10.10

Temat: metody i narzędzia badawcze socjologii.

Empiryczne poznawanie społeczeństwa:

socjologia w dążeniu do poznania rzeczywistości może korzystać z trzech rodzajów źródeł:

- pierwszym jest toczące życie społeczne, które poznaje, pytając ludzi i obserwując ich zachowania,

- drugim - różnego rodzaju teksty pisane i przekazywane przez środki masowego przekazu,

- trzecim - eksperyment, który socjolog przeprowadza w laboratorium.

Dwa pierwsze źródła poznania socjologicznego to źródła, z których w naszym codziennym życiu wiedzy o świecie społecznym zachodzących w nim procesach: czytamy, oglądamy, rozmawiamy, obserwujemy ludzki zachowania w miejscu pracy, podczas spacerów, wizyt, zakupów, podróży.

Poznanie, aby zostało uznane za naukowe musi spełniać na wszystkich etapach postępowania następujące warunki:

- pierwszy etap to zdefiniowanie problemu badawczego,

- na wybór problemy badawcze mają wpływ dwa czynniki: społeczny - istotne problemy społeczne - i teoretyczny - potrzeba weryfikowania istniejących teorii lub wyników badań.

- drugi etap - przegląd istniejącej literatury,

- trzeci etap - sformułowanie pytań badawczych - na rodzaj stawianych pytań ma wpływ orientacja teoretyczna i perspektywa badawcza,

- pytania socjologiczne - badawcze,

- pytanie o stan faktyczny - co się stało?

- pytanie porównawcze - czy dzieje się tak wszędzie?

- pytanie o rozwój wypadków - czy działo się tak stopniowo?

- pytanie teoretyczne - jakie jest podłoże tego zjawiska?

- pytania badania ankietowego:

- pytania otwarte,

- pytania zamknięte - katalog odpowiedzi, odpowiedzialność badawcza, postulaty rozłączności przedmiotowej,

- czwarty etap - wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania danych - narzędzi8a badawcze musza być dostosowane do badanej problematyki i wybrane ze względu na nią,

- etap piąty - zbieranie danych,

- etap szósty - analiza danych;

a) ilościowa - różnorodne metody statystyczne,

b) jakościowa - skupia się na niewielu przypadkach, analizuje je i poznaje dogłębnie, pozwala na dotarcie do rzeczywistych znaczeń ludzkich interakcji. Istotną rolę odgrywa tu inwencja badawcza, pomysłowość i intuicja badawcza. Metoda wymaga zachowania rygoryzmu badawczego.

- etap siódmy - interpretacja wyników analiz,

- etap ósmy - sformułowanie wniosków, czyli udzielenie odpowiedzi na postawione na wstępie pytania badawcze i weryfikacja podstawowych hipotez badawczych,

W naukach empirycznych metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacja danych empirycznych.

Narzędzia badawcze:

Ankieta - podstawowe, ale nie uniwersalne narzędzie badawcze socjologii. Stosuje się ją głównie do badania zjawisk masowych, zachodzących na poziomie makrospołecznym. Dostarcza danych, które poddają się analizom ilościowym. Nie nadaje się natomiast do badania malych zbiorowości i zjawisk społecznych o ograniczonym zasięgu.

Ankieta jest wykorzystywana do badania świadomości społecznej - ludzkich poglądów - i w obiektywnej rzeczywistości społecznej - zróżnicowania społecznego i ruchliwości społecznej. Metodologia badań ankietowych:

- reguły poprawnego formułowania pytań - otwarte, zamknięte,

- teorie doboru i próby,

- zasady określające jej reprezentatywność,

- metody analiz danych.

Próba niereprezentatywna:

- nie daje podstaw do statystycznych wnioskowaniach o populacji,

- pozwala sformułować przypuszczenia na temat tendencji,

- zasady doboru nie są bardzo rygorystyczne,

- próba nie musi być liczna.

Próba reprezentatywna:

- daje podstawy do uogólniania na całą badaną populacje,

- pozwala na określenie możliwego błędu przy uogólnianie na całą populacje,

- jest dobierana według ściśle określonych zasad,

- próba jest dość liczna.

