Strefy ekonomiczne i specjalne

Głównym założeniem tworzenia specjalnych stref ekonomicznych (sse) było dążenie do zmniejszenia bezrobocia strukturalnego w regionach kraju, gdzie było one dość wysokie, przez skierowanie w te rejony nowych inwestycji poprzez zastosowanie pakietu ulg finansowych.

Celem utworzenia specjalnych stref ekonomicznych było:

• stworzenie nowych miejsc pracy w regionach o znacznym bezrobociu strukturalnym,

• zmniejszanie znaczenia przemysłu i zmiana struktury produkcji w określonych regionach,

• aktywizacja otoczenia znajdującego się poza strefą, nawiązywanie stosunków handlowych z polskimi dostawcami spoza strefy,

• nadzorowanie i dążenie do wzrostu PKB w poszczególnych regionach,

• gromadzenie wpływów z podatku VAT oraz dochodów z innych świadczeń,

• wspomaganie rozwoju lokalnej infrastruktury technicznej,

• ograniczanie wydatków budżetowych dotyczących wypłat zasiłków dla bezrobotnych, którzy znajdą zatrudnienie w specjalnych strefach ekonomicznych.

Regulacje dotyczące ustanowienia i funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych określa Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych.

W tym czasie tak liczne zachęty finansowe wskazane w ustawie stanowiły silny impuls wpływający na motywację inwestorów do lokowania swoich nowych firm w obrębie tych stref.

Przedsiębiorca, który posiadał zezwolenie miał prawo do:

• całkowitego zwolnienia dochodu od podatku dochodowego przez okres pierwszych 10-ciu lat działalności gospodarczej,

• 50% zwolnienia przez następne lata, aż do końca istnienia strefy,

• zwolnienia z podatku od nieruchomości.

Całkowite zwolnienie od podatków przy wówczas obowiązujących wysokich stopach podatkowych, stanowiło silny bodziec przyciągający nowe inwestycje.

Zastosowany w sse system wspierania nowych inwestycji nie był jednakże zgodny z zasadami udzielania pomocy publicznej obowiązującymi w krajach Unii Europejskiej.

Dlatego też przystąpienie Polski do UE związane było z harmonizacja zasad udzielania pomocy publicznej w strefach, co wpłynęło na obniżenie ich atrakcyjności.

Aktualnie mimo ograniczenia wysokości pomocy publicznej strefy są nadal silnym, o stosunkowo łatwym dostępie instrumentem finansowego wspierania nowo powstających inwestycji. O dużym zainteresowaniu potencjalnych inwestorów podjęciem działalności w tych strefach ekonomicznych świadczą liczne wnioski władz lokalnych w sprawie obejmowania strefami ekonomicznymi nowych terenów.

Miały miejsce dwie duże nowelizacje ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych:

• z dnia 16 listopada 2000 r. - dotycząca harmonizacji prawa o sse z prawem UE, która miała obowiązywać przedsiębiorców uzyskujących zezwolenie od 2001 r.,

• z dnia 2 października 2003 r. - która wprowadziła do ustawy postanowienia Traktatu Akcesyjnego.

Na terenach specjalnych stref ekonomicznych działają przedsiębiorcy, których ze względu na różny zakres zasad udzielania pomocy publicznej można podzielić na następujące grupy:

• grupa przedsiębiorców MSP posiadająca zezwolenia wydane do końca 2000 r.,

• grupa dużych przedsiębiorców posiadających zezwolenia, które zostały wydane do końca 1999 r.,

• grupa dużych przedsiębiorców posiadających zezwolenia wydane w 2000 r.,

• grupa dużych przedsiębiorców z sektora motoryzacji posiadających zezwolenia wydane do końca 2000 r.,

• pozostali przedsiębiorcy działający w systemie prawa wspólnotowego

Oddziaływanie specjalnych stref ekonomicznych na otoczenie

Funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych wywiera niebagatelny wpływ na sąsiadujące z nimi tereny. Oddziaływanie takie trudno określić liczbowo, ale bezsprzeczne jest, że zaspakajanie potrzeb związanych z budową i funkcjonowaniem nowego zakładu przemysłowego wpływa na rozwój praktycznie wszystkich dziedzin życia gospodarczego

danego regionu, poprzez miedzy innymi: wzrost zatrudnienia w firmach budowlanych, rozwój usług bytowych, finansowych , transportowych, edukacyjnych, kulturalnych, powstawanie nowych, trwałych miejsc pracy w firmach kooperujących. Ogólne szacunki przyjmują, że 100 nowych miejsc pracy powstałych w strefie tworzy, w zależności od branży , w przedziale od 50 do 100 nowych miejsc pracy w otoczeniu strefy.

Wpływ strefy na konkretne dziedziny gospodarki regionu:

1. Budownictwo.

• duży udział firm budowlanych ( wykonawców i podwykonawców ), który związany jest z budową w strefie obiektów przemysłowych oraz inwestycji towarzyszących,

• wzrost zatrudnienia sezonowego przy robotach budowlanych,

• wzrost sprzedaży materiałów budowlanych.

