżeń oraz zakładanie profili ryzyka z poziomu centralnego i lokalnego - zwłaszcza
w systemie obsługi zgłoszeń celnych „Celina”.

6. kontrola podatków

Dotyczy to w szczególności kontroli podatku akcyzowego. Kontrola będzie obejmowała przede wszystkim obrót wyrobami akcyzowymi i stan zapasów, jak również procesy produkcyjne. Działania kontrolne związane z podatkiem akcyzowym będą związane z procesem rejestracji podatników podatku akcyzowego oraz weryfikacji deklaracji podatku akcyzowego.
W części dotyczącej kontroli związanej z podatkami będą realizowane również zadania z zakresu nadzoru nad składami wolnopodatkowymi.

7. przeprowadzanie badań i analiz

Polega na wykonywaniu ekspertyz i innych badań związanych z prowadzonymi postępowaniami karnymi skarbowymi. Ma to na celu rozstrzygania sporów klasyfikacyjnych, Obowiązki te aktualnie wykonują i będą wykonywały laboratoria celne.

8. kontrola wolnych obszarów celnych i składów wolnocłowych, składów celnych , magazynów celnych i agencji celnych

9. kontrola wewnętrzna

Ma ona na celu wspomagać proces zarządzania Służbą Celną. Przedmiotem kontroli wewnętrznej będzie bieżące funkcjonowanie izb celnych, urzędów celnych i oddziałów celnych, bądź ich poszczególnych komórek wewnętrznych, kontrola dyscypliny i organizacji pracy oraz kontrola przestrzegania zasad etyki zawodowej.

2. Zadania związane z rozliczeniem z budżetem i kontrola środków własnych

W ramach tego obszaru zadań należałoby wyodrębnić: rejestrację kwoty wynikającej
z długu celnego, obliczanie podatków, nadzorowanie terminowego wpływu płatności (należności celne, podatki, grzywny), przyjmowanie tych płatności oraz ich księgowanie i egzekucję. Istotnym zadaniem dla polskiej administracji celnej będzie kontrola środków własnych.

3. Zadania z zakresu finansów

Są to obowiązki związane z audytem finansowym. W ramach audytu badane będą dowody księgowe oraz zapisy w księgach rachunkowych, ocena systemu gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi oraz gospodarowania mieniem, ocena efektywności
i gospodarności zarządzania finansowego.

4. Zadania związane z logistyką

Zarządzanie infrastruktura jednostki administracji celnej tj. prowadzenie ksiąg inwentarzowych, inwentaryzacji, dokonywanie odpisów amortyzacyjnych. W grupie zadań logistycznych należy wyróżnić także zarządzanie środkami pracy, prowadzenie inwestycji oraz utrzymywanie infrastruktury we właściwym stanie technicznym, zabezpieczenie obsługi informatycznej oraz zabezpieczenie materiałowe działalności jednostki, a także zarządzanie zintegrowanym systemem bezpieczeństwa obiektów administracji celnej.

5. Zadania dotyczące orzecznictwa

Szczegółowymi zadaniami w tym zakresie są m.in.: wydawanie rozstrzygnięć przed zwolnieniem towarów, orzekanie wynikające z prowadzonych działań po zwolnieniu towarów
w przypadku weryfikacji zgłoszenia (w zakresie elementów kalkulacyjnych, przeznaczeń celnych). W ramach szeroko rozumianego orzecznictwa administracji celnej należy również wyodrębnić zadania związane z pozwoleniami na prowadzenie składu, magazynu celnego czy pozwoleniami na zastosowanie określonych procedur celnych. Należy wyróżnić zarówno postępowanie w ramach I instancji, postępowanie II instancji, jak również działania związane
z postępowaniem przed NSA. W ramach zadań związanych z orzecznictwem należy również podkreślić nowe obciążenie związane z orzecznictwem w sprawach podatkowych (VAT, akcyza), które po przystąpieniu do UE - z uwagi na ogólny spadek orzecznictwa w sprawach celnych - może w coraz większym stopniu angażować administrację celną. Należy wyodrębnić również działania związane z orzecznictwem wynikającym z prowadzonej egzekucji należności oraz sprawami karnymi-skarbowymi (prowadzenie postępowania karnego skarbowego, nadzór nad w/w postępowaniem).

