1. Co to jest ekonomia

Ekonomia jest nauka społeczną zajmującą się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych, inaczej: jest to nauka o tym, jak ludzie wykorzystują ograniczone zasoby w celu zaspokajania swoich nieograniczonych potrzeb.

Ekonomia - analizuje zmiany w całości gospodarki: tendencje cen, produkcji, bezrobocia. Z chwilą gdy te zjawiska zostaną zrozumiane pomaga w kształtowaniu polityki, za pomocą której RZĄDY mogą wywierać wpływ na całokształt gospodarki. Ekonomia jest nauką o dokonywaniu wyborów dotyczących gospodarczej sfery życia. Wybiera ją każdy człowiek, firma, rząd rodzina, społeczeństwo względu na posiadanie ograniczonej ilości pieniędzy i czasu, a nasze potrzeby są nieograniczone. Dlatego każdy człowiek musi decydować w jaki sposób wykorzystać to co ma, aby otrzymać jak najwięcej tego co chciałby mieć.

Nazwę ekonomia wprowadził Arystoteles - nauka o prawach rządzących gospodarstwem domowym. Oikos - dom, Nomos - prawo. Wyrażenie ekonomia społeczna oznacza procesy gospodarowania w skali społecznej i pojawiło się w XVII wieku. Wprowadził ją we Francji Autoiu de Montchretion (Monteskiusz) 1615 r.

E. polityczna = E. Społeczna.

2. Czy ekonomia jest nauka społeczną?

Ekonomia tkwi we wszystkich czynnościach, które wykonujemy. Jest motorem wszystkiego co dzieje się w naszym życiu. To czy kupujemy coś droższego czy tańszego lub w jaki sposób spędzimy wolny wieczór jest też ekonomią. Koszty alternatywne - kino, mecz, koszty pieniężne. Każdy człowiek dokonując w życiu wyborów kieruje się często nie zdając sobie z tego sprawy, ekonomią. To samo dotyczy całych społeczności, ochrony środowiska, problemu narkotyków czy znalezienia nowych miejsc pracy, to wszystko jest ekonomią.

Ekonomia to nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych, czyli jest to nauka o tym jak ludzie wykorzystują swoje ograniczone zasoby aby zaspokoić swoje nieograniczone potrzeby.

Dlatego właśnie uważam, że ekonomia jest nauką społeczną, gdyż dotyczy problemów oraz zagadnień społecznych.

3. Nauki pomocnicze w ekonomii.

Ekonomia graniczy z innymi ważnymi dyscyplinami akademickimi. Nauki polityczne, psychologia, socjologia i antropologia społeczna - sfera badań pokrywa się częściowo ze sfera badań ekonomii. Ekonomia czerpie również wiedzę z badań historycznych. Również statystyka ma swoje powiązania z ekonomią - matematyczne metody rachunku prawdopodobieństwa i statystyki znajdują największe zastosowania w ekonomii. Kalendarium aż roi się od różnego rodzaju szczytów gospodarczych spraw legislacji podatkowej, dlatego tak ważne jest aby każdy polityk miał u swojego boku specjalistów od ekonomii. Stwarzają oni gwarancję, ze kierując się instynktem politycznym nie sprowadzą kraju na manowce. Ekonomia czerpie też z takich nauk, jak: historia gospodarcza, ekonomiki branżowe, towaroznawstwo, geografia społeczna. (4/5 laureatów nagrody Nobla, są to ekonomiści z zacięciem ilościowym.

4. W jakim celu teoria ekonomii posługuje się modelami?

W badaniach nad zależnością i problematyką ekonomii ma się doczynienia ze stałym przeplataniem się modeli i faktów empirycznych. Dane / fakty empiryczne są niezbędne z dwóch powodów:

 Ujawniają one zależności, które powinniśmy wytłumaczyć

 Po stworzeniu teorii można się nimi posłużyć w celu weryfikacji hipotezy.

Modele są prostym, czasem matematycznym przedstawieniem bardziej złożonej rzeczywistości. Mogą być jakościowe lub ilościowe, w postaci opisowej, sformalizowanej, równań matematycznych, układów dwuwymiarowych lub schematów. Przykład: ekonomiści budowali modele procesów inflacji, mające uwzględnić siły wywierające wpływ na przebieg inflacji w czasie.

5. Podział na makro i mikro ekonomie:

Makroekonomia - koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości. Podstawowymi problemami, których dotyczy makroekonomia są: inflacja - czyli utrzymujący się wzrost cen, bezrobocie - czyli zagadnienia związane z niemożnością znalezienia pracy przez ludzi chcących i mogących pracować, wzrost gospodarczy czyli rozwój gospodarczy dzięki, któremu podnosi się stopa życiowa ludzi żyjących w danej gospodarce. W ramach posiadanych środków państwo może zapewnić świadczenia społeczne takie jak np. służba zdrowia.

Makro i mikroekonomia to dwa sposoby analizy wykorzystywane są w nauce. Przedmiotem zainteresowania jest to samo, jednak różne są sposoby analizy.

Mikroekonomia - koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarujące (gospodarstw domowe, firmy i rząd) oraz na poszczególnych rynkach (czynników wytwórczych i produktów). Dla uproszczenia analizy, może ona pomijać różnorodne współzależności występujące w gospodarce. Mikroekonomia zajmuje się zachowaniem poszczególnych cen i ilości - odpowiada na pytanie ile wzrosną ceny zboża, gdy ceny bawełny spadają. Zajmuje się złożonym systemem wzajemnych zależności, znanych pod nazwa mechanizmu rynkowego.

6. Proces transformacji systemowej w Polsce.

Transformacja systemowa to proces zmian dotyczących procesów politycznych, gospodarczych i społecznych, zmian stosunków własnościowych i reprywatyzacji.

W latach 1944 - 1989 w Polsce panowała gospodarka centralnie planowana.

- system monocentryczny: charakteryzował się monopolem władzy politycznej, dominacją własności państwa, monopolem handlu zagranicznego.

- decydowanie o stanowiskach przez aparat partyjny

- brak rynku, centralne planowanie, jako narzędzie oddziaływania państwa na gospodarkę

- mechanizm finansowy nie był aktywny (pieniądz wyprzedzał towar)

TYPOLOGIA LAT 1945 - 1989

1945-1948r - gospodarka sterowana przez Centralny Urząd Planowania (CUP)

1948-1955r - monopol władzy politycznej: władzy państwowej, okres planu sześcioletniego.

1956-1970r - system centralnego planowania, początek gospodarki radzieckiej (Gomółka), limity funduszu płac

1971-1980r - powstaje zadłużenie państwa (Gierek)

1981-1989r - początek transformacji systemowej, wczesny okres przejścia z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej.

1990 - początek okresu przejścia z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej - transformacja systemowa i ustrojowa.

Zmiany w gospodarce:

Uwolnienie cech rynkowych, wprowadzenie restrykcyjnej polityki płac, polityki budżetowej (Bank Centralny), wprowadzenie restrykcyjnej polityki fiskalnej, wymiana waluty złotego na obce, od 19992 roku rozpoczął się wzrost PKB i spadek inflacji. Wiele z tych zmian trwa do dziś, np. przebudowa stosunków własnościowych (prywatyzacja i reprywatyzacja).

Proces transformacji musi dotyczyć jednocześnie trzech układów:

- układu politycznego - przejście z systemu władzy monopartyjnej do wielopartyjnej. Obecnie jest około 190 partii.

- układ gospodarczy - najtrudniejszy do zmian, struktura jest bardzo rozbudowana. Gospodarkę dzielimy na trzy sektory: rolnictwo, przemysł, usługi.

Układ społeczno- kulturalny.

Instytucje będące barometrem aktywności gospodarczej: giełda, BCC, izby gospodarcze, partie polityczne, polskie towarzystwa ekonomiczne, instytucje infrastruktury rynkowej.