2. Usługi.

• rozwój usług telekomunikacyjnych - telefonii kablowej oraz komórkowej,

• rozwój usług bankowych,

• rozwój nowej i modernizacja już istniejącej bazy hotelarsko - gastronomicznej,

• rozwój usług projektowych, geodezyjnych,

• wzrost liczby agencji celnych,

• wzrost usług transportowych - szczególnie wzrost zapotrzebowania na towarowe przewozy kolejowe przy użyciu nieczynnych bocznic kolejowych,

• rozwój usług informatycznych (w mieleckiej specjalnej strefie ekonomicznej liczba oferentów na rynku sprzętu komputerowego i oprogramowania, kas fiskalnych, centrali telefonicznych, sprzętu kserograficznego, faksów zwiększyła się aż pięciokrotnie ),

• rozwój sfery usług dotychczas słabo wykorzystywanej, jak np.: catering, sprzątanie i utrzymywanie czystości w obiektach, pralnie odzieży roboczej, usługi pocztowe, ochrona obiektów ( powstające liczne agencje ochrony mienia), usługi komunalne: wywóz śmieci, utrzymanie zieleni itp.

3. 3. Szkolnictwo i podnoszenie kwalifikacji.

• znaczna zmiana profili nauczania w szkolnictwie zawodowym wynikająca z zapotrzebowania ze strony nowych inwestorów,

• zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji: kursy języków obcych, komputerowe, kursy księgowości, marketingu, zarządzania itd., co wpływa na rozwój bazy szkoleniowej,

• powstawanie szkół wyższych w ośrodkach peryferyjnych.

oraz:

• podnoszenie standardów świadczonych usług,

• przełamywanie tradycji monokultury przemysłowej przez pójście w stronę specjalizacji branżowych,

• przeszczepianie na grunt polski nowych form zarządzania i organizacji pracy przez zagranicznych inwestorów,

• powstawanie współpracy między producentami działającymi w specjalnych strefach ekonomicznych a firmami ulokowanymi w ich sąsiedztwie,

• realizacja licznych inwestycji infrastrukturalnych, służących, obok inwestorów, także społeczności lokalnej,

• dążenie do rozbudowy i modernizacji infrastruktury komunikacyjnej w mieście,

• budowa obiektów użyteczności publicznej, takich jak: placówki zdrowia, ośrodki kulturalne i sportowe.

Wyczerpująca analiza wpływu stref na sąsiadujące z nimi otoczenie ma być opracowana z początkiem 2007 r. Termin ten wynika z przewidywań, że do końca 2006 r. powinna zostać uruchomiona większość inwestycji objętych zezwoleniami, które były wydane do końca 2004 roku.

Sprawowanie zarządu specjalnych stref ekonomicznych przez spółki

Ustawa regulująca problematykę specjalnych stref ekonomicznych określa charakter i rodzaj spółki zarządzającej strefą. Jest to spółka kapitałowa, w której większość głosów na walnym zgromadzeniu bądź zgromadzeniu wspólników ma Skarb Państwa lub samorząd województwa. Wyjątek stanowi Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. zarządzająca słupską specjalną strefą ekonomiczną, w której większością głosów dysponuje samorząd.

Istotna zmiana w 2004 r. wprowadziła ograniczenie liczby członków rad nadzorczych w spółkach zarządzających z dotychczasowych 7 do 5 osób. Aktualnie w radach nadzorczych znajdują się przedstawiciele:

• Ministra właściwego do spraw gospodarki i pracy, który odpowiada za funkcjonowanie stref,

• Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów odpowiadającego m.in. za zagadnienia dotyczące udzielania pomocy publicznej,

• wojewody,

• nie więcej niż 2 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego z uwagi na to, że strefy są instrumentem wspierania rozwoju regionów.

Działalność spółek, które zarządzają specjalnymi strefami ekonomicznymi

Głównymi zadaniami spółek zarządzających strefami są:

• organizacja rokowań, przetargów oraz udzielanie zezwoleń,

• budowa infrastruktury na terenie strefy,

• zbywanie, pośredniczenie w zbywaniu prawa własności i prawa użytkowania wieczystego gruntów znajdujących się w granicy strefy,

• kontrola działalności przedsiębiorców w zakresie zgodności z posiadanymi zezwoleniami,

• opieka nad inwestorami, pośrednictwo w kontaktach z władzami samorządów, właścicielami mediów i infrastruktury itd.,

• promocja strefy.

Spółki zarządzające realizują strefowe inwestycje infrastrukturalne z własnych środków bez wspomagania przez Skarb Państwa. Wyjątkowo, przy przygotowywaniu infrastruktury w związku z dużymi inwestycjami Toyoty w strefie wałbrzyskiej oraz Gilette w strefie łódzkiej, niezbędnym było dokapitalizowanie spółek zarządzających akcjami Skarbu Państwa.

