OPINIE
Rozdział 2/4.A.10.
2/4.A.10. Szkolenie w dziedzinie BHP
Program instruktażu stanowiskowego
Stanowisko pracy:
obsługa betoniarki
Dariusz Płochocki
Rozdział Instruktaż
2. Szkolenia
2/4.A.10.2006 Spis treS
ci
grudzień 2/4.A.10. stanowiskowy  obsługa betoniarki
1. Podstawy opracowania programu . . . . . . . . . . . . . . 1
2. Cel szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
3. Uczestnicy szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
4. Sposób organizacji szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
5. Plan instruktażu stanowiskowego pracownika
obsługującego betoniarkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
6. TreS
ć instruktażu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
6.1. Warunki S
rodowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . 5
6.2. Rodzaje betoniarek i ich cechy
charakterystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
6.3. Karty charakterystyk substancji niebez-
piecznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
6.4. Zachowanie się pracownika na wypadek
awarii betoniarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
6.5. R
rodki ochrony indywidualnej do obowiąz-
kowego stosowania w procesie wytwarzania
zapraw cementowych, cementowo-wapien-
nych i mieszanek betonowych. . . . . . . . . . . . . 7
6.6. Ryzyko zawodowe związane z wykonywaną
pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
6.7. Pokaz sposobu wykonania pracy przez
instruktora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
6.8. Próbne wykonanie pracy przez pracownika
pod nadzorem instruktora. . . . . . . . . . . . . . . . 9
6.9. Samodzielne wykonanie pracy przez
pracownika pod nadzorem instruktora . . . . . . 9
6.10. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania
czynnoS
ci przez pracownika . . . . . . . . . . . . . . 10
1. Podstawy opracowania programu
Przy opracowaniu programu szkolenia uwzględniono rozporządzenia:

MGiP z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 180,
poz. 1860, ze zm.),

MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650),
grudzień 2006 1
OPINIE 2. Szkolenia
Rozdział 2/4.A.10.

MI z 6.2.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywa-
nia robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401),

MZ z 30.10.2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z wy-
stępowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 11,
poz. 86),

MZ z 3.7.2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej
i preparatu niebezpiecznego (Dz.U. Nr 140, poz. 1171, ze zm.),

MZ z 2.9.2003 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecz-
nych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 173, poz. 1679, ze zm.),

MPiPS z 29.11.2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natę-
żeń czynników szkodliwych dla zdrowia w S
rodowisku pracy (Dz.U. 217,
poz. 1833, ze zm.),

MZ z 2.9.2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i prepara-
tów chemicznych (Dz.U. Nr 171, poz. 1666, ze zm.),

MG z 20.9.2001 r. w sprawie bhp podczas eksploatacji maszyn i innych
urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U.
Nr 118, poz. 1263),

MG z 30.10.2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w za-
kresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 191,
poz. 1596, ze zm.).
2. Cel szkolenia
Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

informacji o:

czynnikach S
rodowiska pracy występujących w miejscu pracy, gdzie pro-
wadzona jest obsługa betoniarki, w jego bezpoS
rednim otoczeniu oraz

ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą;

wiedzy i umiejętnoS
ci dotyczących sposobów ochrony przed urazami i choro-
bami w warunkach normalnej pracyi wwarunkach awaryjnych;

wiedzy i praktycznych umiejętnoS
ci z zakresu bezpiecznego wykonywania
pracy;

informacji o zasadach postępowania w razie wypadku, awarii lub innej niety-
powej sytuacji.
Instruktaż należy przeprowadzić ponownie, w przypadku zmiany:

placu budowy,

miejsca przygotowywania mieszanek,
jeS
li powoduje to zmianę warunków S
rodowiska pracy.
PRZYKA
AD Instruktaż powinien być przeprowadzony ponownie, jeS
li nowe miejsce usytuowania betoniarki
wiąże się z nowymi, nie występującymi wczeS
niej zagrożeniami. Będzie tak w przypadku umiejsco-
wienia betoniarki w pobliżu, np.:
ciągów komunikacyjnych lub dróg transportu wewnętrznego,
napowietrznej linii elektrycznej,
krawędzi wykopu,
zasięgu pracy żurawia.
2 grudzień 2006
2/4.A.10. Instruktaż stanowiskowy  obsługa betoniarki OPINIE
Rozdział 2/4.A.10.
Program poprzedniego szkolenia powinien być uzupełniony o:
charakterystykę nowych, potencjalnych zagrożeń,
zasady postępowania w celu ochrony przed tymi zagrożeniami,
sposoby postępowania w razie wypadku.
3. Uczestnicy szkolenia
Szkolenie jest przeznaczone dla:

