Piotr Szymański

Symulacja zarządzania przedsiębiorstwem

Część teoretyczna

Inwestycje - to odroczenie bieżącej konsumpcji na rzecz niepewnych przyszłych wpływów lub inaczej to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług

Dywestycje - to upłynnianie nieprzydatnych środków trwałych

Just in time - (ang. dokładnie na czas) - strategia zarządzania polegająca na takim synchronizowaniu produkcji i zaopatrzenia, która umożliwia ograniczenie wielkości zapasów oraz kosztów z tym związanych.

Outsourcing - wykorzystywanie zasobów innych organizacji, zlecanie często wyspecjalizowanym przedsiębiorstwom poszczególnych czynności czy też całych procesów będących częścią procesów realizowanych przez zleceniodawcę. Typowym rozwiązaniem stosowanym w ramach outsourcingu jest cedowanie czynności pomocniczych niezwiązanych z głównym biznesem (np. outsourcing usług: finansowo-księgowych, transportowych, magazynowych), rzadziej wykorzystywany jest outsourcing w zakresie podstawowej działalności operacyjnej).

Jeśli jest coś, czego nie potrafimy zrobić wydajniej, taniej i lepiej niż konkurenci, nie ma sensu, żebyśmy to robili i powinniśmy zatrudnić do wykonania tej pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż my - Henry Ford, 1923

Główne przesłanki wprowadzania outsourcingu:

• Poprawa efektywności - czynności wykonywane przez zewnętrzne podmioty są wykonywane taniej, niż byłoby to możliwe we własnym zakresie,

• Uwolnienie zasobów i kapitałów,

• Zmniejszenie liczby zasobów niezbędnych do funkcjonowania przedsiębiorstwa,

• Obniżenie progu rentowności dzięki zmniejszeniu kosztów stałych na rzecz zwiększenia kosztów zmiennych,

• Dostęp do specjalistów,

• Zwiększenie elastyczności funkcjonowania.

Zysk rezydualny (residual income - RI) jest pierwszym historycznie miernikiem uwzględniającym w kalkulacji wyniku zrealizowanego przez dany podmiot koncepcję wartości rezydualnej (nazywanej też wartością ekonomiczną). Jego formuła oparta jest na różnicy pomiędzy stopą zwrotu z zainwestowanego kapitału a kosztem tego kapitału. Pierwsze wzmianki na temat koncepcji dochodu rezydualnego pojawiły się w pracy Hamiltona An Introduction to Merchandize (Edinburgh, 1777). Metodologię dochodu rezydualnego szczegółowo rozwinął i spopularyzował Alfred Marshall. Zdefiniował on zysk rezydualny jako sumę zysków netto pomniejszonych o odsetki od kapitału ustalone według aktualnej stopy procentowej. We współczesnych publikacjach, w których autorzy odwołują się do modelu Marshalla, dochód rezydualny jest definiowany jako:

gdzie:

RI_t - zysk rezydualny,

NOPAT_t - zysk operacyjny po opodatkowaniu uzyskany za okres od t-1 do t,

WACC_t - średni ważony koszt kapitału w okresie t,

IC_t-1 - zaangażowany kapitał w okresie t-1.

Marshall jako pierwszy zwrócił uwagę na słabości zasad księgowych związane z kosztem kapitału. Zasady te uwzględniają tylko koszt długu i całkowicie pomijają koszt kapitału własnego. Powyższa formuła zmieniona korektami księgowymi wyznaczyła treść parametru EVA, EBO i EP. Koszt kapitału w powyższym zapisie dotyczy zarówno kapitału obcego, jak i własnego i jest reprezentowany przez średni ważony koszt kapitału - WACC.

CEL

a) poznawczy:

Ćwiczenie daje okazję do zintegrowania wiedzy i umiejętności dla osiągnięcia wyznaczonego celu w ramach podejmowania decyzji w wymiarze operacyjnym i strategicznym. Proces podejmowania decyzji przebiega w warunkach założeń upraszczających rzeczywistość, m.in. zakłada relatywną łatwość kształtowania posiadanego majątku produkcyjnego (w tym zakup/sprzedaż środków trwałych za gotówkę).

b) praktyczny:

Wykorzystanie wiedzy z zakresu: gospodarowania majątkiem trwałym i obrotowym, rachunkowości, negocjacji w zarządzaniu na poziomie operacyjnym i strategicznym.

