ŻEŃSKI ROZRODCZY
JAJNIK
Owalny, parzysty narząd
Wewnątrzotrzewnowy
Nabłonek: jednowarstwowy sześcienny wiek jednowarstwowy płaski
Mikrokosmki z pęcherzykami pinocytarnymi u podstawy
Nabłonek Błona podstawna Błona biaława (torebka jajnika z tk.włók.zbitej; bez naczyń; KOLAGEN)
Budowa
Kora
Zrąb
Pęcherzyki jajnikowe
Ciałka żółte
Rdzeń
Wnęka
KORA
~Zrąb (tk.wiotka)
Spiralny układ fibroblastów
Substancja międzykom ma dużo włókien kolagenowych (wraz z wiekiem więcej); retikulinowych; naczyń krwionośnych
Luteinizacja kom zrębu zależna od hormonów (dużo podczas ciąży)
Funkcje:
podporowa dla pęcherzyków,
dostarczanie kom do budowy osłonki zew i wew pęcherzyka wzrastającego,
hormony - estrogeny (i androgeny)
Pęcherzyki jajnikowe (400tys-1mln 250tys)
PIERWOTNE
Położone obwodowo pod błona białawą
Owalne 40-70μm
Powstają w okresie zarodkowym
6-7lat FSH i LH wzrost atrezja (źródło estrogenów)
Wiek dojrzewania FSH i LH wzrost rozwój / atrezja
OWOCYT I rz.
Zahamowany w diplotenie profazy mejozy I (diktiotem)
Duże, centralne jądro z luźną chromatyna i jąderkami
W jednym biegunie wszystkie organella
BŁONY PIERŚCIENIOWE równoległe do błony jądra kom
Otoczony jedną warstwą KOM PĘCHERZYKOWYCH (ziarnistych)
*kom w spoczynku (budowa)
*leżą na błonie podstawnej otaczającą pęcherzyk od strony zrębu jajnika
*z oocytem połączone desmosomami
WZRASTAJĄCE (400)
Zmiany kom płciowej
*oocyt I zwiększa się; rozmieszczają i rozbudowują się organella; maleje iloś błon pierścieniowych
*ZIARNA KOROWE wydzielnicze pod błoną kom
*wypustki kontaktujące się z wypustkami kom pęcherzykowych
*OSŁONKA PRZEJRZYSTA (powstaje z oocytu)
Jasna, ziarnisto-włóknista
Mukopolisacharydy kwaśne i obojętne
Glikoproteiny ZP1, 2, 3 - siateczkowata struktura
ZP2, 3 - receptory - wiązanie błony kom główki plemnika
Zmiany kom pęcherzykowych
*stymulacja przez GD-9, estrogen i progesteron (z owocytu)
*podziały mitotyczne WARSTWA ZIARNISTA z błona podstawną
*budowa kom syntezujących białko
*wypustki łączące się z wypustkami oocytu (desmosomy i neksus)
*wakuole (ciałka Call-Exnera) JAMA PĘCHERZYKA
*płyn pęcherzyka: jak chłonka z kw HIALURONOWYM, OMI, hormony żeńskie, miejscowe regulatory działania hormonów płciowych i gonadotropowych
*pęcherzyk dojrzewający / wtórny - z jamą pęcherzyka i oocytem zepchniętym na biegun, położonym na WZGÓRKU JAJONOŚNYM
FUNKCJE:
1. otaczanie i ochrona oocytu
2. udział w wytw bł podstawnej i osłonki przejrzystej
3. odżywianie
4. przekazywanie regulatorów wzrostu i podziału
5. wytwarzanie OMI (zastój w diktiotemie)
6. produkcja niektórych skł płynu pęcherzykowego
Zmiany zrębu jajnika
*zmiany tk łącznej otaczającej błonę podstawną pęcherzyka prowadzą do powstania osłonki pęcherzyka (warstwa wew i zew)
*WEW warstwa - bliżej błony podstawnej - kom syntezujące estrogeny, naczynia krwionośne
*ZEW warstwa - włókna retikulinowe i kolagenowe (+kom, naczynia, m gładkie) izoluje pęcherzyk od otoczenia
DOJRZAŁE (Graafa - 10mm)
Uwypuklenie na powierzchni jajnika
Oocyt II rz zahamowany w metafazie II
