POJĘCIE ORGANIZACJI
Przedmiotem zainteresowania nauk o organizacji i zarządzaniu są organizacje analizowane z punktu widzenia sprawności. Kryterium widzenia jest sprawność.
Pojęcie organizacji:
System to zbiór składników połączonych ze sobą tak, że każdy składnik powiązany jest z każdym innym pośrednio lub bezpośrednio. Najistotniejsze są powiązania między nimi. Cechą systemu jest to, że zmiana jednego elementu powoduje zmianę całego systemu (lub części systemu). Organizacja to uporządkowany system społeczno - techniczny. Każda organizacja jest systemem. Jest to system uporządkowany i składa się z systemów społecznego i technicznego.
Najbardziej ogólny model organizacji zapoczątkował LEAVIT. Jest to model
4 - elementowy i odwzorowuje każdą organizację.
T - technologie
C - cele
S - struktura organizacyjna
L -ludzie
L i C - elementy podsystemu społecznego
S i T - elementy podsystemu technicznego
Relacje między elementami oznaczają, że zmiana w którymkolwiek z nich powoduje zmiany w każdym z pozostałych. Każda organizacja funkcjonuje w określonym otoczeniu. Otoczenie oddziaływuje na organizację a organizacja na otoczenie. (firma osiąga sukces kiedy dostarcza klientowi dochody). Oddziaływanie otoczenia na organizację polega na tym, że organizacja dopasowuje się do wymagań klienta. Klient musi postrzegać organizację jako wyróżniającą się. Organizacja musi zareagować na zmieniające się potrzeby klientów, ale także oddziaływuje na otoczenie - gdy wyprodukuje produkt i namawia klienta na zakup (przekonuje , że jest dla niego niezbędny). Gdyż klient nie zdaje sobie sprawy z osiągnięć techniki, im większa organizacja , tym wpływ na otoczenie jest większe.
LUDZIE - jako element organizacji to trzy płaszczyzny
Płaszczyzna działających jednostek
Płaszczyzna funkcjonujących grup
Płaszczyzna kulturowa
Wyróżnia się następujące osobowości organizacji:
Autokraci - dominuje wobec podwładnych. Charakterystyczną cechą autokraty jest dominacja wobec podwładnych i służebność wobec przełożonych.
Gracz - np: kardynał Rychelion. Jest to osoba o nieprzeciętnej inteligencji, traktuje zmiany nie jako zagrożenie, ale jako naukę.
Biurokrata - postrzega rzeczywistość organizacyjną poprzez pryzmat obowiązujących dokumentów.
Twórca - bardziej go interesuje to czego nie ma, niż to co jest.
Profesjonaliści - dąży do doskonałości w swoim zawodzie i weryfikuje się z nim a nie z miejscem pracy.
Przedsiębiorcy - osoba dążąca do działania na własny rachunek.
Wiedza o tym ma znaczenie - i wyróżnia się grupy interesów:
Grupa strategiczna - członkami grupy strategicznej są osoby z najwyższych szczebli hierarchii, dążące do zmiany istniejącego stanu rzeczy.
Grupa wybuchowa - jej członkowie to osoby z niższych szczebli hierarchii zatrudniona w realizacji podstawowej funkcji organizacji, mające istotny wpływ na to co się w niej dzieje.
Grupa apatyczna - jej członkami są również osoby z niższych szczebli hierarchii zatrudnione w realizacji pomocniczych funkcji organizacji i mające niewielki wpływ na to co się w niej dzieje.
Grupa konserwatywna
Płaszczyzna kulturowa:
Kultura organizacyjna to zbiór norm i wartości regulujących zachowania organizacyjne podbudowanych założeniami dotyczącymi istoty rzeczywistości organizacyjnej i wyrażających się artefaktami.
Są trzy poziomy kultury - założenia:
Widoczne i uświadomione
Częściowo widoczne i uświadomione
Całkiem niewidoczne i nieuświadomione
MODEL EDGARA SCHEINA: poziomy kultury organizacyjnej.
Założenia dotyczą następujących rzeczy:
Natury człowieka
Relacje międzyludzkie:
X- człowiek jest leniwy, dobrze pracuje gdy jest kontrolowany itd
Y-
Samej organizacji: dochód powstaje w samej organizacji lub w jej otoczeniu - to różne style zarządzania.
Natura otoczenia.
Relacje organizacji z otoczeniem.
Normy i wartości:
Wartość - to co dla uczestnika organizacji jest ważne (pieniądze, samorealizacja).
Norma - określa sposób postępowania uczestnika organizacji.
Przyjmujemy że normy i wartości określa się na:
Deklarowane
Przestrzegane
ARTEFAKTY: to zewnętrzne przejawy kultury organizacyjnej dzielące się na:
Językowe - język, mity, legendy
Behawioralne - ceremonie, rytuały, zachowania pracowników, symbole, codzienne rytuały (np. W danym miejscu na parkingu może zaparkować tylko rada nadzorcza)
Fizyczne - wytwory materialne organizacji, ubiory
Cechy kultury organizacyjnej:
Innowacja i podejmowanie ryzyka to stopień w jakim zachęca się pracowników do innowacyjności podejmowania ryzyka.
Zwracanie uwagi na szczegóły - stopień w jakim oczekuje się od pracowników precyzji.
Nastawienie na wyniki - stopień w jakim kierownictwo skupia uwagę raczej na wyniki niż na metody stosowane w procesach.
Nastawienie na ludzi - stopień w jakim kierownictwo uwzględnia wpływ wyników na ludzi w organizacji.
Nastawienie na zespoły - stopień w jakim kierownictwo organizuje prace raczej wokół zespołów.
Agresywności - stopień w jakim ludzie są raczej agresorami i nastawieni na rywalizację a nie pobłażliwość.
Stabilność - stopień w jakim kierownictwo organizacji zmierza raczej do utrzymania STATUS QUO niż do rozwoju.
STRUKTURA ORGANIZACJI
Struktura organizacyjna to zbiór reguł ograniczających dowolność i nieprzewidywalność zachowań organizacyjnych czyli członków organizacji.
Poniższe konfiguracje opisujące kształt struktury w szczególności czy jest płaska czy szczupła, cechy:
Centralizacja - stopień rozmieszczenia uprawnień decyzyjnych.
Specjalizacja - podział pracy w organizacji
Formalizacja - opisuje obowiązującą dokumentację organizacyjną.
Standaryzacja - opisuje wzorce i ujednolicone sposoby postępowania w organizacji.
KONFIGURACJA:
Jeden kierownik + podwładni = samodzielna organizacja (mała). Zasada ograniczonej rozpiętości kierowania głosi, że kierownik w danych warunkach może bezpośrednio skutecznie kierować ograniczoną liczbą podwładnych, wyróżnia się trzy typy rozpiętości kierowania:
Potencjalna
Rzeczywista
Formalna
Potencjalna rozpiętość kierowana - liczba osób bezpośrednio podwładnych określonemu kierownikowi, których pracę kierownik ten w danych warunkach może skutecznie kierować.
Rzeczywistą rozpiętość kierowania stanowi liczba faktycznie bezpośrednio podporządkowanych osób danemu kierownikowi.
Formalna rozpiętość kierowana stanowi liczba bezpośrednio podwładnych określonego kierownika z świetle otaczającej dokumentacji.
Wymienione typy rozpiętości powinny pokrywać się.
Czynniki kształtujące rozpiętość kierowania wg. STUGLITZA.