6. Zadania wspierające takie jak: sprawy kadrowe i organizacja poszczególnych jednostek administracji celnej

W zakresie spraw kadrowych są to wszystkie zadania niezbędne dla prawidłowej realizacji polityki kadrowej w administracji celnej, zarówno w odniesieniu do funkcjonariuszy celnych, jak i do pracowników jednostek administracji celnej oraz pozwalające na wypełnienie szeregu obowiązków związanych z przepisami dotyczącymi zatrudnienia. W grupie tej będą realizowane zadania szkolenia funkcjonariuszy administracji celnej oraz pracowników administracji celnej. W zakresie organizacji poszczególnych jednostek administracji celnej (przygotowywanie regulaminów organizacyjnych izb i urzędów celnych). Zadaniami istotnymi
z punktu widzenia właściwego zarządzania są zadania związane z procesem raportowania oraz zadania związane z obsługą prawną i prasową, informacją niejawną i BHP.

Kryteria dla izb celnych

Określając strukturę izb celnych winno zostać przeanalizowane:

1. czy obejmuje nie mniej niż jedno województwo, ale w ramach podziału administracyjnego państwa na województwa,

2.jaka jest ogólna liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie funkcjonowania izby,

3.jaka jest liczba podmiotów gospodarczych obsługiwanych przez poszczególne izby celne,

4.jaka jest liczba zgłoszeń celnych w ramach danej izby,

5.czy siedziba izby posiada korzystną infrastrukturę,

6.jaka jest liczba składów celnych, magazynów celnych i agencji celnych,

7.czy izba jest proponowana do realizacji zadań związanych z podatkiem akcyzowym.

1.Obejmuje nie mniej niż jedno województwo, ale w ramach podziału administracyjnego państwa na województwa

Zasięg terytorialny izby nie może być mniejszy niż zasięg jednego województwa
w ramach podziału administracyjnego kraju. Fakt ten ma istotne znaczenie z punktu widzenia potrzeby dostosowania właściwości miejscowej izb celnych do podziału administracyjnego kraju. Powyższe stwarza możliwości lepszej współpracy na poziomie wojewódzkim
z instytucjami państwowymi (Policja, Straż Graniczna, Wojewódzka Inspekcja Transportu Drogowego) oraz samorządowymi.

2.Ogólna liczba podmiotów gospodarczych działających w województwie

Wskaźnik ten jest ważny z punktu widzenia funkcjonowania administracji celnej, gdyż zarówno liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w danym województwie, jak też liczba podmiotów gospodarczych obsługiwanych przez daną izbę celną mogą generować obciążenie pracą każdej z komórek organizacyjnych administracji celnej.

3.Liczba podmiotów gospodarczych obsługiwanych przez poszczególne izby celne

Liczba podmiotów gospodarczych obsługiwanych przez daną izbę celną wiąże się nierozerwalnie z podstawowymi zadaniami Służby Celnej - obsługą celną i podatkową podmiotów gospodarczych. W ramach tego wskaźnika należy wyodrębnić podmioty, których obsługa wymaga szczególnego zaangażowania sił i środków administracji celnej np. z uwagi na dużą liczbę zgłoszeń celnych lub charakter obrotu towarowego.

4.Liczba zgłoszeń celnych

Podstawowym kryterium przyjętym w typowaniu liczby i lokalizacji jednostek administracji celnej funkcjonujących po akcesji Polski do Unii Europejskiej winna być przewidywana liczba zgłoszeń celnych do wszystkich procedur celnych. Należy założyć, że na dzień dzisiejszy podstawę do oszacowania liczby zgłoszeń może stanowić liczba zgłoszeń celnych z 2002 r. dla towarów pochodzących z krajów unijnych. zmiany struktury obrotu towarowego w ujęciu krajów pochodzenia/przeznaczenia

Liczba zgłoszeń celnych po wejściu do Unii Europejskiej winna obrazować liczbę zgłoszeń celnych z krajów pozostałych, które nie są w Unii Europejskiej, bądź które nie przystąpią do Unii w ramach pierwszej grupy państw.

