Przegląd Geologiczny, vol. 55, nr 3, 2007
(red.), Eolizacja osadów jako wskaxnik stratygraficzny czwartorzędu.
Literatura
Wyd. WGiSR UW.
HUIJZER B. & VANDENBERGHE J. 1998 Climatic reconstruction
BRISTOW C.S., SKELLY R.L. & ETHRIDGE F.G. 1999 Crevasse
of the Weichselian Pleniglacial in northwestern and Central Europe. J.
splays from the rapidly aggrading, sand-bed, braided Niobrara River,
Quat. Sc., 13: 391 417.
Nebraska: effect of base-level rise. Sedimentology, 46: 1029 1047.
MARUSZCZAK H. & GO DZIK J. 2001 Znaczenie paleogeogra-
CAILLEUX A. 1942 Les actiones oliennes priglaciaires en Euro-
ficzne osadów fluwioperyglacjalnych poprzedzających nasunięcie
pe. Mm. Soc. Gol. de France, 41: 1 176.
lądolodu odrzańskiego w dolinie Wisły Srodkowej. [W:] E. Myciel-
CANT. D.J. & WALKER R.G. 1978 Fluvial processes and facies
ska-Dowgiałło (red.), Eolizacja osadów jako wskaxnik stratygraficzny
sequences in the sandy braided South Saskatchewan River, Canada.
czwartorzędu. Wyd. WGiSR UW.
Sedimentology, 25: 625 648.
MIALL A.D. 1996 The Geology of Fluvial Deposits. Sedimentary
FRENCH H.M. 1996 The Periglacial Environment. Longman, Sin-
Facies, Basin Analysis, and Petroleum Geology, Springer, Ber-
gapore.
lin-Heidelberg-New York.
HUIJZER A.S. & ISARIN R.F.B. 1997 The reconstruction of past
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. & WORONKO B. 2004 The
climates using multi-proxy evidence: an example of the weichselian ple-
degree of aeolization of Quaternary deposits in Poland as a tool for
niglacial in northwest and central Europe. Quat. Sc. Rev. 16: 513 533.
stratigraphic interpretation. Sedimentary Geology, 168: 149 163.
GO DZIK J. 1980 Zastosowanie morfometrii i graniformametrii do
SEPPL M. 2004 Wind as geomorphic agent in cold climates.
badań osadów w kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Studia Regio-
Cambridge University Press.
nalne, IV (IX). PWN Warszawa-Łódx.
SOKOŁOWSKI R.J. 2002 Główne jednostki litostratygraficzne
GO DZIK J. 1991 Sedimentological record of aeolian processes
póxnego plejstocenu w kopalni Wapienno na Kujawach. IX Konferen-
from the Upper Plenivistulian and the turn of Pleni- and Late Vistulian
cja Stratygrafia Plejstocenu Polski Plejstocen Pomorza Rrodkowego i
in Central Poland. [W:] Kozarski S. (red.), Late Vistulian (=Weich-
strefa marginalna lobu Parsęty. Borne-Sulinowo, 3-7 wrzeSnia 2002 r.
selian) and Holocene Aeolian Phenomena in Central and Northern
SOKOŁOWSKI R.J. 2003 Struktury kriogeniczne w stanowisku
Europe. Z. Geomorph., Supplement-Band, 90: 51 60.
Wapienno k/Inowrocławia i ich wartoSć interpretacyjna. [W:] IV Semi-
GO DZIK J. 1995a Vistulian sediments in the Bełchatów open cast
narium Genez, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych
mine, central Poland. Quatern. Stud. Poland, 13: 13 26.
streszczenia. Poznań, 13-14 paxdziernika 2003 r.
GO DZIK J. 1995b Wpływ procesów eolicznych na genezę górno-
SOKOŁOWSKI R.J. & BLUSZCZ A. 2004 Litho- and chronostrati-
plenivistulianskich aluwiów w Srodkowej Polsce. Acta Univers.
graphy of Late Quaternary deposits in Wapienno quarry, NW Poland.
Lodziensia, Acta Geogr., 20: 99 107.
[W:] 8th International Conference Methods of Absolute Chrono-
GO DZIK J. 2001 Stratygrafia i paleogeografia osadów czwarto-
logy .17-19th May 2004, Ustroń, Poland.
rzędowych w Srodkowo-zachodniej częSci kopalni Bełchatów z wyko-
ZIELIŃSKI T. 1998 CyklicznoSć w osadach rzek roztokowych. Pr.
rzystaniem morfoskopii ziarn kwarcowych. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło
Nauk. Uniw. Rląskiego, Geologia, 14: 68 119.