Próba reprezentatywna - cześć populacji, wybrana do badania metodami statystycznymi, w założeniu badacza, zachowująca strukturę wyróżnionych cech populacji przy założonym poziomie istotności.

Badanie statystyczne wykorzystuje statystyczne właściwości rozkładu parametrów, cech danej populacji. Na podstawie parametru zbadanego, niewielkiego fragmentu populacji można orzekać o całej populacji ze znanym prawdopodobieństwem, wynikającym z badania.

Przykładowo w badaniu preferencji wyborców populacje tworzą obywatele Polski posiadający czynne prawo wyborcze, natomiast próba losowa to tysiąc losowo wybranych członków populacji.

Próba reprezentatywna o charakterze losowym, o liczebności pozwalającej na wyciąganie wniosków z określonym błędem. Zwykle losową próbę liczebności 1000 respondentów, pozwalającą na wnioskowanie z błędem gorszym.

Termin próba reprezentatywna nie istnieje w statystyce matematycznej. Zazwyczaj ma się na mysli próbę dobrana w taki sposób, że sam sposób doboru próby nie prowadzi do powstania błędy systematycznego. Pojęcie takie łatwiej jest wyjaśnić na przykładach prób.

Jeżeli chcemy wnioskować o poglądach ogółu mieszkańców Polski, a przeprowadzimy wywiady uliczne na Marszałkowskiej w Warszawie, to jest oczywiste, że próba nie jest reprezentatywna.

Pojęciem próba reprezentatywna określa się często próbę, której struktura odpowiada strukturze populacji.

Próbę ludności o liczebności 100 dobieramy w tren sposób, że z góry określamy ilu ma w niej być ludzi danego pokroju.

Niezależnie od wyników tego losowania próba, którą uzyskamu będzie miała taki sam udział w poszczególncu grup zawodowych jaki występuje w populacji, będzie to wiec proba reprezentatywna.

Jeśli proba jest dostatecznie liczna, a wiec uda się utworzyc dostatecznie wiele warstw, możemy tym sposobem zapewnic reprezentatywnosc ze względu na wiele zmiennych jednoczesnie: plec, grupe wiekowa, dochody, wyznanie, pochodzenie itd.

Wywiad - narzędzdie niejednorodne, zbliżające się raz do ankiety raz do obserwacji.

We wszystkich postaciach wywiady istnieje bezpośredni kontakt miedzy badającym a badanym. Rodzaje wywiadow rozni się stopniem sformalizowania pytan.

Wywiad swobodny

- stopień formalizacji i swobody zalezy od tego czy zadawane pytania sa wczesniej przygotowane, czy tez rodza się w bezpośrednim związku z wypowiedzia badanego,

- sluchanie, zadawanie pytan, nagrywanie odpowiedzi.

W przypadku wywiadu swobodnego badana proba zazwyczaj jest mala i dobierana celowo, nie zas ze względu na statystycznie wyznaczone zasady reprezentatywności. Wywiad swobodny jest narzędziem dostarczanym.

Problemem wywiadu swobodnego jest sposobokreslenie rol charakteru relacji miedzy badanym a badajacytm - hierarchiczna czy partnerska. Wywiad swobodny pozwala uniknąć narzucania badanym siatki kategorii poznawczych i zespolu pojac badacza charakterystycznych dla badania ankietowego.

Obserwacja - jest ukierunkowana i systematyczna.

Obserwacja uczestniczaca - badacz dla poznania danej społeczności staje się jej członkiem nie ujawniając swojej tożsamości.

Dylemat moralny badania 0 ukrywanie przed osobami obserwowanymi faktum ze sa obserwowane, oraz wykorzystywanie materialu badawczego do zdobytego „podstępem”, bez przyzwolenia danych.

Dylematy moralne - badanie stanowi mniej lub bardziej wyrazna ingerencje w swiat badanego i narusza jego sfere prywatności. Kazde badanie zawsze w jakims stopniu zmienia samego badanego, który odpowieadajac na pytania zmuszany jest do przemyślenia i sformułowania stanowiska wobec spraw, nad którymi nigdy się nie zastanawial i zastanawiac nie miał zamiaru - uswiadamia istnienie pewnych zjawisk, zmienia obraz przestrzeni społecznej.

