Finanse

Finanse- operacje gospodarcze za pomocą pieniądza. Procesy dokonywane w ramach procesów (zjawisk) ekonomicznych.

Produkcja -Brak zj. Pieniężnych -ale ma na niego wpływ proces wymiany

Podział -zj. Pieniądza ---------------------------część w rzeczach

Wymiana -zj. Pieniądza, ale --------------------------- część w rzeczach

Konsumpcja -Nie ma zj. Pieniądza -ale ma na niego wpływ proces wymiany

Skala i zaangażowanie pieniądza w wymianie warunkuje jakość konsumpcji. W produkcji brak zjawisk pieniądza, ale niezbędny jest kapitał w wymianie aby nabyć czynniki produkcji. Podział zysku w firmie (nagrody, premie, dywidendy) w obszarze tym w formie pieniądza. Może być część zj. Podział drogą rzeczową

Zjawiska finansowe - te zj. pieniężne. które dokonują się w ramach zj. ekonomicznych (podział, wymiana, produkcja, konsumpcja)

• zjawiska finansowe to takie zjawiska ekonomiczne, które są zarazem zjawiskami pieniężnymi

• zjawiska finansowe to wyłącznie pieniądz w ruchu, pieniądz statyczny nie jest zjawiskiem finansowym (ale jest zjawiskiem pieniężnym)

Finanse są to:

→ Pieniężne mechanizmy wymiany (ruch) strumienia pieniężnego

1) Zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych

2) Zjawiska i procesy pieniężne, tam gdzie nie występuje pieniądz nie ma również finansów.

3) Pieniężne stosunki wymiany i podziału.....stosunki ekonomiczne związane z gromadzeniem zasobów pieniężnych w procesach wymiany i podziału produktu globalnego i dochodu narodowego.

Gospodarka finansowa - poza zjawiskami gospodarczymi są procesy związane z zarządzaniem (planowanie)

1. Statystyka (ewidencja przepływów)- badanie marketingowe

2. planowanie

3. zjawiska finansowe

Można prowadzić gospodarkę finansową swobodnie na danym rynku, ale tylko w ramach danego systemu. -normy, procedury, reguły.

System finansowy - będzie taki jaki będą ustalone decyzje parlamentarne dotyczące polityki finansowej, czyli świadomej, celowej działalności instytucji, polegającej na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych.

Operacje finansowe ustalone są wg. kryterium (klasyfikacja zjawisk finansowych, strumieni pieniężnych):

→ podmiotowości - wyłania wszystkie podmioty na grupy, których operacje są takie same lub podobne; (bazuje na rodzajowym zróżnicowaniu jednostek pomiędzy którymi dokonywane są przepływy strumieni pieniężnych)

a) finanse podmiotów gospodarczych (usługi i nie tylko)

b) finanse publiczne

c) finanse banków

d) finanse zakładów ubezpieczeniowych (nabywa się specyficzne produkty,ochrona)

e) finanse ludności gospodarstw domowych

Ogniwa systemu finansowego:

1) Tworzy plany finansowe

2) Dysponuje funduszem

3) Istnieją normy prawne, które określają kapitał, źródła pochodzenia kapitału bądź kierunku ich przeznaczenia.

Ogniwa finansowe ogniwami systemu finansowego Są nimi: przedsiębiorstwa, banki, ubezpieczalnie i finanse publiczne.

Jedynym ogniwem, które nie jest ogniwem systemu finansowego to ludność. Podlega dopiero wtedy, gdy świadomie się włączy w którekolwiek ogniwo systemu (ubezpieczam, lokaty w banku)

→ przedmiotowości

1. przychody i wydatki materialne (ekwiwalentne, rynkowe) - materialne, czyli za pieniądz otrzymuję coś w zamian,

-świadczenie wzajemne, ekwiwalentne, dokonuje wtedy gdy jest dla nas równoważne

-rynkowe , na podst. procesów rynkowych (popyt podaż), część jest dokonywana normatywnie - min. Wynagrodzenie.

-w tym samym czasie dokonywana transakcja

-następuje przeniesienie prawa własności

-nie zmienia się stan aktywów, lecz ich forma

2. przychody i wydatki redystrybucyjne ( transfery):

• Transfery bezzwrotne polegają na nieodpłatnym i bezzwrotnym przejmowaniu środków pieniężnych od jednych podmiotów i przekazywaniu ich innym podmiotom. Towarzyszy im przymus prawny (podatki, cła, daniny)

• Transfery zwrotne (to np. lokaty bankowe, bez odsetek)

• nie towarzyszy im przeniesienie aktu własności

• można dokonywać inwestycji tylko z istniejących środków

• odsetki nie pełnią roli ekwiwalentu

• przychód jednego podmiotu jest wydatkiem drugiego (nie występuje świadczenie wzajemne.

Redystrybucja - wtórny podział. Dokonuje się w obrębie pieniądza, który jest w obiegu. Następuje podział istniejących zasobów pieniężnych

-są regulowane zasadniczo przez normy prawne

-nie towarzyszy im świadczenie wzajemne

Prowizje, przelewy, wyciągi z rachunku bankowego są przypływami materialnymi, bo za nie płacimy. Ubezpieczenia majątkowe, gospodarcze, I i II filar są transferami, ponieważ stanowią rodzaj lokaty: fundusz ubezpieczeniowy zarządza składkami na poczet przyszłych płatności, otrzymujemy je po osiągnięciu wieku emerytalnego, więc powierzamy pieniądze funduszowi ubezpieczeniowemu tylko na pewien czas-transfer zwrotny

-Transfer warunkowy -np. ubezpieczenia majątkowe, otrzymamy odszkodowanie gdy nastąpi określony warunek, np. kradzież

→ Jeżeli podpisujemy polisę to nie po to by otrzymać odszkodowanie, tylko po to by przenieść ryzyko na czas trwania polisy na zakład ubezpieczeń, to wtedy jest to ekwiwalent(kupowanie usługi).

3. przychody i wydatki kredytowe

• przynajmniej jeden z podmiotów musi być podmiotem bankowym

• brak świadczenia wzajemnego

• brak ekwiwalentu

• przychody i wydatki tylko po stronie kredytobiorcy

• bank na podst. Depozytów kreuje nowy pieniądz w postaci kredytów ( nie występuje redystrybucja

• bank nie ma przychodów i wydatków kredytowych gdy udziela kredytów, może je mieć tylko wtedy , gdy sam jest kredytobiorcą

• odsetki są transferem redystrybucyjnym

• prowizja - strumień materialny

Funkcje finansów:

Dawniej uważano, że istnieją dwie funkcje finansów:

→ fiskalna (polega na zapewnieniu państwu środków pieniężnych do określonych działań prze państwo

→ pozafiskalna

1) Rozdzielcza (redystrybucyjna) wielokierunkowy podział PK globalny za pomocą wszystkich urzędów systemu finansowych (nacisk na przemieszczenie, procesy wymiany, podział, który będzie ostatecznie kształtować się fundusz nabywcy.

F_n = P_m+P_r+P_k-W_r-W_k+/-O

F_n -Fundusz nabywczy

P_m -przychody materialne

P_r -przychody redystrybucyjne

P_k -przychody kredytowe

W_r -wydatki redystrybucyjne

W_k -wydatki kredytowe

O -oszczędności

Wzrost oszczędności zmniejsza fundusz nabywczy, a zmniejszanie oszczędności zwiększa fundusz nabywczy.

2) Kontrolna (druga strona redystrybucji) wykorzystanie związku jakie zachodzą miedzy ruchem pieniądza oraz ruchem wartości materialnych w celu kontroli działalności podmiotów w systemach finansowych. Można wyciągnąć wnioski o realnym przebiegu procesów gospodarczych. (to nie jest sprawdzenie przepisów , norm...)

3) Stymulacyjna (bodźcowo-interwencyjna) -w systemach finansowych - pole na wykazanie wszystkich dostaw urządzeń systemu finansowego w celu oddziaływania na kształt działalności gospodarczych i pozagospodarczych podmiotów będących uczestnikami systemu finansowego w państwie.

Pieniądz - jest to towar, który spełnia rolę ekwiwalentu w danym czasie. Pełni funkcjonalną rolę pełni:

1. Środek wymiany - w zamian za usługę, towar między przedsiębiorstwami konsumenckimi. Z czasem zmniejsza się ta rola, po bardzo często termin jest odroczony do czasu.

2. Środek płatniczy - towar prawną ma moc zwalniania z zobowiązań ( jeżeli z karty to obciążą od razu mnie i jest to środek płatniczy, ale jeżeli jest to karta kredytowa to z czasem obciążą.

3. Miernik wartości - środek porównywania towarów, jednostka obrachunkowa do ustalania cen. (Banknot, bezgotówkowa wymiana, towar)

4. Środek przechowywania wartości - w pieniądzu mogę przechowywać wolne zasoby finansowe, trzymać wartość realnych zasobów finansowych.

• kiedy stopa zwrotna będzie na tym samym przynajmniej co inwestycji w stopa inflacji.