5.Korzystna infrastruktura dla siedziby izby

Dokonując analizy potencjału technicznego izb celnych należy wziąć pod uwagę następujące przesłanki:

1. status prawny nieruchomości,

2. powierzchnię użytkową budynku,

3. dane dotyczące okablowania strukturalnego (sieci LAN, WAN),

4. powierzchnię użytkową magazynów, garaży,

5. czynsz i koszty utrzymania.

Oceniając siedziby izb celnych proponuje się przyjąć następującą punktację:

- siedziba własna i w pełni dostosowana - 4 pkt

- siedziba własna nie w pełni dostosowana - 3 pkt

- siedziba nie własna, ale w pełni dostosowana - 2 pkt

- siedziba nie własna i nie w pełni dostosowana - 1 pkt.

6.Liczba składów celnych, magazynów celnych i agencji celnych

Istnienie agencji celnych działających w otoczeniu jednostek administracji celnej skutkuje zwiększonym obciążeniem pracą izb celnych.

7.Izby proponowane do realizacji zadań związanych z podatkiem akcyzowym

Biorąc pod uwagę, iż nie wszystkie izby celne proponowane są do realizacji zadań związanych z podatkiem akcyzowym. Określenie docelowej struktury izb w kontekście integracji w UE powinno uwzględniać również w/w kwestię.

Kryteria dla urzędów celnych

Wskaźniki którymi należy się kierować określając strukturą urzędów celnych należy podzielić na dwie grupy:

1. wskaźniki związane z zadaniami administracji celnej,

2.wskaźniki związane z infrastrukturą i lokalizacją.

W grupie parametrów związanych z zadaniami administracji celnej realizowanymi przez urzędy celne po przystąpieniu do UE należy zaliczyć:

1. liczbę zgłoszeń celnych,

2. obciążenie pracą,

3. przypisanie urzędowi zadań związanych z podatkiem akcyzowym,

4. liczbę składów celnych, agencji celnych i magazynów celnych,

5. liczbę stałych podmiotów,

6. liczbę postępowań karnych skarbowych.

Natomiast do grupy wskaźników związanych z infrastrukturą i lokalizacją należy zaliczyć:

7. status prawny nieruchomości,

8. powierzchnię pomieszczeń,

9. okablowanie - LAN,

10. powierzchnię placu,

11. powierzchnię magazynu,

12. czynsz,

13. odległość do najbliższego UC /w ramach danej izby celnej/.

1. Liczba zgłoszeń celnych

Podstawowym kryterium przyjętym w typowaniu liczby i lokalizacji urzędów celnych - funkcjonujących po akcesji Polski i państw pierwszej grupy kandydackiej do Unii Europejskiej (Cypr, Estonia, Litwa, Słowenia, Łotwa, Słowacja, Węgry, Czechy i Malta) - powinna być liczba zgłoszeń celnych do wszystkich procedur celnych. Analogicznie jak w przypadku izb celnych oszacowanie tej skali może nastąpić w oparciu o liczbę bieżących zgłoszeń celnych towarów pochodzących z krajów nie należących do UE oraz krajów, które nie wstąpią do UE
w ramach najbliższego procesu jej poszerzenia.

2. Obciążenie pracą

Wskaźnik ten wynika z przemnożenia liczby zgłoszeń do procedur celnych, liczby powrotnych wywozów, liczby decyzji wydanych przed zwolnieniem towaru i liczby osób przekraczających granicę przez określony dla nich współczynnik.

3. Urzędy celne proponowane do realizacji zadań związanych
   z podatkiem akcyzowym

Biorąc pod uwagę, iż nie wszystkie urzędy celne proponowane są do realizacji zadań związanych z podatkiem akcyzowym. Określenie docelowej struktury izb w kontekście integracji w UE powinno uwzględniać również w/w kwestię.