źródła pisane:

- materialu i dane urzędowe + rocznik statystyczny,

- publikacje prasowe, teksty audycji radiowych o TV, teksty literackie,

- dokumenty osobiste 0 listy, pamiętniki, autobiografie - analiza narzedziemi semiotyki, socjologii jezyka, socjo i psycholingwistyki.

Eksperyment jest czasem prowadzony w warunkach naturalnych.

Socjologia akceptuje pluralizm metodologiczny.

Jednym z głównych celów socjo9ogii jest ustalanie przyczyn i skutków zdarzeń.

Korelacja - oznacza istnienie systematycznego związku miedzy dwiema grupami zdarzen. Przyczynowość nie wynika bezpośrednio z korelacji.

Związek przyczynowo-skutkowy.

Problemem metodologii badawczej jest analiza relacji medzy przyczyna a skutkiem. Związek przyczynowy miedzy dwoma zdarzeniami jest rozumiany jako relacji, w której jedno zdarzenie powoduje drugie. Socjologia opiera się na zalozeniiu, ze kazde zdarzenie ma jakas przyczyne, Zycie społeczne nie jest przypadkowym zlepkiem zdarzen dziejących się bez powodu, celu, reguł.

Korelacja - E. Durkheim stwierdził korelacje miedzy częstotliwością popełnianych samobójstw a pora rokiu

Falszywa korelacja - związek miedzy dwiema zmiennymi, który wydaje się prawdziwy, ale w rzeczywistosci jest spowodowany innym czynnikiem lub czynnikami.

Pory roku róznią siuę intensywnością ludzkich kontaktow i postacia.

Korelacja miedzy osiągnięciami w szkola a sukcesem zawodowym - badania pokmazuje, ze glowna przyczna nie jest zdobyta w szkole wiedza, ale to z jakiej rodziny pochodzi uczen.

Dzieci z domow zamożniejszych uczestniczących w kulturze ukierunkowanych na nauka maja w szkole wieksze szanse niż dzieci z domow pozbawionych tych cech.

Mechanizm przyczynowy - nastawienie rodzicow i warunki domowe.

Zmienna - każdy aspekt w jakim jednostki - grupy - roznia się od siebie: wiek, plec, dochod.

Zmienna niezalezna - zmienna która wywiera wpływ na inna zmienna

Zmienna zalezna - zmienna na która wywierany jest wpływ.

24.10

temat: interakcje społeczne.

Zachowania:

- zachowania to zewnętrzne obserwowalne formy aktywności fizycznej, sprowadzalne do pewnych ruchów; ktoś idzie, biegnie,

- patrzenie na społeczeństwo poprzez takie zachowania jest podstawą koncepcji behawiorystycznych,

- obserwacja zachowań ma na celu poszukiwanie prawidłowości.

- ludzie i szczury uczą się instrumentalnie - powtarzają zachowania przynoszące gratyfikację/przyjemność i unikają zachowań przynoszących karę(przykrość) - można w tej perspektywie opisywać zachowania społeczne,

te same ludzkie zachowania mogą być nośnikiem różnych znaczeń:

- machnięcie ręką - pozdrowienie lub groźba,

- skinienie głową - potwierdzenie lub zaprzeczenie.

Działania:

- aktywność człowieka to coś więcej niż tylko ruchy fizyczne,

- zachowania wyposażone w sens nazywamy działaniami. Sens jest zachowaniu nadawany,

- w kontekście inności kulturowej sens zachowań może być dla nas nie czytelny,

- o zachowaniach możemy mówić w kategorii działać podświadomych (nie zawsze zdajemy sobie sprawę z ich znaczenia),

- możemy ukrywac rzeczywiste sensy naszych działań,

- działania mogą mieć złożony system sensów płytszych i głębszych - ktoś biednie (ucieka, spieszy się) - ktoś ogląda się za siebie (jest zdenerwowany, boi się, szuka)

- znaczenie możemy nadawać sami, mogą je nadawać inni na drodze interpretacji naszego zachowania (trafnej lub błędnej),

- znaczenia mogą pewnym zachowaniom nadawać całe zbiorowości. To znaczenia wspólne uznane (noszenie koloru czarnego - żałoba),

- kultura dostarcza nam pewnych gotowych wzorów zachowań, które realizujemy dla osiągnięcia celu (poznajemy je w procesie akulturacji),

