Wiadomości ogólne dotyczące specjalnych stref ekonomicznych

Skrót SSE pochodzi od tzw. specjalnych stref ekonomicznych. Termin ten oznacza wyznaczone tereny, które zostały objęte pomocą finansową lub inną, i których głównym celem jest zmniejszenie bezrobocia. W celu zachęcenia inwestorów do zakładania i budowania przedsiębiorstw na wymienionych obszarach przygotowano katalog ulg, dopłat oraz innych form pomocy przy zakładaniu przedsiębiorstw. Stworzenie tych stref ma na celu przede wszystkim zahamowanie wzrostu bezrobocia oraz stworzenie nowych miejsc pracy, walkę z ujednoliconym przemysłem na rzecz rozwoju większej ilości mniejszych i bardziej różnorodnych gałęzi przemysłu, próbę zaktywizowania obszarów znajdujących się w pobliżu strefy poprzez rozwój poszczególnych usług i innych form małej przedsiębiorczości, zapewnienie wzrostu PKB a także zwiększenie na tych obszarach wpływu środków finansowych pochodzących z opłat VAT, rozwój infrastruktury SSE oraz obszarów z nią graniczących. Poprzez zwiększenia miejsc pracy na terenie strefy miano także na celu zmniejszenie zasiłków pochodzących z pomocy społecznej dal osób pozostających bez zatrudnienia.

Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych określała zasady i tryb ustanowienia specjalnych stref ekonomicznych. W latach 90-tych, w okresie szybkich przemian ustrojowych zachęta finansowa stanowiła silną motywacje dla inwestorów i przedsiębiorców zakładających firmy w obrębie powyższych sfer. Przedsiębiorcy decydującemu się na lokalizacje przedsiębiorstwa w SSE przysługiwało prawo do całkowitego zwolnienia dochodu od podatku dochodowego przez okres pierwszych dziesięciu lat prowadzenia przedsiębiorstwa oraz 50% zwolnienia przez lata następne, aż do końca istnienia strefy, a także zwolnienie z podatku od nieruchomości. Zwłaszcza całkowite zwolnienie podatkowe było silnym bodźcem przyciągającym inwestorów z uwagi na obowiązujące wówczas wysokie stopy podatkowe.

Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zmiana prawnej rzeczywistości spowodowała znaczne zmniejszenie przywilejów oferowanych przedsiębiorcom w SSE. Polskie prawo musiano dostosować do prawa obowiązującego na terenie Unii, które znacznie mniej łagodnie pozwalało traktować SSE. Jednakże pomimo znacznego obniżenia wielkości pomocy publicznej lokalizacja przedsiębiorstwa w SSE dalej związana jest ze znacznym wsparciem finansowym. Zainteresowanie inwestorów odzwierciedlają liczne wnioski władz lokalnych dotyczące objęcia strefa ekonomiczną kolejnych terenów.

W ramach ujednolicania prawa po wejściu do Unii Europejskiej, została uchwalona ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. która dotyczyła przedsiębiorców, mogących uzyskać zezwolenie na zakładanie przedsiębiorstw w SSE od 2001 r.. Dodatkowo, dnia 2 października 2003 r. uchwalono ustawę wprowadzającą postanowienia Traktatu Akcesyjnego,

Z uwagi na zmiany w przepisach prawnych w ostatnim dwudziestoleciu, na terenach specjalnych stref ekonomicznych funkcjonują grupy przedsiębiorców, których różnią zasady udzielania pomocy publicznej. Tym samym można rozróżnić pięć grup, które przede wszystkim rozróżnia okres wydania zezwolenia. Są to tym samym, przedsiębiorcy, którzy otrzymali zezwolenia do końca 2000 r., właściciele dużych przedsiębiorstw, którym zezwolenia zostały wydane do końca 1999 r., właściciele dużych przedsiębiorstw, którym zezwolenia zostały wydane do końca 2000 r., grupa właścicieli dużych przedsiębiorstw z sektora motoryzacji, którym zezwolenia postały wydane do końca 2000 r., oraz pozostałe przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność zgodnie z obowiązującym prawem unii europejskiej.

Rozwój obszarów wokół specjalnych stref ekonomicznych

Z perspektywy lat można ocenić wpływ SSE na otoczenie. Lokalizacja nowego przedsiębiorstwa w SSE niezaprzeczalnie wpływa na stymulacje otoczenia i jego wielokierunkowy rozwój. Oprócz zatrudnienia przy budowie oraz w nowobudowanym zakładzie pracy wzrasta także zapotrzebowanie na usługi a także wzrastają potrzeby w zakresie edukacji czy kultury. Szacunkowe obliczenia wskazują, iż sto nowych miejsc pracy utworzonych w SSE w związku z lokalizacja przedsiębiorstwa spowoduje utworzenie 50-100 miejsc pracy w jej otoczeniu.

Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami stwierdzono, iż:

• W zakresie usług znacznie wzrosło zapotrzebowanie na:

- usługi geodezyjne, projektowe,

- bazę hotelowa i gastronomiczną co wiąże się także z rozbudową i modernizacją istniejącej bazy,

- usługi telekomunikacyjne, zarówno telefonia kablowa jak i komórkowa,

- usługi świadczone przez agencje celne,

- usługi transportowe - wzmożone zapotrzebowanie na towarowe przewozy kolejowe co skutkuje wykorzystaniem nieczynnych już bocznic kolejowych,

- usługi bankowe,

- usługi w zakresie pośrednictwa sprzedaży nieruchomości,

- usług informatyczne, np. kielecka specjalna strefa ekonomiczna zanotowała pięciokrotny wzrost podmiotów, którzy oferowali sprzęt komputerowy, oprogramowanie, sprzęt kserograficzny oraz faksujący, a także centrale telefoniczne oraz kasy fiskalne.

- rozwój usług słabo rozwinięte dotyczących codziennego życia mieszkańców (pralnie odzieży roboczej, catering, poczta, ochrona, rozwój firm zajmujących się sprzątaniem i utrzymaniem czystości w obiektach, usługi komunalne: takie jak wywóz śmieci lub utrzymanie zieleni.

• W szybkim tempie nastąpił rozwój budownictwa:

- konieczność budowy i rozbudowy fabryk przyczyniła się do rozwoju zatrudnianych przy budowach miejscowych firm budowlanych,

- zauważono znaczny wzrost zatrudnienia wśród pracowników sezonowych, co miało związek z okresem, w jakich powstawały nowe przedsiębiorstwa,

- w związku z powyższym nastąpił szybki wzrost sprzedaży sprzętu budowlanego.

• Nastąpiło zwiększenie nakładów na szkolnictwo i podnoszenie kwalifikacji poprzez:

- rozwój nowych przedsiębiorców spowodował, iż szkoły w związku z zapotrzebowaniem na rynku pracy wprowadziły nowe profile,

- wprowadzenie nowych technologii i możliwości spowodowało potrzebę podnoszenia kwalifikacji przez pracowników zgłasza w zakresie informatyki, języków obcych, księgowości, marketingu itp.. Jednocześnie spowodowało to rozwój szkół i firm oferujących szkolenia.

- konieczność wprowadzenia do firm kadry zarządzającej , o wyższym wykształceniu i odpowiednich kwalifikacjach spowodowało zakładanie w mniejszych miastach na terenach SSE i na terenach graniczących szkół wyższych.

• wieloprodukcyjność

• wystąpiła współpraca pomiędzy producentami funkcjonującymi na terenie specjalnych stref wzrosła jakość świadczonych usług,

• wejście na rynek lokalny zagranicznych inwestorów spowodowało przyswojenie nowych standardów zarządzania firmą i nowych form organizacji pracy,

• rozpoczęto szereg inwestycji infrastrukturalnych, służących zarówno inwestorom jak i społeczności lokalnej,

• rozpoczęto budowę obiektów użyteczności publicznej ( placówki zdrowia, centra kulturalne i sportowe), które podniosły standard życia,

• zwiększenie nakładów na rozwój sieci dróg lokalnych.

Powyższe dane nie są pełne z uwagi na fakt, iż dopiero po roku 2006 zostaną zrealizowane wszystkie inwestycje na które wydano zezwolenia do 1 stycznia 2005 r. Tym samym kompleksowa analiza może zostać stworzona dopiero po zakończeniu tego okresu.

Zgodnie z ustawą o specjalnych strefach ekonomicznych poprzez zarządzającego strefą rozumiemy spółkę kapitałową, w której większość głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników posiada Skarb Państwa lub samorząd województwa. Za wyjątkiem Słupskiej SSE, gdzie zarządza Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., w pozostałych specjalnych strefach ekonomicznych większość głosów należy do organów samorządowych.

W 2004 r. nastąpiła nowelizacja przepisów, która spowodowała istotną dla zarządzających spółek zmianę - liczba członków rad nadzorczych z 7 została ograniczona do 5 osób.

Aktualnie w skład rad nadzorczych wchodzą osoby wydelegowane przez Ministra Gospodarki i Pracy który jest osoba odpowiadającą za prawidłowe funkcjonowanie stref, przedstawiciele Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (który to urząd odpowiada także pomoc publiczna udzielana przedsiębiorcom), wojewoda, oraz nie więcej niż dwóch przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, na Tereso którego ulokowana jest specjalna strefa ekonomiczna.

Na spółki zarządzające strefami zostały nałożone pewne obowiązki. Przede wszystkim zobowiązane są one do promowania SSE, organizowania rokowań lub przetargów oraz udzielania zezwoleń, zbywania lub pośredniczenia w zbywaniu prawa własności i prawa użytkowania wieczystego gruntów objętych strefą, kontrolowania działalności przedsiębiorców w zakresie jej zgodności z zezwoleniem. Dodatkowo spółki zarządzające są odpowiedzialne za rozwój i budowę infrastruktury na terenie SSE, opiekę nad inwestującymi przedsiębiorcami, pomoc oraz pośredniczenie w trakcie rozmów z władzami samorządowymi, mediami itp.