4. Liczba składów celnych, magazynów celnych i agencji celnych

Istnienie składów, magazynów oraz agencji celnych działających w ramach urzędów celnych wskazuje na zwiększone zaangażowanie poszczególnych jednostek administracji celnej oraz może skutkować ich większym obciążeniem. W przypadku agencji celnych (jedna agencja celna może wykonywać czynności przy dwóch lub większej liczbie urzędów/oddziałów celnych).

5. Liczba stałych podmiotów, występowanie szczególnych podmiotów

Wskaźnik ten jest istotny z punktu widzenia struktury administracji celnej, pozwala na uzupełnienie obrazu danej jednostki, jaki może zostać sporządzony w oparciu o liczbę zgłoszeń celnych oraz obciążenie pracą. Zarówno liczba stałych podmiotów, jak i liczba podmiotów
o szczególnym charakterze generują obciążenie pracą każdej z komórek organizacyjnych administracji celnej, w tym i urzędów celnych.

Liczba stałych podmiotów powinna obejmować te podmioty gospodarcze, które co najmniej raz w miesiącu obsługiwane były przez urzędy celne i podległe im oddziały celne. Podmioty o szczególnym charakterze, to te których obsługa wymaga szczególnego zaangażowania administracji celnej z uwagi na zakres prowadzonej działalności (duża liczba zgłoszeń celnych, charakter obrotu towarowego).

6. Liczba postępowań karnych skarbowych

Uwzględniając zadania realizowane bezpośrednio przez urzędy celne istotnym kryterium jest kryterium liczby spraw karnych skarbowych wszczętych i prowadzonych
w poszczególnych urzędach celnych. W/w kryterium powinno uwzględniać liczby spraw karnych skarbowych dotyczących VAT w imporcie oraz akcyzy, co w przypadku przejęcia przez administrację celną zadań związanych z podatkiem akcyzowym może mieć wpływ na ogólną liczbę spraw prowadzonych przez poszczególne urzędy celne.

Kolejną grupą wskaźników są wskaźniki związane z infrastrukturą i lokalizacją urzędu celnego. W tym zakresie w odniesieniu do izb celnych wyodrębniono szereg bardziej szczegółowych wskaźników o charakterze podstawowym oraz uzupełniającym.

7. Status prawny nieruchomości, powierzchnia pomieszczeń, okablowanie - LAN

W ramach tej grupy jako wskaźniki podstawowe wyodrębniono: status prawny nieruchomości, powierzchnię pomieszczeń oraz istniejące okablowanie - LAN. W zakresie statusu prawnego należy wyodrębnić trwały zarząd (tz) - korzystny z punku widzenia stabilizacji danej placówki administracji celnej, użyczenie (u) występujące najczęściej w przypadku przejść granicznych - korzystne z punku widzenia kosztów oraz najem (n). W przypadku okablowania należy uwzględnić liczbę odrębnych budynków lub budowli w ramach danej jednostki do okablowania i liczbę budynków lub budowli okablowanych.

8. Powierzchnia placu, powierzchnia magazynu, czynsz

Uwzględniając zadania administracji celnej, które należy przypisać urzędom celnym - patrz założenia ogólne - powierzchnia placu i magazynu ma znaczenie drugoplanowe. Niemniej jednak z uwagi na potrzebę organizacji w ramach urzędów celnych magazynów depozytowych pozwalających właściwie przechowywać zajęte towary, wskaźnik ten należy uwzględnić jako wskaźnik pomocniczy. Pomocniczy charakter ma również wskaźnik czynszu.

Kryteria dla oddziałów celnych

Wskaźniki dla oddziałów celnych - analogicznie jak dla urzędów celnych -można podzielić na dwie grupy:

1. wskaźniki związane z zadaniami administracji celnej,

2. wskaźniki związane z infrastrukturą i lokalizacją.

Parametry związane z zadaniami administracji celnej pozwalającymi na określenie ich struktury :

1.przejścia graniczne,

2.liczba zgłoszeń celnych,

3.obciążenie pracą,

4.liczba składów celnych, magazynów celnych i agencji celnych,

5.liczba stałych podmiotów,

6.występowanie szczególnych podmiotów,

7.występowanie wolnych obszarów celnych oraz specjalnych stref ekonomicznych,

8.specyfika transportu (kolej, poczta).