Wskaxnikowe cechy uziarnienia aluwiów
i ich znaczenie we wnioskowaniu o dynamice procesu
Małgorzata Ludwikowska-Kędzia*, Ewa Smolska**
Badania prowadzące do wyznaczenia litofacji okre- Fla i Fall w SE częSci Islandii (Giriat & Smolska, 2004;
Slających Srodowisko depozycji dotyczą zarówno tekstury,
Angiel i in., 2005), widoczne w odsłonięciach osady san-
jak i struktury osadu (Miall, 1985; Zieliński, 1995). W odsło- drów Czarnej Hańczy i Rospudy (Zieliński, 1993; Zieliński
nięciach obie cechy osadów są czytelne i dlatego szcze-
& Smolska, 1999; Ostrowska i in., 2003) oraz osady holo-
gółowe badania uziarnienia wydają się zbędne. Jednak w
ceńskiego dna doliny Belnianki, pochodzące z wybranych
badaniach osadów z profili wierceń właSnie cechy uziar-
profili wierceń (Ludwikowska-Kędzia, 2000). Szczególną
nienia są podstawą wnioskowania o Srodowisku depozycji
uwagę zwrócono na odzwierciedlenie dynamiki Srodowi-
i jego dynamice. Przedstawienie uziarnienia aluwiów za
ska depozycji we wskaxnikach uziarnienia i na wykresach
pomocą krzywej kumulacyjnej w skali prawdopodobień-
zależnoSciowych pomiędzy wskaxnikami.
stwa (Visher, 1963) oraz na diagramie C-M (Passega,
Analizy uziarnienia wykonano metodą sitową i kombi-
1964; Passega & Byramjee, 1969) umożliwia ustalenie
nowaną sitowo-areometryczną według zaleceń Myciel-
mechanizmu transportu i wraz z wartoSciami rangowymi
skiej-Dowgiałło (1995). W przypadku najdrobniejszych
wyraxnie zwiększa możliwoSci interpretacyjne w zakresie
osadów zastosowano metodę laserową. Parametry uziar-
dynamiki Srodowiska depozycyjnego (Gradziński i in.,
nienia obliczono według Folka i Warda (1957).
1986; Racinowski i in., 2001). Również analiza relacji
Zestawienie parametrów uziarnienia (wyliczonych dla
pomiędzy podstawowymi wskaxnikami uziarnienia stano-
wybranych do analizy osadów fluwialnych) na wykresach
wi xródło informacji o Srodowisku depozycji i jego dyna-
zależnoSciowych wskazuje na występowanie 2 trendów
mice (Mycielska-Dowgiałło, 1995; Szmańda, 1998;
(układów) wyróżnionych przez Mycielską-Dowgiałło (1995).
Ludwikowska-Kędzia, 2000; Kordowski, 2003).
W analizowanych osadach roztok wyraxnie zaznacza się
Celem badań było porównanie uziarnienia aluwiów
układ I, odpowiadający facji osadów korytowych. Jest on
różnych subfacji rzek roztokowych i meandrowych. Do
stosunkowo słabiej zaznaczony w osadach rzek meandro-
analizy porównawczej wybrano badane wczeSniej osady
wych i zwykle obejmuje drobniejsze oraz lepiej wysorto-
współczesnych rzek roztokowych na przedpolu lodowców
wane osady. Natomiast dobrze zaznaczony jest układ II,
odpowiadający osadom pozakorytowym. W osadach Belnian-
*Instytut Geografii, Akademia Rwiętokrzyska, ul. Rwięto-
ki jest układem dominującym. Zaznacza się również osobna
krzyska 15, 25-406 Kielce, mlud@pu.kielce.pl
grupa punktów, charakterystyczna dla osadów akumulacji
**Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet
zbiornikowej (Ludwikowska-Kędzia, 2000). Na diagramach
Warszawski, ul. Krakowskie PrzedmieScie 30, 00-927 Warszawa,
e.smolska@uw.edu.pl zależnoSciowych zwraca uwagę strefa, zwykle w przedzia-
200
Przegląd Geologiczny, vol. 55, nr 3, 2007
le Mz = 1 2,5 phi i 1 = 0,5 1,5, gdzie linie trendów I (osa- tacyjno-wleczeniowe (w przypadku grubszych osadów,
najsłabiej wysortowanych) oraz krzywe z dominującym
dów korytowych) i II (osadów pozakorytowych) łączą się,
co wskazuje na występowanie podobnych warunków dyna- odcinkiem saltacji (dla osadów drobniejszych, lepiej wysor-
micznych transportu i depozycji osadów w Srodowisku kory- towanych). W układzie II wraz z drobnieniem osadów i
pogorszeniem się stopnia wysortowania występują z kolei
towym i pozakorytowym.