Czynnik |
Stopień obciążenia kierownika. |
||||
Podobieństwo funkcji |
Identyczna |
Bardzo podobne |
Podobne |
Istotnie różne |
Całkiem różne |
Przestrzenne rozmieszczenie pracowników. |
Wszyscy razem |
Wszyscy w jednym budynku |
Na terenie przedsiębiorstwa |
Na terenie miasta |
Rozmieszczone po kraju |
Złożoność funkcji |
|
|
|
|
|
Kwalifikacje personelu |
|
|
|
|
|
Koordynacja |
|
|
|
|
|
Planowanie |
|
|
|
|
|
Pomoc organizacyjna |
|
|
|
|
|
W odróżnieniu od rozpiętości kierowania tzn. Zasięg kierowania jest nieograniczony. Stanowi go liczba wszystkich podwładnych danego kierownika (pośrednich i bezpośrednich). Nakładanie się „na siebie” zasady nieograniczonego zasięgu i ograniczonej rozpiętości kierowania prowadzi do wieloszczeblowości struktury organizacyjnej. Liczba szczebli hierarchii zależy od:
Zasięgu
Rozpiętości kierowania
ZASIĘG KIEROWANIA + 1 = LICZBA PRACOWNIKÓW ORGANIZACJI
Hierarchia organizacyjna nakłada się na siebie zasoby nieograniczonego zasięgu i ograniczonej rozpiętości kierowania.
CENTRALIZACJA
Struktura scentralizowana: decyduje jeden dyrektor
Struktura zdecentralizowana: decyduje kilku dyrektorów
ORGANIZACJE PŁASKIE (GU), SMUKŁE (FSO)
Stopień centralizacji i decentralizacji charakteryzuje rozmiar kompetencji. W wyniku decentralizacji rośnie liczba rozpiętości kierowania. Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych kształtują następujące zasady:
Uprawnienia decyzyjne należy przekazywać w dół hierarchii organizacyjnej tak daleko jak jest to tylko możliwe.
Zakres uprawnień powinien pokrywać się z zakresem odpowiedzialności.
Takie elementy powinny być dostosowane do siebie:
Zakres uprawnień (kompetencji)
Zakres odpowiedzialności
Zakres obowiązków
Fundusze niezbędne do wykonywania zadań
Wysoki stopień centralizacji
Zalety: - podejmowanie decyzji zgodnie z interesem całości
Wady: - dłuższy proces decyzyjny, decyzje nie są zawsze racjonalne
Wysoki stopień decentralizacji
Zalety - szybki proces decyzyjny
decyzje bardziej racjonalne
Wady - podejmowane decyzje nie muszą być dobre dla innych stopni poziomu
organizacyjnego
Stopień centralizacji (decentralizacji) uzależniony jest od następujących czynników.
wielkość organizacji
stopień trudności realizowanych zadań stopnia centralizacji
zmienność (dynamika otoczenia)
umiejętności podwładnych
SPECJALIZACJA (podział sposobu pracy)
Stopień specjalizacji - jest to coś co charakteryzuje różnorodność i powtarzalność działań wykonywanych na stanowiskach jednostki organizacyjnej. Im bardziej różnorodne (powtarzalne) są dziedziny wykonywane na stanowiskach tym niższy jest stopień centralizacji itp. Liczba stanowisk jest taka sama, jest ona miernikiem.
Wysoki stopień specjalizacji:
Zalety: - bardzo szybko można odczuć wprawę w działaniu w krótkim okresie
łatwiejsza kontrola
Wady: - obniżka wydajności pracy
degraduje człowieka w procesie pracy (monotonna praca, trudny do określenia związek między tym co robi jeden a pozostali)
Niski stopień specjalizacji:
Zalety: - praca jest bardziej różnorodna
większe zadowolenie z pracy
Wady: - trudniejsza kontrola
wprawa w działaniu nabywana jest dłużej
szczegółowość podziału pracy jest ograniczona
Istnieje granica podziału pracy (stopień specjalizacji jest konsekwencją jednościowego podziału pracy, po p[przekroczeniu której wydajność pracy obniża się; podział pracy ilościowy i jakościowy)
Metody obniżające stopień specjalizacji:
Funkcje zespołów zawodowych
Rotacja pracy
Rozszerzenie pracy (dwa stanowiska pracy w jedno)
Wzbogacanie pracy (rozszerzanie w innych kierunkach)
Czynniki kształtujące stopień specjalizacji:
Umiejętności uczestników organizacji
Typ stosowanych technologii
Stopień stabilności otoczenia (stabilność↑ specjalizacja↑)
Kryteria specjalizacji (kryteria podziału pracy):
Specjalizacja według funkcji
Specjalizacja według wyrobów
Specjalizacja według klientów
Specjalizacja regionalna
Specjalizacja technologiczna
Stopień formalizacji: charakteryzuje ograniczenie dowolności zachowań organizacyjnych z punktu widzenia liczby i szczegółowości dokumentów organizacyjnych.
Wysoki stopień formalizacji:
Zalety: - wysoka przewidywalność zachowań organizacyjnych
łatwiejsza kontrola w koordynowaniu działań
Wady: - niewielka innowacyjność działań
wyznaczona nieudolność
Niski stopień formalizacji:
Zalety: - znaczna innowacyjność zachowań uczestników organizacji
organizacja jest bardziej elastyczna
Wady: - trudniejsza kontrola
mniejsza przewidywalność zachowań organizacji
Czynniki kształtujące stopień formalizacji:
wielkość organizacji
stopień stabilności otoczenia
wysoka dynamika
umiejętności pracowników
Z punktu widzenia formalizacji wyróżnia się 4 elementy struktury organizacyjnej:
struktura formalna - zbiór reguł opisanych w dokumentach organizacyjnych
struktura nieformalna - zbiór reguł sprzecznych z ustaleniami formalnymi
struktura niesformalizowana - zbiór obowiązujących reguł ukształtowanych przez tradycje czy zwyczaje
struktura pozaformalna - - zbiór reguł ukształtowanych przez pozazawodowe zainteresowania pracowników organizacji
STRUKTURA STANDARYZACYJNA
Charakteryzuje ograniczenia dowolności zachowań organizacyjnych z punktu widzenia wzorów działania i ujednoliconych sposobów postępowania. Im więcej procedur działania tym wyższy stopień standaryzacji . stopień standaryzacji pozostaje w wprost proporcjonalnej zależności ze stopniem formalizacji.
CELE ORGANIZACJI
Cel to wiązka zamierzeń przewidzianych do realizacji w określonym przedziale czasu.
Funkcje celu organizacji:
ukierunkowują działania uczestników organizacji
są podstawą opracowania zasobów działania, czyli doboru środków i zasobów
są podstawą kontroli funkcjonowania organizacji
pełnią funkcję motywacyjną
Z punktu widzenia szczebla hierarchii organizacji wyróżnia się:
misje organizacji
cele strategiczne
cele organizacyjne
Misja - to sformułowanie podstawowego celu organizacji wyznaczającego sens istnienia. Misja jest formułowana w kategoriach jednostkowych misja powinna zawierać następujące informacje:
rodzaj wytwarzanych wyrobów
typ klienta
obszar działalności
Cele strategiczne - są formułowane na najwyższym szczeblu hierarchii dla menadżera lub menadżera z tego szczebla. Powinny być formułowane w kategoriach ilościowych.
Cele operacyjne - są formułowane na niższych szczeblach hierarchii dla menadżerów z niższych szczebli. Z punktu widzenia okresu którego cele dotyczą wyróżnia się cele długo i krótkookresowe.
TECHNOLOGIA
Znaczenie: to wiedza o dyrektywach sprawnego działania, czyli wskaźnikach jak dobrze produkować, zastosowany sposób wytwarzania, dyrektywa to cykl organizacyjny.