Wskaźniki związane z infrastrukturą i lokalizacją:

1.status prawny nieruchomości,

2. powierzchnia pomieszczeń,

3.okablowanie - LAN,

4.powierzchnia placu,

5.powierzchnia magazynu,

6.czynsz,

7.odległość do najbliższego oddziału celnego /w ramach danej izby celnej/.

Oddziały celne powinny posiadać minimalne zatrudnienie - 10 osób. Powyższa liczba uwzględnia specyfikę mniejszych jednostek (np. niektóre komórki graniczne), natomiast nie ogranicza większego zatrudnienia w przypadku realizacji szerszego spektrum zadań. Umożliwia także racjonalne geograficzne rozmieszczenie komórek organizacyjnych administracji celnej. Powyższy poziom zatrudnienia wynika również ze standardów europejskich.

1. Przejścia graniczne

W stosunku do placówek zlokalizowanych w przejściach granicznych należy przyjąć, iż wszystkie komórki organizacyjne usytuowane w przejściach granicznych na granicy wschodniej, północnej (z obwodem Kaliningradzkim), w portach lotniczych i morskich co do zasady powinny zostać utrzymane.

2. Liczba zgłoszeń celnych

13. Przewidywana liczba zgłoszeń celnych w procedurach celnych po wstąpieniu Polski i państw z pierwszej grupy państw kandydackich do Unii Europejskiej (Cypr, Estonia, Litwa, Słowenia, Łotwa, Słowacja, Węgry, Czechy i Malta) powinna być podstawowym kryterium przyjętym
    w typowaniu liczby i lokalizacji oddziałów celnych przewidzianych dla ruchu towarowego po przystąpieniu Polski do UE. Podobnie jak w przypadku urzędów celnych należy założyć, że na dzień dzisiejszy oszacowanie tej skali może nastąpić w oparciu o liczbę bieżących zgłoszeń celnych towarów pochodzących z krajów nie należących do Unii Europejskiej oraz krajów, które nie wstąpią do Unii Europejskiej w ramach najbliższego procesu poszerzenia UE.

Z uwagi na brak jednoznacznych przesłanek, na podstawie których można prognozować wpływ w/w czynników na obciążenie polskiej administracji celnej zadaniami związanymi
z obsługą zgłoszeń celnych, opracowane dane w tym zakresie są wielkościami szacunkowymi.

3. Obciążenie pracą

Istotnym wskaźnikiem w przypadku analizy struktury oddziałów celnych w kontekście integracji z Unią Europejską jest wskaźnik obciążenia pracą. Wynika on z przemnożenia liczby zgłoszeń do procedur celnych, liczby powrotnych wywozów, liczby decyzji wydanych przed zwolnieniem towaru i liczby osób przekraczających granicę przez określony dla nich współczynnik.

Analizie winno zostać szacowane obciążenie pracą po wejściu do UE. Określenie przewidywanego obciążenia praca winno nastąpić poprzez wyliczenie iloczynu szacowanego obciążenia pracą w 2002 r

4.Liczba składów celnych, magazynów celnych i agencji celnych

Funkcjonowanie składów celnych, magazynów celnych oraz agencji celnych przy poszczególnych oddziałach celnych wskazuje na zwiększone obowiązki związane
z przyjmowaniem i kontrolą zgłoszeń celnych oraz może skutkować większym obciążeniem tych placówek.

5. Liczba stałych i szczególnych podmiotów

Wskaźnik ten jest - obok takich parametrów jak: liczba zgłoszeń celnych oraz obciążenie pracą - bardzo istotny z punktu widzenia struktury administracji celnej na poziomie oddziałów celnych. Zarówno liczba stałych podmiotów, jak i liczba podmiotów o charakterze szczególnym generują ich obciążenie pracą.

