CZARNA OTCH�A� DEPRESJI

- czy mo�na jej zapobiec

25 lat temu zak�adano, �e depresja jest chorob� o pod�o�u biologicznym. W tamtych czasach pacjenci rzadko zg�aszali si� na terapi�, a lekarze bardzo ma�o potrafili im zaoferowa�. Najcz�œciej pr�bowali po prostu pociesza� pacjenta i zalecali: "ciesz si� �yciem". To cz�sto tylko pogarsza�o stan os�b cierpi�cych z powodu obni�onego nastroju.

Dziœ o depresji wiadomo ju� wi�cej. Wiemy kogo ona dotyczy, jakie czynniki jej sprzyjaj�, co jest potrzebne by j� pokona�. Najlepsi terapeuci tworz� tak�e programy zapobiegawcze, przeciwdzia�aj�ce pojawieniu si� tej choroby.

Profilaktyk� i leczeniem depresji zajmuje si� goszcz�cy niedawno we Wroc�awiu œwiatowej s�awy psychoterapeuta z Kalifornii Michael Yapko, autor wielu publikacji z tej dziedziny. W Polsce wydano dwie jego ksi��ki: "Kiedy �ycie boli. Dyrektywy w leczeniu depresji." oraz "Podstawy hipnozy. Zasady i poj�cia." W auli Instytutu Psychologii Uniwersytetu Wroc�awskiego wyg�osi� on wyk�ad na temat depresji, a nast�pnie poprowadzi� dwudniowe warsztaty dla terapeut�w.

Ka�da psychoterapia jest procesem reaktywnym - ludzie przychodz� do psychologa, czy te� psychiatry zawsze po ci�kich zdarzeniach, wtedy gdy ich trudnoœci naros�y na tyle, �e staj� si� nie do zniesienia. Leczenie przypomina proces sprz�tania. Jednak, nie tylko w teorii, ale i w praktyce mo�liwa i konieczna jest prewencja. Michael Yapko od lat dociera do ludzi zagro�onych depresj� i uczy ich pewnych umiej�tnoœci. Nast�pnie œledzi losy tych os�b. Okazuje si�, �e w por�wnaniu z grup� nie poddan� profilaktyce, wœr�d tych, kt�rych terapeuci nauczyli pewnych sposob�w radzenia sobie, depresja wyst�puje dwa razy rzadziej. Co wa�ne, jej epizody s� �agodniejsze i kr�tsze.

Wszyscy prze�ywamy ci�kie chwile: œmier� bliskich, utrata pracy, œmier� ulubionego zwierzaka, z�e stopnie z egzamin�w, na kt�re ci�ko pracowaliœmy, nielojalnoœ� otoczenia, k�opoty finansowe, itd. Dlaczego wi�c wszyscy nie jesteœmy w depresji? Przecie� �ycie nie rozpieszcza nikogo, nikt nie jest w specjalny spos�b traktowany przez los, ka�dy prze�ywa niepowodzenia i trudne chwile. Ludzie zazwyczaj nie wiedz� co ich zabezpiecza przed depresj�. Niekt�rzy posiadaj� jednak pewne umiej�tnoœci, kt�re chroni� ich przed popadni�ciem w melancholi�.

Co powoduje depresj�?

Wielu wsp�czesnych ludzi jest bardzo zafascynowanych biochemi� depresji i innych zaburze�. Osobom lubi�cym najprostsze wyjaœnienia podoba si� taka idea, �e depresja jest spraw� tylko i wy��cznie chemii m�zgu.

Ale depresja ma wiele przyczyn - nie jedn�! Terapeuta zajmuj�cy si� tylko jedn� z nich nie leczy w�aœciwie. Depresja jest zaburzeniem z�o�onym. Istniej� trzy g��wne jej Ÿr�d�a:

BIOLOGICZNE - pewne choroby, jak i lekarstwa mog� przyczynia� si� do depresji. Tak�e wyposa�enie genetyczne ma sw�j wp�yw na t� chorob�. Niekt�rzy m�wi�: "Mam depresj� w genach, bo moja mama i m�j tato te� na ni� chorowali, tak�e moja babcia i wujek." To nie jest w�aœciwe podejœcie, bo nie ma czegoœ takiego, jak gen depresji! Geny oddzia�uj� na kszta�t psychiki, ale w spos�b bardzo �agodny. Depresje rzeczywiœcie powtarzaj� si� w rodzinach, ale wcale nie z powodu gen�w! Pami�tajmy, �e to po prostu rodzice ucz� dzieci postrzega� œwiat swoimi oczami! Pesymizm rodzica sprawia, �e dziecko w spos�b negatywny odbiera œwiat i siebie samego. Biologia ma swoje znaczenie w powstawaniu depresji, ale z pewnoœci� w przesz�oœci traktowano je zbyt powa�nie.