Osady badanych koryt sandrowych (roztokowych) krzywe z coraz wyraxniejszym (dłuższym) odcinkiem zawie-
charakteryzowały się wyraxnie większym zróżnicowaniem sinowym i zredukowanym (krótszym) saltacyjnym. W wyróż-
Sredniej Srednicy ziarna i zwykle słabszym wysortowa- nionej, osobnej grupie punktów, reprezentującej zbiornikowe
niem niż osady korytowe rzek krętych, dlatego wydaje się, osady mułkowe, krzywe Vishera charakteryzują się 2 subpo-
że przebieg linii trendów (jej nachylenie) może sugerować
pulacjami w obrębie dominującego członu zawiesiny. Kon-
dynamikę Srodowiska depozycji na diagramach Mz- 1, sekwentne przeSledzenie kształtu krzywych Vishera w profilach
pionowych osadów, w nawiązaniu do zmian położenia
Mz-Sk1 oraz 1-Sk1.
odpowiadających im punktów na wykresie zależnoScio-
Dla wszystkich analizowanych osadów wykonano
również diagram C-M. Na obecnym etapie badań można wym Mz- 1, sugeruje, że przejScie w profilu pionowym
jedynie stwierdzić, że wydłużony i poziomo przebiegający
osadów z układu I (osadów korytowych) do II (osadów
człon, odzwierciedlający transport trakcyjny PON, jest cha- wezbraniowych), może być zapisem rzeki meandrowej,
rakterystyczny dla rzek, których energia wynika głównie z
piaszczystej, z dużą koncentracją zawiesiny i warunkami
masy wody, a więc rzek nizinnych o niewielkim spadku.
do akumulacji zbiornikowej. Brak wyraxnego zaznaczenia
Natomiast ten sam człon rozciągnięty w pionie jest charak- się układu I należy najprawdopodobniej wiązać z małą
terystyczny dla koryt o znacznym spadku rzek wyżyn- energią rzeki, czyli słabymi możliwoSciami transportowa-
nych.
nia i przerabiania grubszych frakcjonalnie aluwiów.
Ze względu na poznanie roli interpretacyjnej wyników
Przedstawiona powyżej analiza, obejmująca łącznie
badań uziarnienia pojedynczych prób szczególną uwagę
kilka sposobów prezentacji cech uziarnienia, daje szansę
zwrócono na przebieg krzywej Vishera i jej znaczenie iden- bardziej precyzyjnego ustalenia mechanizmu transportu
tyfikacyjne w wyróżnieniu litofacji fluwialnych. Zagadnie-
oraz dynamiki Srodowiska depozycyjnego.
nie to było analizowane w licznych, rozpoznanych od-
słonięciach litofacji sandrów Czarnej Hańczy i Rospudy (Zie- Literatura
liński & Smolska, 1999). Na podstawie krzywych Vishera
ANGIEL P., BORKOWSKI K., GIRIAT D., SMOLSKA E. &
wyróżniono litofacje okreSlane jako wskaxnikowe dla roztok.
SZWARCZEWSKI P. 2005 Szlak sandrowy Flalkull
Krzywe Vishera wykreSlono dla wszystkich analizowa-
wskaxnikowe cechy sedymentologiczne dynamiki Srodowiska. [W:] P.
nych serii sandrowych i w zależnoSci od wykształcenia Molewski (red.), Rekonstrukcja procesów glacjalnych w wybranych
strefach marginalnych lodowców Islandii formy i osady.
poszczególnych odcinków krzywej wydzielono wSród nich
Przewodnik wycieczki terenowej, Islandia, 14-28 sierpnia 2005.
grupy o podobnym przebiegu. Zestawienie krzywych
Instytut Geografii UMK, Toruń.
uziarnienia i wskaxników uziarnienia, a następnie przeSle-
ANTCZAK B. 1986 Transformacja układu koryta i zanik bifurkacji
Warty. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
dzenie zmian ich położenia na wykresie Mz- 1 i diagramie
GĘBICA P. 1995 Ewolucja doliny Wisły pomiędzy Nowym Brze-
C-M wskazuje na to, że stanowią one logicznie ułożone
skiem a Opatowcem w vistulianie i holocenie. Dokum. Geogr. 2, IGiPZ
punkty, nawiązujące do dynamiki Srodowiska fluwialnego
PAN, Wrocław.