7. Problem budowy gospodarki rynkowej

(M) Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dominacją prywatnej własności i wolnością wyboru w podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących działalności gospodarczej oraz kierowania się własnym interesem podczas podejmowania tych decyzji. Mechanizm cenowy prowadzi do alokacji czynników wytwórczych oraz produktów i dystrybucji dochodów właścicieli czynników przy bardzo ograniczonej interwencji w procesy gospodarcze. Odpowiedź na pytania: co?, jak?, dla kogo? wyznaczana jest przez system cen, rynków, zysków i strat, bodźców i nagród. Przedsiębiorstwa wytwarzające towary, przynoszące zyski (co?), przy użyciu najniższych kosztów produkcji (jak?), a konsumpcja ludzi wynika z ich decyzji o sposobie wydatkowania płac i dochodów (dla kogo?).

Gospodarką rynkową zarządzają konsumenci oraz technika i technologie. Rząd ustala „reguły ruchu” i spełnia trzy funkcje:

 Funkcja efektywności - to wysiłki na rzecz skorygowania ułomności rynku np. monopol

 Funkcja sprawiedliwości również i równości - wykorzystuje techniki takie jak redystrybucja odzwierciedlająca troskę społeczeństwa o ubogich / upośledzonych.

 Funkcja równości - zmierza do redukowania szczytów i dolin cyklu gospodarczego poprzez nie zmniejszanie bezrobocia i inflacji oraz planowania wzrostu gospodarczego.

8. Cechy gospodarki planowanej

Gospodarka planowana to gospodarka nakazowa, gdzie decyzje dotyczące co?, jak?, dla kogo? Zapadają w centralnym urzędzie planowania. Żadna gospodarka nie opiera się wyłącznie na nakazach, ale szeroki zakres planowania występuje jeszcze w Europie CE. Współczesne gospodarki zachodnie są gospodarkami mieszanymi, opierającymi się głównie na mechanizmach rynku, ale jednocześnie ze znaczącym interwencjonizmem państwa. Optymalny zakres interwencji państwa pozostaje przedmiotem kontrowersji. Gospodarka nakazowa, gdzie wszystkie decyzje o produkcji i podziale podejmuje władza może mieć charakter dyktatorski lub demokratyczny:.

9. Gospodarka centralnie planowana a gospodarka rynkowa.

W gospodarkach centralnie kierowanych w przeciwieństwie do gospodarek rynkowych, o wykorzystaniu czynników wytwórczych, sposobach wymiany i możliwościach konsumpcyjnych decydują rządy a nie poszczególne osoby. Ale i w tym przypadku nie można dać przykładu gospodarki kierowanej (planowanej) całkowicie centralnie.

10. Teoria ekonomii a polityka gospodarcza.

Ekonomia postępuje tak jak każda nauka ewolucyjna - przygląda się danym, formułuje hipotezy oraz je weryfikuje. Dochodzi do niełatwego nieraz do ustalenia w jaki sposób funkcjonuje gospodarka. Aby zrozumieć jak funkcjonuje gospodarka, potrzebujemy zarówno teorii jak i faktów. Teoria mówi, jakich faktów musimy szukać w celu uzyskania odpowiedzi na przedstawione zagadnienia. Nie ma żadnego pożytku z faktów, kiedy nie porządkuje ich teoria i wice wersa - teoria nie poparta faktami staje się nie uzasadnionym niczym stwierdzeniem. Teoria ekonomii formułuje najogólniejsze prawa rządzące ekonomią, związane z procesem wytworzenia, podziału, dystrybucji. Z jej zasad korzysta polityka gospodarcza wywierająca wpływ na rzeczywistość, gospodarkę, życie społeczne.

11. Reforma Centrum.

Zapoczątkowana w 1995 roku. Administracja centralna jest obiektem działań reformatorskich. Ich celem jest przebudowa organizacyjna i funkcjonalna aparatu administracyjnego. Przeprowadzenie reformy jest rozłożone w czasie.

Pierwszym elementem jest:

 Określenie struktury i zasad działania Rady Ministrów oraz pozycji i roli prezesa RM, likwidacji URM i utworzenia kancelarii premiera

 Ustanowienie urzędu Ministra Administracji i Spraw Wewnętrznych

 UOP został oddany bezpośredniemu zwierzchnictwu prezesa Rady Ministrów

Drugim elementem jest przebudowa resortów gospodarczych, obejmuje utworzenie resortu ministra skarbu państwa oraz powołanie agencji ds. Restrukturyzacji (przy równoczesnym zniesieniu Urzędu Ministra Przekształceń Własnościowych), powołanie w miejsce dotychczasowych urzędów Ministrów Przemysłu i Handlu, Współpracy Gospodarki z Zagranicą, Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa - ministra Gospodarki. Sprawy dotyczące budownictwa przejmuje nowo powstały urząd ds. Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Stworzenie rządowego centrum Badań Strategicznych, zniesienie Centralnego Urzędu Planowania.

Trzecim elementem jest utworzenie Komitetu Integracji Europejskiej, jako organu koordynującego proces wstąpienia RP do unii Europejskiej. Stworzenie Rządowego Centrum badań Strategicznych, zniesienie Centralnego Urzędu Planowania.

Czwartym elementem są zmiany w zakresie funkcjonowania ministerstwa finansów oraz wojewodów, a także przekształcanie Urzędu Antymonopolowego w Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Reforma została wprowadzona pakietem jedenastu ustaw.

12. Polityka gospodarcza.

Kraje o gospodarce rynkowej bywają niekiedy trapione ułomnościami rynku, np. monopolu, wpływa efektów zewnętrznych. Są one narażone na powtarzające się periodycznie eksplozje inflacji, bezrobocia, podziału dochodów. Współczesne gospodarki są mieszaniną działania rynków oraz „widzialnej ręki” (podatki, regulacje państw). W gospodarce bardzo duża zależy od rządu, ustala on „reguły ruchu”. Jest ich trzy. Działania państwa dotyczą:

 Efektywność - skorygowanie ułomności rynku

 Sprawiedliwości - troska o ubogich i upośledzonych

 Polityka stabilizacji - zmniejszenie bezrobocia i inflacji oraz promowanie wzrostu gospodarczego.

Państwo sprawuje makroekonomiczną funkcje strażnika stabilności gospodarczej - steruje rynkiem poprzez swoje programy podatkowe, wydatków oraz inne regulacje. Ważną rolą rządów jest wykorzystywanie ich uprawnień w zakresie polityki fiskalnej i monetarnej w celu wygładzania „szczytów” i „zapadlin” cyklu koniunkturalnego.

13. Ekonomia pozytywna i ekonomia normatywna

Ekonomia pozytywna - jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentują dane empiryczne, budują teorie ale niczego nie wartościują, czyli nie oceniają co jest dobre a co złe i nikogo nie pouczają co należy zrobić aby zaradzić różnym trudnościom.

Ekonomia normatywna - różni się tym, że ekonomiści dokonują ocen: głoszą co jest słuszne a co nie, jak być powinno a czego uniknąć należy. Ekonomia normatywna formułuje zalecenia dotyczące tego co powinno się czynić w gospodarce. Ponadto podsuwane są cele, które przez ekonomistów uważane są za słuszne.

Oba rodzaje ekonomii powinny być oddzielone od siebie w stopniu najbardziej możliwym.

14. Główne cechy rozwiniętych gospodarek rynkowych.

(M) W gospodarkach rynkowych kwestie: co? Jaki? I dla kogo? Rozstrzygane są przez mechanizm rynkowy. Rynek ma swoje ułomności, np. brak doskonałej konkurencji czy tez wystąpienie efektów zewnętrznych. Gospodarki te charakteryzują się dominacją prywatnej własności i wolnością wyboru w podejmowaniu decyzji dotyczących działalności gospodarczej oraz kierowaniem się własnym interesem podczas podejmowania tych decyzji. Mechanizm cenowy prowadzi do alokacji (decyzji określającej sposób użycia danych, zasobów, środków) czynników wytwórczych oraz produktów i dystrybucji dochodów właścicieli czynników przy bardzo ograniczonej interwencji rządu w procesy gospodarcze.