Liczba stałych podmiotów obejmuje te podmioty gospodarcze, które co najmniej raz
w miesiącu obsługiwane były przez poszczególny oddział celny. Podmioty o szczególnym charakterze to te, których obsługa celna wymaga szczególnego zaangażowania administracji celnej z uwagi na zakres prowadzonej działalności (duża liczba zgłoszeń celnych, charakter obrotu towarowego).

6. Występowanie wolnych obszarów celnych oraz specjalnych stref ekonomicznych

Z danych Ministerstwa Gospodarki wynika, iż realizując ustawę z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych w latach 1995 - 1997 ustanowiono na okres 20-tu lat 17 stref o łącznym aktualnym obszarze 4 937 ha. W ramach harmonizacji prawa z przepisami obowiązującymi w krajach wspólnoty od 1 stycznia 2001 r. weszła w życie ustawa z 30 czerwca 2000 r. o warunkach

dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 60, poz. 704) oraz nowelizacja ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych z 16 listopada 2000 r. (Dz. U. Nr 117, poz.1228). Z dniem 1 stycznia 2001 roku obowiązują nowe zasady udzielania pomocy regionalnej w specjalnych strefach ekonomicznych, są one zgodne z zasadami obowiązującymi w UE.

Kolejną grupą wskaźników są wskaźniki związane z infrastrukturą i lokalizacją oddziału celnego.

1. Status prawny nieruchomości, powierzchnia pomieszczeń, okablowanie - LAN

Wskaźnik ten należy analizować uwzględniając następujące przesłanki:

• status prawny nieruchomości,

• powierzchnię użytkową budynku,

• powierzchnię użytkową magazynów, garaży,

• czynsz i koszty utrzymania,

• okablowanie.

2. Powierzchnia placu, powierzchnia magazynu, czynsz

Wskaźnik ten ma bardzo duże znaczenie z punktu widzenia lokalizacji komórek organizacyjnych związanych bezpośrednio z obsługą obrotu towarowego z zagranicą. Czynności takie jak oględziny, rewizja celna towarów, tymczasowe przechowywanie towarów zgłoszonych do odprawy celnej, w tym czasowe składowanie towarów, czy postępowanie związane
z zatrzymaniem towarów wymusza na jednostkach administracji celnej konieczność posiadania odpowiedniego zaplecza do dokonywania kontroli celnej - placów odpraw celnych, magazynów celnych, ramp.

Wskaźnik obrazujący obciążenia finansowe ponoszone z tytułu czynszu ma charakter pomocniczy, gdyż koszty czynszu są kosztami stałymi. Niemniej jednak nie można go pominąć.

3. Odległość do najbliższego oddziału celnego

Proponuje się przyjąć zasadę, iż odległość oddziału celnego od kolejnego oddziału celnego winna mieścić się w granicach 40-80 km. Wyjątkami mogą być duże miasta stanowiące jednocześnie szczególne skupiska podmiotów gospodarczych. Wówczas odległość może być mniejsza niż 40 km, natomiast większa odległość między jednostkami może występować
w regionach o mniejszej aktywności gospodarczej. Przyjęte założenia pozwalają na racjonalne rozmieszczenie oddziałów celnych i zapewnia względnie dobry dostęp do placówek celnych podmiotom dokonującym obrotu towarowego z zagranicą. Zmiany te pozwolą na utworzenie sprawnych jednostek administracji celnej zdolnych realizować kontrolę obrotu towarowego
w pełnym zakresie. Są one również związane z szerszym stosowaniem procedur uproszczonych oraz wprowadzeniem systemu wspomagającego obsługę zgłoszeń celnych CELINA. Analizując kryterium odległości należy wziąć pod uwagę usytuowanie poszczególnych jednostek przy głównych szlakach komunikacyjnych (obecnych i przyszłych).

Wśród ostatnich istotnych zmian w zakresie funkcjonowania polskich służb celnych należy wymienić połączenie izb celnych w Warszawie i Port Lotniczy, izby celne w Katowicach i Cieszynie i izby celne w Krakowie i Nowym Targu w dniu 01.11.2003 . Spowodowało to konieczność przesunięć kadrowych

1

---