Podstawy socjologii

Słowo “socjologia” pojawiło się po raz pierwszy w 1837r. za sprawą Francuza Auguste’a
Comte’a, który napisał “Kurs filozofii pozytywnej”. “Socjo” (łac.) – łączyć, jednoczyć, rozwijać.

Socjologia pojawiła się w odpowiedzi na pytanie: “co się dzieje wokół nas?”. Comte, uważany za
“ojca socjologii” określił ją jako “królową nauk”, chciał niezawodnego sposobu zdobywania i

klasyfikacji wiedzy. Traktował socjologię również jako program naprawy społeczeństwa – chciał
stworzyć coś w rodzaju świeckiej religii – dogmaty życia społecznego. Comte widział kryzys, który

wiązał się z załamaniem pewnych podstaw wartości – okres końca feudalizmu i walki
pomiędzy-ugrupowaniami-politycznymi.

Koncepcja trzech tez

-

teologiczna – myślenie o świecie w kategoriach sił nadprzyrodzonych

-

metafizyczna – odwoływanie się do pewnych przemyśleń (matematyka, logika)

-

pozytywna – uważna obserwacja faktów z życia społecznego i nie tylko,
systematyzacja; dominuje sposób gromadzenia wiedzy naukowej.

Przyglądając się nieco dokładniej wewnętrznej budowie (strukturze) teorii socjologicznych

dostrzeżemy trzy rodzaje składników. Pierwsze to najogólniejsze idee na temat tego, czym jest
społeczeństwo ludzkie i jak je można badać; inaczej mówiąc podstawowe przesłanki ontologiczne

dotyczące rzeczywistości społecznej i założenia metodologiczne dotyczące metody socjologicznej.
Przykładem przesłanki ontologicznej może być przekonanie, że społeczeństwo to twór analogiczny

pod istotnymi względami do organizmu biologicznego (teza tak zwanego organicyzmu,
formułowana przez ojca socjologii angielskie, Herberta Spencera), a przykładem przesłanki

metodologicznej pogląd, że społeczeństwo należy badać od zewnątrz, obiektywnie, tak samo jak
każdy przedmiot przyrodniczy (jedna z tez tak zwanego pozytywizmu formułowana przez klasyków

socjologii francuskiej: Auguste’a Comte’a czy Emile’a Durkheima). Zbiór takich przesłanek i
metodę socjologii nazywamy orientacją teoretyczno – metodologiczną. Drugi typ składników

każdej teorii to twierdzenia określające prawidłowości, inaczej: zależności, regularności, życia
społecznego. Przykładem może być twierdzenie o tym, że intensywnej industrializacji towarzyszy

na ogół szybka urbanizacja, albo o tym, że ludzie doznający frustracji – to znaczy napotykający
zewnętrzne przeszkody w realizacji dążeń – skłonni są reagować agresywnie. Twierdzenia

najbardziej ogólne i mające znaczy zasięg historyczny nazywamy zazwyczaj prawami
socjologicznymi. Trzeci wreszcie rodzaj składników każdej teorii to leżący u jej podstaw zbiór

obserwacji empirycznych – danych, faktów – stwierdzonych w badaniach socjologicznych. W
obrębie struktur teoretycznych orientacje teoretyczno-metodologiczne, zbiory twierdzeń

teoretycznych (praw) i wyniki empiryczne są ściśle powiązane.

Teorie mogą mieć charakter konkurencyjny – np. dwie teorie mogą tłumaczyć
jakieś zjawisko na różne sposoby. Mogą mieć również charakter
komplementarny, gdy uzupełniają się w tłumaczeniu zjawiska.

Socjologia jest to nauka o społeczeństwie – socjolog może pojawić się wszędzie tam, gdzie ludzie

żyją obok siebie i na siebie oddziaływują (tzw. interakcje społeczne). Socjologa interesują całe
sekwencje zjawisk, a nie pojedyncze przypadki – poszukuje ona prawidłowości działania,

powstawania, utrzymywania się, przekształcania wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie.
Narzędziami socjologii są wywiady i obliczenia matematyczne.

“Zadanie [...] socjologii jako nauki jest badanie współżycia społecznego [...]” – socjologia
interesuje się przede wszystkim człowiekiem o tyle, o ile jest on w swoim postępowaniu i

właściwościach zdeterminowany przynależnością do tych zbiorowości. Socjologia powinna
stanowić syntezę i uogólnienie wiedzy o człowieku we wszystkich jego stosunkach i

uwarunkowaniach społecznych. Socjologię zaliczamy do empirycznych nauk społecznych. Bada
ona struktury współżycia zbiorowego bądź to z perspektywy działającego osobnika, jego

motywacji, pozycji i pełnionych ról, bądź też z perspektywy struktur, instytucji i mechanizmów
ogólnospołecznych.

Socjologia ogólna zajmuje się objaśnianiem i rozwijaniem podstawowych pojęć, takich jak

“grupa”, “klasa”, “organizacja formalna”, “władza”, “stratyfikacja” itp.
Socjologie szczegółowe – socjologia prawa, wolnego czasu, zdrowia, organizacji, języka, sportu,

polityki, sztuki, wsi, wojska, nauki.

Thomas i Znaniecki opublikowali książkę pt. “Chłop polski w Europie i Ameryce”

Błędy w potocznej socjologii

1.

milcząco zakłada się, że wystarczy żyć w jakimś czasie czy społeczeństwie,
żeby znać wszystko, co się działo.

2.

analizowana rzeczywistość pod kątem zamierzonego celu.

3.

rozpatrywanie faktów w izolacji od szerszych zagadnień i okoliczności.