 Własność prywatna

 Konkurencja (wzajemne oddziaływanie na siebie podmiotów biorących udział w grze rynkowej)

 Rynek kapitałowy (towarem jest pieniądz)

 Stabilny pieniądz

 System podatkowy (główne narzędzie oddziaływania na gospodarkę, przez państwo)

 Wolny handel

14. Rachunek produktu narodowego

Produkt narodowy PN - jest to całkowita wartość wszystkich dóbr i usług wyprodukowanych w gospodarce w danym okresie. Wyróżniamy produkt narodowy brutto - PNB - skorygowany o wartość amortyzacji WA daje produkt krajowy netto PKN, a ten zaś pomniejszony o podatki pośrednie PP daje dochód narodowy DN

((PNB - WA =PNN) -PP =DN)

16. Model Leontiefa.

Narzędziem prezentacji produktu jest tablica przepływów międzywęzłowych (Lentiefa). Jej idea sprowadza się do tego, iż całość gospodarki jest dzielona na okrężną liczbę działów, gałęzi, sekcji. Pokazany jest proces wymiany między tymi działami oraz proces powstawania produktu globalnego, produktu finalnego i tym samym - dochodu narodowego i produktu krajowego brutto. Realne procesy zachodzące w gospodarce narodowej Leontief opisuje wg schematu: przedsiębiorcy kupują i sprzedają między sobą produkty, przy czym sprzedaż jednej produkcji jest podstawowym nakładem dla innej. Przedstawiając te wymiany za pomocą tablicy o podwójnym wejściu, Leontief stworzył prawdziwa makietę nowoczesnej gospodarki pokazującej wewnętrzne zależności między różnymi gałęziami gospodarki rynkowej.

17. Bilans płatniczy a PKB (produkt krajowy brutto)

Bilans płatniczy: jest to rachunek obejmujący całość obrotów towarów, usług i operacji finansowych przeprowadzonych w danym okresie między krajem a zagranicą.

 transakcje bieżące (towary i usługi),

 rachunek prywatnych transakcji kapitałowych (bezpośrednie inwestycje, obligacje),

 transakcje,

 oficjalne rezerwy (zmiana aktywów krajowych i zagranicznych) banku centralnego,

 rezerwy złota i walut zagranicznych

 kredyty

Produkt krajowy brutto - PKB - przedstawia wartość dóbr i usług wyprodukowanych w geograficznych granicach państwa w danym czasie i oznacza dochody obywateli tego państwa i cudzoziemców zatrudniających swoje czynniki produkcji w tym kraju.

18. Bilans płatniczy a bilans handlowy

Bilans płatniczy: jest to rachunek obejmujący całość obrotów towarów, usług i operacji finansowych przeprowadzonych w danym okresie między krajem a zagranicą.

 transakcje bieżące (towary i usługi),

 transakcje bieżące (towary i usługi),

 rachunek prywatnych transakcji kapitałowych (bezpośrednie inwestycje, obligacje),

 transakcje,

 oficjalne rezerwy (zmiana aktywów krajowych i zagranicznych) banku centralnego,

 rezerwy złota i walut zagranicznych

 kredyty

Bilans handlowy: jest to rachunek zestawiający import i eksport w danym okresie. Jego celem jest wywołanie salda. Głównym źródłem danych do bilansu handlowego są statystyki celne, których zaletą jest to, że dostarczają częstych i szybkich informacji.

19. Instrument oddziaływania państwa na gospodarkę

Istnieje wiele możliwości oddziaływania państwa na gospodarkę:

- aktywny wpływa na przebieg koniunktury za pomocą wydatków z budżetu: (ogólnopaństwowe - obrona i administracja, ogólnospołeczne - kultura i oświata). Państwo nakręcając koniunkturę poprzez powiększanie wydatków z budżetu, świadomie powiększa tzw. dług publiczny, który z kolei wywołuje tzw. lukę w budżecie.

- za pomocą polityki podatkowej - jest ona zarazem ważnym elementem oddziaływania państwa na poziom konsumpcji i strumień inwestycji, z drugiej strony jest głównym źródłem dochodów państwa.

- za pomocą polityki inwestycji publicznych.

20. Przyczyny, cele i zakres oddziaływania państwa na gospodarkę

Kryzys w latach 1929 - 1933 wyraźnie uzmysłowił konieczność podjęcia aktywnej polityki antykryzysowej.

Nurt neokeynesowski - zakłada istotny wpływ państwa na kształtowanie przebiegu cyklu koniunkturalnego i na zamiany struktury gospodarczej i sfery wzmożonej polityką fiskalną względem dochodów i wydatków.

Nurt neoliberalny - zakłada oddziaływanie monetarne, przez regulacje podziału pieniądza, przeciwstawia się zbyt szczegółowiej ingerencji państwa. Wraz ze wzrostem technicznym i technologicznym pewne gałęzie przezywają kryzys. Rośnie bezrobocie ?(alokacja). Państwo musi dbać o równowagę jednej i drugiej teorii (stabilizacja). Kwestia podziału zależna jest od tego kto rządzi. CELE interwencjonizmu można umownie podzielić na krótkie i długoterminowe (bezrobocie, inflacja, wahania koniunkturalne, nierównowaga bilansu płatniczego oraz regulowanie stopy wzrostu w gospodarce, zmiany strukturalne w gospodarce - rolnictwo i przemysł). Zakres może być zależny od potrzeb. Wiadomo, że nie jest to ingerencja ale jednocześnie wpływ na zmiany.

21. Polityka gospodarcza i jej podstawowe narzędzia.

Polityka gospodarcza (ekonomiczna) - jest to działalność zmierzająca do określenia celów społeczno - gospodarczych oraz ich realizacji za pomocą metod wynikających z zasady racjonalnego gospodarowania.

22. Polityka fiskalna

Polityka fiskalna państwa jest związana z rolą budżetu w gospodarce. Istotne są tu następujące zagadnienia:

 zrównoważenia budżetu, deficyt lub nadwyżka

 wielkość budżetu

 struktura dochodów

 struktura wydatków

Dochody budżetu to: płace, zyski, dochody rządowe import.

Wydatki budżetu to: konsumpcja, inwestycje, wydatki rządowe i eksport

Jeśli dochody równe są wydatkom to jest zrównoważenie budżetu. Przy nadwyżce budżetowej, przy zrównoważonym bilansie handlu zagranicznego inwestycje wyrównują się z oszczędnościami plus nadwyżka budżetowa.

Deficyt budżetowy: oznacza, że oszczędności musiały pokryć nie tylko inwestycje, ale i deficyt budżetowy. Deficyt budżetowy uzupełnia inwestycje w przypadku zbyt dużych oszczędności i nie dopuszcza do ograniczenia globalnego popytu oraz produktu krajowego brutto. Rozróżnia się deficyt budżetowy strukturalny i deficyt cykliczny.

Deficyt budżetowy strukturalny: jest to taki deficyt, który powstał w celu realizacji wysokiej stopy zatrudnienia.

Deficyt cykliczny - to deficyt stworzony przez recesje gospodarczą, powodująca obniżenie dochodów państwa, wywołaną zmniejszenie wpływów podatkowych ze względu na kurczący się produkt krajowy brutto, a jednocześnie zwiększenie się wydatków na zasiłki dla bezrobotnych.

23. Polityka pieniężna.

POLITYKA FISKALNA -Istota polityki pieniężnej polega na zwiększeniu lub zmniejszeniu podaży pieniądza oraz na podnoszeniu lub obniżeniu stopy procentowej. Zwiększenie podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej doprowadza do zwiększenia inwestycji globalnego popytu, zatrudnienia i wzrostu PKB. Ograniczenie podaży pieniądza , podwyższenie stopy procentowej, zapobiega nadmiernemu wzrostowi globalnego popytu, który dochodząc do granic zwiększenia globalnej podaży może wywołać inflacje tj. wzrost cen.

Politykę finansowa koordynuje Bank Centralny. Prowadzi on emisje pieniądza dostosowanego do wzrostu podaży dóbr i usług w cenach rynkowych z uwzględnieniem szybkości obiegu pieniądza. Bank Centralny wywiera wpływa na wysokość stopy oprocentowania kredytów udzielanych przedsiębiorstwom poprzez banki komercyjne.

24. Czynniki wzrostu gospodarczego: praca, kapitał, postęp techniczny

Praca - czas zużytkowany przez pracowników na produkcje dóbr, przedsiębiorstwa dążą do skrócenia czasu produkcji co pozwoli w danym okresie czasu wyprodukować więcej dóbr - wzrosną więc obroty.