Cykl organizacyjny obejmuje etapy:
sformułowanie celu: ścisły, ograniczony, zrozumiały
zbadanie warunków i środków działania
przygotowanie gatunków i środków działania, to opracowanie planu i ukształtowanie struktury organizacyjnej
wykonanie celu
kontrola kunktacja/antycyfacja (kunktacja - zwlekanie z podjęciem działania, decyzji / antycyfacja - przewidywanie przebiegu zdarzeń i podejmowanie decyzji aby uniknąć nieprzewidzianych zdarzeń)
utrzymywanie zapasów / pozbywanie się ich
specjalizacja/uniwersalizacja (specjalizacja - działanie w warunkach wysokiego stopnia wysokiego stopnia specjalizacji)
aktywizacja działania/ograniczenie działania (aktywizacja działania czyli wkład większej energii / ograniczenie działania = wkład mniejszej energii)
Trzy typy technologii wg J. Wooduoro:
produkcja jednakowa i małoseryjna
wieloseryjna i zmasowana
produkcja aparaturowa i ciągły proces produkcyjny
EFEKT ORGANIZACYJNY
To przeciętna nadwyżka korzyści przypadająca na jednego członka zespołu współdziałającego w innymi w porównaniu z korzyścią możliwą do osiągnięcia w działaniu indywidualnym. Jego pojawienie oznacza 2 + 2 = 5 dlatego, że nie miałoby sensu istnienie organizacji. Jego pojawienie jest warunkiem koniecznym istnienia organizacji.
Przyczyny efektu organizacyjnego:
ciągłość pracy
koncentracja sił i środków w czasie i przestrzeni.
możliwością wykorzystania wyspecjalizowanych maszyn i urządzeń
nabywanie wprawy w działaniu
wzajemne motywowanie się uczestników organizacji
TECHNOLOGIA ORGANIZACJI
Ze względu na rolę jaką organizacja pełni wobec społeczeństwa wyróżnia się:
Organizacje gospodarcze - przedsiębiorstwa
Administracyjne szczebla centralnego i lokalnego (ministerstwo, urzędy gminne), militarne i policyjne
Zaspokajające niematerialne potrzeby społeczeństwa
Społeczne (partie polityczne, związki zawodowe)
Religijne
Sprawność
Kryteria sprawnego działania można podzielić na dwie grupy:
Podstawowe
Skuteczności
Ekonomiczność
Kożystność
Drugoplanowe
Racjonalność
Dokładność
Prostota
Udatność
Działanie jest skuteczne wtedy, kiedy prowadzi do skutku zamierzonego jako cel. Wyróżnia się działanie skuteczne (cel stopniowalny), bezskuteczne i przeciwskuteczne (negacja).
Wynik działania (W) to suma cenności celu końcowego jak i również wszystkich pozytywnie ocenianych skutków ubocznych. Cenność wyróżnia preferencje działającego i obejmuje zarówno skutki łatwo jak i trudno mierzalne.
Koszty działania (K) to suma cenności poniesionych nakładów finansowych jak i również wszystkich negatywnie ocenianych skutków ubocznych.
W/K > 1 działanie ekonomiczne
< 1 działanie nieekonomiczne
= 1 działanie obojętne ze względu na ekonomiczność
W - K >0 działanie jest korzystne
<0 działanie niekorzystne
=0 obojętne ze względu na korzyść
Dwa działania w takim samym stopniu ekonomiczne nie muszą być w takiej samej mierze korzystne. (osiągamy cel inny niż zamierzamy - jest to nieskuteczne ekonomiczne)
Ekonomizacja to działanie mające na celu wzrost ekonomiczności.
W → max K → const
W → const K → min oszczędność
W↑ K↓
W↑↑ K↑
W↓ K↓↓
Ad 2.
Działanie jest racjonalne wtedy, kiedy jest dostosowane do szeroko rozumianych warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Wyróżnia się racjonalność rzeczową tj. jej ocenę ex post (po fakcie) i racjonalność metodologiczną ex ante (przed faktem)
Działanie jest tym prostsze im prostszą ma strukturę tj. zawiera mniej elementów i mniej skomplikowane są elementy między nimi.
Działanie jest tym dokładniejsze im bardziej przypomina wzór
Działanie jest tym udatniejsze wtedy kiedy oprócz celu końcowego ocenione są pozytywnie ocenione skutki uboczne
Wyróżnia się sprawność w sensie uniwersalnym i syntetycznym. Sprawność w sensie uniwersalnym to nazwa ogólna każdego z kryteriów z osobna. Oznacza to, że jeśli działanie jest np. skuteczne to jest zarazem sprawne w sensie uniwersalnym. Działanie jest tym sprawniejsze w sensie syntetycznym im więcej im więcej zawiera w sobie kryteriów i to możliwie w największym stopniu. Warunkiem koniecznym sprawności w tym sensie jest minimalna choćby jego skuteczność.
ZARZĄDZANIE
To proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania, zmierzający do osiągnięcia celów organizacji.
Planowanie - wytyczanie celów i określanie sposobów ich osiągnięcia.
Organizowanie - kształtowanie struktur organizacyjnych i dokonywanie zmian w strukturach
Przewodzenie - oddziaływanie przełożonego na podwładnych, aby robili to, co robią nie dlatego że muszą, ale że chcą.
Kontrola - systematyczne działanie na rzecz:
Ustalenia norm efektywności (co być powinno)
Pomiary efektywności (co jest)
Porównanie norm z efektywnością
Ewentualnego korygowania poczynań
Według Mutzberga zarządzanie polega na realizacji następujących ról:
Interpersonalna - reprezentant, przywódca, łącznik
Informacyjna - obserwator, propagator, rzecznik
Akcyjna - przedsiębiorca, przeciwdziałający zakłóceniom, dysponent zasobów, negocjator
Umiejętności managera:
Techniczne - wiedza o określonym obszarze (budownictwo)
Społeczne - utrzymywanie kontaktu z innymi ludźmi
Koncepcyjne - ingerencja działań uczestników organizacji
Im wyższy szczebel w hierarchii organizacyjnej, tym większe znaczenie umiejętności koncepcyjnych a mniejsze technicznych.
Planowanie wymaga realizacji trzech następujących grup czynności:
Diagnozy istniejącej sytuacji (wiąże się to ze znalezieniem odpowiedzi na pytanie gdzie jesteśmy)
Projektowania i wyboru celów (dokąd zmierzamy)
Projektowania i wyboru sposobu osiągnięcia celu (odpowiedni dobór środków i zasobów działania)
Wyróżnia się planowanie strategiczne i operacyjne:
Strategiczne - ogólne plany działalności organizacji
Operacyjne - ukierunkowuje bieżącą działalność z uwzględnieniem sformułowanych celów strategicznych.
Strategia formułuje odpowiednio dwa pytania:
W jakiej domenie będziemy działać ?
Jak wygrać rywalizację w domenie ?
Domena to pole działania określone przez rodzaj wytwarzanych produktów według wytwarzanych usług.
W przypadku kiedy organizacja prowadzi działalność w kilku domenach niezbędne jest planowanie strategiczne na szczeblu całej organizacji jak i również na szczeblu poszczególnych domen. Rozróżnienie planu strategicznego na szczeblu organizacji domeny traci sens, kiedy prowadzona jest działalność w jednej domenie.
Planowanie strategiczne obejmuje następujące etapy:
Analiza otoczenia której celem jest określenie szans i zagrożeń oraz atrakcyjności.
Analiza przedsiębiorstwa której celem jest określenie silnych i słabych stron.