• Mówimy kiedy mowa o krótkoterminowym czasie

Kapitał - inwestycja nakierowana na długoterminowość, przechowywanie wartości w formie rzeczowej

Pieniądz	Kapitał
-najpłynniejsza forma -nie ma kosztów transformacji (gotowość natychmiastowa) -brak dochodu z wartości pieniądza -środek w wartości pieniądza mamy stałą wartość nominalną przy zmiennej realnej, aprecjacja → zwiększa realną wartość deprecjacja → zmniejsza realną wartość	-długi czas oczekiwań na odzyskanie pieniędzy -k.transformacji, przy wprowadzeniu do obiegu -dochód z wartości powyżej inflacji

Formy pieniądza:

1. gotówka (banknoty, bilony - prawny środek płatniczy wprowadzony do obiegu przez Bank Centralny w określonym nominale w danym kraju. Prawna moc zwalnia z zobowiązań, nie możemy odmówić przyjęcia zobowiązań w banknocie. Moneta nie ma prawnego zwalniania z zobowiązania, ponieważ w kantorach problem z wymianą

2. bezgotówkowa - pieniądz skryptualny występujący jako depozyt na rachunku Banku Centralnego i komercyjnych

3. elektroniczny

Agregaty pieniężne:

→ poszczególne aktywa finansowe różniące się między sobą stopniem płynności, wyodrębnione dla celów analizy sytuacji sektora bankowego i formułowania zadań polityki pieniężnej.

M₀ pieniądz banku centralnego, tzw. baza monetarna pozostająca w obiegu banknoty i bilony oraz depozyty banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym nazywamy „pieniądz o najwyższej sile”

M₁ pieniądz w ścisłym znaczeniu tego słowa, banknoty i bilon pozostający w obiegu oraz depozyty na rachunkach bankowym, płatna na każde żądanie (na każde bieżące wydatki, konsumpcyjne)

M₂ -M₁ plus tzw. „potencjalny pieniądz M₁ plus depozyty krótkoterminowe oraz depozyty zwrotne na każde żądanie o ile nie mogą być bezpośrednio wykorzystane do zapłaty (np. za pomocą czeków lub przelewów), nie mogą być wypłacane w formie karty płatniczej

M₃ najszerzej pojęte zasoby pieniężne, M₂ + średnio i długoterminowe depozyty oraz pozostałe depozyty nie zaliczone do M₂ (nie wymagające wymiany na pieniądz)

M₄ zasady płynności gospodarki M₃ + papiery wartościowe, które mogą być przedmiotem obiegu na rynku finansowym. ( to papiery, które mają formę płynną, Bon Skarbowy, Akcje spółek na giełdzie, bez akcji imiennych z pierwokupem dla przedsiębiorstwa)

Kreacja pieniądza- w celu ograniczenia nadmiernej kreacji pieniądza bank centralny każdego kraju wprowadza pewne rygory:

-minimalne rezerwy płynności

RE = r∗D

RE - rezerwy obowiązkowe r - stopa procentowa D - depozyt

Przykład

r=20%

bank „A” bank „B” bank „C”

RE= 20 100 RE=16 80 RE=12,80 64

80 64 51,20

podst. kreacji

do dyspozycji

Stopa rezerwy obowiązkowej - część którą banki komercyjne muszą odłożyć do banku centralnego

Pożyczka z jezdnego banku do drugiego Wykorzystuje się pieniądz

z lokat na kreację nowego

pieniądza.

Regulacja zobowiązania kontrahenta na rachunek

Ograniczenia w kreacji pieniądza:

1. wysokość rezerw obowiązkowych

2. jaki może być przyszły depozyt

ΔD = 1/r ∗ R ( R - gotówka, rezerwa początkowa)

ΔD = 1/0,2 ∗ 100

ΔD = 500 → depozyty wzrosną do 500

Operacje	Rezerwy obowiązkowe	Rezerwy dodatkowe	Kredyt	Depozyt
I	20	80	-	100
	36	64	80	180
II	48,80 ↓ 100	51,20 ↓ -	144 ↓ 400	244 ↓ 500

REZERWY

Wartość w całym

systemie bankowym

Przy tym poziomie do banku centralnego wpłynie całe 100 jednostek, nie ma wolnych rezerw, staje się baza monetarna.

Do jakiego stopnia można kreować i jaki ma wpływ banku centralnego na podaż pieniądza:

1. co tworzy bazę monetarną banku

2. jaka jest podaż pieniądza w danym momencie

ad 1) Baza monetarna

M₀- gotówka poza systemem + RE, czyli baza monetarna

CU - gotówka ,

CU = c * D, - wskaźnik operacji gotówkowej

M₀- M_B= CU + RE

M_B = CU + RE = c* D + R * D

Mnożnik bazy monetarnej m_B = P_P/M_B P_P = m_B * M_B

CU+D cD+D D(c+1) c + 1

m_B = = = =

CU+RE cD+rD D(c+r) c + 1

Mnożnik bazy monetarnej określa jaką ilość pieniądza mogą wykreować banki komercyjne przy danej podaży pieniądza, która występuje w bazie monetarnej ( o ile może wzrosnąć ilość pieniądza w gospodarce przy zwiększeniu bazy monetarnej o jednostkę)

- wyznacza maksymalną , górną granicę

Ad2) Podaż pieniądza

Podaż pieniądza to faktyczna ilość środków pieniężnych w obiegu

Na podaż pieniądza składa się:

• gotówka (CU), która znajduje się poza systemem bankowym

• depozyty, które posiadamy (D)

P_P = CU + D = c * D + D c - współczynnik zapotrzebowania na gotówkę

Przykład

r = 20%

c = 15%

0,15+ 1 1,15

m_B= = = 3,28

0,15+0.2 0,35

Zwiększając jednostkę bazy monetarnej o 1zł Banku Centralnego może oczekiwać przyrostu ilości pieniądza w gospodarce o 3,28 jednostek

r = 20%

c = 10% 1,10

m_B = = 3,67

0,30

Zarówno przy zmniejszaniu r I c kreacja pieniądza w gospodarce zwiększa się.

Zadanie

Bank A musi uiścić 100000, (RE), posiada tylko 80000, a więc musi pożyczyć 20000. W celu pokrycia kredytuje się w banku centralnym, a więc podaż pieniądza się nie zmienia, ale baza monetarna

CU + D

m_B =

CU + RE + RN - RP

Rezerwy nadzwyczajne Rezerwy pożyczkowe

Dla banku bezsensowne jest odkładanie więcej do banku centralnego, z tego względu, że jest to bez oprocentowania lokata. Zwiększa się tylko baza monetarna.

c * D + D D( c + 1)

m_B = =

c*D+r*D+n*D-p*D D(c+r+n-p)

n - stopa rezerw nadzwyczajnych

p - stopa rezerw pożyczonych

Wpływ banku centralnego

a) bezpośredni

• „podmioty gospodarcze muszą dokonywać bezgotówkowy powyżej 3000 Euro...”

• ZUS

• Skarb państwa

b) pośrednie po przez kreowanie możliwości

• rozwój form bankowych, karta wpływu na zakres operacji gotówkowych]

• poziom zamożności, dochodowości, zwyczaje

Składniki mnożnika bazy monetarnej

1) RE - parametr nakazowy banku komercyjnego, muszą utrzymywać na rachunku banku centralnego pieniądze obowiązkowo. Jest to instrument kierowania polityką monetarną. Do 1999r był to znaczący instrument, ponieważ stopa była wysoka, aktualnie dla wszystkich firm utrzymuje się na poziomie 5%, ale aktualnie banki mają więcej środków niż kredytów. Wprowadzane na wypadek chybionych kredytów.

Są to minimalne rezerwy płynności. Ich zadaniem jest nie tylko kształtowanie wielkości podaży, wpływają również na wielkość pieniędzy w systemie bankowym.

2) RN - rezerwy nadzwyczajne, znaczenie miały gdy transakcje długookresowego oczekiwania, dla małych banków z zagrożeniem. Stan wyższy będą utrzymywać małe banki, które nie mają stałych klientów i nie orientują się jakie powinny mieć rezerwy obowiązkowe. Na skalę rezerw nadzwyczajnych bank centralny nie ma wpływu

3) c - współczynnik zapotrzebowania na gotówkę określa:

• poziom dochodu

• przyzwyczajenie

• rozwój sektora bankowego:

• dostępność usług, z których można korzystać

• bezpieczeństwo

• zaufanie

• stopa procentowa

4) RP - rezerwy pożyczkowe, bank centralny nie ma bezpośredniego wpływu na wzięcie kredytu.
Ma jednak wpływ po przez stawienie wymogów otrzymania kredytu

5) Kredyt redyskontowy - jest związany z odsprzedawaniem weksli banku centralnemu przez banki komercyjne. Bank centralny nie posiada możliwości przymusu, co do sprzedawanych weksli, ale:

1. ustala cenę transakcji, stopa redyskontowa, jest zawsze niższa od lombardowej

2. ustala dla banku komercyjnego kontyngenty redyskonta (okres, maksymalnej kwoty do jakiej może przedstawić weksel do redyskonta)

3. tworzy wymogi na drodze rozporządzeń jakościowe jakie musi odpowiedni weksel posiadać.

