PRZEPROWADZANIE TESTU TZN ROTTERA
Miejsce badania: dowolne miejsce, o którym zakładać, że badanie nie będzie przerywanie lub zakłócane przez osoby postronne, dobiegające hałasy, i w którym osoba badana, jak i diagnosta będą się czuły bezpiecznie i możliwie swobodnie.
Ten etap badania składa się z dwóch części:
TZN Rotter (RISB)
Zebranie podstawowych danych nt. osoby badanej
Przeprowadzamy je w takiej właśnie kolejności.
Przeprowadzanie badania TZN Rottera
Badanie przebiega w obecności diagnosty.
Możliwe jest zastosowanie jednej z poniższy procedur badawczych, wedle preferencje diagnosty:
A/ Diagnosta wręcza osobie badanej arkusz TZN Rottera wyjaśniając, że zadanie polega na uzupełnieniu zdań, których początki znajdują się na arkuszu. Dalej jak w pierwszej procedurze: diagnosta mówi, że zależy mu na uzupełnieniach, które będą wyrażały prawdziwe uczucia OB., prosi, by OB. starała się uzupełnić wszystkie zdania oraz by zdania te były pełne.
B/ Osoba badana otrzymuje czystą kartkę papieru, a arkusz TZN Rottera zatrzymuje diagnosta. Diagnosta wyjaśnia OB. na czym, polega ta część badania. Otóż będzie on odczytywał na głos kolejne początki zdań, a zadaniem OB. będzie uzupełnianie tych zdań (zapisanie ich na kartce), tak by wyrażały jej prawdziwe uczucia. Diagnosta instruuje OB., by starała się uzupełnić każde zdanie oraz by były to zdania pełne. Po uzupełnieniu przez OB. pierwszego zdania, diagnosta odczytuje kolejne, itd. (dokładne omówienie zalet i wad tej procedury w artykule B.Pietkiewicz i E. Sokołowskiej w „Nowych spojrzeniach na TZN Rottera” pod red. K.Stemplewskiej-Żakowicz, ss. 27-38).
W razie potrzeby diagnosta udziela OB. dodatkowych wyjaśnień, w duchu wskazówek przedstawionych niżej. Diagnosta powinien jednocześnie obserwować i odnotować w pamięci (oraz spisać jak najszybciej po zakończeniu badania) wszelkie szczególne zachowania OB. przy uzupełnianiu testu (np. oznaki emocji, komentarze, poprawki do poprzednich zdań) a także w miarę możliwości dostrzec, przy których pozycjach testu wystąpiły. Nie ograniczamy czasu OB.
W razie pytań od OB. odpowiadamy w duchu poniższych wskazówek:
nie jest to test skojarzeń i nie chodzi o to, by podawać pierwsze lepsze, nasuwające się uzupełnienie zdania, lecz opisać swoje prawdziwe uczucia, zarazem jednak
mamy świadomość, ze w jednym zdaniu trudno wyrazić wszystko dokładnie. OB. nie musi więc dbać szczególnie o dokładność, precyzję wypowiedzi, ani tez styl językowy. Niech pisze to, co jej przychodzi na myśl w tym kontekście i co oddaje w jakimś stopniu jej prawdziwe uczucia (niekoniecznie wszystkie i niekoniecznie te najważniejsze);
jeśli w trakcie uzupełniania zauważymy, że OB. pisze bardzo szybko, mówimy coś podobnego do pierwszej uwagi, jeżeli zaś OB. zbyt długo deliberuje nad każdym zdaniem, mówimy coś w duchu drugiej;
na wszystkie pytania OB. dotyczące znaczenia zdań testowych odpowiadamy, że może je rozumieć tak, jak chce (jak jej się wydaje, jak jej pasuje) i powstrzymujemy się od udzielania jakichkolwiek wyjaśnień czy podawania przykładów (to jest test projekcyjny);
jeśli OB. skarży się, że nie potrafi uzupełnić jakiejś pozycji (nic mi nie przychodzi do głowy, to jest bez sensu), przypominamy jej, że zależy nam, by uzupełniła wszystkie pozycje, lecz więcej nie nalegamy (zgodnie z kontraktem);
Zebranie podstawowych danych (ok. 15 minut)
Potrzebne będą nam podstawowe informacje o OB., niezbędne by móc interpretować TZN Rottera.
Powinniśmy dowiedzieć się czegoś o aktualnej sytuacji życiowej OB. (zawodowej i osobistej), planach na przyszłość, w miarę możliwości trochę o ważnych zdarzeniach z przeszłości. Np. (pamiętajmy o zadawaniu jednego pytania na raz):
Warto wiedzieć m.in. ile ma lat, ile ma rodzeństwa i jaka jest różnica między nimi, jakie kierunek studiuje/jakiego rodzaju pracę wykonuje; kim są rodzice, w jakim mniej więcej wieku; skąd pochodzi (miasto, wioska, etc); co lubi robić w wolnym czasie, jakie są ważne osoby w jej życiu teraz, itd.
O przeszłość: np. jakim dzieckiem byłaś? Co pamiętasz z dzieciństwa? Jacy byli twoi rodzice? A rodzeństwo? A jak się z nimi teraz układa? Jakie masz wspomnienia ze szkoły? Po każdym pytaniu możemy zadać pytania dodatkowe (lepiej parafrazy i inne elementy aktywnego słuchania). Nie należy jednak pogłębiać tematu, drążyć wątków osobistych. Ta część badania powinna potrwać max 15-10 in. Ważne może okazać się dopytanie jak często zmieniała miejsce zamieszkania, jaką funkcję pełnili w jej życiu dziadkowie oraz np. jakie są opowieści rodzinne związane z nadawaniem jej imienia (imię to ważny fragment tożsamości człowieka).
Jakie masz plany na przyszłość? Ważne, aby rozmowa zakończyła się pogodnie (i aby OB nie wyszła z niej w stanie gorszym, niż przyszła), a więc jeśli OB. ujawni jakieś obawy lub wizje pesymistyczne, musimy aktywnie zadbać o jej nastrój (ale nie pocieszać). Możemy wtedy pytać raczej o marzenia i stany idealne niż plany. A gdyby wszystko poszło po twojej myśli, to jak wyglądałaby twoja przyszłość? A gdyby jakaś dobra wróżka chciała ci pomów w realizacji twoich planów, co powinna przede wszystkim zrobić? Jeśli korci nas danie rady, nie róbmy tego, ale możemy np. zapytać: A gdyby był tu życzliwy ci przyjaciel i miał ci poradzić w tej kwestii, co by powiedział? Warto mieć w zanadrzu jakiś dodatkowy, neutralny temat (zainteresowania, czas wolny, itp.).
Jeśli mamy zgodę OB. na nagrywanie tej części badania, możemy to zrobić*. Jeśli nie, jak najszybciej po zakończeniu badania dobrze jest spisać jego przebieg możliwie jak najwierniej (włącznie z naszymi pytaniami, bo mogły np. sugerować odpowiedź).
*w pierwszej części badania możemy pozwolić sobie na dowolność w tym zakresie - nagrywać bądź nie. Rozmowa jest na tyle krótka, że prawdopodobnie będziemy w stanie bez większego trudu wiernie odtworzyć i zapisać jej treść tuż po zakończeniu spotkania. Przy „dużym” wywiadzie nagrywanie będzie niezbędne i nie będziemy mogli tu odstąpić od warunków kontraktu.