Określenie opcji strategicznych - możliwe odpowiedzi na pytanie zawarte w definicji strategii.
Wybór strategiczny - najlepszej opcji w danych warunkach
Opracowanie programów strategicznych i lustrujących sposób realizacji celów.
Ad 1) wyróżnia się otoczenie dalsze i bliższe:
Dalsze to zbiór sił pośrednio oddziałujących na przedsiębiorstwo - celem otoczenia dalszego jest określenie szans i zagrożeń.
Bliższe to zbiór sił bezpośrednio oddziałujących na przedsiębiorstwo - celem analizy otoczenia bliższego jest określenie atrakcyjności domeny.
Wyróżnia się następujące segmenty otoczenia dalszego:
Otoczenie ekonomiczne (wyznaczone przez kondycję gospodarki)
Stopa wzrostu ekonomicznego
Stopa procentowa
Kursy walut
Stopa inflacji
Otoczenie technologiczne - dokonujące się zmiany technologiczne mogą spowodować bardzo szybki upadek jednych gałęzi przemysłu i powstanie nowych, mogą więc oznaczać szansę dla jednych przedsiębiorstw a zagrożenie dla innych.
Społeczne
Rosnąca rola akcjonariuszy w procesie zarządzania
Odchodzenie od państwa opiekuńczego
Społeczeństwa stają się coraz bardziej wrażliwe na ochronę środowiska
Uniwersalizacja wzorców spożywczych
Otoczenie demograficzne
Zmniejszający się wskaźnik urodzeń, rośnie liczba emerytów
Zmienia się status kobiet
Otoczenie polityczno - demograficzne
Znoszenie zakazów, restrykcji barier celnych
Świat polityczny i gospodarczy są coraz bardziej ze sobą powiązane
Nowa rola państwa wobec postępującej globalizacji
Otoczenie międzynarodowe
Międzynarodowa konkurencja staje się coraz bardziej zacięta i przybiera coraz to nowe formy. Restrykcje, sankcje i inne formy dyskryminacji stosowane wobec niektórych.
Analiza otoczenia dalszego sprowadza się przede wszystkim do określenia szans i zagrożeń, przy czym określone zadania i procesy mogą być dla jednych szansą dla innych zagrożeniem.
Atrakcyjność domeny uzależniona jest o sześciu czynników:
Potencjalni oferenci - mogą rywalizować w pewnej części domeny im wyższa bariera rynkowa tym atrakcyjność domeny większa. Wysokość bariery zależy od: niezbędnego kapitału, siły marki, dostępu do kanału dystrybucji, dostępu do nowoczesnej technologii.
Rywalizacji między oferentami działającymi na domeny
Od tępa wzrostu branży przy niezaspokojonej podaży
Od polityki przemysłowej państwa
Im większa siła nacisku dostawców tym mniejsza atrakcyjność domeny (uzależniona jest przede wszystkim od rywalizacji między nimi)
Im większa siła nacisku odbiorców, tym mniejsza atrakcyjność domeny
Produkty subskrypcyjne
Typowe obszary słabych i mocnych stron to:
Marketing
Finanse i rachunkowość
Personel
Technologia / produkcja
Organizacja i zarządzanie
Układy odniesienia w analizie mocnych i słabych stron mogą być:
Najgroźniejszy konkurent w branży
Tzw. grupa strategiczna: konkurenci reprezentujący podobną filozofię działalności
Podmioty gospodarcze spoza branż
Określenie opcjii strategicznych całej organizacji
Macierz Ansoffa (strukturalne opcje przedsiębiorstwa)
Penetracja runku |
Rozwój rynku |
Stare |
Produkty |
Rozój produktu |
Dywersyfikacja |
Nowe |
|
Stare |
Nowe |
||
Rynki |
Macierz SWOT
S - przewaga mocnych stron, W - słabych, T - zagrożenia, O - szanse
|
S |
W |
O |
Maxi Maxi |
Mini Maxi |
T |
Maxi Mini |
Mini Mini |
Gdy: OW - wzmocnić się, obniżyć koszty
postanowień strategicznych
ST - też obniżyć koszty, zmienić bieg
wydarzeń w otoczeniu pozyskiwanie,
wykupywanie innych elementów
(nasza branża)
Na szczeblu domeny określenie opcji strategicznych polega na: na podstawie trzech pytań
Gdzie będziemy działać (cały rynek - większy zysk, część rynku - mniejsze nakłady),
W jakim kierunku będziemy działać (strategia wyróżniana - wyrób się wyróżnia, strategia kosztowna - obniżenie kosztów)
Według jakich reguł będziemy działać (strukturalne dostosowanie się do obowiązujących na rynku reguł postępowania, struktura innowacyjna)
Kryteria wyboru strategicznego:
Kryteria ekonomiczne
Osiągalność opcji
Kryteria etyczne
Opracowanie programów strategicznych polega na:
Doborze odpowiedniego personelu
Doborze odpowiedniej struktury organizacyjnej (strategia wyprzedza strukturę)
Dostosowanie do siebie strategii i dostosowanie do kultury organizacyjnej
Planowanie operacyjne
Plany operacyjne dzielą się na plany jednorazowe i trwale obowiązujące. Plany jednorazowe: programy, projekty.
Programy powinny zawierać następujące informacje:
Nazwę etapów działania
Osoby, względnie jednostki organizacyjne odpowiedzialne za wykonywanie określonych etapów
Czasy rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych etapów
Projekty różnią się od programów zasięgiem. Projekty < Programy.
Preliminarze budżetowe zawierają przede wszystkim informacje o zasobach finansowych niezbędnych do realizacji celu.
Elementy składowe planów trwale obowiązujących to:
Zasady postępowania określające wytyczne podejmowanych decyzji.
Wytyczne określające działanie jak należy wykonać w określonych sytuacjach
Szczegółowe procedury tj. wskazówki sprawnego wykonywania działań
TYPY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH
Ze względu na przestrzeganie zasady jedności rozkazodawstwa (polecenie od jednego przełożonego) wyróżnia się struktury jednoliniowe i wieloliniowe.
W ramach struktur jednoliniowych zasada jedności rozkazodawstwa jest przestrzegana, natomiast struktury wieloliniowe opierają się na założeniu, że każdy podwładny może mieć dwóch lub więcej przełożonych.
Struktury jednoliniowe to: funkcjonalna i dywizjonalna.
Struktury wieloliniowe to: macierzowa, tensorowa i organiczna.
Struktury funkcjonalne charakteryzują się ogólnie biorąc tym, że podstawowe
jednostki organizacji zwane pionami specjalizują się w realizacji określonej funkcji np.:finansowe, produkcyjne, handlowe etc.
Zalety:
przejrzystość rozwiązania struktury łatwo określić odpowiedzialność
sprawna kontrola w poszczególnych pionach
Wady:
autonomizacja pionów funkcyjnych wyróżniająca się w preferowaniu realizacji celów poszczególnych pionów
nadmierna centralizacja
formalizacja
Struktury dywizjonalne charakteryzują się ogólnie biorąc tym, że podstawowe jednostki organizacyjne zwane dywizjami wyodrębnione są na podstawie specjalizacji produktowej, wg klientów, lub specjalizacji regionalnej i cechuje ją daleko idąco autonomia działalności.