Funkcje socjologii

-

diagnostyczna (może być podstawą diagnozowania stanu społecznego)

-

wyjaśniająca (“Dlaczego tak jest?”)

-

prognostyczna (przewidywania)

-

ideologiczna / humanistyczna (związana z kształtowaniem ludzkich zachowań)

1.

Główne zagadnienia ontologiczne socjologii

Ontologia – dział filozofii zajmujący się ogólną teorią bytu, charakterem i strukturą rzeczywistości
(Czy istnieje jeden byt / rodzaj rzeczywistości czy jest ich więcej i jakie ma / mają właściwości?).

W badaniach mogą zaistnieć takie zjawiska jak:

-

Nieodróżnianie tematyki ontologicznej od wiedzy empirycznej

-

Rezygnacja z rozważań ontologicznych na rzecz poznania empirycznego – reprezentowane
przez pozytywizm / neopozytywizm

-

Odróżnianie problemów tematyki czysto empirycznej od ontologicznej.

Specyfika socjologii polega na:

1.

Szczegółowym związku podmiotu poznającego ze światem (obiektem) badania. “Współczynnik
historyczny” – należy ujmować rzeczywistość tak jak jawi się ona w świadomości osób, których

zjawiska te dotyczą (twórcą tej teorii jest Znaniecki).

2.

Zjawiska społeczne należą do zjawisk dziejowych (historycznych) – są charakterystyczne dla
określonych czynników historycznych.

Zjawiska (procesy) społeczne mają związek z dziejowo określonym, konkretnym miejscem i

czasem. Nie można powiedzieć, że pewne typy zachowania są charakterystyczne dla człowieka w
ogóle (zawsze i wszędzie). To warunki dziejowe są decydujące, a nie biologia człowieka.

Człowiek żyje w określonej zbiorowości i są mu narzucane różne zachowania, a
całość zbiorowości zmienia się z czasem.

Całość społeczna - czy społeczeństwo jest naturalne czy jest wytworem człowieka?

Orientacje – podejście socjologiczne do całości.



Przedstawiciele orientacji nominalistycznej stwierdzili, że nie można nazywać
ludzi zbiorowością, bo to jest pojęcie puste. Nazwy te nigdy nie określają bytu

n jednostek:

n

i

=

n

0

(n

0

-1)

2

C

A

B

jednostek. Nominaliści używają metody redukcji indywidualistycznej, czyli
omawiania poszczególnych jednostek, a nie “całości”, gdyż ta oznacza dla
nich wielość jednostek. Praca przy taśmie produkcyjnej jest przykładem pracy
całości. Rezultat ich wspólnej pracy jest brany pod uwagę, a nie to, co robi
każdy z nich. Podejście nominalistyczne zawiera braki, bo czynności
wykonywane przez ludzi są różne i łączy ich efekt. Różne działania wielu ludzi
są koordynowane. Nie da się sprowadzić człowieka do bytu jednostkowego. O
powstaniu całości społecznej decyduje program, koordynacja, plan,
organizacja.



Podejście fikcjonistyczne – ludzie mają skłonność do ujmowania kategoriami
kolektywistycznymi. Zbiorowość to fikcja (np. patriota zakłada, że istnieje coś
takiego jak naród, państwo i może nawet chcieć za to umrzeć). Rzeczywistość
należy jednak tak interpretować, bo nie zrozumiemy, o co ludziom chodzi i w
co oni wierzą.



Modelizm genetyczny (aproryczny; modelizm od “modus” – sposób istnienia) –
zanim ktoś uległ procesom kształtującym w społeczeństwie, ma już
genetycznie zakodowane poczucie własnego “ja”. Ma możliwość operowania
zaimkiem “my” w odróżnieniu od “wy” i “oni” (np. w momencie zagrożenia:
“kiedy przyjdą podpalić dom” – oni przyjdą podpalić nasz dom). Zbiorowisko
staje się tłumem przy pomocy jakiegoś katalizatora – np. jeżeli zaczniemy ludzi
w zbiorowisku określać “wy” albo do nich strzelać, to zaczną się oni wzajemnie
wspierać i staną się tłumem.



Realizm socjologiczny to taka koncepcja, która zakłada że całości społeczne
istnieją realnie, chociaż na nie przejawiają się zawsze w tej samej postaci.
Można je jednak dostrzec na podstawie skutków ich istnienia. Grupa to nie
każda wielość jednostek.

2.

Typy i więzi społeczne

Zbiór społeczny – u pewnej ilości ludzi występują cechy, które upodabniają ich do siebie i w ten

sposób łączą. Cechy te mogą być biologiczne albo dotyczyć pozycji w społeczeństwie. Nie jest to
realnie funkcjonująca całość, ale tylko jej zapowiedź – kategoria statystyczna. Takie zbiory nie są

samodzielne, chociaż dbają o swoje interesy.

Zbiorowość społeczna – kiedy członków zbioru społecznego łączy coś więcej niż
tylko posiadanie wspólnej cechy.

Grupa społeczna – relacje pomiędzy jej członkami mają trwałą postać. Grupa
może istnieć pomimo zmian jej składu (np. śmierci jednych członków, przyjęcia
nowych) nawet przez pokolenia. Zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych
wartości (będących ich celami) związani są więzią społeczną i wśród których
występuje forma organizacji społecznej.

Najistotniejszymi elementami grupy są:

Wielość jednostek – jednostka sama w sobie nie może być grupą – muszą istnieć
jakieś szanse interakcji czyli wzajemnych oddziaływań między członkami grupy.

http://notatek.pl/podstawy?notatka