Reguły jakim podlegają weksle do redyskonta:

1. weksel musi spełniać warunki wszystkie z 24.04.1997 w ustawie o prawo wekslowe

2. Musi być uiszczona opłata skarbowa

3. Weksle pochodzące z obrotu gospodarczego

4. W przypadku weksla trasowanego musi być podpis trasanta i trasata, własny przynajmniej przez wystawcę

5. Weksle muszą być domicylowane określone miejsce płatności (Domicel - osoba trzecie u której będzie płacenie - przeważnie w bankach)

6. Termin płatności jest w oznaczonym dniu

7. Termin płatności nie później niż do 3 miesięcy od dnia do przedstawienia i nie krótszy niż do zawiadomienia dłużnika (15 - 90)

8. Akcept trasata musi być bezwarunkowy i koniecznie akcept całej sumy

9. Weksel opatrzony indosem otwartym (in blanco), indos przeniesienie własności

10. Nie może być skreśleń i poprawek, nie może być klauzul ograniczenia przeniesienia bądź prawa do poszukiwania zwrotnego (bez podpisu „Recta”)

11. Weksel musi być podpisany w taki sposób aby umożliwiona była identyfikacja bezpośrednia osób, które się podpisały

6) Kredyt lombardowy - jest udzielany bankom komercyjnym na bardzo krótkie terminy pod zastaw papierów wartościowych, z tej formy kredytu banki komercyjne korzystają w celu przezwyciężenia krótkookresowych braków płynności albo operacji otwartego rynku są dla nich nieopłacalne.

Papiery wartościowe:

• bony skarbowe

• obligacje (wiarygodne)

Kredyt lombardowy może zostać udzielony do wysokości 80% wartości nominalnej papieru wartościowego. Korzystanie z tej formy powinno być sporadyczne, ponieważ image banku zostaje zachwiany, a to z tego powodu iż staje pod obserwacje, ponieważ musi mieć stałe braki płynności. Wysokość stopy to 17%,a dla redyskontowego 15,5%, przy czym redyskontowe są to operacje jednokierunkowe, bez możliwości odzyskania dobrych weksli.

Przykład: L = 17% podzielone przez 365 dni udzielane góra na 5dni, R = 15,5% min 15 dni

17 / 365 * 3 dni ≈ 0,14 %

15,5 / 365 * 15dni ≈ 0,64%

Bank Centralny (BC) zmniejszył stopę rezerw obowiązkowych z tego względu iż pieniądz oddawany nie był oprocentowany, a w przypadku kiedy bank komercyjny (BK) miał problemy i musiał płacić np. klientom odsetki to był problem. W momencie zmniejszenia tych stóp na rynek wypłynęło by zbyt dużo gotówki dlatego BC wprowadził obligacje, których najwcześniejszy wykup nastąpi w roku 2005 (obligacje od 6 - do 10 lat). Każda obligacja jest na kwotę 5 mln , część dostała się w ręce BK odpowiednio dla banków a pozostała została podzielona na równe wartościowo obligacje.

Efekt - realnie pozostają warte obligacje przez cały czas tyle samo, a to z tego względu, że są oprocentowane tak aby wyrównać stopę inflacji

Obligacje BC:

• zamienne za pieniądz, wyemitowane na potrzebę BC

• imienne, bez możliwości zbycia

• nie mogą być przedmiotem na rynku wtórnym

• nie mogą być przedmiotem zastawu

• nie mogą być obciążone

7) Operacje otwartego rynku - służą do oddziaływania przez BC na zdolność systemową banku do kreacji pieniądza, a przede wszystkim do regulowania płynności sterowania systemu bankowego, polegający na sprzedawaniu przez BC bądź skupywaniu papierów wartościowych BK.

Operacje warunkowe - są to takie operacje, których w momencie powstania zakupu lub sprzedaży powstaje umowa na zawarcie transakcji zwrotnej w określonym czasie i w określonej cenie.

1. REPO operacja warunkowego zakupu - BC skupuje od BK papiery wartościowe (skarbowe) z równoczesnym zobowiązaniem się do ich odsprzedaży w określonym terminie i po określonej cenie. Jest to odpowiednik krótkoterminowych kredytów. Wielkość kredytu = wartości odkupionych papierów, oprocentowaniem jest różnica między wartością zakupu i wartością sprzedaży ( zwiększanie podaży)

2. REVERS REPO - polegająca na sprzedaży przez BC papierów wartościowych BK, z jednoczesnym zobowiązaniem się przez BC do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym czasie. Jest to odpowiednik lokat dokonywanych przez BC w BK. Wielkość lokat= wartości sprzedanych przez BC papierów wartościowych, a oprocentowaniem jest różnica między wartością zakupu a wartością sprzedaży. (zmniejszenie podaży)

Operacje bezwarunkowe - są jednokierunkowymi operacjami, definitywnie skupuje bądź sprzedaje bez możliwości odkupu od BC. Do tych sytuacji dochodzi na przetargach. BC ma przetarg na bony skarbowe niepieniężne. Cały problem polega na wyznaczeniu stopy procentowej i wyborze oferenta:

→ procedura holenderska

• jest ofert więcej niż możliwe, wybiera się najniższą stopę procentową

→ procedura amerykańska

• każdy płaci taką stopę po jakiej zaoferował się płacić

Rynek pieniężny - to jeden z elementów rynku finansowego stanowi główną oś rynku finansowego, wokół którego plasują się pozostałe rynki bankowe

Znaczenie dla banku:

• Transakcje pierwotne - operacje w wyniku, których następuje zwiększenie lub zmniejszenie zasobów pieniądza BC na rynku. Dokonują się pomiędzy BK a BC

• Transakcje wtórne - są to takie, w wyniku których zasoby pieniężne przemieszczają się lecz ich wielkość nie ulega zmianie. Dokonywane pomiędzy BK lub BK z innymi podmiotami rynku pieniężnego . (np. zmiana lokaty w banku)

Funkcje operacji dla banków komercyjnych:

1) Umożliwia zarządzanie płynnością, dzięki tym operacją BK mogą zarządzać tą płynnością, może dostosować wysokość swoich zasobów do swoich potrzeb,

• Gdy nadmiar kupuje bony

• Gdy brak gotówki sprzedaje papiery

2) Determinant planu finansowego w dłuższym czasie , gdy mogą coś zrobić z nadmiarem i tak samo z brakiem (źródła finansowania)

3) Rynek pieniężny ze swoimi instrumentami może stanowić ochronę przed ryzykiem stopy procentowej. I gdy mamy kwotę o stałym oprocentowaniu na 9 m-cy. To bank kupuje bon na 9 m-cy. Podobne oprocentowanie (ochrona)

4) Wycena rzeczywistej wartości pieniądza w czasie

5) Obszar spekulacji - miejsce gdzie BK dokonują transakcji mogą się dorobić

Instrumenty rynku pieniężnego

1. Lokaty międzybankowe

• 1-dniowe (na 24h)

• O/N - overnight

• T/N - tomorrow/ next

• S/N - spot/next

• 1w - 7 dni

• 2w - 14 dni

• 1m - 1 miesiąc

• 3m - 3 miesiące

• 6m - 6 miesięcy

• 9m - 9 miesięcy

• 1r - rok

2. Weksle skarbowe (bony skarbowe)

3. Transakcje warunkowe

4. certyfikaty depozytowe

5.Pozostałe

• akcepty bankierskie

• bony komercyjne

• bony pieniężne

Stopy oprocentowania:

1. WIBID - informuje ile BK są wstanie zapłacić za otrzymane depozyty

2. WIBOR, cena po jakiej BC chcą udzielić depozytu, ponieważ mają nadmiar

3. Redyskontowa

4. Lombardowa

5. Interwencyjna

6. Stała - z góry określona

7. Zmienna - oparta o stopę referencyjną, to taka, kt. Punk odniesienia stanowi ad c, d, e.

Bony skarbowe - są to krótkoterminowe papiery wartościowe, które potwierdzają ich posiadaczy o zaciągniętej pożyczce.

Cel - emitowanie jest finansowaniem wydatków budżetowych

Emitent - Minister Finansów

• wartość nominalna 10.000 emitowana 0d 1- 52 tyg

• wartość nominalna nie może przekroczyć powyższej kwoty określonej w ustawie budżetowej na dany rok

• rezydenci krajowi i zagraniczni, os. fiz, prawne, które mają siedzibę na terenie Polski lub poza granicą mogą uczestniczyć w obrocie bonami skarbowymi na rynku pieniężnym

• agent emisji NBP - prowadzi centralny rejestr BS, w którym dokonuje rejestru zakupu i zmian stanu posiadania przez poszczególnych posiadaczy

• są rejestrowane na rachunku „BS”

Operacje BS cechuje duże bezpieczeństwo i stosunkowo duża rentowność, w stosunku do ryzyka.

Sprzedaż i obrót wtórny na zasadzie dyskonta w drodze przetargu, podaje się cenę przetargową.

Podmioty uprawnione do Centralnego rejestru:

1. NBP

2. uczestnicy przetargu

3. Banki krajowe z wyłączeniem Banków spółdzielczych nie posiadających statusu uczestnika przetargu

4. Oddziały banków zagranicznych działających w Polsce

5. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

6. Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Status uczestnika:

• Mają te podmioty, które dokonują operacji BS o określonej wysokości (wartości)

• BS o udziałach wartości więcej niż 0,2 % wszystkich BS na rynku pierwotnym w danym czasie (kwartale)

Bony pieniężne NBP - instrumenty pieniężne NBP służące do zapewnienia płynności płatniczej sektora bankowego.