Zalety:
szybsze i trafniejsze decyzje
możliwości funkcjonowania centrów zysków i centrów kosztów
możliwości powiązania wynagrodzenia z osiągalnymi wynikami ekonomicznymi
to rozwiązanie strukturalne ułatwia prowadzenie reguł rynkowych do
przedsiębiorstwa
Wady:
wyższe koszty funkcjonowania spowodowane możliwością realizacji określonych funkcji we wszystkich jednostkach organizacyjnych
silne tendencje odśrodkowe
kanibalizm organizacyjny (wchodzenie w kompetencje innych)
Struktura macierzowa charakteryzuje się w ogólnym ujęciu tym, że w jej ramach
funkcjonują dwa równorzędne układy, najczęściej funkcjonalny i przedmiotowy. Układ funkcjonalny stanowią jednostki organizacyjne specjalizujące się w wyborze określonych funkcji. Układ przedmiotowy stanowią jednostki wyodrębnione według specjalizacji produktowej klientów lub regionów geograficznych. Struktura macierzowa składa się z dwóch części, ze zmiennej (układ przedmiotowy) i stałej (układ funkcjonalny)
Zalety:
wysoka elastyczność
wysoka motywacja do pracy
obiektywna ocena pracowników
Wady:
konflikty kompetencyjne
dość wysokie koszty funkcjonowania organizacji
Struktura organiczna określa się tym, że uczestnicy organizacji są bezpośrednio podporządkowani kierownikowi naczelnemu a nie ich niejako zbiorczemu, tworzone są zespoły badaniowe zajmujące się realizacją określonych przedsięwzięć.
Zalety:
bardzo wysoka elastyczność
sprawny system komunikowania się
Wady:
konflikty kompetencyjne
niepewność
poczucie stałej
Struktura tensorowa to trójwymiarowe rozwiązanie strukturalne charakteryzujące się tym, że na drugim od góry szczeblu kierownictwa organizacji funkcjonują jednostki wyodrębnione według trzech różnych kryteriów organizacyjnych np. według specifikacji funkcjonalnej, według produktów, według regionów
Zalety:
dość wysoka elastyczność
racjonalny proces decyzyjny
Wady:
skomplikowane reakcje organizacyjne
liczne konflikty kompetencyjne
STRUKTURY KAPITALOWE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Strukturami są samodzielnie prawnie podmioty gospodarcze. Relacje podporządkowania mają charakter kapitałowy, wyrażający się w tym, że podmiot nadrzędny ma udziały w podziałach podporządkowanych.
Z punktu widzenia możliwości oddziaływania podmiotu nadrzędnego do podporządkowanego (spółka córki) wyróżnia się: spółki cywilne zależne, spółki cywilne stowarzyszone, i spółki cywilne związane.
Spółki cywilne zależne charakteryzują się tym, że podmiot nadrzędny ma w ich organizacji więcej niż 50 % głosów.
Spółki cywilne stowarzyszone cechują się tym, że spółka matka ma w ich organach mniej niż 20 % głosów.
Struktury kapitałowe działalności gospodarczej określa się najczęściej miarą holdingów (operacyjny, zarządczy, finansowy).
Holding operacyjny charakteryzuje się tym, że:
spółka matka prowadzi kluczową dla organizacji działalność operacyjną
w spółce cywilnej prowadzona jest wspomagająca działalność operacyjna
spółka matka oddziaływuje właścicielsko na spółkę cywilną
Holding zarządczy charakteryzuje się tym, że:
w spółce matce nie jest prowadzona działalność operacyjna, zajmuje się ona wyłącznie oddziaływaniem właścicielskim na spółkę cywilną
w spółce cywilnej prowadzona jest komplementarna działalność operacyjna
Holding finansowy charakteryzuje się tym, że:
spółka matka zajmuje się wyłącznie oddziaływaniem właścicielskim na spółkę cywilną za pomocą instrumentu finansowego
spółki cywilne prowadzą niepowiązaną ze sobą działalności operacyjne
Czynniki strukturotwórcze
Otoczenie o strukturze organizacyjnej - otoczenie jawi się jako jedno z czynników strukturotwórczych Bams i Stalker ustalili że w warunkach stabilnego otoczenia sprawdzają się tzw struktury mechawistyczne, natomiast w warunkach dynamicznego otoczenia - struktury organiczne.
Struktury mechawistyczne charakteryzują się:
rozbudowaną hierarchią organizacyjną
wysokim stopniem specjalizacji
wysokim stopniem centralizacji
wysokim stopniem formalizacji
wysokim stopniem standaryzacji
Struktury organiczne to rozwiązania o przeciwstawnych cechach:
słaba rozbudowana hierarchia zmieniająca się wraz z zadaniami
niski stopień specjalizacji
niski stopień centralizacji
niski stopień formalizacji
niski stopień standaryzacji
Technologia a struktura organizacyjna
W świetle badań Woodword w warunkach produkcji jednostkowej i mało seryjnej jak również aparaturowego procesu produkcyjnego sprawdzają się rozwiązania przypominające struktury organiczne, natomiast w warunkach produkcji wieloseryjnej i masowej, rozwiązania przypominają strukturę mechawistyczną.
Fazy rozwoju organizacji - cykl życia organizacji, żyją organizacje, które przechodzą przez różne fazy
Sprawdzają się niesformalizowane struktury organizacyjne.
(Reguł organizacyjnych dla prac jest niewiele)
Najprostsza metoda ustabilizowania jest przez formalizację.
Sprawdza się struktura formalna (nadmierna organizacja), (wady to nadmierna formalizacja, swoboda pracowników jest zbyt mała do rzeczywistości otoczenia pojawia się {kryzys autonomii}-1
Mamy tą swobodę że można przekazywać uprawnienia na niższe szczeble (ryzyko że osoba może wykorzystać władzę do swoich celów), pojawiają się osoby odpowiedzialne za poszczególne produkty, sprawdza się struktura dywizjonalna, z tym, że jednostki sztabowe (finanse, kadry marketing) funkcjonują przede wszystkim na szczeblu centralnym, funkcjonują jedynie pojedyncze jednostki.
Wada: silne tendencje odśrodkowe i kryzys demoralizacji.
Wzrost przez koordynację, sprawdza się struktura dywizjonalna z tym że jednostki sztabowe (funkcjonalne) funkcjonują również w poszczególnych dywizjach, oznacza to duży stopień zdywizjonowania tej struktury.
kryzys ludu - kierownik funkcjonalny z pracownikami liniowymi (przedmiotowymi- specjaliści) są skrzyżowani więc typowym rozwiązaniem jest kompromis
W fazie wzrostu przez współdziałanie sprawdzają się struktury macierzowe.
Kryzys na pewno tu jakiś będzie bo struktura ma na pewno jakieś wady (struktura macierzowa ma główną wadę konflikty kompetencyjne). Więc to prawdopodobnie może być przyczyną kolejnego kryzysu.
Jak przeciwdziałać - zatrudnić specjalistów służb (ma miejsce dublowanie funkcji) koszty są wyższe ale nie ma konfliktów (kierunek wzrosty wyrasta wykres Graidera).
Struktury rozwijają się od prosty do bardzo złożonych.
WNIOSKI:
W każdej fazie wzrostu cyklu życia organizacji sprawdzają się inne rozwiązania strukturalne.
„Przeskakiwanie faz” różnych struktur kończy się zazwyczaj niepowodzeniem. (Clarke ”Zarządzanie zmian”)
Program produkcji a struktura organizacyjna.
W warunkach wytwarzania pierwszego wyrobu, lub pierwszej grupy wyrobów sprawdzają się struktury funkcjonalne, natomiast w warunkach wytwarzania wielu wyrobów struktury dywizjonalne i macierzowe.
Kraj |
Rok |
Kapitał organizacji |
Udział organizacji |
Wielkość grupy badawczej |
|
1950 1960 1970 |
25 45 60 wzrost |
13 34 72 |
92 92 92 |
Czynniki strukturotwórcze
Wielkość organizacji, a struktura organizacyjna.