Wzgórek jajonośny, jama pęcherzykowa, osłonka przejrzysta, WIENIEC PROMIENISTY
Ściana pęcherzyka jajnikowego: warstwa ziarnista błona podstawna w wew osłonki pęcherzyka w zew osłonki pęcherzyka
DZIAŁANIE LH
Rozluźnienie warstwy ziarnistej (tracenie połączeń)
Kom pęcherzykowe kom luteinowe
Utrata ciągłości błony podstawnej płyn pęcherzykowy wtórny
Przerost kom w wew osłonki pęcherzyka
Wzrost przepuszczalności naczyń włos w wew osłonki pęcherzyka
Zmniejszenie warstwy zrębu jajnika pomiędzy nabłonkiem jajnika a pęcherzykiem jajnikowym
JAJECZKOWANIE (14dzień)
Oocyt II z osłonką przejrzystą i częścią płynu pęcherzykowego jama otrzewnej lejek jajowodu
Ciałko żółte (pozostałość po pęcherzyku jajnikowym)
ETAPY powstania:
Rozrost i przekrwienie
Proliferacja kom pęcherzykowych
Przekrwienie w wew osłonki pęcherzyka
Pofałdowanie - wpuklanie się do środka kom pęch, kom w wew, bł podstaw
W zew osłonki pęcherzyka nie zmienia się TOREBKA CIAŁKA ŻÓŁTEGO
Wnikanie naczyń krwionośnych
Naczynia włos z w wew wnikają do środka - uszkodzone tworzą skrzep
Przekształcenie
Kom pęch kom luteinowe właściwe (30-40μm); synteza steroidów: progesteron. Oksytocyna, relaksyna i neurofizyna(białko transportowe dla oksytocyny); barwnik luteina;
Kom w wew kom paraluteinowe (mniejsze); synteza steroidów: estrogeny;
Dojrzałość
Największa synteza i wydzielanie hormonów
Inwolucja
Zanikanie kom para/luteinowych
Zarastanie naczyń
Zwiększeni wł kolagen ciałko włókniste
Gromadzenie mas hialinowych ciałko białawe (blizna)
Miesiączkowe (14dni)
Ciążowe (3-6mies) + produkcja relaksyny (przeciwnie do oksytocyny): hamuje skurcze, zmiana spojenia łonowego
FUNKCJA:
Hormonalna (dalej syncytiotrofoblast)
Przystosowanie błony śluz macicy do zagnieżdżenia zarodka
Podtrzymanie stanu macicy
Przygotowanie gruczołu mlekowego do wydzielania
RDZEŃ
Część naczyniowa
Zrąb z tk wiotkiej, włókna sprężyste, pęczki m gładkich
Nie występują pęcherzyki jajnikowe (mogą ciałka białawe)
WNĘKA
Wnikają: kręte naczynia krwionośne, nerwy, naczynia limf
Występują kuliste twory wysłane sześciennym sieć jajnika (pozostałość rozwojowa)
Kom wnękowe: synteza steroidów; kwasochłonna cytoplazma; krystaloidy REINEGO; w grupach z naczyniami i nerwami
JAJOWÓD
Anatomicznie
Lejek - strzępki (ujście brzuszne)
Bańka - najszersza, najcieńsza ściana, zapłodnienie
Cieśń - krótka, wąska, gruba ściana
Część maciczna - odcinek śródścienny - w ścianie macicy, uchodzi do jamy
Histologicznie
Błona śluzowa
Nabłonek (jednowarstwowy walcowaty)
*kom urzęsione (50%) - rzęski poruszają się w kierunku macicy,
Estrogen - wydłuża i powiększa liczbę rzęsek (faza folikularna)
Progesteron - przeciwnie (faza lutealna)
Jądro owalne, centralne z jąderkami, kwasochłonna cytoplazma
*kom wydzielnicze (licznie przy macicy) - mikrokosmki, ziarna wydzielnicze
Faza lutealna - największe wydzielanie płynu jajowodowego (jak surowica, potas, chlorki, immunoglobuliny
Jądro wydłużone, jąderka, kwasochłonna cytoplazma
*kom klinowate (1%)
Jądro klinowate, brak ziaren wydzielniczych, ubogie w organella