• emitent NBP

• sprzedaż w drodze aukcji

• wartość nominalna 10.000 PLN

• papiery wartościowe na okaziciela

• sprzedawane z dyskontem

• terminy wykupu: 1,2,3,4,5,6,7,14,28,91,182,273,364 dni

• ewidencja obrotu - Rejestr BP prowadzony przez departament Polityki Pieniężno - kredytowej NBP dla:

1. banków krajowych i oddziałów banków zagranicznych działających w Polsce i posiadających rachunki bieżące w departamencie Systemu Płatniczego w NBP

2. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (udział w operacjach BP na rynku pierwotnym)

3. Banki - dealerzy

4. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (udział w operacjach BP na rynku wtórnym)

5. Banki krajowe i oddziały banków zagranicznych działających w Polsce (rezydent)

Bony można blokować, zastawić....

Różnice pomiędzy BS a BP:

• emitent

• BS - wtórny obrót przez wszystkich bez względu na siedzibę a BP tylko podmiotów krajowych bądź rezydentów

• nie będą kupowane na krótkoterminowe transakcje dla zysku przez zagranicę

Certyfikaty depozytowe - papiery wartościowe na okaziciela emitowane przez banki w celu pozyskania pieniędzy

• potwierdza przyjęcie środka przez bank

• określa: miejsce zdeponowania środków, nazwa banku (emitenta), który zaświadcza, że go spłaci wraz z odsetkami, wysokość stopy procentowej, wartość nominalna, kwota zdeponowanego kapitału, datę rozpoczęcia i zapadalności certyfikatów:

∗ termin wykupu od 1 miesiąca -d o 1 roku

∗ wysokość nominalną

• sprzedaż na rynku pierwotnym w drodze oferty skierowanej do bezpośredniego nabywcy bądź po przez pośredników, zwracanie bezpośrednie

• sprzedaż na rynku wtórnym jest organizowana przez bank emitenta w drodze negocjacji między dotychczasowym posiadaczem a potencjalnym nabywcą

Rodzaje :

• krótkoterminowe (1 miesiąc- 1 rok o stałym oprocentowaniu) w przypadku rynku pieniężnego po nominalnej wartości a odsetki raz na rok

• długoterminowe (1 rok - 5 lat ) o stałym oprocentowaniu, a odsetki są wypłacane co 6 lub 12 miesięcy

• dyskontowe emitowane po cenie niższej od wartości nominalnej

• certyfikat depozytowy (3 miesiące - 5 lat) ze zmienną stopą procentową z określoną częstotliwością wypłaty odsetek

Bony komercyjne - są to krótkoterminowe zobowiązania finansowe (weksle własne) przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych, będące odpowiednikiem bankowych certyfikatów depozytowych

Nazwy: - papiery komercyjne

- bony handlowe

• bon dłużny

- bon inwestycyjny

- bon komercyjny

- weksel inwestycyjno - terminowy(KWIT)

- commercial papers

Cel - obniżenie kosztu pozyskania kapitału, uniezależnienie się emitenta od kredytów bankowych, elastyczne finansowanie potrzeb emitenta

Emitenci:

• spółki notowane na giełdzie ( ze względu na obowiązek publikacji wyników zgodnie z wymogami KPWIG są uważane za mało ryzykowne

• spółki firm zagranicznych (emisja jest najczęściej gwarantowana przez spółki - matkę)

• pozostałe podmioty (spółki prawa handlowego, NFI)

Wartość programu emisji - maksymalny pułap zasilania podmiotu środkami pozyskanymi w drodze emisji bonów własnych.

Organizowanie emisji - bank gwarantuje

1. że na rynku nie znajduje się więcej walorów danego emitenta niż wynosi wartość programu

2. wykup emisji w przypadku braku zainteresowania

RATIN - nota międzynarodowej instytucji ratingowej o gwarancjach i ocenie , która obejmuje całokształt: analiza finansowa, wiarygodność...Polska została oceniona na B a prawdopodobniej zejdzie nota w dół ponieważ nasze gwarancje kredytowe, nasza wiarygodność jest coraz gorsza. W Polsce CERA w Poznaniu ocenia obligacje.

Okres obiegu od 1 do 12 miesięcy, ale najczęściej od 1-3. Program emisji przewidywane na rok , ale możliwe na 2-3 lat. Posiadacze KWIT-ów mają te same prawa co akcjonariusze (do dywidendy, nowych akcji emitowanych w ramach poboru, prawo głosu na walnym). Poziom ryzyka jest określony po przez podanie się emitenta ocenie agencji ratingowej

Rozróżniamy:

1. Akcepty Bankowe ( weksle bankowe) są to weksle ciągnione, przez bank akceptowane. Po zaakceptowaniu stają się instrumentami zbywalnymi, które mogą być dyskontowane na rynku wtórnym, zbywalny na rynku pieniężnym, (3-6 miesięcy spłata)

2. Noty Depozytowe - imienne świadectwa przyjęcia depozytów dewizowych od inwestorów międzynarodowych, ich popularność i cena zależy od wiarygodności kredytowej banku emitenta, a oprocentowanie bazuje na stawce LIBOR(Londyńska), potwierdzenie założenia lokaty za granicą

3. Pożyczki dealerskie - jedno lub dwudniowe pożyczki udzielane maklerom, zabezpieczane licencjami dealerskimi

4. Warranty hurtowe - świadectwo zastawne emitowane przez hurtownie w zamian za przyjęty towar, np. przy giełdach towarowych - kwity potwierdzające

Uczestnicy rynku pieniężnego

• BC i BK

• Przedsiębiorstwa

• Rząd

• Instytucje finansowe

• Dealerzy ( kwotowanie, wycena poprzez transakcje)

• Brokerzy (pośredniczący w zawieraniu transakcji)

Pozostałe segmenty rynku pieniężnego

→ rynek kapitałowy

→ rynek walutowy

Rynek walutowy (operacje na rynku międzynarodowym)

• transakcje kupna - sprzedaży na dowolny termin, zdecentralizowany, tworzony głównie przez banki

Waluta - (system pieniężny) całokształt zasad funkcjonowania pieniądza ustanowionych w drodze prawodawczej i obowiązujący na obszarze danego kraju.

Dewizy - pełniące funkcję płatniczą weksla, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenie wypłaty, przekazy oraz inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych

Obrót dewizowy

• czynność prawna lub zdarzenie stanowiące , powodujące lub mogące powodować:

∗ płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe, przeniesione własnasności takich środków, przeniesienie prawa majątkowego, przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe

∗ płatności krajowymi środkami płatniczymi przeniesione własności takich środków przeniesienia prawa majątkowego, przejęcie lub przystąpienie do długu, którego przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach miedzy rezydentem i nierezydentem

• transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych

Instrumenty dostępne na rynku walutowym proste do zamiany dwóch walut albo takie transakcje, którym jest wykorzystanie różnic kursowych

• pozycja walutowa - krótko lub długo terminowa, kiedy zamieniliśmy im dłuższa tym lepsza.

• SPOT - transakcje gotówkowe, gdzie termin określenia waluty i termin zwrotu w dniu transakcji

• FORWARD - późniejszy termin realizacji, ale kurs z chwili ,a termin późniejszy, zabezpieczenie przyszłych płatności walutowych, określenie daty waluty - nazywa się dzień dostarczenia faktyczny waluty

Kurs walutowy - wyrażenie jednostki monetarnej jednej waluty w jednostce monetarnej innej waluty. To cena za jaką można sprzedać lub kupić jedną walutę za drugą (obliczany na podstawie podaży i popytu). Wyróżniamy kursy administracyjne, a więc kwotowanie dokonywane przez banki.