- najbardziej skomplikowanym, wielowarstwowym i rozbudowanym systemem znaczeń kulturowych jest język,

- najczęstsze działanie - mówienie - komunikowanie się,

- czynności skierowane ku innym ludziom to czynności społeczne,

- działania społeczne to działania, w których uwzględnia się reakcje innych (aktualne lub potencjalne) i według nich kształtuje się działania własne,

- działania racjonalne (kalkulowane, poprzedzone namysłem, z premedytacją) racjonalność to rachunek zysków i kosztów,

- działania odrachowane, spontaniczne, bezrefleksyjne,

- racjonalnośc instrumentalna - racjonalność subiektywna z uwagi na potrzeby jednostki,

- racjonalność autoteliczna - ze względu na wartość - cel, który chcemy osiągnąć stanowi dla nas taka wartość, że jesteśmy gotowi na wyrzeczenia by ją osiągnąć,

- działania tradycjonalne (rutynowe) - sposoby ubierania się, jedzenie, wybory polityczne i zawodowe, zachowania religijne,

- działania afektywne (emocjonalne) - podejmujemy działania dlatego, że czujemy przemożną potrzebę ekspresji pewnych stanów psychicznych (radość, gniew, strach) - kibice,

- działania afektywne mogą być racjonalne, gdy ich celem jest wywarcie określonego wpływu na druga osobę - udawanie przyjaźni, radości, życzliwości, agresji, miłości, zazdrości,

- cywilizacje gorące - wyrażanie emocji publiczne jest wymagane i oczekiwane,

- cywilizacje zimne - wyrażanie emocji publiczne jest traktowane jako niewłaściwe,

- ekspresja zawodowa(aktor-księgowy).

Typologia działań M. Webera:

- działania dla osiągnięcia celu,

- działania jako odwzorowanie działań innych (bo inni tak robią),

- działania dla wyrażenia emocji.

Kontakt społeczny to para działań społecznych wzajemnie zorientowanych ku sobie.

Kontakt społeczny - przelotny, jednorazowy (pytanie o godzinę), długotrwały i stały (studia), bezpośredni i za pośrednictwem np. mediów.

Interakcja to dynamiczna ciągła sekwencja nawzajem zwróconych ku sobie działań społecznych: rozmowa, kłótnia, bójka.

Modelowy rodzaj interakcji - ci sami partnerzy, ten sam przedmiot działania, to samo miejsce i ten sam czas.

Interakcje bezpośrednie - współobecność czasowa i przestrzenna.

Rodzaje przestrzeni społecznej:

- przestrzeń formalna - wyznaczana sposobem zagospodarowania przestrzeni, jej wielkością, kształtem - układ przestrzenny miasta (kratownica, gwiazda, układ liniowy), forma przestrzenna pomieszczeń mieszkalnych i publicznych,

- przestrzeń nieformalna - wyznaczana zachowaniami człowieka,

- przestrzeń dospołeczna - sprzyjająca nawiązywaniu społecznych interakcji poprzez usytuowanie ludzi przeciwko siebie - „narzucania komunikacji” /krąg terapeutyczny, przedział kolejowy/ lub poprzez sposób urządzenia przestrzeni - budowanie bliskich relacji /kameralność wnętrza, intymna atmosfera, ograniczone bodźce zewnętrzne, wygodne miejsca do siedzenia/

- przestrzeń odspołeczne - uniemożliwiająca społeczne interakcje poprzez odwracanie ludzi od siebie, oddalanie od siebie. Składnia do izolowania się, unikania kontaktu /miejsca do siedzenia sytuujące ludzi placami do siebie, poczekalnie/

Człowiek może czuć się dyskomfortowo zarówno w przestrzeni odspołecznej jak i dospołecznej.

7.11.

Przestrzeń trwała - ustrukturowana społecznie, narzucająca swój kształt, wymuszająca podporządkowanie - układ ulic, miasta, kształt budynków i pomieszczeń, forma wielkich obiektów sportowych.

Przestrzeń nietrwała - przestrzeń kształtowana przez człowieka, poddająca się zmianie, pozwalająca na dokonywanie wyborów - urządzenie pomieszczeń mieszkalnych, wnętrz, podział pomieszczeń.