(konsekwencją) wraz ze wzrostem wielkości organizacji rośnie:
stopień specjalizacji
stopień standaryzacji
stopień formalizacji
rozpiętość kierowania
stopień decentralizacji
Dokonywanie zmian w strukturze organizacyjnej.
Stan struktury organizacyjnej w chwili ti to zbiór jej cech w tej chwili. Ze zmianą struktury organizacyjnej mamy do czynienia wtedy, kiedy dwa jej stany różnią się między sobą.
Zmiany w strukturze można podzielić na:
o dużym i małym zasięgu
o dużej i małej głębokości
Wyróżnia się dwie fazy przy zmianach w strukturze organizacyjnej:
przygotowawcza
sformowanie szczegółowego celu zmian (etap ten polega na skonkretyzowaniu
ogólnego celu zmiany struktury organizacyjnej co do jej zasięgu i głębokości)
projektowanie zmian; projektowanie zmian polega na:
zbieraniu informacji o strukturach organizacyjnych i ich uwarunkowaniach
opracowaniu różnych wariantów zmiany
wyborze wariantu najlepszego z punktu widzenia ogólnego celu zmiany
Etap ten, jak również następny może być realizowany przez zespoły:
wewnętrzne
zewnętrzne (członkowie, osoby z zewnątrz)
mieszane (najlepsze zazwyczaj)
pozyskiwanie zasobów (sprowadza się ten etap do pozyskiwania zasobów
materialnych), (pozyskiwanie ludzi do akceptacji zmian)
reorganizacyjne
wprowadzenie projektu do praktyki ( 2 metody wprowadzenia zmian: „odcinkowa”
w różnych częściach organizacji - mniejszy opór, oraz „uderzeniowa” większy opór)
koordynowanie (polegające na obserwacji nowych rozwiązań organizacyjnych, oraz na ewentualnym wprowadzeniu poprawek i uzupełnień, przy czym cały cykl postępowania powinno się zacząć od początku)
ocena, - na nabywanie wprawy w działaniu według nowych reguł, - na dostosowanie się do struktury niesformalizowanej do zmian w strukturze formalnej
Δp - okres docierania wprowadzenia zmian jest przeznaczony
na pierwszą neutralizację oporów i obawom
towarzyszącym każdym zmianom
Δp
Opór wobec zmiany zależy od wielu różnych czynników:
od zasięgu i głębokości zmiany
od zaufania osób wprowadzających zmiany (formułujące postulaty)
od częstotliwości zmian
od tego, czy organizacja znajduje się w stanie kryzysu, czy nie
Metody pozyskiwania ludzi do akceptacji zmian według Dawisa:
Perswazja
Konsultacja
Negocjacja
Style zarządzania: to sposób oddziaływania przełożonego na podwładnych, przełożony musi oceniać pracę a nie człowieka wiele koncepcji stylów zarządzania można podzielić na:
Pierwsza grupa charakteryzująca się tym, że pomijane są uwarunkowania pracy przełożonego i podwładnego, autorzy tych koncepcji wskazują na jeden najlepszy styl zarządzania niezależnie od sytuacji w jakiej działają przełożony i podwładny
Drugą grupę akcentuje relatywizm zarządzania
Koncepcja z grupy pierwszej Blakea, Mountona.
Koncepcja Stefana Kwiatkowskiego - wyróżnia dwa przeciwstawne style zarządzania;
Zadaniowy (przekazujemy tylko zadania)
Instruktażowy (przekazujemy zadania i instrukcje ich wykonania)
Czynniki kształtujące styl zarządzania (interpretujące)
Kwalifikacje podwładnych
Kwalifikacje przełożonego
Stopień trudności realizowanych zadań
Okres wykonania określonego zadania
Zakres koordynacji wykonywanych zadań
Subkultura podwładnych, czyli zbiór przekonań podwładnych o prawidłowościach rządzących zachowaniami przełożonych
Subkultura przełożonego, czyli zbiór przekonań przełożonego o prawidłowościach rządzących zachowaniami podwładnych
Podstawowym czynnikiem kształtującym styl zarządzania jest zewnętrzny styl oddziaływanie „otoczenia” zarządzanie jest to styl stosowany przez przełożonego.
W warunkach, kiedy zewnętrzny styl zarządzania jest stylem instruktażowym istnieje duże prawdopodobieństwo że we wszystkich niższych szczeblach będzie stosowany taki sam styl zarządzania.
W warunkach, kiedy zewnętrzny styl zarządzania jest stylem zadaniowym wybór sposobu oddziaływania na podwładnych uzależniony jest od kształtowania czynników organizacyjnych.
Mamy 4 style zarządzania:
Autokratyczny
Autokratyczny życzliwy
Konsultacyjny
Partycypacyjny
Styl Charakter |
Autokratyczny |
Autokratyczny życzliwy |
Konsultacyjny |
Partycypacyjny |
Dbałość o personel |
Żadna |
Z dystansem |
Dbałość średnia |
Wysoki poziom dbałości |
Stosunki przełożony - podwładny |
Decyzje podejmuje kierownik |
Kierownik akceptuje: Sugestie i opinie |
Decyzje konsultowane |
Wymiana idei partycypacja w decyzjach |
System motywacyjny |
Strach ,sankcje decyzyjne, nagrody |
System premiowania, trochę obaw przed sankcjami |
Nagradzane sankcje decyzjonalne |
Nagradzanie na podstawie partycypacji |
Atmosfera solidarności |
Nie istnieje |
słaba |
Dość silna |
Bardzo silna |
Zdaniem Linhesta najlepszym stylem zarządzania jest styl Partycypacyjny. (styl ten jest wzorem postępowania)
Koncepcja Tannenbauma - Schmidta
Dwa kryteria kontinuum zachowania kierowniczego:
Autokratyczny styl kierowania
Demokratyczny styl kierowania
Autokratyczny styl kierowania |
Demokratyczny styl kierowania |
|||||
Przełożony zachowuje się autorytarnie |
Przełożony daje swobodę podwładnym |
|||||
Przełożony podejmuje decyzję i ogłasza ją |
Przełożony „sprzedaje decyzję”
|
Przełożony proponuje idee i oczekuje pytań
|
Przełożony proponuje przybliżone decyzje, które mogą być zmieniane
|
Przełożony referuje problem, oczekuje propozycji rozwiązań i oczekuje
|
Przełożony nakreśla granice i proponuje grupie przyjąć decyzję
|
Przełożony pozwala podwładnym na swobodne działanie w granicach określonych organizacją
|
Zdaniem Tannenbauma - Schmidta wybór właściwego stylu zarządzania uzależniony jest od 3 następujących czynników:
Sił tkwiących w podwładnych
Sił tkwiących w przełożonych
Sił tkwiących w sytuacji (presja czasu i zewnętrzny styl zarządzania)
Model Fiedlera
Jest to sytuacyjny model zarządzania.
Model ten opiera się na 3 następujących założeniach:
Każdy przełożony ma predyspozycje do stosowania stylu zorientowanego na ludzi, względnie na zadania. Predyspozycje te charakteryzuje współczynnik NLW (najmniej lubiany współczynnik)
Sytuację przełożonego - podwładnych charakteryzują 3 zmienne o różnej wadze:
Stosunki przełożony - podwładni (najbardziej ważąca zmienna dobre lub złe)
Struktura realizowanych przez podwładnych zadań (zadania są łatwe lub trudne)
Siła władzy względnie stanowiska(siła władzy mierzona jest zakresem władzy przełożonego, jest to najmniej znacząca zmienna)
Sytuacje |
Stosunki przełożony - podwładny (1) |
Struktura zadań (2) |
Siła władzy (3) |
Ocena |
Zadania /ludzie |
I II III IV V VI VII VIII |
+ + + + - - - - |
+ + - - + + - - |
+ - + - + - + - |
Najkorzystniejsza Sytuacja * * * * Najmniej korzystna sytuacja |
Z Z Z L L L L Z |
Efektywność zachowań kierowniczych zależy od zgodności między predyspozycjami przełożonego a wymaganiami sytuacji.