nowo zatrudnianych pracowników;

pracowników przenoszonych na stanowisko obsługi betoniarki;

dotychczas zatrudnionych pracowników, w przypadku:

zmiany organizacji stanowisk pracy,

wprowadzenia do stosowania nowych urządzeń;

uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.
Szkolenie należy przeprowadzić za każdym razem po zastosowaniu dodatków mrozoodpornych do za- PRZYKA
AD
praw i betonów. W tym przypadku poprzedni program należy uzupełnić o informacje związane z:
właS
ciwoS
ciami nowych substancji oraz
zagrożeniami, jakie może nieS
ć stosowanie tych S
rodków.
Także zmiana rodzaju wykorzystywanej betoniarki powoduje, że instruktaż powinien być przeprowa- PRZYKA
AD
dzony ponownie, a jego program uzupełniony o zasady bezpiecznej obsługi nowego typu urządzenia
(m.in. zaprezentowanie objawów awaryjnej pracy betoniarki).
4. Sposób organizacji szkolenia
Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu  na stanowisku, na którym
będzie zatrudniony instruowany operator betoniarki, na podstawie programu
szczegółowego.
Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego częS
ci należy do-
stosować do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy instru-
owanego pracownika. Proponujemy, aby tematy znajdujące się w punkcie:

pierwszym planu szkolenia  przeprowadzić w formie wykładu, Formy poszcze-
gólnych części

drugim  w formie ćwiczeń,
szkolenia

trzecim  w formie wykładu, a

czwartym, piątym i szóstym  w formie ćwiczeń.
grudzień 2006 3
OPINIE 2. Szkolenia
Rozdział 2/4.A.10.
5. Plan instruktażu stanowiskowego pracownika
obsługującego betoniarkę
Liczba
Lp. Temat szkolenia
godzin
12 3
1. Omówienie rodzajów betoniarek w zależnoS
ci od cech charakterystycz- 1
nych (ze szczególnym zwróceniem uwagi na betoniarki stosowane
w zakładzie pracy):
a) sposób mieszania  betoniarki:
" wolno spadowe,
" mieszadłowe;
b) rodzaj pracy  betoniarki pracujące cyklicznie lub w sposób ciągły;
c) możliwoS
ć przemieszczania  betoniarki:
" stałe,
" przestawne,
" przewox
ne,
" przejezdne oraz
" samojezdne;
d) sposób opróżniania  betoniarki:
" przechylne nawrotne z rynną wysypową oraz
" z opróżnianiem ciągłym.
Zapoznanie pracowników z kartami charakterystyki substancji niebez-
piecznych stosowanych w procesie wytwarzania zapraw:
a) cementowych,
b) cementowo-wapiennych oraz
c) mieszanek betonowych.
Omówienie zachowania pracownika na wypadek awarii betoniarki.
2. Przedstawienie pracownikom S
rodków ochrony indywidualnej stoso- 0,8
wanych obligatoryjnie w procesie wytwarzania zapraw cementowych,
cementowo-wapiennych i mieszanek betonowych. R
rodki ochrony:
" głowy  hełmy ochronne,
" kończyn górnych  rękawice ochronne,
" twarzy i oczu  okulary ochronne,
" układu oddechowego  maski przeciwpyłowe oraz
" dermatologiczne S
rodki ochrony skóry (kremy, pasty, maS
ci).
3. Zapoznanie pracowników z ryzykiem zawodowym, które wiąże się 0,2
z wykonywaną przez nich pracą.
4. Pokaz przez osobę kierującą pracownikami sposobu wykonywania pra- 0,5
cy, ze zwróceniem szczególnej uwagi na S
rodki ochrony indywidualnej
stosowane na danym stanowisku.
5. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą osoby kie- 0,5
rującej pracownikami.
4 grudzień 2006
2/4.A.10. Instruktaż stanowiskowy  obsługa betoniarki OPINIE
Rozdział 2/4.A.10.
6. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem osoby kierującej pracow- 4
nikami.
7. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika. 1
Razem: 8
1 godzina instruktażu = 45 minut
Program opracował: Po konsultacji z pracownikami zatwierdził:
........................................... ......................................................................
(imię i nazwisko) (data, imię i nazwisko, funkcja, podpis)
6. TreS
ć instruktażu
Miejsca
wykonywania
pracy
6.1. Warunki S
rodowiska pracy
Na początku szkolenia należy zapoznać pracownika z:

miejscem wykonywania prac  należy zwrócić przy tym uwagę na oznakowa-
nie tych miejsc i obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa innym, w tym pra-
cownikom nie zatrudnionym przy tych konkretnie pracach oraz osobom po-
stronnym,

miejscem składowania materiałów i wyrobów budowlanych koniecznych do
wykonania okreS
lonej pracy (nie wolno zapomnieć o pokazaniu miejsca, gdzie
składowane są opakowania po spoiwach),

lokalizacją biura bezpoS
redniego przełożonego (kierownika robót, mistrza),

zapleczem higieniczno-sanitarnym (szczególnie zwrócić uwagę na miejsca,
gdzie dozwolone jest palenie tytoniu).
Po oprowadzeniu po placu budowy (i pokazaniu bezpiecznego sposobu prze- Zasady
wykonywania
mieszczania się na całym terenie budowy), pracownika zapoznajemy z:
pracy

bezpiecznymi i ergonomicznymi pozycjami przy pracy,
Omawiając zasady ergonomii należy przedstawić przede wszystkim: PRZYKA
AD
zasady wykonywania ręcznych prac transportowych oraz
sposoby załadunku i rozładunku betoniarki.

zagrożeniem pożarowym.
Należy wymienić podstawowe zakazy np., że niedopuszczalne jest odtłuszczanie i czyszczenie po- PRZYKA
AD
wierzchni maszyn roboczych benzyną etylizowaną lub innymi rozpuszczalnikami, których pary
mogą tworzyć z powietrzem mieszaniny gazów palnych lub wybuchowych.
grudzień 2006 5
OPINIE 2. Szkolenia
Rozdział 2/4.A.10.
PRZYKA
AD Informujemy pracownika, iż przewód zasilający betoniarkę należy podwiesić lub w inny skuteczny
sposób zabezpieczyć przed uszkodzeniem mechanicznym.
6.2. Rodzaje betoniarek i ich cechy charakterystyczne
Omówienie rodzajów wykorzystywanych betoniarek, powinno dotyczyć:

zasad działania maszyn;

sposobu ich obsługi, w tym:

Zakres przygotowania do pracy (przede wszystkim kontrola: przewodów zasila-
instruktażu
jących, stabilnoS
ci posadowienia maszyny, itp.),

eksploatacji (m.in.: zasady bezpiecznego i ergonomicznego załadunku, i roz-
ładunku komory mieszania, kontrola prawidłowoS
ci pracy betoniarki 
sygnały S
wiadczące o awarii),

czynnoS
ci po zakończeniu pracy (zatrzymanie, umycie, odłączenie od x
ró-
deł zasilania);

zagrożeń, charakterystycznych dla danego typu betoniarki;

wymaganych od operatora kwalifikacji.
PRZYKA
AD Omawiając obsługę betoniarki wolno spadowej, należy szczególną uwagę zwrócić na zabezpieczenie
kosza zasypowego. Jest to ważne ze względu na częste przypadki:
zrywania się liny podnoszącej kosz lub
przypadkowego opuszczania się kosza.
PRZYKA
AD Betoniarki napędzane silnikami elektrycznymi trójfazowymi o mocy powyżej 1 kW mogą być obsługi-
wane wyłącznie przez osoby mające odpowiednie kwalifikacje, potwierdzone egzaminem zdanym przed
komisją powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie.
6.3. Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych
Należy zwrócić uwagę na te punkty karty charakterystyki substancji/preparatu nie-
bezpiecznego, które dotyczą:

identyfikacji zagrożeń;

zasad udzielania pierwszej pomocy;

postępowania w przypadku:

pożaru,

niezamierzonego uwolnienia do S
rodowiska substancji niebezpiecznej;

postępowania z substancją/preparatem i zasad jej/jego magazynowania;

przechowywania i utylizacji odpadów.
6 grudzień 2006
2/4.A.10. Instruktaż stanowiskowy  obsługa betoniarki OPINIE
Rozdział 2/4.A.10.
6.4. Zachowanie się pracownika na wypadek awarii betoniarki
JeS
li podczas pracy obsługujący zaobserwuje symptomy nietypowego zachowania Obowiązki
operatora
się betoniarki, mogące S
wiadczyć o jej uszkodzeniu, powinien:

niezwłocznie unieruchomić maszynę oraz

odłączyć dopływ energii.
Niedozwolone jest prowadzenie jakichkolwiek prac naprawczych bez skontakto-
wania się z bezpoS
rednim przełożonym.
6.5. R
rodki ochrony indywidualnej do obowiązkowego
stosowania w procesie wytwarzania zapraw cementowych,
cementowo-wapiennych i mieszanek betonowych
Obowiązkiem osoby szkolącej jest zapoznanie pracownika z instrukcją użytkowa- Zakres użytko-
wania ochron
nia poszczególnych S
rodków ochrony indywidualnej stosowanych na danym sta-
indywidualnych
nowisku pracy. Szkoląc pracownika obsługującego betoniarkę należy przedstawić:

sposób przechowywania, używania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezyn-
fekcji S
rodków ochrony indywidualnej,

zasady działania S
rodków ochrony oraz stwierdzone podczas badań technicz-
nych lub sprawdzających poziomy ochrony lub klasy ochrony,

dodatkowe wyposażenie S
rodków ochrony i charakterystykę częS
ci zamiennych,

klasy ochrony dla różnych poziomów zagrożeń i związane z tym ograniczenia
w używaniu S
rodków ochrony,

daty ważnoS
ci lub okres trwałoS
ci S
rodków ochrony lub ich okreS
lonych częS
ci
składowych.
Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo w Rozdziale 8 TECZKI.
Należy zwrócić uwagę pracownika na zalecenia producenta dotyczące S
rodków czyszczących, konser- PRZYKA
AD
wujących i dezynfekujących, które nie będą negatywnie oddziaływały na użytkownika oraz na same
S
rodki ochrony.
6.6. Ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą
W tej częS
ci instruktażu przedstawiamy najczęstsze zagrożenia wypadkowe, do
jakich dochodzi przy obsłudze betoniarki. Poszczególne zagrożenia najlepiej omó-
wić pokazując jednoczeS
nie ich możliwe skutki:

uderzenie, przygniecenie spadającymi przedmiotami w sytuacji nieprawidło-
Zagrożenia
wego transportowania i składowania materiałów, nieprawidłowej obsługi beto-
wypadkowe
niarki  skutki to urazy ciała, szczególnie kończyn i głowy,

przeciążenie, przesilenie układu mięS
niowo-szkieletowego podczas przyj-
mowania nieprawidłowej pozycji ciała przy dx
wiganiu, a także nieergono-
micznej pozycji ciała przy załadunku betoniarki  konsekwencje to: urazy
układu szkieletowo-mięS
niowego, np. zwichnięcia, naciągnięcia S
cięgien,

poS
lizgnięcie, upadek na tej samej płaszczyx
nie  w wyniku bałaganu w miej-
scu wykonywania prac  efektem są: złamania, zwichnięcia kończyn, stłucze-
nia ciała, urazy głowy,
grudzień 2006 7
OPINIE 2. Szkolenia
Rozdział 2/4.A.10.

zaprószenie oczu  przy braku stosowania okularów ochronnych,

porażenie prądem elektrycznym, w sytuacji eksploatowania betoniarki z uszko-
dzoną instalacją elektryczną  grozi to: ciężkimi uszkodzeniami ciała (uwaga na
uszkodzenia układów  krążenia i nerwowego), poparzeniami, a w skrajnych
przypadkach nawet S
miercią.
Zagrożenia Występujące zagrożenia chorobowe związane z obsługą betoniarek, wynikają z:
chorobowe

prowadzenia prac wymagających:

znacznego wysiłku fizycznego oraz

przyjmowania wymuszonej, często niewygodnej pozycji ciała (niepra-
widłowa pozycja ciała przy dx
wiganiu, przenoszeniu)
 w konsekwencji dochodzi do powstania i rozwoju chorób układu szkieleto-
wo-mięS
niowego;

kontaktu z substancjami chemicznymi (np. z cementem, dodatkami do za-
praw i betonów stosowanymi w okresach zimowych)  w przypadku niesto-
sowania się do zaleceń producenta, a szczególnie przy niestosowaniu ochron
indywidualnych  dochodzi do podrażnień: oczu, skóry oraz różnego typu
alergii;

zmienny mikroklimat  szczególnie w okresie jesienno-zimowym i przy braku
odpowiedniego wyposażenia pracowników w odzież roboczą  efektem są
choroby układu oddechowego, przeziębienia;