• Kwotowanie bezpośrednie - w danym kraju dane waluty obce są wyrażane w jednostkach krajowych (np. 1$ = 4,01 PLN)

• 
  
  Kwotowanie pośrednie - kiedy w danym kraju oznacza się wartość waluty krajowej wyraża się w wartości waluty obcej (np. 1 PLN = 0,24$) Z tą sytuacją możemy się spotkać w niewielu sytuacjach np. jeżeli chodzi o transakcje międzynarodowe

Uczestnicy rynku walutowego:

• BC ( instytucja emisyjna, realizująca politykę monetarną odpowiadajaca za prawidłową politykę dewizową)

• BK

Realizuje zlecenia swoich klientów handel na własny rachunek i zabezpieczenie pozycji

(uruchamianie akredytywy) walutowej, który powstał na zlecenie klienta

np. akredytywa samoistne

• instytucje nie finansowe ( za pośrednictwem banku)

• podmioty gospodarcze, które angażują się w inwestowanie zagraniczne albo lokaty zagraniczne

• instytucje finansowe (Ubezpieczalnie, Fundusze emerytalne i powiernicze)

• osoby fizyczne (kupno i sprzedaż na własną rękę

• brokerzy (pośredniczą bankom)

Rynek kapitałowy (giełdowy, papierów wartościowych) jest to rynek kapitału średniego i długoterminowego wyodrębnione ze względu na :

• okres - dysponowania środkami przez podmiot finansujący swoją działalność

• cele na które są przeznaczone środki (najczęściej inwestycje z rozszerzające możliwość rozwoju)

Cechy określające dojrzałość rynku kapitałowego:

• przejrzystość ( odnosi się do sposobu zawierania transakcji - informacja, organizacja transakcji, dostęp potencjału

• rzetelność ( związane z trybem i sposobem przekazywania inf, wskazane na rzetelność ( chroniona prawem -przejrzystość też)

• efektywność i płynność ( związane ze sposobem i organizacja a także z popytem i podażą ( koncentracja na instrumanty rynku) - może być mniej lub bardziej dojrzały

Funkcje rynku kapitałowego:

1. alokacja kapitału

2. mobilizacja kapitału

3. wycena kapitału

4. transformacja

ad 1) związana z finansowaniem przedsięwzięć różnych przedsiębiorstw

• pozyskiwanie sektora bankowego, budżetu

• pośrednictwo, przemieszczanie od jednych do tych , którzy zgłaszają zapotrzebowanie

• powiększa bazę potencjalnych nabywców ( ryzyko rozkłada się na wielu inwestorów)

ad 2) Powstaje dzięki temu, że na rynku jest dużo podmiotów, które świadczą różne usługi:

• usługi doradcze

• usługi inwestycyjne

• informacje z prasy, z netu

• inwestowanie zagraniczno - spekulacyjne

Zalety - możliwość kupowania: „owczy pęd” - sprzedaż jak wszyscy gdy brak informacji

• pozyskanie źródła finansowania

ad 3) Wycena

ad 4) W zależności jaka jest stopa zwrotu i ryzyko może być w różnej postaci

• różnorodne operacje

Rynek kapitałowy:

1. Pierwotny - taki , na którym odbywa się wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu. Pierwsza oferta emitenta na rynku

2. Wtórne - kupna i sprzedaży




a) Nie publiczny - prywatny obrót papierów ograniczony, krąg osób wybranych, zdecydowanie mniejsza płynność, zamknięty dostęp, obrót papierami wartościowymi na okaziciela

b) Publiczny - na którym papiery wartościowe zostały puszczone do obrotu zostały skierowane do nieoznaczonego adresata, albo oferta za pomocą środków masowego przekazu lub gdy grupy >300 - rynek regulowany ( giełdowy, pozagiełdowy)

Segmenty rynku kapitałowego:

1. rynek kontraktów terminowych

2. rynek skryptów dłużnych

3. rynek hipoteczny

4. rynek papierów wartościowych (80%)

ad a) takich transakcji, których zobowiązuje się do uzgodnionych, stałych po ustalonej cenie

- nabycie lub sprzedaż zestandaryzowanych papierów wartościowych o określonej - ich liczbie które to transakcje odbędą się w stałym przyszłym terminie po ustalonej cenie

• albo zawierane na giełdach terminowych, albo przedmiotem obrotów

• taki rynek umożliwia pozyskiwania środków przez potencjalne pożyczkobiorców w określonym czasie przyszłości

• z góry możliwość zainwestowania kasy ( fundusz inwestycyjny) lub na odwrót

ad b) przedmiotem obrotów są papiery dłużne lub skrypty dłużne

• dokument zawarcia długoterminowa pożyczek bankowych (powyżej 1 roku, zapisany na papierze zobowiązanie banku)

• może wystąpić miedzy bankiem i innymi instrumentami finansowymi, ale bank ściąga pieniądze

ad c) - zobowiązanie powstałe, zabezpieczenie na hipotece, Im większa skala tym wiesze ma znaczenie

• przez osoby fizyczne i prawne, rynek hipoteczny udzielony i używany na cele inwestycyjne, zabezpieczony ziemią, nieruchomością, mieszkaniem, budynkiem , ( z reguły dotyczą długich czasów min 20 lat)

ad d) - najbardziej popularne, dominujące pozycja. Na tym rynku papiery to średnio i długoterminowe. Instrumenty - akcje i obligacje, te walory, które umożliwia emitentowi dysponowanie kapitału w długim horyzoncie czasu.

• obok systemu bankowego finansowanie publiczne odgrywa ważną rolę w kształcie gospodarki kraju

• sam obrót obligacjami skarbowymi

Trzy grupy papierów wartościowych:

1. Wierzytelnościowe - weksle, czeki, obligacje. Tu tylko obligacje. Mogą wystąpić papiery uwarunkowane przyszłą losową wartością

2. Uprawnienie do rozporządzania rzeczami znajdującymi się pod piecza posiadacza - KONOSAMENT - np. morski ( wysłał kawę i mam dokument posiada rzecz ale nie fizycznie)

3. Prawo udziałowe - akcje

Cechy:

• masowe i szybkość obrotu

• duże rozproszenie własności u posiadaczy

• łatwa wzajemność wymienialności

• proste procedury ponoszenia wartości

Formy emisja papierów wartościowych:

1. Subskrypcja własna - tzn emisja papierów wartościowych papierów wartościowych na rynku publicznym prawo bezpośrednie emisja danego waloru

2. Subemesja papierów wartościowych - sprzedaż walorów przez pośrednika finansowego

3. Sprzedaż z wolnej ręki - bezpośrednio na giełdzie ( emisja publiczna) bezpośredni kontakt emitenta z inwestorem , emisja - kierowana ( może być z lub bez pośredników)

Pośrednicy rynku kapitałowego:

• Domy maklerskie - pośrednicy, instrumenty finansowe ( banki, wyspecjalizowane przedsiębiorstwa w formie spółek, które są z usprawnieniami odpowiednich do działalności)

• Instrumenty nadzorujące rynek papierów wartościowych, funkcja nadzorcza, ułatwiające:

Komisja Papierów Wartościowych i Giełda

Giełda Papierów wartościowych w Warszawie

Krajowy Depozyt Papierów wartościowych

Centralna Tabela Ofert S.A. (CeTo. S.A.)

Do podstawowych zadań KPWiG:

1) Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierów wartościowych oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych

2) Współdziałanie z innymi organami administracyjnymi rządowej z NBP oraz uczestnikami i instytucjami publicznego obrotu papierów wartościowych

3) Inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcje rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów

4) Upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych

5) Przygotowanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych.

6) Podejmowanie innych działań przewidzianych przepisami prawa:

• licencjonowanie maklerów

• koncesjonowanie Funduszy Maklerskich i Powierniczych

Giełda - zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów uczestnicy rynku mają jednakowy dostęp do informacji rynkowych w jednakowym czasie przy zachowaniu jednakowych warunków zakupywania i zbywania praw.

KDPW

• przechowywanie i rejestracja papierów wartościowych, dopuszcza do obrotu publicznego

• prowadzi rejestr kont depozytowych dla uprawnionych do przechowywania w nim papierów wartościowych

• rejestr zmian stanu posiadania na kontach depozytowych w wyniku transakcji między uprawnionymi

• nadzór nad zgodnością wielkości emisji i ilością papierów w obiegu

• obsługa kont depozytowych wynikających z realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych

• wydawanie świadectw depozytowych

CeTo ( najmłodsza od 1996r)

• jest to zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w celu gromadzenia , przedstawienia i udostępnienia informacji o ofertach kupna i sprzedaży papierów wartościowych oraz zawartych transakcjach w regulowanym pozagiełdowym , wtórnym, publicznym obrocie papierów wartościowych

• inwestorzy mniejsi, średni kapitał, bądź walory nie dopuszczone do giełdy (mniejsza ilość akcji)

• przedsionek giełdy, ale nie koniecznie, bo mogą nigdy nie wejść

• kwotowanie, zależy od wymagań , a są mniejsza i jednocześnie tańsze

Zadania

1. Władza przygotowuje regulacje do prowadzenia, funkcjonowania , reguł rynku pozagiełdowego

2. Powinny wypracować zasady postępowania uczestników

3. Utworzenie i administrowanie

4. Zapobieganie powstawaniu wszelkich nieprawidłowości na rynku pozagiełdowym

Domy Maklerskie

• przedmiot wyspecjalizowany, przedsiębiorstwo, spółka akcyjna, które są uprawnione do pośrednictwa w operacjach na rynku papierów wartościowych między inwestorami giełdowymi a inwestorem - emitentem ( na rynku pierwotnym - sprzedaż)

• inwestorzy na rynku wtórnym za pomocą DM obrót papierami wartościowymi

Czynności:

• oferowanie papierów na rynku pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej

• będą to czynności polegające na nabyciu lub zbyciu papierów na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego

• mogą zbywać i nabywać na cudzy rachunek, mogą zarządzać cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie ( operacje portfelowe)

• prowadzone rachunki papierów i rachunki pieniężne służące do ich obsługi

• doradztwo w zakresie obrotu papierów wartościowych

Instrumenty finansowe na rynku kapitałowym:

→ Papiery wartościowe

• akcje

• obligacje

→ Listy zastawne

→ Instrumenty pochodne

• kontakty forward

• kontrakty futures

• opcje

• swapy

→ Pozostałe

• Kwity depozytowe

• Powszechne świadectwa Udziałowe NFI

Akcje:

• papier wartościowy reprezentujący część kapitału zakładowego podmiotów gospodarczych

• tytuł własności

• papier wartościowy nie podlegający spłacie ( nie ma terminu wykupu)

• instrument lokacyjny przynoszący dywidendę

• instrument pozwalający finansować powstanie i rozwój podmiotów gospodarczych

• o charakterze długoterminowym i rozwojowym

Prawa wynikające z posiadania akcji:

1. Prawo do uczestnictwa w spółce akcyjnej

2. Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu umożliwia współdziałanie o:

- podział zysku

- likwidację spółki i podziału jej majątku

- podniesienie kapitału akcyjnego

3. prawo do udziału w zysku rocznym ( dywidenda)

4. Prawo doboru akcji nowych emisji

5. Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej ( po pokryciu przez spółkę wszystkich zobowiązań)

Jeżeli chodzi o prawa od 2. - 5. są to prawa pochodne 1. to można je zmienić w zależności od statusu przyjętego przez spółkę.