Koncepcja Hersey - Blunchara - wyróżnili oni 4 style zarządzania:
<====== dojrzałość podwładnych
Duży |
Mały nacisk na zadania a duży na ludzi
3 |
Duży nacisk na zadania i ludzi
2 |
||
Orientacja
Na
Ludzi
|
|
|
||
|
Mały nacisk na zadania i ludzi
4 |
Duży nacisk na zadania i mały na ludzi
1 |
||
Mały |
|
|
||
Mały |
Orientacja na zadania |
Duży |
Ewolucja stylów zaczyna się od pola (1) przez pole (2), (3) aż do pola (4) - tego.
Hersey - Blunchar definiują dojrzałość podwładnych jako chęć brania na siebie odpowiedzialności ich dążeń do osiągnięć.
Motywacja do pracy.
Motywacja do pracy to zbiór sił powodujących, że ludzie zachowują się w określony sposób.
Ogólny schemat motywacyjny obejmuje 5 elementów:
Wyróżnia się trzy podstawowe podejścia do motywacji:
Podejście od strony treści (dotyczy 2 pierwszych elementów)
Podejście od strony procesu (2 kolejne elementy)
Podejście oparte na koncepcji wzmocnienia (ostatni element)
AD1. Jakie czynniki motywują ludzi do pracy ?
Teoria Malsova
Według Maslova ludzi motywuje do pracy nie zaspokajanie potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności (inaczej społeczne), szacunku i samorealizacji.
Model Maslova opiera się na założeniu, że potrzeby samorealizacji są bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe do zaspokojenia. Wadą jest to, że ludzie dążą do osiągnięcia kilku potrzeb naraz.
Metoda Alderfera
Według Alderfera ludzie dążą do zaspokojenia następujących potrzeb:
Egzystencji (są to potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa wg Maslova)
Kontaktów społecznych (potrzeby przynależności i szacunku wg Maslova)
Potrzeby wzrostu (samorealizacji wg Maslova)
Różnica między teorią Alderfera a Maslova polega na tym że:
Zdaniem Alderfera ludzie dążą do zaspokojenia więcej niż jednej potrzeby
Alderfer wprowadza pojęcie stresu i frustracji spowodowanej niezaspokojeniem jakieś potrzeby. W tych warunkach uczestnicy organizacji dążą do zaspokojenia w wyższym stopniu potrzeb uznanych poprzednio za zaspokojone.
Teoria F. Herzberga
Zadowolenie czy też niezadowolenie z pracy, jest skutkiem oddziaływania dwóch grup czynników:
Czynników higieny
Czynników motywacyjnych (np. osiągnięcia w pracy, możliwość rozwiązywania nietypowych zadań)
Oddziaływanie wyłącznie czynników higieny nie powoduje zadowolenia z pracy, które jest skutkiem oddziaływania zarówno czynników higieny, jak i motywacyjnych.
AD2.
Podejście od strony procesu poszukuje odpowiedzi na 2 następujące pytania:
W jaki sposób uczestnicy organizacji wybierają zachowanie pozwalające zaspokoić potrzebę?
Jak oceniają stopień zaspokojenia potrzeby?
Model motywowania oparty na oczekiwaniach:
Model oczekiwań opiera się na trzech założeniach:
Oczekiwanie proporcji - sięgnąć do wysiłku tj indywidualnie postrzegane prawdopodobieństwo, że określony wysiłek prowadzi do określonych osiągnięć (przyjmuje trzy stany: 0, 1, 0:1)
Oczekiwanej proporcji wyniku do osiągnięć, tj że określone osiągnięcia zaowocują określonym wynikiem (przyjmuje trzy wartości: 0, 1, 0:1)
Wartościowości rozumnej jako atrakcyjności wyniku dla jednostki, przy czym uczestnik organizacji bierze pod uwagę sumaryczną wartościowość
Warunkiem koniecznym motywowanego zachowania się - osiągnięć do wysiłku, jest większa od zera oczekiwana proporcja wyniku do osiągnięć oraz sumaryczna wartościowość.
Istotą teorii sprawiedliwości jest następująca formuła:
Podejście oparte na koncepcji wzmocnienia zakładu, że zachowania wywołujące nagrody będą prawdopodobnie powtarzane, natomiast prawdopodobieństwo zachowań wywołujących kary jest mniejsze.
Wyróżnia się 4 następujące wzmocnienia:
Nagrody
Kary
Unikanie
Eliminacja
Wyróżnia się 4 etapy posługiwania się wzmocnieniami:
Harmonogram o stałej częstotliwości
Harmonogram o zmiennej częstotliwości
Harmonogram o stałym stosunku
Harmonogram o zmiennym stosunku
Harmonogram o stałej częstotliwości zapewnia wzmocnienie w stałych odstępach czasu niezależnie od zachowania.
Harmonogram o zmiennej częstotliwości zapewnia wzmocnienie w niejednakowych odstępach czasu niezależnie od zachowania.
Harmonogram o stałym stosunku zapewnia wzmocnienie po stałej liczbie określonych zachowań.
Harmonogram o zmiennym stosunku zapewnia wzmocnienie po zmiennej liczbie określonych zachowań.
Wyniki badań empirycznych wskazują, że najskuteczniejszym harmonogramem z punktu widzenia oddziaływania na podwładnych jest harmonogram o zmiennym stosunku zapewnia wzmocnienie po zmiennej liczbie określonych zachowań.
Funkcje kontroli - kontrola jako funkcja zarządzania
Wyróżnia się dwie podstawowe formy kontroli.
Kontrola biurokratyczna- oparta na mechawistycznych rozwiązaniach strukturalnych jest to struktura w której występują wysokie stopnie specjalizacji , formalizacji itp.
Kontrola organizująca pracowników- charakteryzuje się strukturą organiczną, jak u Kwiatkowskiego styl zadaniowy mamy więcej swobody.
Ze względu na to że struktura mechawistyczna i organiczna to przeciwstawne rozwiązania strukturalne miedzy którymi istnieje wiele pośrednich także kontrola biurokratyczna i organizująca pracowników to przeciwstawne formy kontroli.
Czynniki kształtujące formy kontroli to:
Styl zarządzania
Kultura organizacyjna
Dokładność i wiarygodność mierników osiągnięć
Chęć podwładnych współuczestnictwa w zarządzaniu mierzona partycypacją
Wyróżnia się trzy podstawowe typy kontroli:
Kontrola strategiczna - celem jej jest ciągła weryfikacja planów strategicznych, wyróżnia się strategiczną kontrolę założeń i strategiczną kontrolę realizacji. Kontrola ta polega na śledzeniu obszarów których dotyczy założenie strategiczne oraz ewentualnego weryfikowania tych założeń
Kontrola operatywna, podstawą tej kontroli są plany operatywne, kontrola ta odbywa się w oparciu o instrukcje sprzężenia zwrotnego - dane z wyjścia na wejście. Wyróżnia się wstępną, bieżącą i końcową kontrolę operatywną. Kontrola wstępna polega na ocenie stopnia realizacji celu. Kontrola bieżąca jest przeprowadzana przed zakończeniem całej sekwencji działań.