Kapitał - są to dobra trwałe wytworzone przez gospodarkę, po to by wytworzyć inne dobra:

Budynki, narzędzia i inne produkty znajdujące się w posiadaniu przedsiębiorstw. Każda firma dąży do powiększenie swojego kapitału

Postęp techniczny - większość firm jest zainteresowana inwestowaniem coraz to nowsze technologie. Pozwala to produkować wydajniej, szybciej o większej jakości i trwałości. Wszystkie powyższe czynniki przyczyniają się do wzrostu gospodarczego przedsiębiorstwa.

25. Mierzenie wzrostu gospodarczego.

Wzrost gospodarczy polega na zwiększeniu się możliwości produkcyjnych gospodarki, zależy od tempa zdobywania i rozwijania nowych technologii. . firmy zakupują dobra kapitałowe (produkty wykorzystywane do produkcji innych dóbr i usług) aby zwiększyć konsumpcje w przyszłości. Wzrost mierzy się porównując konsumpcje z produkcją dóbr kapitałowych i przedstawia na wykresie. Jeżeli społeczeństwo chce podnieść stopę życiową to ogranicza konsumpcje, czyli ich produkcje i inwestuje w produkcje dóbr kapitałowych.

26. Funkcje produkcji.

Funkcje produkcji - pokazują zależność między czynnikami produkcyjnymi wykorzystywanymi w procesie produkcyjnym, a produktami otrzymanymi jako produkt tego procesu. Funkcja produkcji wyraża zależność między nakładami a wykonawstwem:

Q = f (L,C)

Q - produkcja wytworzona za pomocą L i C

L - liczba zatrudnionych

C - nakład kapitału np. w maszynach

F - ogólna zależność pomiędzy Q a L i C

28. Pojęcie i charakter wahań w gospodarce.

Cykl koniunkturalny przejawia się okresowymi i w miarę regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia czynników wytwórczych. Początek cyklu to okres, gdzie wielkość produkcji osiąga najniższy poziom, potem produkcja wzrasta aż do osiągnięcia boomu, po którym koniunktura się załamuje.

 Depresja - to faza w której gospodarka osiąga najniższy poziom produkcji

 Ożywienie - to faza, w której wielkość produkcji rośnie

 Boom - to faza, w której gospodarka osiąga najwyższy poziom produkcji

 Recesja - to faza, w której wielkość produkcji maleje.

Wielkość produktu to rośnie to znowu maleje. Punkt A pokazuje depresję, po przekroczeniu której od punktu B rozpoczyna się faza ożywienia trwająca do momentu aż produkcja osiągnie poziom w punkcie C. W tym punkcie gospodarka osiąga boom, a po nim - w punkcie D - zaczyna się recesja, prowadząca do depresji w punkcie E. Od tego punktu zaczyna się nowy cykl. Odrzucenie skrajnych wielkości produkcji osiąganych poprzez gospodarkę, w czasie przechodzenia przez cykl pozwala wykreślić linię - trend rozwoju gospodarki. Jest on rosnący, gdyż rośnie potencjał wytwórczy gospodarki.

29. Rynek pieniężny. Funkcja pieniądza.

Łacińskie słowo pecunia (pieniądz) pochodzi od słowa bydło z czego można wyciągnąć prosty wniosek, że pieniądzem było bydło. Pierwotną postacie pieniądza gotówkowego było złoto, najpierw sztaby a następnie monety. Pieniądz gotówkowy stał się typowym pieniądzem papierowym. Pieniądz papierowy występuje w postaci biletów bankowych (dla większych jednostek pieniężnych) oraz metalowego bilonu (dla mniejszych jednostek pieniężnych). Drugą forma pieniądza w ujęciu standardowym są depozyty bankowe uruchamiane czekami. Ta część pieniądza nazywa się pieniądzem bezgotówkowym. Pieniądz bezgotówkowy, stanowi zapisy na rachunkach czekowych w bankach handlowych jest emitowany właśnie przez te banki.

 Pieniądz jako miernik wartości - pozwala ustalić ile jest warte, jaka przedstawia wartość liczbową w jednostce pieniędzy.

 Pieniądz jako środek wymiany - pozwala wymienić towar na pieniądze, co ułatwiło handel, gdyż wymiana barterowa sprawiła wiele trudności.

 Pieniądz jako środek płatniczy - wykorzystywany jest w momencie transakcji wybiegających w przyszłość, np. dom, samochód.

 Pieniądz jako środek tezauryzacji (oszczędności) - występuje w momencie, gdy ludzie nie konsumują całego swego dochodu, lecz gromadzą pieniądze, które pozwalają im na zakup dóbr w przyszłości.

30. Bank centralny. Polityka monetarna.

Bank centralny - jest naczelnym bankiem w całym systemie bankowym. Jest on najczęściej bankiem państwowym i w swojej działalności realizuje politykę gospodarczą państwa jako całości. W gospodarce spełnia pięć podstawowych funkcji:

 Emitowanie banknotów - z tego względu jest nazywany bankiem emisyjnym. Emitując pieniądz gotówkowy - ma w tym względzie wyłączność - reguluje ilość pieniądza w obiegu rynkowym.

 Pełni rolę banku banków - wpływa na działalność wszystkich banków w kraju. Oznacza to, że prowadzi on rachunki innych banków i udziela im pożyczek.

 Prowadzi obsługę skarbu państwa - która polega na prowadzeniu rachunków rządowych i przeprowadzaniu w imieniu rządu operacji finansowych w kraju i za granicą, a także na udzielaniu rządowi pożyczek, oczywiście na określonych warunkach.

 Pełni rolę centrum walutowego kraju - z tego względu decyduje on o zapasach złota i walut zagranicznych, czyli pieniędzy innych krajów, a ponadto przeprowadza operacje interwencyjne w obronie kursu waluty krajowej.

Bank centralny określa warunki funkcjonowania rynków finansowych, czyli wpływa na podaż funduszy kredytowych i popyt na nie. Inaczej mówiąc, bank centralny wpływa na ceny i rozmiary kredytów, a określa to wielkość podaży pieniądza. W ten sposób bank dąży do takiego ustawienia gospodarki, aby osiągnęła produkcje przy pełnym zatrudnieniu czynników wytwórczych i bez inflacji.

Polityka monetarna i jej narzędzia:

 Operacje otwartego rynku - polegają na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych bankom i szerokiej publiczności. Kupując na otwartym rynku papiery wartościowe bank centralny przyczynia się do zwiększenia rezerw w bankach i ilości pieniądza w obiegu. Prowadzi to do wzrostu podaży pieniądza, obniżając jednocześnie stopę procentową. Sprzedaż na otwartym rynku prowadzi do przeciwnych rezultatów.

 Wyznaczenie stopy rezerw obowiązkowych - wyznaczenie tej stopy wyznacza jednocześnie wielkość kredytów udzielanych przez banki. Jeżeli stopa rezerw rośnie, to większa część depozytów musi pozostawać w skarbcu jako rezerwa obowiązkowa. Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych zwiększa ilość kredytów udzielanych przez banki, co sprawia, że podaż pieniądza w gospodarce rośnie.

 Określenie stopy redyskontowej - ceną za kredyty zaciągane w banku centralnym jest stopa procentowa, nosząca nazwę stopy redyskontowej. Niższa stopa umożliwia łatwiejsze zaciąganie kredytów przez banki, zwiększa to ilość zaciąganych kredytów.

31. Ilościowa teoria pieniądza.

Teoria wg której wartość pieniądza i poziom cen towarów są funkcja ilościową pieniądza. Teorię tą sformułował profesor uniwersytetu Yale - Irving Fisher (ilość pieniądza dostępnego w gospodarce ma bezpośredni wpływa na ogólny poziom cen).

MV = PT

M - ilość pieniądza

V - szybkość krążenia pieniądza w gospodarce

P - ogólny poziom cen

T - całkowita liczba transakcji w gospodarce.

 W XX wieku ekonomista Irving Fisher przedstawił udoskonalona formę tzw. ilościowej

teorii pieniądza, pokazującą, iż ilość pieniądza w obiegu (M) pomnożona przez szybkość jego obiegu (U) równa się poziomowi wskaźnika poziomu cen (P) pomnożonemu przez realny produkt narodowy brutto. M * U = P * T.