hałas  będący wynikiem pracy samej betoniarki oraz urządzeń pracujących
w jej pobliżu (m.in. przejeżdżające w sąsiedztwie samochody ciężarowe, pra-
cujące ubijaki do ziemi, młoty udarowe, itp.).
6.7. Pokaz sposobu wykonania pracy przez instruktora
Należy pokazać:

sposób przygotowania stanowiska pracy,

zasady ergonomicznego transportu ręcznego i załadunku betoniarki,

Zakres pokazu sposób użytkowania poszczególnych S
rodków ochrony indywidualnej (hełm
i okulary ochronne, maski przeciwpyłowe).
Przedmiotem pokazu powinno być także zachowanie się w sytuacjach awaryjnych.
Zakończenie pokazu powinno dotyczyć:

porządkowania stanowiska pracy,

czyszczenia i zabezpieczania sprzętu,

zdawania narzędzi i S
rodków ochrony indywidualnej do magazynu.
Obowiązkiem instruktora jest zapewnienie szkolonemu pracownikowi dogodnych
warunków do obserwowania pokazu. Ważne jest także, aby instruktor zwracał
uwagę na czynnoS
ci najważniejsze z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy i bez-
pieczeństwa pożarowego.
8 grudzień 2006
2/4.A.10. Instruktaż stanowiskowy  obsługa betoniarki OPINIE
Rozdział 2/4.A.10.
6.8. Próbne wykonanie pracy przez pracownika pod nadzorem
instruktora
Wstępna próba samodzielnego wykonania czynnoS
ci przez instruowanego pra-
cownika, w zwolnionym tempie pracy (w wybranym przez instruktora zakresie)
polega na tym, że:

pracownik objaS
nia sposób wykonania zadanej czynnoS
ci,

instruktor zwraca uwagę w momencie, kiedy pracownik wykonuje daną czyn-
noS
ć niepoprawnie.
Instruktor podpowiada lub nawet sam wykonuje daną czynnoS
ć, jeS
li pracownik
nie potrafi jeszcze wykonać jej samodzielnie w sposób bezpieczny.
Przedmiotem pokazu i próbnego wykonania pracy pod okiem instruktora może być np.: PRZYKA
AD
ręczny transport spoiw pakowanych w worki po 25 kg i 50 kg,
ergonomiczny sposób przeprowadzenia załadunku betoniarki.
Jeżeli instruowany pracownik popełnia błędy istotne dla bezpieczeństwa swojego
czy osób postronnych, próbne wykonanie prac należy powtórzyć.
6.9. Samodzielne wykonanie pracy przez pracownika pod
nadzorem instruktora
Na tym etapie instruktażu:

pracownik wykonuje pracę samodzielnie  od czynnoS
ci przygotowawczych
(w tym kontrola i kwalifikacja sposobu wykonania poszczególnych prac)  do
zakończeniowych (normalne tempo pracy),

instruktor ingeruje wyłącznie w przypadkach, gdy zachodzi potrzeba korygo-
wania błędów i objaS
niania wątpliwoS
ci, jakie ma pracownik.
Na tym etapie instruktażu warto, aby instruktor zasymulował sytuacje:

awaryjną,

wypadkową.
Sytuacja awaryjna może polegać na utracie stabilnoS
ci betoniarki, w wyniku posadowienia jej na zbyt PRZYKA
AD
lux
nym gruncie. Instruktor powinien pokazać jak:
niezwłocznie odłączyć zasilanie maszyny,
rozładować betoniarkę,
utwardzić grunt (ubić, wykorzystać podkład z płyt itp.).
grudzień 2006 9
OPINIE 2. Szkolenia
Rozdział 2/4.A.10.
6.10. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania czynnoS
ci
przez pracownika
W ostatniej częS
ci szkolenia instruktor omawia i ocenia prawidłowoS
ć wykonania
poszczególnych czynnoS
ci przez instruowanego pracownika, zwracając uwagę
na te sytuacje, które ewentualnie wymagają większej uwagi, precyzji lub dopraco-
wania przez pracownika.
Obsługujący betoniarkę powinien umieć postępować w sytuacjach nietypowych,
takich jak: wypadek, awaria urządzenia, pożar, itp., a także musi pamiętać
o wszystkich czynnoS
ciach niedozwolonych.
Wyłącznie ocena pozytywna stanowi podstawę do dopuszczenia operatora do sa-
modzielnego wykonywania prac.
10 grudzień 2006