Dystanse interakcyjne przestrzeni nieformalnej:

- intymny /kontakt ciała, redukcja zmysłów, ograniczenie komunikacji werbalnej - intencjonalny i narzucony/:

- faza bliższa,

- faza dalsza 14-45 cm.

- osobisty/osobniczy/:

- faza bliższa 45-75 cm,

- faza dalsza 75-120 cm.

Dotyk jako forma komunikacji społecznej.

Nawet ulotne dotknięcie może mieć duży wpływ na zachowanie człowieka. Dotyk może być elementem terapii zdrowotnej, wyrażać czułość wsparcie emocjonalne. Jest podstawowym elementem wielu typów relacji międzyludzkich.

Akt dotykania zawiera taki sam potencjał komunikacyjny jak formy zachowania - może wzbudzać reakcje pozytywne,, negatywne (w zależnożności od osób i okoliczności).

Dotyk może niechciany wywołuje określone reakcje - usztywnienie ciała, lęk, niechęć. „niestosowny” może wywoływać agresję, fizyczną reakcję )wymierzenie policzka).

Komunikacja dotykiem jest prawdopodobnie najbardziej podstawową i naturalna forma porozumiewania się.

- Wiek niemowlęcy - dotyk przed słowem.

- dorastanie - słowa zastępują dotyk, miejsce intymnej bliskości zajmuje dystans.

Wraz z wiekiem dziecka spada ocena dopuszczalności dotyku rodzicielskiego.

W okresie dojrzewania doświadczenie dotyku nabiera specjalnego znaczenia - najpierw z osobami tej samej płci, potem płci przeciwnej.

Satysfakcjonująca ilość dotyku otrzymywana w niemowlęctwie i dzieciństwie ma fundamentalne znaczenie dla prawidłowego rozwoju behavioralnego (żadna ilość pieszczot nie jest dla dziecka zbyt duża).

Badania pozwalają przyjąć, że dotyk będący źródłem poczucia bezpieczeństwa okazuje się ważniejszy od zapewnienia pożywienia. Liczba i rodzaj kontaktów cielesnych u dorosłych jest w dużej mierze funkcją wieku, płci, sytuacji oraz typu relacji łączących strony interakcji.

Kontakt fizyczny wynikający z zatłoczenia jest źródlem silnego dyskomfortu - kontakt z osobą płci przeciwnej u kobiet, osobą tej samej płci u mężczyzn.

Techniki reagowania:

- napięcie mięśni, zesztywnienie ciała,

- opuszczenie rąk wzdłuż ciała,

- unikanie wzroku osoby, do której „przylegamy”.

Profil osób unikających dotyk:

Osoby unikające dotyku charakteryzują się wyższym poziomem lęku i napięcia w życiu codziennym, mniejszą satysfakcją z własnego wyglądu i większą podejrzliwością wobec innych. Są bardziej zamknięte w sobie i częściej są sztywni i autorytami w głoszonych przez siebie poglądach.

W społeczeństwie amerykańskim mężczyzna rzadziej dotyka niż kobieta. Szczególnie niechętnie dotyka innych mężczyzn za wyjątkiem sytuacji społecznie aprobowanych - świat sportu.

Dotykanie osoby tej samej płci jest wśród mężczyzn oceniane z niechęcią, u kobiet jest całkiem dopuszczalne, a niekiedy pożądane.

Angażujemy się w zachowania dotykowe, gdy:

- udzielamy informacji lub rady, ale nie gdy pytamy o nią,

- wydajemy polecenia, ale nie gdy reagujemy na nią,

- prosimy o przysługę, ale nie gdy zgadzamy się ją spełnić,

- sięgamy po argumenty perswazji, ale nie gdy jesteśmy przekonywani,

- rozmowa jest zaangażowana, a nie zdawkowa,

- na przyjęciu, a nie w pracy,

- manifestujemy swój entuzjazm, ale nie gdy jesteśmy świadkami czyjegoś entuzjazmu,

- odbieramy informację o cudzym zmartwieniu, ale nie gdy sami komunikujemy o własnych kłopotach.