Nieaktywna forma wydzielniczych
*limfocyty śródnabłonkowe Tc i NK
Błona podstawna
Błona śluzowa właściwa
*tworzy fałdy (w bańce najbardziej wykształcone i zanikają w kierunku macicy)
*cienka, tk łączna wiotka, naczynia krwionośne i chłonne, wł kolagenowe
Błona mięśniowa (najgrubsza warstwa jajowodu szczególnie w kier macicy)
*warstwa wew - okrężna i spiralna (spirala zwarta)
*warstwa zew - podłużna (spirala rozciągnięta)
*warstwa trzecia - w pobliżu macicy, najbardziej wew, podłużna
Ruchy perystaltyczne - przed owulacją szczyt
Błona surowicza - tk łączna wiotka i nabłonek jednowarstwowy płaski (przydanka bez nabłonka)
FUNKCJE:
wychwytywanie kom jajowej podczas owulacji
umożliwienie kapacytacji
zapłodnienie
płyn jajowodowy (środowisko dla kom jajowej i plemnika oraz odżywia)
transport zarodka do macicy
usuwanie niewykorzystanych kom płciowych
MACICA
Anatomicznie
Trzon - trójkątne światło macicy (prz. czołowy) = jama macicy; górna część dno
Cieśń - kanał łączący jamę z przewodem szyjki
Szyjka
Dolna cz macicy wchodząca do pochwy
Kanał szyjki macicy (otwór wew i zew)
Nabłonek jednow walcowaty z kom wydzielniczymi (+rzęski) wielow płaski nierogow
Błona śluzowa właściwa:
*włókna kolagen, gęsto ułożone fibroblasty;
*pofałdowana (fałdy PIERZASTE);
*cewkowate gruczoły szyjki macicy (śluzowe);
Estrogen - śluz rzadki, rozwodniony, zasadowy, ułatwia ruch plemników
podczas jajeczkowania - szczyt (zawartość jonów - kryst)
Po owulacji - śluz gęsty, kwaśny, hamuje plemniki
*nie ulega złuszczaniu (brak tętnic spiralnych)
- Błona mięśniowa jest cieńsza, mało kurczliwa. Relaksyna - ulega zwiotczeniu
Histologicznie
Błona śluzowa
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty na błonie podstawnej: kom gruczołowe, kom urzęsione, limfTc i NK
Cewkowate gruczoły maciczne w warstwie podstawnej - śluz (kapacytacja, zaspakajanie potrzeb metabol kom płciowych i zarodka)
Błona śluzowa właściwa tk siateczkowata/galaretowata niedojrzała; kom gwiaździste z długimi wypustkami, kom tuczne, makrofagi, neutrofile, limfocyty; włókna srebrochłonne i naczynia krwionośne
Część czynna - gruba warstwa wierzchnia - cykliczne złuszczanie; zwiera górne i dolne odcinki gruczołów macicznych (dziwna tk łączna)
Część podstawna - cienka warstwa przy błonie mięśniowej - niewielkie cykliczne zmiany; zawiera dna gruczołów macicznych; tk łączna wiotka
Błona mięśniowa
M gładkie przeplatane z tk łączną wiotką - najgrubsza warstwa
Długość kom mięśniowych zależy ok. cyklu menstr. (przy ciąży 10-20x większe)
Na skurcze stymulująco działają: oksytocyna, prostaglandyny i ukł nerwowy
Warstwa podśluzowa (wew) - podłużna
Warstwa naczyniowa (środ) - najgrubsza, okrężna i skośna, tętnice i żyły łukowate
Warstwa nadnaczyniowa (zew) - cienka, pod błoną surowiczą, podłużna i okrężna
Warstwa podsurowicza - cienka, podłużna
Błona surowicza
Blaszka otrzewnej leżąca na przedniej i tylnej pow narządu
Tworzy więzadło szerokie
Tk łączna włóknista z nabłonkiem surowiczym (płaskim)
Naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy
POCHWA
Kanał łącznotkankowo-mięśniowy łączący szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy
Górna część otaczająca szyjkę - sklepienie pochwy
Błona śluzowa
Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący + błona podstawna
Warstwa podstawna -
*głęboka (rozrodcza) jedna warstwa walcowatych, zasadochłonne, duże jądro, pomiędzy kom macierzyste odbudowujące nabłonek
*zewnętrzna (przypodstawna) kilka pokładów wieloboczne kom, duże jadro, zasadochłonna
Warstwa pośrednia - kilka podkładów wielobocznych, zasadochłonne, duże jądro PĘCHERYZKOWATE, ziarna GLIKOGENU, ciąża - łódkowate
Warstwa powierzchniowa - kilka pokładów płaskich wielobocznych, kwaso lub zasadochłonnych, PYKONOTYCZNE jądro (mniejsze niż 6μm, silnie barw, heterochromatyna), ziarna GLIKOGENU
Błona śluzowa właściwa
Tk łączna zbita - sprężyste wł, wnika do nabł tworząc brodawki,
Tk łączna wiotka - limfocyty, granulocyty, naczynia krwion + grudki chłonne MALT
Fałdy poprzeczne = MARSZCZKI POCHWY - żyły okrężne tkanka wzwodowa, przesięk nawilżający pochwę
Błona dziewicza
Błona mięśniowa
Poprz prążkowane w ujściu zew, zwieracz okrężny
Pęczki m gładkich ułożone nieregularnie + tk łaczna z wł spręż i naczyniami krwionoś
(wew okrężna i zew podłużna)
Przydanka - tk wiotka wł spręż i wł m gładkich, jedynie tylna ściana pochwy w górnej części nie jest pokryta otrzewną
NABŁONEK POCHWY
Zmienia się z wiekiem i cyklem menstruacyjnym
Okres wzrostu
Warstwa podstawna i pośrednia
Komórki na powierzchni są zasadochłonne i posiadają pęcherzykowe jądro
Wzrost estrogenów pobudzenie mitozy, odbudowa warstwy powierzchniowej, indukcja rogowacenia, kom pow kwasochłonne, jądra pyknotyczne, wzrost napływu glikogenu do pochwy (rozkładany do kw mlekowego pH maleje)
Okres wydzielania
Spadek poziomu estrogenów, wzrost progesteronu
Kom powierzchniowe ulegają złuszczeniu (warstwę pow mogą tworzyć kom warstwy pośredniej)
Pomiedzy kom nabłonka napływają leukocyty
Ciąża
Nabł cienki
Warstwa powierzchniowa tworzona przez kom warstwy pośredniej
Obecność kom łódkowatych
CYTOLOGIA EKSFOLIATYWNA
Indeks dojrzewania komórek - stosunek kom warstwy przypodstawnej do pośredniej i powierzchownej
Indeks eozynofili - odsetek kom z kwasochłonną cytoplazmą
Indeks kariopyknotyczny - odsetek kom z jądrami pyknotycznymi
Indeks zwijania się komórek - odsetek kom ze zwijającymi się brzegami
Indeks skupiania się komórek - odsetek kom leżących w grupach (co najmniej 4 kom)
Indeks komórek łódkowatych - odsetek kom łódkowatych (wysoki w ciąży i fazie lutealnej)
PRZEDSIONEK POCHWY
Od góry: łechtaczka
Po bokach: wew ściany warg sromowych mniejszych
Od dołu: wędzidełko tylne warg
Ujście cewki i pod nią pochwy
Ujście gruczołów przedsionkowych małych po obu stronach cewki (cewkowe; wysłane nabł jednowar walcowatym) produkcja śluzu
Ujście gruczołów przedsionkowych dużych pomiędzy ścianą boczną a ujściem pochwy (gruczoły BARTHOLINA) cewkowo-pęcherzykowe wysłane nabł jednowar walcowatym produkcja śluzu (+przewody wyprowadzające wysłane nabłonkiem przejściowym)