Dochodami spółek zarządzających, przeznaczonymi na ich utrzymanie, są dochody uzyskanych ze sprzedaży gruntów oraz z opłat administracyjnych uiszczanych przez działających przedsiębiorców. Wynik finansowy spółki zależy więc od wielkości napływu inwestorów w danym roku.

Specjalne strefy ekonomiczne jako jeden z instrumentów rozwoju regionalnego, powstawały

na obszarach najbardziej zacofanych gospodarczo i dotkniętych bezrobociem strukturalnym wynikającym z upadku całych gałęzi przemysłu. Zamierzeniem było, iż całkowite zwolnienie

od podatku dochodowego przez 10 lat wraz ze zwolnieniem z podatku od nieruchomości jako bardzo atrakcyjne oferty, wpłyną na dobre zagospodarowanie inwestycyjnie przez pierwszych 5 lat funkcjonowania, nawet w przypadku braku odpowiedniej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Jednak załamanie koniunktury gospodarczej na rynkach światowych a także duże ograniczenie ofert wsparcia od 2001 r. wpłynęło negatywnie na tempo rozwoju stref w latach 2001 - 2003.

W 2004 roku zwiększała się dynamika rozwoju. Przy założeniu utrzymania dotychczasowego tempa można spodziewać się, że na obszarze 6300 ha utworzonych zostanie ok. 130 tys. miejsc pracy przy nakładach około 36 mld zł. Należy mieć na uwadze, że osiągnięcie wymienionych wyżej efektów wiąże się jednak z koniecznością poniesienia poważnych kosztów na techniczne uzbrojenie obszarów stref. Szczególnie odczuwalnym dla inwestorów problemem jest brak właściwej infrastruktury komunikacyjnej, której budowa związana jest ze znacznymi nakładami i długim czasem. Można spodziewać się jednak, że , w najbliższych latach dzięki funduszom unijnym, będzie możliwie osiągnięcie europejskiego standardu w tym zakresie, co wpłynie na skuteczniejszą konkurencję z Czechami , Słowacją i Węgrami.

Plany rozwoju opracowane w momencie powstawania stref zakładały utworzenie co najmniej 100 tys. nowych miejsc pracy. Przy zachowaniu wysokości tendencji rozwoju z roku 2004 roku osiągnięcie takiego celu jest bardzo możliwe.

Nie można jednak z całą pewnością założyć, że przewidywania te okażą się trafne, gdyż rozwój tych stref generuje wiele czynników, wśród których nie da się wskazać tych dominujących, najbardziej wpływających na wielkość i szybkość rozwoju. Na rozwój stref wpływa też m.in. stawki podatku dochodowego, pomoc w formie zwolnień podatkowych do

końca funkcjonowania stref, pozycja Polski w Europie, koniunktura gospodarcza na świecie, dopuszczalne progi intensywności pomocy obowiązujące od 2007 roku. Rozwój stref uzależniony jest także od decyzji znaczących inwestorów, np. wejście do strefy znaczącego inwestora w danej dziedzinie z dnia na dzień wpływa na jej status. Za tym inwestorem wchodzą bowiem do strefy jego kooperanci tworząc w ten sposób zintegrowany kompleks przemysłowy, który sprzyja rozwojowi wszystkich usług biznesowych i bytowych w sferze.

Uwzględniając maksymalne wykorzystanie stref do tworzenia nowych miejsc pracy Rada Ministrów podjęła decyzję o rozszerzeniu katalogu działalności, na które wydawane jest zezwolenie, o sektor nowoczesnych usług - tzw. „Business Process Offshoring” (BPO). W sektorze tym znajdują się usługi z dziedziny administracji, księgowości, finansów, zarządzania zasobami ludzkimi, technologii teleinformatycznych (shared services centers), bezpośrednia obsługa klientów zewnętrznych (call centers, contact centers). Rozszerzenie to ma wpłynąć na spadek bezrobocia wśród absolwentów wyższych uczelni. Przeprowadzone rozmowy z inwestorami dają przypuszczenie, że umieszczenie na terenach stref działalności z zakresu usług BPO stworzy kilkanaście tysięcy nowych miejsc pracy.

Podsumowując należy wskazać, iż specjalne strefy ekonomiczne są nadal ważnym sposobem przyciągania nowych inwestycji. Wprawdzie pomoc publiczna udzielana w formie zwolnień od podatku dochodowego jest niechętnie akceptowana przez Komisję Europejska, jednakże równocześnie jest najbardziej racjonalną formą rozwoju inwestycji z punktu widzenia budżetu. Rozłożenie udzielania pomocy na wiele lat nie wiąże się z bezpośrednim wypływem środków z budżetu. Najważniejsza jest tu gwarancja uzyskania oczekiwanych efektów. W wypadku dotacji bezpośrednich nie ma bowiem pełnej pewności, że inwestycja zostanie całkowicie zrealizowana. W przypadku stref natomiast przedsiębiorca korzysta ze zwolnień podatkowych po uruchomieniu produkcji oraz uzyskaniu dochodu.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---