Współczesna teoria przyjmuje, że zarówno (U) jaki (T) mogą ulegać zmianom, ale w sposób stały i dający się przewidzieć.. mianowicie (U) może ulegać zmianie pod wpływem stopy procentowej, ponieważ przy wysokiej stopie staramy się zmniejszyć nasz portfel gotówkowy, co w krótkim czasie zwiększa szybkość obiegu pieniądza.

 Milton Friedma - przekształcił i doskonalił teorię ilościową pieniądza:

- rozszerzył definicję pieniądza, jako tymczasowego pomieszczenia siły nabywczej

- uznał, że ludzie chcą trzymać odpowiednią ilość pieniądza przez określony czas.

- Potraktował popyt na pieniądz jako część portfela aktywów, składającego się z aktywów finansowych i fizycznych.

 J.M. Keynes oraz M. Kacecki - traktują pieniądz jako towar, na który istnieje określony popyt i podaż. Pieniądz stanowi współzależną część całej gospodarki i w żadnym wypadku zmiany w jego popycie i podaży nie mogą być neutralne dla całej gospodarki. Może być wykorzystywany jako narzędzie polityki gospodarczej.

32. Budżet i polityka fiskalna państwa.

Zasadniczym celem polityki fiskalnej (od łac. fiscus - skarb państwa) powinno być zapewnienie pełnego zatrudnienia i zapobiegania inflacji przez odpowiednie regulowanie całości wydatków krajowych (budżetu, ludności i podmiotów gospodarczych). Ten zasadniczy cel polityki fiskalnej realizowany jest swoistymi metodami i środkami redystrybucyjnymi, alokacyjnymi i stabilizacyjnymi finansów publicznych. W ramach redystrybucji budżetowej narzędzia polityki finansowej służą do korygowania w ramach społeczeństwa podziału dochodów, powstałych pierwotnie w wyniku gry rynkowej. Zadania alokacyjne polegają na rozdziale czynników produkcji miedzy różne cele. Szczupłość istniejących zasobów pieniężnych skłania państwo do dbania w interesie ogółu o to, by alokacja była efektywna. Dlatego poprzez podatki, opłaty, cła, ubezpieczenia społeczne i pożyczki wewnętrzne publicznoprawne przejmują część dochodów bieżących różnych podmiotów gospodarczych, które następnie kierowane są na utrzymanie całej sfery publicznej, umożliwiając podniesienie poziomu ogólnego dobrobyt. Głównymi narzędziami polityki finansowej państwa są przede wszystkim instrumenty podatkowe, wykorzystanie konstrukcji podatkowych do popierania lub ograniczania takich czy innych przejawów działalności gospodarczej. Istnieje konieczność koordynacji polityki finansowej - rozumianej jako instrumentarium finansowe z politykami szczegółowymi: rolna, społeczna, przemysłową, handlu, zagraniczną itp.

33. Budżet i jego funkcje.

Stosunkowo najstarsze są polityczne funkcje budżetu - związane z tym, iż w porządku prawnym współczesnych państw demokratycznych przyjęto konstytucyjną zasadę, że zgoda organów przedstawicielskich na pobieranie dochodów i dokonywanie wydatków przez rząd jest ograniczona do roku - i musi być corocznie powtarzana. Uprawnienia budżetowe parlamentu mają swoje źródło w teorii trój podziału władzy.

Budżet zawierający dochody i wydatki związku publiczno - prawnego spełnia tez funkcje ekonomiczne (skarbowe).

Celem budżetu jest gromadzenie zasobów pieniężnych, niezbędnych do finansowania zadań państwa, czy gminy. Daniny publiczne (cła, podatki itp.) pobierane są przez związki publiczno - prawne.

Budżet państwa, który nie jest w stanie finansować minimum egzystencji państwa nie wypełnia w sposób należny swej funkcji ekonomicznej, co może zagrażać istnieniu organizacji państwowej w przyszłości.

34. Możliwość równoważenia budżetu państwa.

Wzajemne dopasowanie wydatków i dochodów jest treścią zasady równowagi budżetowej. Suma planowanych i rzeczywiście wydatkowanych środków nie może być wyższa od sum przewidywanych i osiągniętych dochodów budżetowych. Cechą charakterystyczną wielu współczesnych budżetów jest to, że zwyczajne dochody własne nie wystarczają na pokrycie niezbędnych wydatków. Dlatego do realizacji niezbędnych zadań publicznych oraz zrównoważenia budżetu zaciągane są pożyczki wewnętrzne (emisja, obligacji skarbowych lub zaciągania kredytów w bankach krajowych) lub pożyczki zagraniczne.

35. Główne przychody budżetu.

Dochody budżetowe państwa są bardzo różnorodne i zróżnicowane. Podstawowym źródłem dochodów budżetowych jest dochód narodowy. We współczesnych państwach podstawowym źródłem dochodów państwa są przede wszystkim wpływy z podatków. Struktura dochodów budżetowych przedstawiają się następująco:

 Podatki pośrednie (VAT, akcyza, podatek importowy)

 Podatek dochodowy dla osób fizycznych

 Podatek osobowy od osób prawnych

 Wpłaty z zysku NBP

 Cła

 Prywatyzacja

 Inne

Podatek nie jest najważniejszą forma dochodów budżetowych. Jest to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze ogólnym (wynikającym z ustaw).

Podatek VAT - (od towarów i usług) - opodatkowaniem tym podatkiem podlega z reguły każda sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium RP. W podatku tym stosuje się trzy stawki podatkowe: 22%, 7%, 0%. Stawka 0% ma na celu promocje polskiego eksportu towarów i usług.

Podatek akcyzowy - jest uzupełnieniem podatku VAT obciążającym dodatkowo sprzedaż lub sprowadzanie z zagranicy artykułów luksusowych tzw. monopolowych i paliw

Podatek importowy - stanowi dodatkowe obciążenie towarów importowanych

Podatek dochodowy od osób fizycznych - jest drugim zasadniczym źródłem dochodów budżetu polskiego. Podatek ten obciąża w zasadzie wszystkie dochody, jakie może mieć osoba fizyczna z wyłączeniem tradycyjnej działalności rolniczej, leśnej, darowizn i spadków.

Podatek od osób prawnych - jest trzecim pod względem wydajności źródłem dochodów budżetu państwa (przedsiębiorstw, spółek handlowych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, stowarzyszeń, fundacji itp.). również w tym podatku przedmiotem opodatkowania jest dochód osiągnięty w roku podatkowym (suma przychodów - koszty uzyskania przychodów = dochód podatkowy). Podatek ten stanowi dochód budżetu państwa - gminy mają w nim 5% udziału.

Cło - jest zbliżonym do podatku świadczeniem, które stanowi istotne źródło dochodów budżetu państwa. W klasycznym ujęciu rozróżnia się cła fiskalne i gospodarcze.

Cło fiskalne - jego celem jest dostarczenie państwu odpowiednich dochodów

Cło gospodarcze - tutaj cła są instrumentem oddziaływania ekonomicznego na podmioty gospodarcze w celu wywołania pożądanych przez państwo reakcji.

36. Główne wydatki budżetowe

Wydatki budżetowe odzwierciedlają kierunki zakres działalności państwa w obszarze, na którym zawodzi rynek. Pewne bowiem zadania może wykonać tylko i wyłącznie państwo (obronność, wymiar sprawiedliwości). Zauważalny jest również wzrost wydatków budżetowych mierzony udziałem państwa w produkcie społecznym. Przyczyn wzrostu wydatków budżetowych upatruje się m.in. w rosnącym dochodzie na jednego mieszkańca, przemianach technologicznych, zmianach demograficznych, w kosztach świadczeń budżetowych oraz urbanizacji.