ŁECHTACZKA
Dwa ciała jamiste otoczone torebką łącznotkankową (oddzielone niepełną przegrodą środkową)
Żołądź zaokrąglone zakończenie ciał jamistych
Pokryta cienkim nabł wielowar płaskim; brak włosów, gruczołów, z nerwami czuciowymi
WARGI SROMOWE
Mniejsze
Parzyste fałdy skóry o niewielkiej grubości
Pokryte naskórkiem bez włosów, obecne gruczoły łojowe
Brak tk tłuszczowej podskórnej
Dobrze unaczynione
Dużo włókien sprężystych
Większe
Żeński odpowiednik moszny
Parzyste fałdy skóry
Pokryte naskórkiem, obecne włosy, gruczoły łojowe i potowe
Liczne kom tłuszczowe i melanocyty
Obecna cienka warstwa kom gładkich
CYKL JAJNIKOWY
FAZA FOLIKULARNA
GONADOLIBERYNA (podwzgórze) FSH (przedni płat przysadki) wzrastanie 10-20 pęcherzyków jajnikowych ESTROGENY (kom warstwy wew osłonki pęcherzyka) (obniżenie FSH) jeden pęcherzyk dalszy rozwój (dzięki ESTROGENOM w płynie pęcherzykowym) reszta zanik wysokie stężenie ESTROGENÓW LH (i FSH) (przedni płat przysadki; dodatnie sprzężenie zwrotne) jajeczkowanie (14 dzień)
FAZA LUTEALNA
LH ciałko żółte PROGESTERON i estrogen (ciałko żółte) 22-23 dzień szczyt PROGESTERONU zmniejszenie LH (i FSH)
Niezapłodniona zanik ciałka żółtego obniżenie PROGESTERONU i estrogenów wzrost GONADOLIBERYN uwalnianie FSH kolejny cykl
Zapłodniona do 3 miesiąca ciałko żółte PROGESTERON i estrogeny GONADOTROPINA KOSMÓWKOWA przejmuje funkcje LH łożysko przejmuje funkcje hormonalne ciałka żółtego
OWOGENEZA
Początek w okresie embrionalnym w zawiązkach jajników
Oogonia przechodzą podział mitotyczny przekształcając się w oocyty I rzędu (do 6msc życia płodowego)
Oocyty I rz wchodzą w mejozę I i zahamowane są w diktiotenie I pod wpływem OMI (czynnik hamujący dojrzewanie) do okresu dojrzewania
Oocyty II rz wchodzą w mejozę II i zahamowane są w metafazie II do zapłodnienia
ATREZJA PĘCHERZYKÓW
Zanikanie pęcherzyków jajnikowych może zajść na każdym etapie rozwoju
Dotyczy 99% pęcherzyków (głównie okres płodowy i przed dojrzewaniem)
Co cykl wiele pęcherzyków wzrasta ale tylko jeden dojrzewa
Atrezja pęcherzyków pierwotnych i mniejszych
Zmiany degeneracyjne oocytu i otaczających go komórek
Ulegają pełnej resorpcji i miejsce wypełnia tkanka łączna zrębu
Atrezja pęcherzyków większych
Oocyt ulega rozpadowi
Osłonka przejrzysta ulega sfałdowaniu i obkurczeniu
Jama pęcherzyka zapada się, a pomiędzy komórki pęcherzyka wnika tk łączna (fibroblasty + makrofagi + naczynia krwionośne)
Komórki warstwy wew osłonki ulegają przerostowi zapadnięcie pęcherzyka
Kom pęcherzykowe ulegają degeneracji, a ich miejsca zastępuje tk łączna blizna łącznowłóknista = ciałko włókniste
GRUCZOŁ SRÓDMIĄŻSZOWY JAJNIKA (<1% jajnika)
Kom śródmiąższowe powstają przez przerost komórek warstwy wew osłonki pęcherzyka
Produkcja i wydzielanie estrogenów
Przypominają kom luteinowe
Cechy kom produkujących steroidy
Otoczone obfitą siecią naczyń krwionośnych
Najbardziej rozwinięty w okresie poprzedzającym dojrzałość płciową rozwój cech drugorzędowych