Ps. Zdrowia - Wykład 6 - Uwarunkowania zdrowotne
Uwarunkowania zdrowotne, inaczej czynniki warunkujące zdrowie, dzielimy na indywidualne i społeczne
uwarunkowania indywidualne |
• płeć • wiek • wykształcenie • poczucie własnej skuteczności • umiejscowienie kontroli zdrowia • radzenie sobie ze stresem • poczucie koherencji - sensowność + zaradność • optymizm • przekonania dotyczące zdrowia • spostrzegane ryzyko choroby
wykształcenie - im wyższe wykształcenie tym bardziej prozdrowotny styl życia (badania profilaktyczne, rzucanie nałogów itp.)
poczucie własnej skuteczności - od niego zależy jakie zachowania w życiu podejmujemy, też dotyczące zdrowia; inaczej poczucie sprawstwa u Bandury
umiejscowienie kontroli zdrowia - od koncepcji Rottera mamy umiejscowienie wewnętrzne i zewnętrzne; wewnętrzne = ja jestem odpowiedzialny za moje zdrowie (kobiety w czasie choroby), zewnętrzne = szukam przyczyn zdrowia i choroby na zewnątrz (mężczyźni zdrowi)
radzenie sobie ze stresem - kobiety preferują styl emocjonalny i unikający, ale w sytuacji naprawdę poważnej choroby, potrafią przestawić się na styl zadaniowy!
poczucie koherencji - Antonovsky; z 3 wymiarów koherencji, 2 są najbardziej istotne jeśli chodzi o zachowania prozdrowotne: sensowność i zaradność sensowność = człowiek w chorobie musi często dokonać reinterpretacji prawie całego sensu życia |
uwarunkowania społeczne |
• status społeczny i dochody • rodzina • wpływ społeczny: motywujący, wspierający, konformistyczny • instytucje • kultura • środowisko
status + dochody - im wyższy status i dochody tym więcej prozdrowotnych zachowań
rodzina - wpływ dwutorowy: pierwszy tor: uczenie kulturowe = jakie zachowania przekazuje rodzina dzieciom drugi tor: zachowania członków rodziny oraz funkcjonowanie rodziny jako systemu w sytuacjach zagrożenia chorobą ważna postać matki => od jej zachowań adaptacyjnych w chorobie zależy styl adaptacyjny do choroby dziecka i całej rodziny
wpływ społeczny - mechanizmy wpływu społecznego: motywujący - wspieranie instrumentalne: motywujemy członka rodziny do walki z chorobą wspierający - wsparcie emocjonalne konformistyczny - akceptuje się daną sytuację, ale nie ma wsparcia instrumentalnego ani emocjonalnego środowisko - ingerencja człowieka w środowisko wpływa na zdrowie człowieka żywność transgeniczna skażenie środowiska |
JAKOŚĆ ŻYCIA
jakość życia w relacji do stanu zdrowia |
to funkcjonalny efekt choroby i jej leczenia, odbierany, przeżywany przez pacjenta (H. Schipper, 1990) |
jakość życia |
to wartość przypisywana życiu, modyfikowana poprzez uszkodzenie organizmu, stan funkcjonalny i możliwości społeczne chorego, determinowany urazem, chorobą i leczeniem (Patrick) |
jakość życia |
to postrzegane przez jednostkę wymiary jej funkcjonowania oraz pozycji w życiu w kontekście uwarunkowań kulturowych, systemu wartości oraz relacji do własnych celów, oczekiwań, standardów i zainteresowań. Jest to szeroko pojęta koncepcja na którą w sposób kompleksowy wpływają zdrowie fizyczne jednostki, jej stan psychiczny, relacje społeczne, stopień niezależności oraz jej stosunek do znaczących cech otaczającego środowiska. (WHO) |
● wyróżnia się subiektywny i obiektywny wymiar jakości życia
obiektywny - dotyczy funkcjonowania fizycznego człowieka, a wskaźnikami są dane medyczne
subiektywny - dotyczy wymiaru psychicznego
2