Kształtowanie umiejętności dostrzegania szans i zagrożeń w otoczeniu przedsiębiorstwa, budowania pozycji rynkowej i jej obrony, rozstrzyganie dylematów specjalizacja - dywersyfikacja, prowadzenie negocjacji i antycypowania skutków podejmowanych decyzji.

Pojęcia kluczowe: planowanie potrzeb materiałowych - PPM (MRP - Material Requirements Planning), koszt jednostkowy, inwestycje, dywestycje, aktywa, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów środków pieniężnych, lider kosztowy, outsourcing, just in time.

Warunki wstępne:

a) wymogi dla studentów:

Do uczestniczenia w grze niezbędne są umiejętności w zakresie: kalkulacji kosztów, analizy konkurencji, negocjacji, planowania (w tym planowanie potrzeb materiałowych), gospodarowania majątkiem obrotowym i trwałym (dywestycje), zastosowania outsourcing'u.

Zapoznać się z zalecaną literaturą (pojęcia kluczowe).

b) przewidywany czas realizacji: 270 min

Opis PRZYPADKU:

Na rynku wyrobu zetech funkcjonuje dziewięć przedsiębiorstw: Apollo, Ares, Bachus, Helios, Hermes, Merkury, Posejdon, Wenus, Zeus. Produkt zetech składa się z 4 modułów (komponentów): „A”, „B”, „C” i „D”. Każde z przedsiębiorstw posiada trzy maszyny, dwie służą do produkcji poszczególnych komponentów, a jedna do montażu wyrobu finalnego. W związku z tym każde przedsiębiorstwo wytwarza dwa rodzaje komponentów spośród czterech niezbędnych do wytworzenia produktu finalnego zetech (zob.: Załącznik 1-6), brakujące komponenty należy pozyskać z rynku. To sprawia, że przedsiębiorstwa będą stawały względem siebie w różnych rolach: konkurentów, odbiorców i dostawców.

Celem gry jest uzyskanie przez poszczególne zespoły jej jak największego zysku rezydualnego przedsiębiorstwa.

Technologia i inwestycje

Na początku gry możliwości w zakresie potencjału produkcyjnego są takie same dla wszystkich uczestników, natomiast w jej trakcie mogą się zmienić na skutek podejmowanych przez przedsiębiorstwa decyzji. Przedsiębiorstwa mogą sprzedawać i kupować maszyny produkcyjne. W relacjach pomiędzy przedsiębiorstwami istnieje pełna dowolność w zakresie kształtowania cen, natomiast sprzedaż maszyny na rynku (poza grupą sześciu przedsiębiorstw) realizowana jest wg określonej formuły (cena rynkowa = wartość księgowa netto w danym kwartale - 1.500 PLN). W przypadku zakupu nowej maszyny z rynku jej cena wynosi 150.000 PLN. W kwartale, w którym nastąpił zakup maszyny jej potencjał produkcyjny stanowi 50% stanu maksymalnego, dopiero w kolejnym kwartale nowa maszyna może osiągnąć pełne zdolności produkcyjne. W wytwarzaniu każdego komponentu z wyjątkiem wyrobu „D” przedsiębiorstwa wykorzystują dwie technologie starą i nową. W przypadku obu tych technologii wartość jednostkowych kosztów zmiennych jest tym mniejsza im w większa jest wielkość produkcji. Korzystanie z nowej technologii oznacza niższe koszty jednostkowe produkcji niż przy technologii starszej. W przypadku, gdy w danym kwartale przedsiębiorstwo zdecydowało się na wstrzymanie produkcji na jednej z maszyn wówczas ponosi jedynie koszty stałe. Każde przedsiębiorstwo może inwestować środki finansowe w nową technologię produkcji komponentów. Środki na inwestycje mogą pochodzić z następujących źródeł: środków wypracowanych przez przedsiębiorstwo, emisji akcji (mogą to być akcje uprzywilejowane np., co do dywidendy) skierowanej do dotychczasowych lub nowych właścicieli oraz z kredytów bankowych i pożyczek od innych przedsiębiorstw. Z nadwyżek finansowych mogą być tworzone lokaty.

Rynek komponentów

Na każdym z trzech rynków komponentów „A”, „B”, „C” funkcjonuje 6 producentów.

Przedsiębiorstwa konkurują między sobą na rynkach komponentów w zakresie ceny, jakości, wielkości dostaw, warunków transportu, magazynowania, terminu płatności i innych.