PSYCHOLOGICZNE - przyczyn melancholii szuka si� w zniekszta�ceniach poznawczych, czyli w b��dach myœlenia, r�wnie� w osobistej historii �ycia, czy w fakcie niewykszta�cenia adekwatnych umiej�tnoœci radzenia sobie, rozwi�zywania problem�w. Zwraca si� tak�e uwag� na wyuczony spos�b spostrzegania œwiata, relacji mi�dzyludzkich i samego siebie.

SPO�ECZNE - s�dzi si�, �e depresja jest zachowaniem kulturowo wyuczonym, gdy� w r�nych kulturach odmienne s� statystyki zachorowalnoœci i g��bokoœci jej objaw�w. Na rozw�j depresji wp�ywa z pewnoœci� otoczenie spo�eczne - klimat rodzinny, brak nagr�d ze strony innych ludzi, nier�wnoœ� spo�eczna i niesprawiedliwoœ�. Faktem te� jest, ze zachorowalnoœ� na depresj� jest o wiele ni�sza w pokoleniach urodzonych przed 1945 rokiem. Ostatnie bardzo szybkie zmiany zachodz�ce w spo�ecze�stwach Zachodu wp�ywaj� bezpoœrednio na zdolnoœ� ludzi do radzenia sobie ze stresem codziennego �ycia: wyczerpuj�co szybkie tempo �ycia, spo�eczna izolacja, rozpad rodzin, nacisk ???? na cele materialne zamiast na bliskie zwi�zki, itd.;

Ka�dy z tych czynnik�w jest istotny. Koncentracja lekarza i pacjenta tylko na jednym wymiarze - zwi�ksza prawdopodobie�stwo ponownego wyst�pienia depresji.

Z wielu bada� naukowych wynika oczywiste - �e lekarstwa nie b�d� nigdy ostatecznym rozwi�zaniem depresji. S� one jednak z pewnoœci� pomocne, u�atwiaj� pacjentowi radzenie sobie , zw�aszcza na pierwszym etapie leczenia.

Depresja zbiera przera�aj�ce �niwo - w czasie jednej godziny gdy psychoterapeuta rozmawia ze swoim depresyjnym pacjentem - 10.000 innych ludzi na œwiecie w�aœnie wpada w jej "szpony". Takie tempo zachorowalnoœci wymusza zmian� roli psychoterapeuty - zamiast koncentrowa� si� na leczeniu, nale�a�oby zapobiega� depresji u os�b szczeg�lnie na ni� nara�onych.

Choroby psychiczne staj� si� drugim, po schorzeniach uk�adu kr��enia, problemem zdrowotnym. Co pi�ty Polak ma problemy psychiczne. Przez ostatnie dziesi�� lat zwi�kszyliœmy czterokrotnie zu�ycie lek�w psychotropowych. Corocznie na skutek samob�jstwa opuszcza nas 6 tysi�cy os�b...

Jeœli Ty lub ktoœ z Twoich bliskich cierpi, pami�taj:

w 80 procentach przypadk�w prawid�owo leczonej schizofrenii da si� unikn�� nawrotu choroby

70 procent padaczek mo�na leczy� i unika� atak�w

oko�o 80 procent depresji mo�na skutecznie leczy�!

Dlaczego zachorowalnoœ� na depresj� roœnie? Przecie� mamy œwietne i naprawd� efektywne lekarstwa przeciwdepresyjne, statystyki wi�c powinny raczej spada�? Depresja jest jednak�e zaraŸliw� chorob� nastroju, nie w sensie biologicznym ale spo�ecznym. D�ugotrwa�y kontakt z osob� depresyjn�, jak dla przyk�adu z bliskim krewnym - wysysa energi�, wykrzywia nasz ogl�d œwiata, pozbawia nadziei, przyczynia si� do apatii i kreuje czarne proroctwa. Depresja jest tak�e jednym ze wskaŸnik�w koszt�w jakie ponosi wsp�czesny cz�owiek na skutek zmian spo�ecznych i technologicznych. Te zmiany dziej� si� szybciej ni� jesteœmy w stanie si� do nich przystosowa�. Dlatego wa�ne jest by uczy� ludzi stosownych umiej�tnoœci radzenia sobie. Najwa�niejszym celem takiej interwencji s� dzieci, bowiem im m�odsza osoba opanuje t� nauk�, tym �atwiej jej b�dzie w �yciu.