W zależności od ekonomicznego lub prawnego charakteru przyjętych kryterium akcji może mieć ona wartość:

1. Nominalną ( odzwierciedla pewną część majątku)

2. Emisyjną

3. Rynkową

4. Księgową

Ad a) suma składa się na wysokość kapitału zakładowego. Akcje nie mogą być wydane poniżej nominalnej wartości akcji

Ad b) Ile inwestor zapłaci przy pierwszym zakupie (proponuje nabycie akcji inwestorom) np. akcje po 500 proponuje po 530,-. Pomiędzy emitentem lub inwestorem ( przy emisji pierwotnej) lub przez pośredników

C_emisyjna*C_nominalna

Ad c) rzeczywista wartość wynikająca przez popyt i podaż określona w wyniku kwotowania papierów wartościowych → r. Publiczny - kwotowanie wszystkich walorów codziennie

Ad d) Odzwierciedla ile warta jest akcja wg wartości księgowej w księgach

Rodzaje akcji:

→ w zależności od przepisów prawa i postanowień statusu:

• imienne ( założycielskie) nie mogą być obrotem, wpisany emitent, informacje identyfikujące posiadacza, obrót ograniczony. W statusie może być mowa o wykupie najpierw akcjonariuszom, ale nie osobom trzecim, przeważnie są uprzywilejowane

• na okaziciela ( przy zmianie właściciela do księgi rewidencyjnej) Są prostsze i płynniejsze w obrocie jest swoboda, ale mogą wydane dopiero po całym spłaceniu sumy

→ Z punktu widzenia uprawnień właścicieli

• zwykłe ( bez przywilejów, dodatkowych specjalnych korzyści

• uprzywilejowane ( dodatkowe uprzywilejowania ) np.

- co do głosu na walnym max do 2 głosy na 1 akcję

- co do dywidendy i pierwszeństwa jej otrzymania ( wyższa dywidenda nie może przekroczyć wysokości dywidendy od akcji zwykłych o więcej niż ½ ich wartości) założycielskie gdzie pisze, że jak inni nie dostaną bo nie ma ty dostaniesz w zamian nie ma głosu na walnym

- co do pierwszeństwa otrzymania części majątku w przypadku likwidacji spółki

- co pierwszeństwa objęcia akcji nowych emisji ( akcje z prawem poboru)

∗ akcje emitowane w seriach

→ Ze względu na formę pokrycia równowartości posiadanych walorów

• pieniężne, których objecie może nastąpić po opłaceniu 25% ich wartości nominalnej ( do czasu pełnego opłacenia muszą być akcjami imiennymi lub posiadacz akcji bezimiennych do czasu pełnej wpłaty otrzymuje jedynie świadectwo tymczasowe

• aportowe - powinny być pokryciem w całości do czasu zatwierdzenia przez walne sprawozdania za rok obrotowy, w którym nastąpiło ich objecie powstają akcjami imiennymi ( dopiero po wycenie otrzymuje akcje)

→ Ze względu na krąg adresatów

• ogólnodostępne ( każdy zainteresowany może nabyć)

• pracownicze - związane z prywatyzacją po cenie niższej mogą być ograniczone co do obrotu, aby zapobiec zaniżeniu 9 np. po roku - preferencyjna cena a różnica jest opodatkowana), kredyty

• użytkowe (nie występują w obrocie) gdy chcę zredukować kapitał akcyjny - zakup własnych akcji przez zakład, bez głosu, bez dywidendy.

→ Ze względu na pozycję ekonomiczno-finansową emitenta

• dochodowe - za stały pewny dochód od firm regularnie płacony dywidendy, pewne ekonomiczne, fundamenty w dobrej kondycji

• rozwojowe - oprócz gwarantowanej dywidendy, spodziewam się wzrostu wartości rynkowej tych firm

• spekulacyjne - albo w krótkim czasie przyniesie wysokie wartości lub stracić, śmieciowe, nieznanych firm, ryzykowne

Spółki akcyjne muszą mieć duży kapitał aby mieć pewność firmy, a poza tym obrót akcjami może być ograniczony - gdy 5-10% o akcjach z głosem - to muszę poinformować w urzędzie monopolowym, a 2% w Komisji Pap.Wartościowych, a 20 - 30% muszę o zgodę prosić do Komisji

Obligacje: ( papiery dłużne)

• papiery wartościowe, zawierające zobowiązanie dłużne emitenta w stosunku do właściciela tego dokumentu

• świadectwo długu

Obligacje jako instrument rynku kapitału posiada wartość

• nominalną - wielkość stała reprezentująca kwotę jaką otrzyma posiadacz obligacji po upływie terminu na jaki została ona wyemitowana, podstawa naliczenia odsetek

• emisyjna - cena, za którą emitent sprzedaje walory pierwszym nabywcom, w odróżnieniu od akcji

C_emisyjna * C_nominalną ( z premią)

• sprzedaż z premią + korzyści podatkowe

C_emisyjna * C_{nominalna (}obligacja z dyskontem)

- obliczone odsetki są zawsze od wartości nominalnej na cały czas ważności obligacji

• rynkową - cena jaka występuje w transakcjach kupna - sprzedaż, na rynku wtórnym

• wykupu - wartość, która jest wypłacana inwestorom w dniu jej kupna przez emitenta

Cechy obligacji:

1. zabezpieczenie interesów nabywców

2. możliwość wcześniejszego wykupu obligacji

3. możliwość zamiany obligacji na akcje firmy lub inne przywileje dla posiadaczy akcji

4. sposób wynagradzania obligatoriusza

Funkcje obligacji

1. Pożyczkowa ( emitent zaciąga dług u inwstora na cel wskazany w obligacji)

2. Lokacyjna inwestor lokuje wolną sumę kapitału) Obligacja komunalna, Skarbu Państwa - wysoki zysk p przy zerowym ryzyku i dużej płynności

3. Płatnicza ( możliwość regulowania zobowiązań za pomocą obligacji)

4. Obiegowa ( przenosząc własność obligacji przenoszę jej prawa- odsetki, nieskończenie razy)

5. Gwarancyjna ( mamy różne stopnie ryzyka Obligacje Skarbu Państwa

6. Zabezpieczająca np kredytu w banku zabezpieczenie innych transakcji

7. Rozdrobnienie wierzycieli ( mniejszy nacisk niż1 wierzyciel, aby osiągnąć cel)

Formy emisji obligacji

• Propozycja nabycia skierowana do indywidualnych adresatów ( nie więcej niż 300 posiadaczy)

• Publiczna subskrypcja skierowana do nieoznaczonego adresata albo przez wystąpienie do więcej niż 300 podmiotów równocześnie , z wykorzystaniem środków masowego przekazu

Rodzaje obligacji:

→ Ze względu na rodzaj emitenta:

• Skarbowe (państwowe) w celu pokrycia deficytu budżetowego o charakterze długo lub średniookresowym, ryzyko O

• Komunalne (municypalne) w celu pokrycia inwestycji infrastrukturalnych, których z bieżących dochodów trudno pokryć ( na świecie do odrestaurowania zabytków)

• Przedsiębiorstw ( korporacyjne), ryzyko, możliwość wykupienia obligacji. Jesteśmy mniej lub bardziej skłonni zakupić. Emitowane w celu inwestycyjnym na długoterminowe cele, braki, tańsze finansowanie działań

→ Ze względu na sposób generowania dochodu

• o stałej stopie oprocentowania - przez cały czas mają te same oprocentowanie, z góry wiem jakie są korzyści

• o zmiennej stopie procentowej - w stosunku do stóp bazowych

• indeksowane wskaźnikiem inflacji,

• indeksowane kursem walutowym

• z dyskontem ( beż bieżących profitów

→ Ze względu na prawo i przywileje związane z zakupem i emisją

• zwykłe (klasyczne)

• zamienne ( w perspektywie za jakiś czas z papieru dłużnego przejdę na akcję z góry określonym warunkiem)

• prawami poboru ( warranty - bez wymiany w pierwszej kolejności nabyć akcje tej firmy ( kapitał obcy - na własny) Prawo warranta -

• z możliwością przedłużenia pierwotnego terminu wykupu przez emitenta ( tańsze)- jeżeli jest w prospekcie emisyjnym) + dodatkowe korzyści emitenta)