Komponenty składają się na wyrób zetech w odpowiednich proporcjach:

• 2 szt. komponentu A,

• 4 szt. komponentu B,

• 6 szt. komponentu C,

• 8 szt. komponentu D.

Jeden z brakujących komponentów („A”, „B” lub „C”) przedsiębiorstwo może nabyć w sześciu z pozostałych ośmiu przedsiębiorstw, w tym celu zgodnie z zamieszczonym wzorem musi podpisać umowę (Załącznik 12). Drugi brakujący komponent można zamówić w przedsiębiorstwie Hefajstos (poza rywalizującymi grupami przedsiębiorstw).

Przedmiotem negocjacji między przedsiębiorstwami jest cena komponentu, która może obejmować również warunki transportu (po czyjej stronie kupującego czy sprzedającego będą koszty związane z transportem), gwarancję jakości, magazynowanie, termin płatności oraz inne warunki dostaw (takie jak np. czas realizacji zamówienia). Jeżeli producent daje kupującemu gwarancję jakości, to ponosi z tego tytułu dodatkowe koszty, a kupujący wyeliminuje braki. Transakcje sprzedaży mogą być realizowane z odroczoną płatnością lub za gotówkę. Zawarcie transakcji jest potwierdzane umową w formie pisemnej wg załącznika.

Koszty magazynowania mogą pojawić się w sytuacji, gdy wyprodukujemy więcej komponentów, niż jesteśmy w stanie sprzedać, lub gdy zakupimy ich więcej, niż wynika to z naszych potrzeb w danym kwartale.

Rynek zetech

Wyrób finalny zetech może być sprzedawany na rynku (po za grupą sześciu przedsiębiorstw) anonimowym odbiorcom i wtedy sprzedający może kształtować cenę i ilość wyrobu finalnego zetech z zgodnie z zastrzeżeniem zawartym w tabeli 1. Wtedy też sprzedaż wyrobu gotowego nie wymaga podpisywania umów, a płatności za zrealizowaną sprzedaż są realizowane po 90 dniach.

Produkt zetech może być także przedmiotem wymiany między przedsiębiorstwami wg dowolnie określonych cen. W sytuacji gdyby pojawiła się konieczność transportu oraz magazynowania wyrobu zetech to wielkości te kształtują się odpowiednio: 30 PLN i 22,5 PLN.

Tabela 1.

Ilość	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Cena	12 975	12 750	12 450	12 000	11 250	10 700	10 200	9 900	9 500	9 100	8 800	8 600	8 400	8 200	8 000

Aktywa

Każde z przedsiębiorstw dysponuje środkami pieniężnymi oraz rzeczowym majątkiem trwałym, w skład, którego wchodzą trzy maszyny: dwie niezależne służące do produkcji komponentów oraz jedna do montażu wyrobu finalnego zetech. Rzeczowy majątek trwały zużywa się stopniowo. We wszystkich przedsiębiorstwach przyjęto liniową amortyzację ze stawkę roczną na poziomie 4%.

Pozostałe informacje

Podstawową jednostką czasu przyjętą w grze jest kwartał. Negocjacje i realizacja zamówień może odbywać się w tym samym kwartale. W danym kwartale po skompletowaniu wszystkich komponentów może być dokonana sprzedaż produktu finalnego zetech. Przedsiębiorstwa ponoszą koszty zmienne wg indywidualnej dla każdego przedsiębiorstwa specyfikacji (załączniki 1-7). Dodatkowo niezależnie od stopnia wykorzystania parku maszynowego każde z przedsiębiorstw ponosi koszty stałe (zob. Tabela 2).

Tabela 2. Koszty stałe produkcji za kwartał

4 maszyny do produkcji komponentów	3 maszyny do produkcji komponentów	2 maszyny do produkcji komponentów	1 maszyna do produkcji komponentów	Brak maszyn do produkcji komponentów
6 000	5 500	5 000	4 000	3 000
1 maszyna do produkcji zetech
1 500
Koszty stałe razem
7 500	7 000	6 500	5 500	4 500

Każde z przedsiębiorstw może zaciągnąć kredyt bankowy długoterminowy (stopa procentowa 8% w stosunku rocznym, limit kredytu 350.000) na cele inwestycyjne (zakup maszyny) lub krótkoterminowy (stopa procentowa 10% w stosunku rocznym, dla kredytu do 150.000, stopa procentowa 12% w stosunku rocznym, dla kredytu powyżej 150.000), a nadwyżki gotówki lokować na lokatach (stopa procentowa 6% w stosunku rocznym). Dla uproszczenia należy przyjąć, że:

• możliwa jest tworzenie lokat będących wielokrotnością 30 dni,

• każdy miesiąc składa się z 30 dni,

• z kosztami związane są wydatki wg Tabeli 3,

• z przychodami związane są wpływy wg Tabeli 4.