Częściej niż zazwyczaj angażujemy się w zachowania dotykowe podczas powitania lub pożegnania na dworcu/lotnisku. Dłuższe objęcia i większa intymność towarzysza pożegnaniu niż powitaniu. Większa niż zazwyczaj liczba zachowań dotykowych dotyczy gier i zabaw sportowych.

Dotyk wiążę się ze statusem - dotykający ma zwykle wyższa pozycję społeczną niż dotykany. Inicjacja dotyku ze strony mężczyzn jest odzwierciedleniem władzy lub afektu. Ze strony kobiety ma zabarwienie seksualne (dotyk, jako sygnał władzy jest nie do przyjęcia).

Dotykanie rozmówcy o wyższym statusie może służyć podniesieniu statusu dotykającego. Ludzie o niższym statusie angażują się w bardziej „służalcze” formy dotyku (uścisk dłoni), osoby o wyższym statusie mają większą swobodę manifestowania przyjaznych uczuć poprzez dotyk (klepanie po policzku, szczypanie w policzek).

Kultury kontaktowe(amerykanie) i niekontaktowe(Japończycy).

W obrębie tzw. Kultur niekontaktowych występują znaczące różnice we wzorach zachowań dotykowych wynikające z wychowania, pozycji społecznej i warunków bytowania.

Dystans społeczny: bliższy 120-210, dalszy 210-360,

Dystans publiczny: bliższy 360-750, dalszy 750 i więcej.

Różnice komunikacji, różna rola zmysłów, odmienne funkcje społeczne, wykorzystanie przestrzeni dla zaznaczania pozycji w grupie, pozycji społecznej. Odpowiednik terytorialności w zachowaniach zwierząt.

Status dystansów jako kulturowych wzorców zachowań jest związany z różnicami kulturowymi. Przestrzeń nieformalna jest przykładem wzoru kulturowego, w wymiarze społecznym nie ma swojego miernika obiektywnego, odległości w jakich znajdują się w stosunku do siebie.

Ludzkie interakcje są związane również z kulturowym wzorem czasu. Postrzegania czasu jest wzorem kulturowym. Dwie kultury czasu: homogeniczna(kultura harmonogramu będącego liniowym obrazem czasu) i heterogeniczna(kultura nieliniowego czasu, równoczesności zdarzeń i czynności).

Kultury męskie - zdaniowe, celowe zorganizowane.

Kultury kobiecie - emocjonalne, żywiołowe, chaotyczne.

Interakcje pośrednie:

- brak współobecności przestrzenne,

- współobecność czasowa-komunikatory wirtualne - skype, telefon(rozmowa, telst),

- brak współobecności czasowej - mail, list, sms, facebook.

Teorie interakcji.

Teoria behavioralna:

Interakcja to wzajemne powiązanie zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji, jest pojmowana, jako zjawisko obserwowalne zewnętrzne, niezależne od treści kulturowych i znaczeń psychologicznych. To, co obserwujemy to następujące po sobie zachowania, które pełnią dla siebie nawzajem zarazem rolę bodźców i reakcji. Nie wiadomo, co zachodzi pomiędzy bodźcem i reakcją.

Teoria wymiany lub teoria racjonalnego wyboru:

Interakcja to wymiana pewnych dóbr lub wartości między partnerami. Zakłada się, ze obaj partnerzy działają racjonalnie, czyli obaj starają się uzyskać nadwyżkę korzyści nad kosztami. Do transakcji dochodzi, gdy obaj partnerzy uznają, że ich bilans korzyści kosztów jest pozytywny. Bilans może być wzajemnie korzystny, gdyż partnerzy interakcji są racjonalni subiektywnie - kierują się własnymi preferencjami i przekonaniami. Wymiana - miłość za miłość, pomoc za pomoc.

Nawet altruizm może zawierać ukryta korzyść - podziw, sławę, świętość.

Idea wzajemności - współmierność wymienialnych wartości.

Teoria daru (B. Malinowski, C. Levis-Straus)

Zasada wzajemności pojmowania, jako uniwersalna reguła kulturowa, norma społeczna nakładająca na ludzi powinność rewanżowania się za uzyskanie dobra. Podstawa wszelkiego porządku społecznego.

Podłożem tak rozumianych interakcji społecznych jest przeświadczenie, że dobra cenione przez jednego człowieka lub mu niezbędne są w posiadaniu innych ludzi, którzy dzięki temu mogą go nagradzać, aby ich do tego skłonić, należy im coś w zamian ofiarować - jakieś dobro lub usługę.