GIRIAT D. & SMOLSKA E. 2004 Charakterystyka teksturalna
i mechanizmu transportu osadu. Skrajne położenie zajmują
współczesnych osadów sandrowych lodowców Fla i Fall w SE
osady słabo wysortowane, reprezentujące Srodowisko o
Islandii. Polish Polar Studies, XXX Międzynarodowe Sympozjum Polarne,
zmiennej dynamice, z przewagą gwałtownej depozycji,
Akademia Morska w Gdyni, KBP PAN, Klub Polarny PTG, Gdynia.
których krzywe Vishera cechuje przebieg jednoczłonowy GONERA P. 1986 Zmiany geometrii koryt meandrowych Warty.
Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
lub słabo wyodrębnione człony. Wraz drobnieniem osadów
GRADZIŃSKI R., KOSTECKA A., RADOMSKI A. & UNRUG R.
i poprawą wysortowania (osady łach poprzecznych i
1986 Zarys sedymentologii. Wyd. Geol.
kanałów międzyodsypowych) coraz wyraxniej zaznacza się
KORDOWSKI J. 2003 Struktury wewnętrzne i uziarnienie osadów
pozakorytowych doliny Wisły w Kotlinie Toruńskiej i Basenie
na krzywych odcinek wleczeniowy i następnie saltacyjny,
Unisławskim. Prz. Geogr., 75: 601 621.
a redukcji ulega odcinek zawiesinowy. Dla osadów Srednio
LUDWIKOWSKA-KĘDZIA M. 2000 Ewolucja Srodkowego odcin-
wysortowanych charakterystyczne są krzywe dwuodcin-
ka doliny rzeki Belnianki w póxnym glacjale i holocenie. Wyd. Akade-
kowe, saltacyjno-wleczeniowe. Dla najdrobniejszych osa- mickie Dialog, Warszawa.
MIALL A.D. 1985 Architectural-element analysis: a new method of
dów piaszczystych charakterystyczne są krzywe trzyod-
facies analysis appliedto fluvial deposots. Earth Sci. Rev., 22: 261 308.
cinkowe, z najlepiej zaznaczoną populacją saltacji. Punkty
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1995 Wybrane cechy teksturalne
osadów i ich wartoSć interpretacyjna. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło &
reprezentujące te krzywe na wykresie Mz- 1 sąsiadują lub
J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych.Wybrane
nieco zazębiają się z punktami osadów korytowych dalszej
metody i interpretacja wyników. Wyd. WGiSR UW.
częSci układu I, obejmującego gruboziarniste i stosunkowo
OSTROWSKA A., ORWIECIMSKA-PIASKO Z. & SMOLSKA E.
słabo wysortowane osady rzek meandrowych (np. Ant- 2003 Cechy sedymentologiczne różnowiekowych osadów koryto-
wych na przykładzie doliny górnej Czarnej Hańczy (Pojezierze Suwal-
czak, 1986; Gonera, 1986; Gębica, 1995). WSród badanych
skie). Pr. St. Geogr., 33: 59 70.
osadów sandrowych drobnoziarniste serie zawierające
PASSEGA R. 1964 Grain size representation by CM patterns as a
znaczną iloSć zawiesiny, należące do układu II, miały
geological tool. J. Sedim. Petrol., 34: 830 847.
PASSEGA R. & BYRAMJEE R. 1969 Grain size image of clastic
udział marginalny.
deposits. Sedimentology, 13: 233 252.
Analiza typów krzywych Vishera wykreSlonych dla
RACINOWSKI R., SZCZYPEK T. & WACH J. 2001 Prezentacja i
osadów Belnianki wskazuje, że układ I, słabiej zaznaczo-
interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych.
ny, jest reprezentowany przez krzywe dwuodcinkowe, sal- Wyd. UR, Katowice.