Gra jest realizowana w dwunastu rundach, które odpowiadają 12 kwartałom. Efekty negocjacji powinny być zapisywane na kartach „Umowa sprzedaży” (Załącznik 8) oraz na karcie „Ewidencja ilościowa” (Tabela 5), a wynikające z nich przychody ze sprzedaży, koszty zakupu i stany gotówki na karcie „Rachunek zysków i strat” (Tabela 6) i „Przepływy pieniężne” (Tabela 7). Po zakończeniu każdego roku zawodnicy powinni również sporządzić bilans (Tabela 8).

Tabela 3.

	Forma płatności (wydatki)
Wydatki związane z	Natychmiastowa		30 dzień	60 dzień		90 dzień
wyprodukowaniem komponentów	Tak		-	-		-
Montażem wyrobu zetech	-		Tak	-		-
koszty stałe produkcji			Tak
zakupem komponentów	Do negocjacji
Inwestycje
zakup maszyn produkcyjnych od przedsiębiorstw	Do negocjacji
zakup maszyn produkcyjnych z rynku							Tak

Tabela 4.

	Forma płatności (wpływy)
Wydatki związane ze	Natychmiastowa		30 dzień	60 dzień		90 dzień
Sprzedażą komponentów	Do negocjacji
Sprzedażą zetech	-		-	-		Tak
Dywestycje
sprzedaż maszyn produkcyjnych przedsiębiorstwom	Do negocjacji
sprzedaż maszyn produkcyjnych na rynku							Tak

Załącznik 10. Informacje uzupełniające

Tabela 1. Cena, po której można zakupić komponent D od firmy Hefajstos

Ilość	<= 40	41 - 80	> 80
Z transportem i gwarancją jakości	369,00	342,00	315,00

Tabela 2. Koszty produkcji komponentu D

Produkcja	D
Ilość w sztukach	<= 40	41 - 80	> 80
Koszty jedn. Razem	245,25	225,00	204,75

Tabela 3. Koszty jednostkowe związane ze sprzedażą komponentu D

Gwarancja jakości	3,00
Koszty transportu	3,00
Magazynowanie	1,50
Razem	7,50

Tabela 4. Maksymalne zdolności produkcyjne - kwartalne

Produkowany komponent / wyrób	Maksymalna wielkość produkcji w sztukach
D	240

Tabela 5. Płatności dla Hefajstosa

	Forma płatności
	Natychmiastowa	30 dzień	60 dzień	90 dzień
Za zakupiony komponent d od Hefajstosa	-	Tak	-	-

Załącznik 11. Umowa sprzedaży

UMOWA SPRZEDAŻY

Zawarta w kwartale ..................... 200....r. we Wrocławiu pomiędzy:

Sprzedającym: ............................................................................................................................ a Kupującym: ............................................................................................................................. następującej treści:

1. Przedmiotem umowy ............................................................................................................. ..................................................................................................................................

2. Strony ustaliły wartość przedmiotu umowy na kwotę: ..........................

(słownie: ...............................................................................................................................)

3. Sprawy nie uregulowane niniejszą umową regulują przepisy kodeksu cywilnego.

4. Niniejszą umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

........................................................................................................................................

UMOWA SPRZEDAŻY

Zawarta w kwartale ..................... 200....r. we Wrocławiu pomiędzy:

Sprzedającym: ............................................................................................................................ a Kupującym: ............................................................................................................................. następującej treści:

1. Przedmiotem umowy ............................................................................................................. ..................................................................................................................................

2. Strony ustaliły wartość przedmiotu umowy na kwotę: ..........................

(słownie: ...............................................................................................................................)

3. Sprawy nie uregulowane niniejszą umową regulują przepisy kodeksu cywilnego.

4. Niniejszą umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stro

Zob.: A. Cwynar, W. Cwynar Jak zmierzyć efekty kreacji wartości dla właścicieli przedsiębiorstwa - przekrój dostępnych możliwości, Rachunkowość zarządcza i controlling nr 7,8 i 9 /2000, wersja elektroniczna.

4

---