21.11

Teoria symbolicznego interakcjonizmu(C.H. Cooley, G.H. Mead):

- w interakcji wymiana i wzajemność dotyczą nie tyle obiektów materialnych, co idei symboli i znaczeń,

- istotą interakcji jest komunikacja,

- partner, określenie jego ważności i miejsca,

- interpretacja gestów, słów, języka ciała, wyglądu partnera i rozszyfrowanie ich symbolicznej treści - „o co mu chodzi”, „co chce mi przekazać”

Zachowaniami symbolicznymi nie są tylko wypowiedzi słowne złożone z symboli językowych, ale także strój i wygląd zewnętrzny, mina, ton głosu, gesty i pozycje ciała, czyli zachowania niewerbalne.

Zachowania niewerbalne odgrywają ogromną rolę w komunikacji międzyludzkiej. Obliczono, że w toku przeciętnej rozmowy słowa określają charakter danej sytuacji jedynie 35%, natomiast pozostałe 65% wynika z gestów, min, pozycji ciała.

Na interakcję symboliczna składają się dwa procesy:

- odczytywanie znaczenia zachowań drugiej osoby,

- przekazywanie jej informacji i jak się chce, aby ona postąpiła,

Interakcja symboliczna jest ciągłym procesem interpretowania znaczeń, odczytywania zamiarów i wzajemnego dopasowywania się jej uczestników.

Teoria dramaturgiczna(E. Goffman):

- analogia do teatru,

- ludzie kierują się w swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do zrobienia dobrego wrażenia na innych,

- emitują pozytywne sygnały na swój temat, posługują się przed kontrolowanymi wrażeniami. „Grają” przed drugimi starając się przedstawić siebie samych w dobrym świetle,

- szczególnie starannie tworzą swój obraz zewnętrzny,

- mechanizm grania przed innymi - „jaźń odzwierciedlona” - ludzie kształtują jaźń, czyli wizje samego siebie i swoją samoocenę, w oparciu o reakcje, jakie napotykają ze strony partnerów interakcji,

- odgrywamy role zwłaszcza w nowym środowisku, gdzie nie jesteśmy znani.

Turysta - role turysty, tubylca:

- „gramy” zgodnie z oczekiwaniami - tubylcy,

- „gramy” na pokaz - turyści,

- Goffman wyróżnia „scenę”, na której odbywa się przedstawienie i „kulisy”, gdzie się je przygotowuje,

- działania uczestnika interakcji w danej sytuacji, których celem jest wpływanie w jakiś sposób, na któregokolwiek z jej uczestników, określał mianem „występu”.

Pojęcie fasady

- na fasadę składają się trzy elementy: dekoracja, powierzchowność jednostki oraz jej sposób bycia. Te dwa ostatnie elementy tworzą fasadę osobistą jednostki,

- fasada osobista jednostki to jej wiek, płeć, uroda, a także strój. Inaczej ubieramy się na plażę, inaczej na przyjęcie, do pracy,

- inny mamy sposób bycia w różnych sytuacjach,

- fasady nie powstają w procesie interakcji, ale są wybierane spośród tych, które już istnieją,

- celem wszystkich występów jest definiowanie sytuacji, istotną częścią jego procesy jest definiowanie przez jednostkę samej siebie i narzucanie tej definicji jej obserwatorom.

Sieć interakcji.

Interakcje komunikują się, gdy do pary dołącza osobnik trzeci(lub więcej). Powstaje triada trójkąt. Powstają jakościowo nowe „formy społeczne” niemożliwe w obrębie pracy: koalicja(dwa przeciw jeden), „dziel i rządź” (skłócenie partnerów), mediacja(obiektywizowanie i rozładowanie konfliktu między pozostałymi dwoma), zbiorowa decyzja(odwołanie do większości).

Sieć interakcyjną charakteryzuje współobecność w czasie i przestrzeni osób, które podejmują interakcję z wieloma partnerami(gesty, słowa, uśmiechy, rozmowy), w różnych kierunkach. Sieć interakcji jest niezmiernie płynna, chaotyczna, nieustannie się zmienia(event, impreza).