Granice wydatków budżetowych - są trudne do określenia, gdyż zalezą od poglądów partii rządzących, sytuacji gospodarczo - społecznej kraju. Wydatki budżetu państwa można rozmaicie klasyfikować m.in. na;

- Wydatki bezzwrotne (stypendia, wynagrodzenia, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw)

- Wydatki zwrotne - (np. spłata zadłużenia)

- Wydatki osobowe - (np. wynagrodzenia)

- Wydatki rzeczowe - (zakup wyposażenia dla szkoły czy szpitala)

- Wydatki nieprodukcyjne (sfinansowanie festiwalu muzycznego)

Wydatki można też klasyfikować według zadań państwa: socjalne, militarne, na kulturę

na ochronę środowiska.

37. Rynek pracy i bezrobocie

RYNEK PRACY - jest bardzo ważny, gdyż pełni dwie podstawowe funkcje w gospodarce. Dla ludzi występujących z podażą pracy stwarza on możliwości otrzymania dochodów, a dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego. Płace otrzymane ze sprzedaży pracy stanowią źródło utrzymania dla ogromnej większości ludzi. Inne dochody jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę. Nie ma jednego rynku pracy, jest ich tyle, ile zawodów czy rodzajów wykonywanych prac.

Przedsiębiorstwa zaoferują tym większą liczbę miejsc pracy, im niższa jest płaca realna. Jeżeli wartość krańcowego produktu pracy jest wyższa od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zwiększają zyski poprzez wzrost zatrudnienia (dodatkowy dochód z każdego kolejnego pracownika). Jeżeli wartość krańcowego produktu jest niższa od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zmniejszają zatrudnienie, unikając w ten sposób strat wynikających z zatrudnienia ostatniego pracownika po koszcie krańcowym. Pracodawcy maksymalizują wiec zyski, zwiększając zatrudnienie do punktu, w którym wartość krańcowego produktu pracy zrównuje się z płacą realną,.

BEZROBOCIE - jest to niepożądany i przedłużający się stan pozostawania bez pracy spowodowany niemożliwością znalezienia zatrudnienia.

Istnieje kilka przyczyn bezrobocia:

 Spadek zagregowanego popytu, który powoduje bezrobocie cykliczne

 Niedostateczna informacja i mała mobilność niechęć do zmiany miejsca zamieszkania) są przyczynami bezrobocia frykcyjnego

 Zmieniająca się struktura rozwijającej się gospodarki, rozwój pewnych gałęzi i upadek innych są przyczynami zmniejszania się popytu na niektóre zawody, które powoduje pojawienie się bezrobocia strukturalnego.

38. Ludność, zasoby i struktura siły roboczej

Struktura wiekowa ludności przedstawia liczebność poszczególnych roczników w danym roku z podziałem na płeć, z których składa się cała ludność kraju. W przypadku braku zewnętrznych zakłóceń każda starsza grupa wiekowa jest w wyniku zgonów mniej liczna od młodszej, co stwarza tzw. piramidę. Zakłócenia regularności piramidy mogą powstawać w wyniku wojny, kryzysu, gdy młodsze roczniki wykazują mniejszą liczbę urodzeń / zgonów niż starsze.

Siła robocza - są to wszyscy ci, którzy znajdują się na rynku pracy, czyli ci, którzy pracują i ci, którzy szukają pracy. Ze wzrostem siły roboczej mogą się wiązać problemy z bezrobociem, ale jednak w długim okresie wzrostowi siły roboczej towarzyszy wzrost wielkości produkcji. Należy jeszcze zwrócić uwagę na produkcyjność siły roboczej, czyli jej zdolność do wytwarzania większej lub mniejszej ilości produktów.

39. Rodzaje i przyczyny bezrobocia.

 Bezrobocie cykliczne - powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników.

 Bezrobocie strukturalne - powstaje na skutek zmian struktury przemysłowej gospodarki, prowadzącej do utraty pracy przez ludzi posiadających zawody wykorzystywane, w zanikających gałęziach przemysłu. Rozwój pewnych gałęzi i upadek innych są przyczynami zmniejszania się popytu na niektóre zawody.

 Bezrobocie frykcyjne - wynika ono z niewystarczającej mobilności lub nie wystarczającej kwalifikacji siły roboczej. Bezrobotni nie mogą podjąć oferowanej pracy, ponieważ nie mają wymaganych kwalifikacji, lub nie mieszkają w miejscu gdzie istnieją możliwości zatrudnienia.

 Bezrobocie z wyboru - pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

40. Jak się mierzy stopę bezrobocia.

Stopa bezrobocia jest miarą bezrobocia, a oblicza się ją jako stosunek liczby ludzi stanowiących siłę robocza i wyraża w procentach.

43. Rodzaje i przyczyny inflacji.

INFLACJA - jest to utrzymujący się wzrost poziomu cen.

 Inflacja kosztowa - pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen energii, płac, paliw. Ceny wzrastają wraz ze wzrostem kosztów produkcji.

 Inflacja popytowa - pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu zagregowanego popytu. Poziom cen ciągnięty jest przez rosnący popyt nabywców. Inflacja popytowa jest mniej groźna gdyż nie prowadzi do wzrostu bezrobocia tak jak inflacja kosztowa.

Rozróżniamy trzy typy inflacji:

 Inflacja umiarkowana - z tym popytem inflacji mamy doczynienia wtedy kiedy ceny rosną powoli. Możemy to arbitralnie określić jako jedno cyfrową roczną stopę inflacji. Czyli wzrost wynoszący mniej niż 10% rocznie.

 Inflacja galopująca - ma ona miejsce wtedy kiedy ceny zaczynają rosnąć według stóp dwu-, trzycyfrowych. Np.20, 100,200% rocznie.

 Hiperinflacja - gigantycznie wzrasta szybkość obiegu pieniądza, ceny relatywnie stają się wysoce niestabilne. Hiperinflacja oznacza duży spadek wartości pieniądza (bez pokrycia w towarze).

Przyczyny inflacji po stronie popytu - wydatki publiczne ( nadwyżka wydatków rządowych nad dochodami) wzrost inwestycji szybki wzrost eksportu nad importem.

Przyczyny inflacji po stronie podaży - wzrost cen jednego z powszechnie używanych czynników produkcji, wzrost płac.

44. Sposoby mierzenia inflacji.

Inflacja to utrzymujący się wzrost poziomu cen. Jej miarą jest stopa inflacji - czyli procentowa zmiana poziomu cen obliczona zgodnie z formułą.

Stopa inflacji = (poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim /

Poziom cen w roku poprzednim) X 100

Do mierzenia inflacji wykorzystywane są indeksy. Podstawowymi są: deflator produktu narodowego brutto, indeks cen dóbr konsumpcyjnych oraz indeks cen dóbr produkcyjnych. Pierwszy z nich jest najszerszym miernikiem, obejmującym wszystkie produkty, drugi jest najczęściej wykorzystywany gdyż pokazuje wpływa inflacji na poziom życia gospodarstw domowych, a trzeci służy za podstawę w przewidywaniu przyszłości.

45. Przeciwdziałanie inflacji

A. Philips w latach 60- tych dokonał analizy inflacji i bezrobocia. Doszedł do wniosku, że te dwie rzeczy są od siebie zależne, tak więc wraz ze wzrostem bezrobocia maleje inflacja. Podczas gdy w okresie największej inflacji bezrobocie było znikome. Można z tego wywnioskować, z e największym sposobem przeciwdziałania inflacji jest dopuszczenie do rosnącego bezrobocia. Dodatkowo warto jest doprowadzić do spowolnienia wzrost podaży pieniądza w stosunku do wzrostu produktu narodowego, oraz do zminimalizowania kosztów na jednostkę produkcji. Dodatkowo można inflacje ograniczać ograniczając popyt i zwiększając podaż.

47. Po co studiujemy ekonomię

Ekonomię studiujemy po to aby bliżej poznać wszystkie systemy finansowe obowiązujące w danej jednostce (kraju, przedsiębiorstwie, organizacji) i w przyszłości móc pracować w ich działach powiązanych z ekonomicznymi.