Wszystkie inwestycje infrastrukturalne realizowane przez Spółki Zarządzające finansowane są ze środków własnych spółki. Od powyższej zasady SA dwa wyjątki: w strefie wałbrzyskiej pod inwestycje Toyoty oraz w strefie łódzkiej pod inwestycje Gilette koniecznym stało się dokapitalizowanie spółek zarządzających akcjami Skarbu Państwa.

Głównym źródłem utrzymania spółek zarządzających dochód ze sprzedaży gruntów oraz z opłat administracyjnych, które uiszczają przedsiębiorcy. Oznacza to, iż przychody danej spółki uzależnione są od ilości przedsiębiorców inwestujących w danym roku na terenie strefy.

Pomimo znacznego uprzywilejowania przedsiębiorców inwestujących specjalnych strefach ekonomicznych, polegających na zwolnieniu z opłat podatkowych a w kolejnych latach na znacznych ulgach oraz lokowania stref na terenach dotkniętych największym bezrobociem w kraju, gdzie załamały się wszystkie gałęzie gospodarki, SSE odczuły wyraźnie załamanie koniunktury gospodarczej na rynkach światowych oraz znaczne ograniczenie przywilejów po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Tym samym w latach 2001-2003 nastąpiło znaczne obniżenie tempa rozwoju stref.

Od roku 2004 można zauważać wzrost tempa rozwoju w specjalnych strefach ekonomicznych. Analizując dane można założyć, iż w przypadku dalszego utrzymania się wzrostu na obszarze około 6 300 ha powstanie 130 tysięcy nowych miejsc pracy, co szacunkowo powinno kosztować 36 mld złotych. Jednakże mówiąc o powstawaniu nowych miejsc pracy należy brać pod uwagę dodatkowe koszty, jakie należy ponieść w celu uzbrojenia technicznego stref. Zwłaszcza ważna jest rozbudowa sieci dróg zarówno lokalnych jak i ogólnokrajowych, co znacznie wzmocni pozycje poszczególnych rejonów i pozwoli konkurować w zakresie zdobywania funduszy z Unii Europejskiej z takimi krajami jak Słowacja, Czechy, czy Węgry.

W trakcie planowania SSE oraz przewidywania wzrostu zatrudnienia na terenach SSE wynikało, iż możliwe jest stworzenie około 100 tysięcy nowych miejsc pracy. Przy aktualnym tempie rozwoju SSE powyższa liczba może zostać w najbliższych latach osiągnięta.

Jednakże, biorąc pod uwagę tak chwiejny rynek jaki aktualnie mamy w Polsce, oraz specyfikę SSE nie można traktować jako pewnik powyższych liczb. Na końcowy wynik będą się składały także takie czynniki jak pozycja Polski w Europie, koniunktura gospodarcza na świecie, stopień intensywności pomocy, stawek podatku dochodowego oraz od decyzji inwestorów. Przy założeniu wejścia do stref dużych koncernów a co za tym idzie zwiększenie jej atrakcyjności dla firm mogących budować wokół niego sieć usług, można zakładać wzrost zatrudnienia.

Ponieważ rola, jaką odgrywają SSE w budowaniu miejsc pracy i podnoszeniu gospodarki jest znaczna, Rada Ministrów postanowiła włączyć sferę działalności stref kolejny sektor - "Business Process Offshoring" (BPO). Sektor ten związany jest przede wszystkim z finansami, księgowością, zarządzaniem zasobem ludzki, Są Dodatkowo działalność na obszarze SSE dotyczyć może kwestii zwianych z technologiami teleinformatycznymi (shared services centers) oraz z obsługą klientów zewnętrznych (call centers, contact centers). Powyższy katalog ma na celu wprowadzenie na rynek pracy absolwentów wyższych uczelnie, co znacznie przyczyni się do rozwoju danego obszaru w zakresie walki z bezrobociem. Zgodnie z przewidywaniami, wejście na rynek SSE zakresu usług BPO może spowodować powstawanie kilkunastu tysięcy nowych miejsc pracy.

Pomimo znacznych ograniczeń po roku 2002 specjalne strefy ekonomiczne w dalszym ciągu stanowią, jeden z najważniejszych bodźców, który przyciąga zawietrznych inwestorów. Pomimo, iż Komisja Europejska nie zaakceptowała całkowicie zwolnienia od podatku dochodowego, który jest jedną z form pomocy publicznej, ten sposób rozwijania przedsiębiorczości przynosi znaczne korzyści i prowadzi do rozwoju lokalnych rynków. Sposób przyznawanej pomocy tj. rozłożenie dotacji na okres kilku - kilkunastu lat pozwala na nieobciążanie budżetu. Jednocześnie, taka forma pomocy, która rozpoczyna się dopiero po wybudowaniu przedsiębiorstwa i rozpoczęciu działalności, daje gwarancję niemarnowania środków publicznych. Tym samym, dopiero właściwe efekty dają możliwość skorzystania z pomocy.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---