Kontrola finansowa, opiera się na sprawozdaniach finansowych które dotyczą trzech elementów sytuacji finansowej:
1) Płynności finansowej , tj. zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań w pokrywaniu należności. Kontrola w tym obszarze opiera się na sprawozdaniach przepływów finansowych, które ilustrują skąd pochodzi gotówka i jak jest wykorzystywana.
2) Ogólna kondycja finansowa organizacji - dotyczy długotrwałej równowagi między zadłużeniem a kapitałem własnym, podstawą istnienia tej kontroli to bilans i rachunek zysków i strat
3) Zyskowność czyli rentowność - tj zdolność do przenoszenia zysków w długim okresie.
W organizacji mogą funkcjonować ośrodki zysków wtedy sprzyja im struktura dywizjonalna i macierzowa.
Ośrodki przychodów których efekty działalności mierzone w kosztach np. dział sprzedaży , kontrola tego elementu dotyczy np. ośrodków kosztów których działanie jest kontrolowane na podstawie kosztów (dział kadr)
Cechy sprawnej kontroli:
zrozumiałość i obiektywizm, narzędzia kontroli powinny być jasne i zrozumiałe - mechanizmy kontroli dla odu stron
realizm ekonomiczny - wyniki, efekty kontroli powinny być wyższe w stosunku do kosztów
realizm organizacyjny - tzn że kontrole powinny przebiegać zgodnie z istniejącą hierarchią,
elastyczność kontroli, oznacza, że instrukcje kontroli powinny być elastyczne na tyle aby były uwzględniane pojawiające się szanse i zagrożenia
kontrolling, to system zharmonizowanych działań dotyczących planowania, kontroli a także do pewnego stopnia organizacji działań i doboru kadr w celu zapewnienia sprawnej realizacji celów organizacji
Stanowisko kontrolera jest stanowiskiem sztabowym, jego rola powinna być do pewnego stopnia rolą nawigatora na statku.
Strategia dywersyfikacji - wiele wyrobów sprzedajemy na wielu rynkach.
Podejmowanie decyzji w organizacji - decyzja to świadomy wybór jednego z rozpoznanych i dostępnych wariantów działania. Musimy dysponować celem i wariantem jego wykonania, wybieramy najlepszy wariant.
Ze względu na stopień zaprogramowania decyzje są:
decyzje zaprogramowane
decyzje niezaprogramowane
Z punktu widzenia ryzyka wyróżnia się:
decyzje podejmowane w warunkach pewności- skutki przewidzimy
decyzje podejmowane w warunkach ryzyka - można określić wszystkie skutki decyzji i przypisać im prawdopodobieństwo wystąpienia z przedziału (0,1)
decyzje podejmowane w warunkach niepewności - nie można określić wszystkich skutków decyzji ani określić prawdopodobieństwa ich wystąpienia
decyzje rutynowe
decyzje adaptacyjne - można zaadaptować wcześniejsze schematy postępowania
decyzje innowacyjne - nie można zaadaptować wcześniejsze schematy postępowania
Zarządzanie polega najczęściej na podejmowaniu decyzji nie zaprogramowanych w warunkach ryzyka w niepewności, mają charakter innowacyjny.
Wyróżnia się modele podejmowania decyzji:
klasyczny (racjonalny) - zakłada się podejmowanie decyzji według logicznego schematu np. obejmującego dwie następujące fazy 1- formułowania problemu, 2- rozwiązywania go. Formułowanie problemu polega na zebraniu informacji Gdy problem jest to określamy przyczyny problemu.
Ograniczonej racjonalności
Model kosza na śmieci - zakłada odrzucenie sekwencyjności procesu decyzyjnego. Oznacza to np. że proces decyzyjny przebiega w sposób następujący: najpierw znajdowanie jest rozwiązanie problemu a dopiero później jest on precyzyjnie zdefiniowany.
Przyczyny problemu tkwią w czterech obszarach wg Ishikawa.
ludzie - metody pracy - materiały - maszyny
Etap ten polega na określeniu wszystkich przyczyn występowania problemów w czterech obszarach.
Celem etapu trzeciego jest określenie hierarchii ważności przyczyn problemu.
Etapy fazy drugiej generuje rozwiązania za pomocą np. technik twórczego myślenia
Etap kolejny eliminuje rozwiązania niedopuszczalne i nieosiągalne.
Etap ostatni to opracowanie macierzy skuteczności rozwiązań.
Rozwiązania Przyczyny problemu problemu |
R1
|
R2 |
R3 |
R4 |
P1 (60%) P2 (20%) P3(15%) P4(5%) |
- - M Ś |
- Ś M - |
M - - - |
- - D - |
D - 10, Ś - 5, M - 2 - mały duży, średni stopień eliminacji. Skuteczność rozwiązań to R1 - 0,8 (2*15%+10*5%), R2 - 1,3 , R3 - 1,2 , R4 - 1,5 najlepsze rozwiązanie to R4.
W świetle tego modelu proces podejmowania decyzji - proces decyzyjny jest mniej pracochłonny i czasochłonny.
Model ograniczonej racjonalności opiera się na dwóch założeniach:
decydent dysponuje zawsze niepewną informacją, nie pozna wszystkich przyczyn problemu
decydent wybiera ten wariant działania, który satysfakcjonuje go jako pierwszy
Pułapki w podejmowaniu decyzji:
dysonans poznawczy Festingera - jeżeli występuje sprzeczność między przekonaniami rozwiązań ludzie dążą do jej usunięcia, oznacza to, że ludzie w zależności od samooceny postępują różnie, ludzie o wysokiej samoocenie podwyższają wartość sformułowanego rozwiązania problemu, o niskiej obniżają tę wartość. Dobry decydent to o wysokiej samoocenie.
Aluzje decyzyjne -polegają na tym że niepewność towarzysząca każdemu procesowi decyzyjnemu zastępowana jest iluzoryczną pewnością. Typy iluzji decyzyjnych: iluzja ekstrapolacji - wyciąganie wniosków na przyszłość, iluzja optymizmu (gracza) - po wielu niepowodzeniach musi być wygrana, iluzja selekcjonowania i wybory informacji (Kolumba) - dobieranie informacjo tak aby było ok., iluzja kontroli - istnieje przekonanie że np. dmuchnięcie w kostkę pozwoli wyrzucić 6 oczek
Syndrom grupowego myślenia - polega na tym że dążenie do konsensusu w grupie decyzyjnej przeważa nad dążeniem do znalezienia optymalnego rozwiązania problemu
Wspólczesne metody organizowania zarządzania - Reinżynieria.
Metoda ta zrewolucjonizowała rzeczywistość organizacyjną. Jest to fundamentalne przemyślenie od nowa i radykalne przeprojektowanie procesów w przedsiębiorstwie w celu uzyskania dramatycznej poprawy wyników. Cztery podstawowe pojęcia reinżynierii to:
Fundamentalne przemyślenia aż do końca, stawiamy dwa pytania dlaczego robimy to co robimy i dlaczego w taki sposób? Jeśli nie potrafimy odpowiedzieć to punkt następny
Radykalne przeprojektowanie od nowa
Proces-, wiązka zamierzeń mająca na celu zaspokojenie potrzeb klientów
Dramatyczna poprawa, nie o 5% ale o 50%
Procedura reinżynierii obejmuje wykonywanie następujących etapów:
Kryteria wyboru procesu, znaczenie procesu dla klienta, wielkość spodziewanych efektów
Utworzenie zespołu roboczego
Zrozumienie procesu
Minus to to że stanowisko pracowników nie jest brane pod uwagę.