201
Przegląd Geologiczny, vol. 55, nr 3, 2007
SZMAŃDA J. 1998 Aluwia wybranych obszarów równin zalewo- ZIELIŃSKI T. 1995 Kod litofacjalny i litogenetyczny konstrukcja
wych Drwęcy i Łążyny w Swietle analiz teksturalnych. [W:] IV Zjazd i zastosowanie. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło & J. Rutkowski (red.),
Geomorfologów Polskich Główne kierunki badań geomorfologicz- Wybrane metody i interpretacja wyników. Wyd. WGiSR UW.
nych w Polsce. Stan aktualny i perspektywy . Wyd. UMCS, Lublin. ZIELIŃSKI T. & SMOLSKA E. 1999 Cechy strukturalne i tekstu-
ZIELIŃSKI T. 1993 Sandry Polski północno-wschodniej osady i ralne osadów sandrowych. [W:] Dynamika procesów stokowych i flu-
warunki sedymentacji. Wyd. UR, Katowice. wialnych w rzexbie młodoglacjalnej w Swietle wybranych cech
sedymentologicznych osadów. Mat. Warsztatów Terenowych w Jele-
niewie k. Suwałk, 13 17.09.1999.
Osady wodnolodowcowe krótkiego transportu i cechy ich uziarnienia
na przykładzie Wysoczyzny Szurpił i Krzemianki (Pojezierze Suwalskie)
Tomasz Boye*, Ewa Smolska**
Na Wysoczyxnie Szurpił i Krzemianki osady wodnolo- Analizowane osady różnią się od osadów typowych dla
dowcowe rozpoznano zarówno w odsłonięciach, jak i na roztok swobodnie odprowadzających wody na przedpolu
podstawie sond ręcznych (Ber, 1967, 1968; Boye, 2005). lądolodu (Zieliński, 1993; Zieliński & Smolska, 1999)
Wiele z nich charakteryzuje się cechami osadów krótkiego przede wszystkim gorszym wysortowaniem, które mieSci
transportu, co według Zielińskiego (1992) pozwala je zali- się w zakresie 1 od 1,25 do 3,5. Rozkład ich uziarnienia jest
czyć do facji stożków marginalnych.
zbliżony do symetrycznego lub, rzadziej, skoSny dodatni
Celem badań była analiza cech strukturalnych i tekstu- przeważa frakcja drobnoziarnista w stosunku do frakcji
ralnych osadów piaszczystych i żwirowych, z domieszkami
o maksymalnej częstoSci. Krzywe uziarnienia reprezen-
zarówno frakcji kamienistej, jak i pylasto-ilastej. Szczególną
tujące te osady cechują się dobrze zaznaczonym odcinkiem
uwagę zwrócono na uziarnienie tych osadów i odzwiercie- transportu w trakcji dennej, stosunkowo słabo zaznaczoną
dlenie cech uziarnienia we wskaxnikach prądowego Srodo- fazą saltacji oraz znacznym udziałem zawiesiny, co wska-
wiska depozycyjnego na diagramie CM (Passega, 1964)
zuje na utrudniony odpływ wód.
oraz diagramie Mz- 1 (Mycielska-Dowgiałło, 1995). Również położenie punktów reprezentujących badane
Skład granulometryczny wybranych serii okreSlono
osady na diagramach CM i Mz- 1 potwierdza ich odręb-
metodą sitową. Dla serii zawierających frakcje kamieniste
noSć od osadów roztokowych. Na diagramie CM (Passega
analizę wykonano w terenie, stosując sita oczkowe, powięk- & Byramjee, 1969), ze względu na znaczne różnice wiel-
szając masę analizowanej próbki odpowiednio do wielkoS- koSci ziaren odpowiadających pierwszemu centylowi i
ci najgrubszej frakcji (Rutkowski, 1995).
medianie, lokują się one w polach I i II, wskazujących na
Bardzo słabo i słabo wysortowane osady wodnolodow-
bardzo dynamiczne Srodowisko. Na diagramie Mz- 1
cowe, piaszczysto-żwirowe i żwirowo-piaszczyste budują
(Mycielska-Dowgiałło, 1995) tworzą układ I, także cha-
wzgórza i pagórki czołowomorenowe i wały ozów, lokal-
rakterystyczny dla dynamicznych Srodowisk, lokując się w
nie występują także wSród drobniejszych serii tarasów
jego strefie zewnętrznej, reprezentującej osady stosunko-
kemowych i pomiędzy gliniastymi seriami moren martwe-
wo gruboziarniste i słabo wysortowane.
go lodu. Struktura tych osadów była obserwowana w
odsłonięciach, np. w okolicach wsi Prudziszki i Okrągłe Literatura
(Boye, 2005). Przeważają w nich litofacje warstwowań
BER A. 1967 Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark.
poziomych i struktur masywnych (Gh, Sh, GSh, SGh i Sm,
Jeleniewo. Inst. Geol.