Wpływ na interakcję ma usytuowanie przestrzenne(model E.T.Hall'a).

Interakcje mogą koncertować się wokół osób - klucz, ważności, atrakcyjności, popularności.
Brak wyróżnienia osoby - przyjęcie na stojąco.

Brak wyróżnienia osoby - sieć interakcji niezogniskowana

Znajomość reguł właściwego postępowania pozwala na interpretowanie tego, co zachodzi w trakcie podejmowanych działań społecznych. Uczestnicy interakcji rozporządzają znajomością procedur interpretacyjnych, które mają pochodzenie społeczne. Procedury te są stosowane, najczęściej nieświadomie, do określania znaczenia poszczególnych działań społecznych.

Wszelkie zakłócenia rutynowego przebiegu interakcji denerwują partnerów, wywołują u nich niepokój, a nawet gniew i prowadzą do jej zdezorganizowania. Świadczy to, że u podłoża niezakłóconego przebiegu interakcji leży wiele ukrytych założeń i milcząco przejętych procedur.

Jeżeli spoglądamy na społeczeństwo z perspektywy interakcji, jego podstawowymi elementami składowymi stają się nie zbiorowość, ani nie jednostki, ale interakcje społeczne. Społeczeństwo przybiera postać skomplikowanej sieci wzajemnych oddziaływań jednostek.

Interakcje mają również swoje stałe elementy. Należą do nich wzory zastosowań uznawanych w danym kregu kulturowym za właściwie w danej sytuacji i odpowiednie dla danej roli (smutek i czerń na pogrzebie, radość i jasność na weselu, odpowiedzialność stroju do sytuacji, zachowania do sytuacji). Możliwa akceptowalna dowolność interakcji nie może przesłaniać jej czytelność(pogrzeb ma być pogrzebem, praca pracą, nawet jak ma postać zabawy).

W toku interakcji powstają utrwalone wzory zachowań oraz zewnętrzne w stosunku do jednostek reguły ograniczające i kontrolujące ich działania. Wszelkie działanie ludzkie ma skłonność do przechodzenie w nawyk. Działanie o dużej częstotliwości zostaje ujęte we wzór.

Istniejące nawyki przynoszą istotny zysk - ograniczają wybór. Dzięki nawykom nie musimy w każdej sytuacji definiować każdego kroku na nowo. W różnorodnych sytuacjach można antycypować działania, które trzeba będzie podjąć.

Temat: socjalizacja i kontrola społeczna

Dwa źródła wiedzy, przekonań, umiejętności, reguł, norm i wartości, które ludzie realizują w swoich działaniach:

- genetyka - dziedziczymy pewne impulsy, repertuary zachowań, sposoby postępowania, schematy myślenia, które są właściwe dla całego gatunku, natura ludzka predestynuje nas do pewnych działań, wskazując jak maja przebiegać. Ludzie żyją, bo realizują swoje dziedziczenie uzyskane predyspozycje,

- socjalizacja - sposoby życia ludzie nabywają od społeczeństwa, w którym się urodzili i dorastają. Socjalizacja to wszelkie wpływy, poprzez które społeczeństwo przekazuje i wpaja jednostce wzory i reguły życia zawarte w kulturze. Socjalizacja to proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.

Pluralizm kulturowy - wzory i reguły, idee oczywiste w jednej społeczności w innej nie występują. W ich miejsce obowiązują wzory zupełnie odmienne.

Uniwersaliów kulturowych jest niezwykle mało.

Powszechne instytucje: rodzina.

Potrzeba pogodzenia koncepcji genetycznej i kulturowej - biologia dostarcza pewnych predyspozycji, potencji do starania się człowiekiem. To czy one się rozwiną zależy od oddziaływania społeczeństwa (mechanizmy uczenia się, komunikowania się, sposoby postępowania). Socjalizacja określa proces wchodzenia jednostki do społeczeństwa - stawanie się jego pełnowartościowym członkiem.

Minimum kulturowe

- kompetencje i umiejętności niezbędne do życia wśród innych i kooperacji z innymi,
- umiejętność porozumiewania się, znajomość podstawowych moralnych wymogów współżycia - poszanowanie własności, życia, zdrowia, prawdy, tolerancji dla odmienności.

---