48. Mikroanaliza rynku.

Segmentacja rynku wskazuje nam z ilu części składa się rynek danego produktu / usługi, jaka jest liczba potencjalnych nabywców i chłonności każdego segmentu na produkt. W teorii marketingu wyróżnia się dwa podstawowe segmenty:

 Segment nabywców instytucjonalizmu tzw. przedsiębiorstwa (organizacje: wydziela się w oparciu o takie kryteria jak: branża, rozmieszczenie geograficzne, wielkość przedsiębiorstw)

 Segment nabywców indywidualnych (kryteriami segmentacji wg Kotlera są; cechy klientów, status użytkownika) plus dodatkowo - intensywność użytkowania, stan lojalności i nastawienie do produktu. Jednym z zasadniczych kryteriów podziału rynku jest podejście do nabywcy traktujące go nie jako jednostkę, ale jako grupę w obrębie której organizowana jest konsumpcja. Nabywca może być więc traktowany jako rodzina organizująca konsumpcje oferowanych przez rynek dóbr. J. Dietl i inni badacze zwrócili uwagę na fakt, iż rodzina zmienia się w czasie swojego rozwoju - zmienia swoja aktywność konsumencką - i dlatego podzielili tę aktywność na fazy:

faza kawalerska

- młode małżeństwa bezdzietne

- młode małżeństwa z dziećmi, gdzie najmłodsze ma mniej niż 6 lat - najaktywniejsza z grup ale i najbiedniejsza

- młode małżeństwa z dziećmi, gdzie najmłodsze ma więcej niż 6 lat

- starsze małżeństwa z dziećmi na utrzymaniu rodziców

- starsze małżeństwa z dziećmi nie na utrzymaniu rodziców (głowa rodziny pracuje)

- starsze małżeństwa z dziećmi nie na utrzymaniu rodziców (głowa rodziny nie pracuje)

- samotni którzy pracuję, kobiety bardziej niż mężczyźni chcą się kształcić

- osoba samotna utrzymująca się z emerytury

W efekcie segmentacji można dokonać marketingowego zróżnicowania produktu. Polega to na tym, że firma oferuje różnorodność produktu dla tego samego segmentu. Podział rynku ogólnego, krajowego, globalnego - makrosegmentacja, podział rynków docelowych - to mikrosegmentacja. Istnieje wiele sposobów segmentacji. Jedną z nich jest siedmiostopniowa procedura Mc Carthy”ego:

 Szerokie sformułowanie rynku, może tu być brany pod uwagę aspekt geograficzny albo rodzaj produktu

 Sformułowanie liczby potencjalnych nabywców

 Zdefiniowanie segmentów drogą tworzenia kombinacji potrzeb zaspokajanych na danym rynku

 Weryfikacja podziału

 Ustalenie wymagań jakim musza sprostać produkty dla tych rynków

 Ustalenie zdolności do zaspokajania tych potrzeb w zakresie produkcji, sprzedaży, usług

 Opracowanie programu marketingowego - wejście do segmentu i trwanie w nim w warunkach konkurencji.

Jeśli przyjąć za kryterium podziału stosunek nabywców do nowości rynkowych, to można wyróżnić 5 podstawowych grup konsumenckich:

 Innowatorzy (2,5 %)

 Wcześniej adaptatorzy (13%)

 Wczesna większość (34%)

 Późna większość (34%)

 Opieszali konserwatyści (16%)

Podatność na nabywanie nowych produktów obrazuje tak zwana krzywa adaptacji.

49. Definicja rynku

rynek jest instytucja umożliwiającą wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych. To płaszczyzna na której spotykają się podaż i popyt. Towary stają się strumieniem podaży, zaś pieniądze konsumentów - strumieniem popytu. Rynek sam w sobie nie istnieje, ponieważ składają się na niego liczne powiązane ze sobą interreakcje. Rynek to miejsce, gdzie przy dobrowolności stron dokonują się transakcje kupna i sprzedaży. Rynek to proces, za pomocą którego kupujący i sprzedający określają na jakich warunkach chcą kupić i sprzedać.

50. Elementy rynku; popyt, podaż, cena.

POPYT - jest to ilość produktów, jaką kupujący chcą i mogą nabyć po określonej cenie w danym okresie

PODAŻ - to ilość produktów jaką producenci zamierzają sprzedać po danej cenie w danym czasie

CENA - to określona suma pieniądza, jaką należy zapłacić za jednostkę danego dobra.

51. Prawo popytu i podaży.

PRWO POPYTU - mówi, że wszystkim cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości zakupów, czyli że wzrostowi cen towarzyszy spadek wielkości popytu, a niższym cenom - większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu.

PRAWO PODAŻY - głosi, iż wyższej cenie dobra towarzyszy większa ilość dostarczanego dobra (zwiększenie ceny powoduje wzrost dochodów producenta, co przy nie zmienionych warunkach produkcji przynosi większy zysk).

52. Teoria postępowania konsumenta.

Konsument podejmuje decyzje na podstawie porównań kosztów i korzyści. Ponieważ środki konsumenta są ograniczone, to zakup konkretnego dobra powoduje rezygnacje z innego dobra i powstanie kosztu alternatywnego. Musi on być porównywalny z korzyściami jakie może osiągnąć. Chodzi tutaj o to, że mając określona ilość pieniędzy i wchodząc do sklepu zakupimy konkretne towary, takie które, właśnie nam akurat wydają się najpotrzebniejsze.

53. Podstawy decyzji ekonomicznych konsumenta.

Konsument ma do dyspozycji określony budżet, na który składają się jego dochody, wydatki na mieszkanie, jedzenie, dzieci. Natomiast pozostałe pieniądze konsument zagospodaruje według ustalonej przez siebie hierarchii potrzeb.

54. Popyta zmiany dochodu konsumenta.

Wraz ze wzrostem dochodów konsumenta wzrasta jego popyt na dobra konsumpcyjne, potrzeby. Konsument ma do dyspozycji więcej środków, może więc nabywać więcej produktów, droższych i często nawet mało potrzebnych.

55. Popyt konsumenta a zmiany cen i dóbr

popyt konsumenta wzrasta wraz ze spadkiem cen ( z drugiej strony maleje z ich wzrostem). Po podniesieniu cen konsument za te same środki może nabyć mniej dóbr, musi więc zrezygnować z części dotychczas kupowanych produktów, a zwłaszcza, jeśli nie są to produkty pierwszej potrzeby lub towary luksusowy.

56. Substytuty i dobra komplementarne.

SUBSTYTUTY - są to takie dobra, które pozwalają się na wzajemnie zastępować, gdyż zaspokajają te samą potrzebę. Substytuty mają podobne główne znaczenie, różnić się mogą natomiast ceną. Zastępowanie jednego dobra lub usługi drugim w użytkowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym nazywa się substytucją.

DOBRA KOMPLEMENTARNE - są to dobra, które konsumowane są razem np. kawa i śmietanka, samochód i benzyna.

57. Teoria funkcjonowania przedsiębiorstwa.

PRZEDSIĘBIORSTWO - zajmuje się działalnością produkcyjną. Jest organizacją posiadająca własną nazwę, samo decyduje o zatrudnieniu czynników wytwórczych, o sposobach wytwarzania swoich produktów i o wszelkich aspektach prowadzonej działalności.

58. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta.

Decyzje ekonomiczne, które dotyczą dłuższego okresu podejmowane są w warunkach wysokiej niepewności. Chociaż w indywidualnych przypadkach przedsiębiorcy mogą wskazywać wysoką skłonność do ryzyka, licząc na wysoki zysk, to przeciętny inwestor przeważnie wykazuje niechęć do ponoszenia dużego ryzyka. Woli się zadowolić mniejszym a pewniejszym zyskiem.

59. Cel działalności przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo jest niezależną jednostką gospodarczą utworzoną po to, aby drogą zespolenia czynników produkcji wytwarzać dobra i usługi o charakterze rynkowym. Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest dostarczenie potencjalnych użytkowników dóbr i usług o charakterze rynkowym. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje przedsiębiorstwa:

 Przedsiębiorstwa o charterze nie finansowym, których głównym celem jest produkcja dóbr i usług na potrzeby rynku. dzielą się one według branż i sektorów.

 Przedsiębiorstwa finansowe, które dostarczają na rynek specyficznych usług w formie operacji finansowych tzn. Operacji dotyczących wierzytelności i długów.