GSm), rzadziej zaznacza się warstwowanie skoSne (Sp, SGp,
BER A. 1968 ObjaSnienia do szczegółowej mapy geologicznej Pol-
SGl). Struktura osadu oraz udział frakcji żwirowej i kamie-
ski 1: 50 000, Ark. Jeleniewo. Inst. Geol.
BOYE T. 2005 Geneza wybranych form rzexby Wysoczyzny Szur-
nistej wskazuje na Srodowisko o znacznej energii (górnego
pił i Krzemianki. Arch. WGiSR UW.
ustroju prądu lub z pogranicza dolnego i górnego ustroju
MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1995 Wybrane cechy teksturalne
prądu), w którym zachodził transport. Akumulacja w stoż-
osadów i ich wartoSć interpretacyjna. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło &
kach proglacjalnych lub w rzekach o reżimie roztokowym
J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane
metody i interpretacja wyników. Wyd. WGiSR UW.
następowała w czasie dużej podaży materiału skalnego, po
RUTKOWSKI J. 1995 Badania uziarnienia osadów bardzo grubo-
krótkim transporcie, zwykle w sposób gwałtowny. Analo-
ziarnistych. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło & J. Rutkowski (red.), Bada-
giczne facje budujące moreny czołowe zostały opisane
nia osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja
przez Zielińskiego (1992), który przedstawił również sche- wyników. Wyd. WGiSR UW.
PASSEGA R. 1964 Grain size representation by CM patterns as a
mat ich depozycji i okreSlił je jako wskaxnikowe dla sto-
geological tool. J. Sedyment. Petrol., 34: 830 847.
żków glacimarginalnych.
PASSEGA R. & BYRAMJEE R. 1969 Grain size image of clastic
deposits. Sedimentology, 13: 830 847.
ZIELIŃSKI T. 1992 Moreny czołowe Polski północno-wschodniej
osady i warunki sedymentacji. UR, Katowice.
ZIELIŃSKI T. 1993 Sandry Polski północno-wschodniej i warunki
sedymentacji. UR, Katowice.
ZIELIŃSKI T. & SMOLSKA E. 1999 Cechy strukturalne i tekstu-
ralne osadów sandrowych. [W:] Dynamika procesów stokowych i flu-
wialnych w rzexbie młodoglacjalnej w Swietle wybranych cech
sedymentologicznych osadów. Mat. Warsztatów Terenowych, Jelenie-
wo k. Suwałk, 13 17.09.1999.
202
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
A Manecki Minerały i skały Ziemi i ich znaczenie dla czlowiekaTypy struktur organizacyjnych i ich znaczenie dla zarządzania współczesnym przedsiębiorstwemSurowce mineralne i ich znaczenie dla gospodarkiChorzelewska K Błędy popełniane we wnioskach (2002)Arkana Wielkie i ich znaczeniaMagiczne symbole czy znasz ich znaczenieWody mineralne i ich znaczenie w profilaktyce zdrowotnejBadania geotechniczne w drogownictwie i ich znaczenie (2)Bakterie i wirusy ich znaczenie w życiu człowieka i przyrody6 Okolice kojarzeniowe kory mózgu i ich znaczenie! Średniowiecze swieckie utwory sredniowieczne i ich znaczenieElementy baśniowe w Panu Tadeuszu i ich znaczenieSymbole i ich znaczenieŚwieckie utwory średniowieczne i ich znaczenieUSA poprawność polityczna we wnioskach o paszportSzopki i ich znaczenieMateriały sensoryczne Montessori i ich znaczenie dla rozwoju dziecka (Wychowanie w przedszkolu, 5 2036 Zinterpretuj prawo ciągłości strumienia oraz prawo Bernoulliego i ich znaczeniewięcej podobnych podstron