• z możliwością skrócenia pierwotnego terminu wykupu przez inwestora ( droższe), ale inwestor ma prawo szybszego wykupu + dodatkowe korzyści inwestora

• premiowe ( związane z loterią) zamiast odsetek tworzy się fundusz i 1 raz na rok losuje 1 obligację, która otrzymuje premię

→Ze względu na ryzyko ponoszone przez inwestorów

• zabezpieczenie całkowite , albo na nieruchomości w pełnej wartości nominalnej + odsetek

• zabezpieczenie częściowe, takie w którym są zabezpieczone kwoty podstawowe bez odsetek ( jest niższa)

• niezabezpieczona - wysokie odsetki

→Ze względu na przeznaczenie środków

• aktywne, takie które środki przeznaczone są na inwestycje przedsiębiorstw

• bierne , które to są na umożliwienie dokończenia inwestycji

→ Ze względu na formę obligacji

• imienne - przypisane do osoby emitenta i inwestora, obrót mniej płynny, może być zakaz zbycia

• na okaziciela - bez ograniczeń

• zmaterializowane - (ładne graficznie) ze wszystkimi informacjami + kupony odsetkowe na odcinanie karteczek, pobieranie odsetek

• zdematerializowane - Krajowy Depozyt zdeponowane zobowiązanie emitenta , a my dostajemy kwitek

Emitenci obligacji w Polsce

1. Skarb Państwa

2. NBP

3. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą

4. Jednostki samorządu terytorialnego( gminy, powiaty, województwa)

5. Inne podmioty posiadające osobowość prawną upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw

6. Instytucje finansowe, których członkiem jest RP, NBP, przynajmniej 1 z państw OECD lub bank centralny takiego państwa

W Polsce zgodnie z ustawą obligacji jest definiowana jako papier wartościowy emitowany w seriach, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela obligacji (obligatoriusza) i zobowiązuje się wobec niego do spłacenia określonego świadczenia . Świadczenie może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny

Listy zastawne - specyficzna forma obligacji

• długoterminowy, imienny lub na okaziciela papier wartościowy emitowany przez banki udzielające kredytu hipotecznego jako:

• hipoteczny list zastawny - podstawą emisji jest wierzytelność banku hipotecznego zabezpieczona hipoteką

• publiczny list zastawny - podstawą emisji jest kredyt udzielany skarbowi państwa NBP, innemu renomowanemu bankowi lub zabezpieczony ich poręczeniami lub gwarancjami

• mogą być denominowane w złotych lub walutach obcych

• mogą funkcjonować na rynku publicznym i prywatnym

• oprocentowanie listów zastawnych nie może być niższe niż stopa procentowa od kredytów hipotecznych

• w razie upadłości banku hipotecznego roszczenia posiadaczy listów zastawnych są pokrywane w pierwszej kolejności przed roszczeniami innych wierzycieli

W 1997 roku reaktywowano listy zastawne, emisja instrumentów jakimi są listy zastawne. ( do wysokości 40 krotnie przewyższającej kapitał własny emitenta)

Instrumenty pochodne:

- taki instrument finansowy, którego wartość zależy od innego instrumentu ( w szczególności papiery wartościowe), na który został wystawiony

Funkcje instrumentów pochodnych:

1. ubezpieczeniowa - są stosowane w celu zabezpieczenia się przed wzrostem ( spadkiem) wartości instrumentu pierwotnego

2. spekulacyjne - inwestorzy spekulują w celu osiągnięcia korzyści ze wzrostu ( spadku) wartości instrumentu pierwotnego (ubezpieczalnie powinny korzystać, nie negatywne spekulowanie ale na własną odpowiedzialność liczą na zysk)

3. zapewnianie poządanej struktury przychodów

Rodzaje instrumentów pochodnych:

1. Kontrakty forward

• instrumenty finansowe, które zobowiązują strony do zawarcia w przyszłości transakcji na warunkach określonych w kontrakcie

• występuje w obrocie pozagiełdowym

• jest niestandaryzowany i zawierany na zamówienie

• termin dostawy jest określony na konkretny dzień

• prawie zawsze dochodzi do dostawy przedmiotu kontraktu

• płatność następuje po dostawie

• następuje indywidualnie pomiędzy stronami, niestandardowe, na zamówienie o charakterze rzeczywistym, wykonanie kontraktu to jest wywiązanie (prawie zawsze)

• uzależniony id zaufania

Formy:

1. Pożyczka forward- forward - podmiot, który będzie musiał zaciągnąć pożyczkę, w celu zabezpieczania się przed zmianą w przyszłości wysokości stopy procentowej już dziś zaciąga pożyczkę na określoną stałą stopę procentową, a następnie deponuje ją na okres, w którym pieniądze nie będą mu potrzebne (gdy boi się , że w przyszłości będzie wyższe oprocentowanie)

2. Instrument forward rate agreement (FRA) - jest to umowa, w której strony uzgadniają między sobą wysokość stopy procentowej ( stopa FRA), która po określonym okresie wstępnym będzie obowiązywać na określony okres bazowy w odniesieniu do określonej wartości lokaty lub depozyty 9 jest odrębną umową od pożyczki i może funkcjonować w oderwaniu od niej)

- umowa na gwarantowaną stopę procentową (dużo droższe)

Rodzaje najpopularniejsze - są to kontrakty na walutę (umowa dotyczy zakupu waluty w przyszłości)

Wady kontraktu forward - nie ma elastycznego działania na zmiany na rynku

- nie ma pewności wykonania

II. Kontrakty futures

• rodzaj kontraktu, w ramach którego dwa podmioty zobowiązują się do sprzedaży lub kupna określonego towaru, w określonym momencie, po ustalonej w dniu zawarcia kontraktu cenie

• obejmuje transakcje nierzeczywiste ponieważ w terminie transakcji nie następuje fizyczne dostarczenie danego waloru a jedynie rozliczane są różnice cen

• mają charakter spekulacyjny ( zawierane są w celu osiągnięcia zysku na różnicach cen a nie w calu zniwelowania ryzyka)

Główne cechy kontraktu futures to:

1. kontrakty futures występują w obrocie giełdowym

2. inwestorzy chcący zawierać transakcje zobligowani są do zdeponowania depozytu początkowego na tzw. Zabezpieczającym rachunku depozytowym depozyt ten ma minimalizować ryzyko niedotrzymania warunków umowy

3. kontrakt rozliczany jest codziennie na zasadzie „ marketing to market” operacja polega na tym, że izba rozrachunkowa giełda codziennie koryguje rachunek zabezpieczający inwestora o zmianę cechy kontraktu futures w ciagu dnia tak, aby odzwierciedlić zysk lub stratę inwestora

Transakcje futures są kontraktami wystandaryzowanymi, w przypadku futures standaryzacja operacji dotyczy:

• rodzaj produktu, towaru

• ilości, wysokości kontraktu

• sposobu zawierania transakcji, system notowań

• zasad rozwiązywania kontraktu przed terminem

• stron upoważnionych do zawierania transakcji

• zasad rozliczania ( wzajemnych kompensacji) kontraktu

• terminów realizacji kontraktów

Tylko takie instrumenty, które są płynne:

• waluty

• lokaty o stałym oprocentowaniu

• kontrakty o akcje

Typy kontraktów:

∗ na giełdzie towarowej

• rynek paliw

• płodów rolnych

∗na giełdzie finansowej

• walutowe

• na stopy procentowe

• na indeksy giełdowe (kontrakty terminowe na akcje)

III. Opcje

• umowa miedzy nabywcą (posiadaczem) a sprzedawcą (wystawcą) dająca nabywcy w zamian za opłatę prawo do kupna lub sprzedaży instrumenty bazowego przed lub w ustalonym dniu w przyszłości po określonej cenie

• kontrakty terminowe ( z góry wnoszę opłatę , sprzedający musi być gotowy)

Rodzaje opcji:

• opcja kupna - oznacza prawo jej posiadacza do zakupu, od wystawiającego opcję , określonej ilości określonego instrumentu podstawowego w określonym okresie lub momencie po ustalonej cenie

• opcja sprzedaży - oznacza prawo jej posiadacza do sprzedaży określonego instrumentu finansowego po ustalonej cenie, w określonym okresie lub momencie wystawiajacemu opcję.

Dla posiadacza opcja jest prawem, a dla wystawiającego obowiązaniem, może, ale nie musi być zrealizowana przez posiadacza, który płaci za opcję premię.