60. Rodzaje kosztów produkcji

Poprzez koszty rozumiemy wartość nakładów poniesionych na uzyskanie określonego produktu. Wyróżniamy rodzaje kosztów:

 Koszty całkowite - (TC) - jest to suma kosztów poniesionych na wszystkie czynniki

wytwórcze wykorzystane do produkcji. Jest to pieniężny wyraz nakładów. Koszty całkowite możemy podzielić na całkowite koszty stałe i całkowite koszty zmienne.

 Całkowite koszty stałe (TFC) - są one niezależne od wielkości produkcji. Są one ponoszone na stałe czynniki wytwórcze.

 Całkowite koszty zmienne - (TVC) - zależą od wielkości produkcji i wraz z nią się zmieniają. Koszty te są ponoszone na zakup zmiennych czynników produkcji.

62. Koszt krańcowy i koszt przeciętny:

 Koszty krańcowe - (MC) - jest to przyrost kosztów całkowitych spowodowanych wzrostem produkcji o jednostkę

 Koszty przeciętne - (AC) - są to koszty poniesione na wyprodukowanie każdej jednostki produktu. Wyróżniamy trzy rodzaje kosztów przeciętnych:

 Przeciętne koszty stałe (AFC) - pokazują jaki koszt stały został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu.

 Przeciętne koszty zmienne - (AVC) - pokazują jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na otrzymanie jednostki produktu

Przeciętne koszty całkowite - (ATC) - pokazują jaka część całkowitych kosztów została poniesiona na każda jednostkę produktu

63. Przyczyny zróżnicowania płac.

Zróżnicowanie płac wynika z tego, że pomiędzy pracującymi istnieje ogromne zróżnicowanie i to pod wieloma względami:

1)pod względem wieku;

2) pod względem płci;

3) pod względem rasy, narodowości lub religii;

4) pod względem wykształcenia i doświadczenia;

5) pod względem wrodzonych zdolności.

W przypadku niedostatecznego dostosowania do siebie płac i cen na rynkach poszczególnych czynników produkcji - dochodzi do tego, że płace pracowników nisko kwalifikowanych są nieproporcjonalnie niskie w stosunkach do prac pracowników kwalifikowanych, znacznie bardziej opłaca się zatrudniać pracowników niewykwalifikowanych. W poziomach płac i wynagrodzeń nie można pominąć różnic wynikających ze szczególnych uzdolnień posiadanych, np. przez lekarzy, artystów, aktorów i sportowców którzy korzystają z poniekąd monopolistycznej sytuacji i otrzymują wynagrodzenie, które można zakwalifikować jako rentę. Różnice w poziomie płac pomiędzy poszczególnymi działami wynikają z wielu przyczyn, do których należą:

-uciążliwość i niebezpieczeństwo pracy;

-konieczność posiadania odpowiedniego wykształcenia i wymaganych kwalifikacji;

-wielkość wyposażenia kapitałowego na pracownika;

-wielkość podaży pracy itp.

65. Rodzaje postępu technicznego.

Postęp techniczny polega na zastosowaniu w produkcji odkryć naukowych, wynalazków i innowacji w dziedzinie procesu produkcji. Celem tego jest obniżenia nakładów koniecznych do wytworzenia danego wyrobu, bądź też w dziedzinie udoskonalania samego produktu, aż do wynalezienia produktu nowego, lepiej i pełniej zaspakajającego wymagania odbiorców. Postęp ma na celu obniżenie nakładów koniecznych do wyprodukowania towarów. Oznacza to, że w wyniku zmiany z tej samej ilości nakładów wyników produkcji możemy uzyskać większy produkt albo też utrzymać produkt tej samej wielkości przy mniejszych nakładach. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje postępu:

1) w dziedzinie procesu produkcyjnego,

2) w dziedzinie samego produktu,

3) w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego (ekologii).

66. Konkurencja doskonała

Mianem KONKURENCJI DOSKONAŁEJ określamy funkcjonowanie rynku idealnie, doskonale konkurencyjnego, na którym podstawowe siły rynkowe mogą działać w pełni efektywnie. Konkurencja doskonała jest struktura rynkową, którą charakteryzują następujące cechy: duża liczba kupujących, duża liczba sprzedających, identyczność produktu, pełna swoboda wchodzenia na rynek i wychodzenia z niego, doskonała informacja w każdej sytuacji dostępna dla wszystkich oraz ocena wyznaczone przez mechanizm rynkowy.

Firmy działające na rynkach doskonale konkurencyjnych ponoszą koszty i otrzymują przychody. W krótkim okresie firma wolonokonkurencyjna może ponosić straty, osiągać zyski lub znaleźć się w sytuacji w której ani nie ponosi strat ani ni osiąga zysków.

67. Monopol pełny

(M) MONOPOL - jest to taka szczególna struktura rynku, którą tworzy jeden producent. Innymi cechami monopolu są: brak bliskich substytutów produktów, możliwości określenia ceny, niemożność wejścia na rynek konsumentów.

(A) Monopol - (to panowanie na rynku jednego producenta lub jednego sprzedającego). Sytuacja rynkowa, w której cała produkcja danego towaru lub usługi znajduje się w rękach jednej firmy, a inne firmy mają na rynek wstęp zamknięty.

68. Konkurencja monopolistyczna

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA (niedoskonała) - odnosi się do tych rynków, na których swoją działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących na sprzedaż podobne, ale nie identyczne produkty.

Firma z konkurencji monopolistycznej, jak każda firma z każdego rynku, dąży do maksymalizacji zysku, a więc wybierze taką wielkość produkcji, przy jakiej będzie możliwe zrealizowanie zamierzonego celu.

69. Oligopol

OLIGOPOL - jest to forma niedoskonałej konkurencji. Na takim rynku działa tylko kilku producentów i dlatego są oni uzależnieni od siebie nawzajem. Większość sprzedaży każdego z nich jest uwarunkowana nie tylko jego własną ceną, ale także ceną konkurencji.

70. Elementy rynku czynników produkcji

Produkcja - jest działalnością polegającą na przetwarzaniu czynników produkcji na wyroby i usługi potrzebne do spożycia i inwestycji, przy czym czynnikami produkcji są zużywane w jej procesie zasoby społeczne, które w klasycznej ekonomii dzielone bywają zwykle na trzy podstawowe grupy : - pracę - L - kapitał - K - ziemię - N

Funkcja produkcji to stosunek między wielkością produkcji danego wyrobu (Q), a potrzebnymi do jego wytworzenia nakładami czynników produkcji (L, K, Z) które mogą być stosowane w różnych proporcjach Q = f(L, K, N).

Proporcje stosowanych w celu otrzymania produktu czynników produkcji określają istniejące w danej chwili technologie, wyznaczające techniczne granice substytucji jednych czynników na drugie, np.: kapitału na pracę, czyli innymi słowy : możliwości mechanizacji lub automatyzacji.

71. Popyt na czynniki produkcji

Popyt na czynniki produkcji jest popytem pochodnym od popytu na wyroby finalne i zależy od jego elastyczności cenowej oraz wynikającego z niej utargu przeciętnego i końcowego danego czynnika będzie większa od jego ceny, dotąd opłaca się zwiększać popyt na jego dodatkowe jednostki - dotąd np.: opłaca się zwiększać zatrudnienie, dokąd płaca rynkowa jest niższa niż wartość końcowego produktu pracy. Podstawowe przyczyny różnic w poziomie cenowej elastyczności popytu na czynniki produkcji są następujące :

- im większa substytucyjność pomiędzy czynnikami produkcji C1 a innymi czynnikami C2, C3, .....Cn tym większa cenowa elastyczność popytu na C1 . - im większa cenowa elastyczność popytu na produkt finalny Q, tym większa cenowa elastyczność na służący do jego wytwarzania czynnik produkcji. - im większa cenowa elastyczność podaży innych czynników produkcji (C2, C3, .....Cn ) tym większa cenowa elastyczność popytu na czynnik C1. - cenowa elastyczność popytu na czynnik produkcji zawsze jest większa w długim niż w krótkim okresie.

73. Związki między mikro i makro ekonomią.

Podmiotem zainteresowania zarówno makro jak i mikroekonomii jest to samo, ale różny jest sposób analizy. Makroekonomia zajmuje się analizą gospodarki jako całości natomiast mikroekonomia poszczególnymi segmentami i zagadnieniami.

---