Dowody z bada� naukowych przeprowadzonych w ostatnich dw�ch latach, œwiadcz� jednoznacznie o tym, i� psychoterapia, czyli "leczenie s�owem" zmienia struktur� m�zgu osoby depresyjnej w podobny spos�b jak czyni� to leki antydepresyjne!

D�ugoletnie badania nad skutecznoœci� psychoterapii w leczeniu depresji wyodr�bni�y 3 najbardziej efektywne formy psychoterapii:

- KOGNITYWNA POZNAWCZA - terapeuta uczy pacjenta jak w spos�b klarowny przetwarza� informacje, jak myœle� racjonalnie, jak rozr�nia� fakty od uczu�, itp.;

- BEHAWIORALNA - uczy skutecznych zachowa�;

- INTERPERSONALNA - skupia si� na umiej�tnoœciach radzenia sobie w zwi�zkach z ludŸmi, bowiem daj�ce satysfakcj� zwi�zki interpersonalne dobrze izoluj� od depresji;

Na uwag� zas�uguje fakt, i� �adne z tych podejœ�, jak si� okazuje najlepiej radz�cych sobie z depresj�, nie koncentruje si� na analizowaniu przesz�oœci! Wszystkie skupiaj� si� na chwili obecnej. Analiza historii �ycia osoby nie uczyni z niej lepszego partnera i skutecznego cz�owieka. Tego trzeba si� nauczy�, tak jak nale�y trenowa� u pacjent�w stawianie (sobie) realistycznych cel�w i przejmowanie kontroli nad w�asnym losem. Wyjaœnianie dlaczego osoba nie dysponuje tymi umiej�tnoœciami, co lub kto przeszkadza� w ich nabyciu nie jest istotne.- twierdzi Michael Yapko.

O czym nale�y wiedzie� gdy depresja si� pojawi?

- warto przeprowadzi� dok�adne badania lekarskie; jest to konieczne zw�aszcza wtedy, gdy choroba mia�a gwa�towny pocz�tek;

- absolutnie nale�y unika� alkoholu, dzia�a on wprawdzie w pewnych momentach antydepresyjnie, ale w rzeczywistoœci wzmacnia i komplikuje depresj�;

A oto kilka wskaza� dr Yapko pozwalaj�cych unika� depresji:

Nie wierz samemu sobie! Naucz si� jak zbiera� informacje! Rzeczy, kt�re widzimy, s�yszymy i czujemy przepuszczamy zawsze przez nasze osobiste filtry interpretacji. Inaczej m�wi�c: danego zdarzenia nie spostrzegam takiego jakim jest w rzeczywistoœci ale takie jakim ja nauczy�em si� je i podobne mu zjawiska widzie�! Ka�dy z nas inaczej odbiera œwiat, cho� cz�sto jesteœmy œwiadkami tych samych rzeczy; inaczej myœli, cho� wykazujemy si� podobnym ilorazem inteligencji; ka�dy tak�e innych zdarze� si� spodziewa. Nale�y nauczy� si� odr�nia� rzeczywistoœ� od naszego stylu interpretacji, dobrze jest umie� wp�ywa� na wyuczony przez nas z dawien dawna spos�b odbierania r�nych sytuacji.

Myœl z wyprzedzeniem - wielu problemom da si� zapobiec; spr�buj projektowa� swoje obecne dzia�ania w przysz�oœ� i zastanowi� si� jak b�dzie wygl�da�o Twoje �ycie za 5, 10, 20, 30 lat jeœli niczego w nim nie zmienisz;

Pami�taj o piel�gnowaniu swoich zwi�zk�w z ludŸmi; ironi� jest, �e w coraz bardziej zat�oczonym œwiecie ludzie umieraj� z samotnoœci...;

Unikaj ludzi maj�cych inny system wartoœci ni� Ty; poznaj dobrze samego siebie i unikaj sytuacji, kt�re Ci "nie le��", r�b rzeczy sensowne z Twojego punktu widzenia;

Jeœli masz myœli samob�jcze - prosz� niezw�ocznie skontaktuj si� z psychologiem lub psychiatr�!

Szcz�œliwe �ycie wymaga pewnych umiej�tnoœci i mo�na si� ich nauczy�. Depresj� natomiast mo�na skutecznie leczy� oraz jej zapobiega�.

---