Podstawowe pojęcia związane z opcjami to:

1. cena wykonania - jest to cena, po jakiej wykonuje się opcja, zostaje sprzedany instrument podstawowy

2. cena opcji - inaczej premia, ponieważ opcja daje prawo posiadaczowi, a na wystawiającego nakłada obowiązek jej.................. stronami kontraktu występuje asymetria, którego odzwierciedla cena

3. cena instrumentu finansowego - na, który jest wystawiona opcja rynkowa tego instrumentu

4. rozmiary transakcji - określają ilość instrumentu bazowego na ....................opcje

5. termin realizacji opcji - określa on termin, w którym opcja może być wykupiona

6. termin wygaśnięcia opcji - jest to termin, po którym opcje nie może być wykonana i staje się bezwartościowa

Inna klasyfikacja opcji:

• amerykańskie - prawo wyboru czasu kiedy zechcę skorzystać z prawa opcji mam do wyboru przedział

• europejska - realizacja może nastąpić wyłącznie w dniu wygaśnięcia opcji

• egzotyczne: * azjatyckie - w którym ewentualny zysk z przedziału i cena średnia

* bermudzki - wybrane kilka terminy, w których mogą być wykonane

Trzy sytuacje , w przypadku operacji na opcjach:

1) jeżeli cena bazowa opcji → wyższa w przypadku opcji sprzedaży (lub niższa gdy kupna) od ceny rynkowej instrumentu bazowego - In the money” w cenie, wtedy nabywca może kupić dany instrument, a następnie sprzedaż a następnie odkupić po niższej cenie

2)jeżeli cena bazowa opcji w przypadku opcji kupna i sprzedaży jest równy cenie rynkowej instrumentu bazowego - opcja naturalna „at the money” jest po cenie, bez dochodu

3) jeżeli cena bazowa w przypadku sprzedaży jest niższa a kupna wyższa niż cena rynkowa instrumentu „out of the money” nie jest w cenie, strata.

IV. Swapy

• operacje wymiany strumieni finansowych, których wartość i terminy są z góry ustalone. Strony transakcji zgadzają się wymienić miedzy sobą w określonym terminie strumienie płatności przy czym wykonanie zobowiązania jednej strony

• wynikające z umowy - jest uzależniona od realizacji zobowiązania drugiej strony

• indywidualne negocjonowanie kontraktu miedzy 2 stronami

Ze względu na technikę przeprowadzania operacji wyróżnia się:

1. swapy walutowe - odnoszą się do transakcji wymiany równoważnej sumy własności w 2 różnych walutach

2. swapy procentowe - strumienie finansowe podlegające wymianie miedzy stronami kontraktu wyrażone są w tej samej walucie i nie występuje transfer dewiz, przedmiotem wymiany są płatności odsetek:

• Swapy kuponowe - przekształcenie strumieni płatności odsetkowych obliczanych według stałej stopy procentowej w strumień płatności odsetkowych kalkulowanych wg zmiennej stopy procentowej

• swapy bazowe - każda ze stron zobowiązuje się do regulowania płatności odsetkowych swego partnera

c) ........... currency - interest rate swap - zobowiązanie o zmiennej stopie oprocentowej w jedn. walucie zostanie zamienione na zobowiązanie o stałej stopie procentowej w innej walucie

ad a)

-swap naliczany stały na zmienny, w którym następuje zamiana płatności o stałych oprocentowaniach na płatności o zmiennym

-swap stały na stały ( w różnych walutach

-swap zmennej na zmiennej

Mogą być same odsetki lub łącznie z bazą

Swapy walutowe pozwalają przedsiębiorstwom na:

• wzajemne zredukowanie kosztów finansowych dla różnych walut

• zaciągniecie pożyczek na rynkach, do których firmy mają ograniczone lub niemożliwy dostęp

• ograniczenie ryzyka kursu spłat kredytu, gdy firma zaciągnęła kredyt w jednej walucie a spłata w innej walucie

Ze względu na sposób realizacji kontraktu:

1. swap rzeczywisty - faktyczna zamiana jednego bazowego instrumentu na inny

2. swap nierzeczywisty - nie dokonuje się wymiana, ale wyrównanie różnic

Ze względu na czas obowiązywania

1. spot - forward - zakup 9sprzedaż) instrumentu bazowego na rynku kasowym (spot) z równoczesną odsprzedażą tego instrumentu w przyszłym terminie

2. forward - forward - dwie operacje dokonują się na dniach

Ze względu na liczbę stron kontraktu

1. swap czysty - tylko 2 strony

2. swap kombinowany - 3 strony A z B przy zawarciu z C

V. Kwity depozytowe

• certyfikat inkorporujący prawo własności akcji spółki mieszczącej się poza granicami kraju, w którym stanowi one przedmiot obrotu, a którego warunki nabycia zostały wynegocjonowane przez zainteresowane strony - emitent i inwestor

• każdy kwit odpowiada określonej ilości akcji spółki, które zdeponowane są w państwie jej siedzibą zarządu i kryterium geograficznym:

° ADR- y amerykańskie kwity, są przedmiotem obrotu na rynku amerykańskim, obrót akcjami spółki spoza USA wraz z ich kwotowaniu dolarów

° GDR- y - globalne mogą być przedmiotem na 1 rynku

Rodzaje emisji:

• niesponsorowana

• sponsorowana ( za wiedzą emitenta, aby złożyć w depozyt)

Powszechne Świadectwo Udziałowe - papier wartościowy wyemitowany przez Skarb Państwa i związany wyłącznie z Programem Powszechnej Prywatyzacji od 1997 roku wymiana na akcje NFI, straciły wartość 31.12.1998 roku

Banki - jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytu i zdobywaniu środków na nie ( w ujęciu tradycyjnym)

• w ujęciu nowoczesnym, organizacja, która zatrudnia ludzi

• wewnętrzne i zewnętrzne warunki jego działalności:





- współpraca - składniki otoczenia:

- operatywne zarządzanie - klienci

- informacje - właściciele banku

- zasoby pieniężne - inne banki

- polityka pieniężna

-społeczne otoczenie

def. Banku z pkt. widzenia klienta - bank to przedsiębiorstwo, które zaciąga i udziela kredytu oraz świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym

z pkt. widzenia ogólnogospodarczego - to podmioty, które dokonują akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a także są pośrednikami , którzy dzięki transformacji wielkości. Terminu i ryzyka doprowadzają do wspólnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.

Rola banku:

Dziedziny I. Udział w kreacji pieniądza

II. Udział w społecznym podziale pracy

III. Dokonywanie alokacji i transformacji środków

Ad I) Od 01.12.2001 NBP wprowadził nowe dwa produkty :

• kredyt techniczny ( na 1 dzień 0%, a po tym czasie zgodnie z oprocentowaniem lombardowym)

• lokata nocna ( 7,5% w skali roku

Ad II) Przejmować od jednostek lub przedsiębiorstw czynności, nie musimy sami szukać osób chętnych na naszą lokatę a także daje pożyczkę

Ad III) Transformacja informacji, sum pieniężnych, terminu

System bankowy - obejmuje całokształt instytucji bankowych oraz norm określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem



Elementy systemu bankowego:

1. Bank centralny

2. Bank depozytowo - kredytowy

3. Bank inwestycyjny

4. Bank uniwersalny

Modele bankowości:

∗ uzależnione od gospodarki

a) planowana

Bank centralny

Emisyjny państwa obsługuje podmioty











struktura monobankowa (przed 89 były tylko oddziały NBP)


b) rynkowa



Bank centralny


Bank depo - kredy. Bank inwesty. Bank uniwersalny ← banki komercyjne

Bank centralny:

• emisyjny

• bank państwa

• bank banków

∗ modele

1. anglosaski - opiera się na rynku finansowym zwłaszcza kapitałowym, co sprzyja to uniezależnieniu wielkich przedsiębiorstw od banków komercyjnych (giełda to główny zasiłek), poza tym ważną rolę odgrywają banki inwestycyjne

2. niemiecko - japoński - zakłada , że główną rolę w finansowaniu pełni system bankowy, zaspakaja zarówno krótko jak i długoterminowe potrzeby klientów. Banki o charakterze uniwersalnym

Modele	Zalety	Wady
Anglosaski	- nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw - sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych - pobudzanie innowacji finansowych	- oparcie finansowania przedsiębiorstw na anonimowych rynkach papierów wartościowych - nastawienie na częste zmiany partnerów ( krótkoterminowa perspektywa w procesach decyzyjnych) - duża formalizacja transakcji ekonomicznych
Niemiecko - japoński	- finansowanie przedsiębiorstw na podstawie indywidualnych umów kredytowych - długoterminowe finansowanie między bankiem a przedsiębiorstwem - stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych	- niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych - opóźnienia we wprowadzeniu innowacji bankowych - mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji pozabankowych

Rodzaje banków:

1. Bank Centralny - bank państwowy spełnia jednocześnie 3 funkcje ( emisyjna, państwa, bank banków)

• obowiązek, dbałość o stabilność waluty narodowej

• BC jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych

• Jest regulatorem całego obiegu pieniężnego wewn. Kraju

• Bankier udzielający kredytu dla rządu obsługującym dług państwowy oraz kasową oraz kasowa obsługę budżetu

• BC tworzy dwa rodzaje pieniądza:

• banknot - jako centralny pieniądz gotówkowy

• pieniądz żyrowy - centralny pieniądz rezerwowy

W Polsce BC to NBP:

• posiada osobowość prawną

• siedziba w Warszawie

• bank RP

Zadania NBP:

• utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu rządu i jego planów gospodarczych

• organizuje rozliczenia

• działalność dewizowa

• obsługa budżetu

• reguluje płynność BK

• refinansuje BK

• opracowuje bilans płatniczy

• emituje znaki RP

• członek różnych instytucji bankowych i międzynarodowych

Struktura NBP: ( trzy organy)

1. Prezes

2. Rada Polityki Pieniężnej

1

2

1

2

Gospodarka narodowa

Gospodarka narodowa

---