Próbny egzamin maturalny z chemii.
2
Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________
Wprowadzenie do zada 24  30, 33 i 34
POUFNE do dnia ................ godz. .............
Twardo wody. Myd a i detergenty
WPISUJE PISZ CY PO OTRZYMANIU PRACY
(...) Przyjmuje si , e im wi ksze jest st enie rozpuszczonego w wodzie wapnia i ma-
KOD
- -
gnezu, tym woda jest twardsza. Twardo wody zwi zana z obecno ci wodorow glanów
ZDAJ CEGO
wapnia i magnezu nazywana jest twardo ci przemijaj c (...)  podczas ogrzewania w gla-
ny ulegaj wytr ceniu. Proces ten usuwa wap i magnez z roztworu. (...) Mniej powszechnym
WPISA PO ROZKODOWANIU PRACY
rodzajem twardo ci wyst puj cej w wodzie s odkiej, spowodowanej obecno ci jonów siar-
IMI
ARKUSZ II czanowych, jest twardo trwa a (twardo niew glanowa)  nie daje si jej w ca o ci usu-
NAZWISKO
n podczas gotowania wody. Rozpuszczalno siarczanu(VI) wapnia ulega obni eniu wraz
ze wzrostem temperatury i dlatego jego osadzanie si w przewodach przebiega wolniej. Oby-
dwa rodzaje twardo ci sprzyjaj tworzeniu si nierozpuszczalnych osadów (szumowin) w re-
PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY
akcji z myd em.
Z CHEMII
ROK 2001 Myd o jest rozpuszczaln sol sodow lub potasow d ugo a cuchowego kwasu t usz-
czowego, takiego jak kwas stearynowy. Sole wapnia i magnezu s nierozpuszczalne i nie
Arkusz egzaminacyjny II
CHEMIA maj w a ciwo ci usuwania brudu w przeciwie stwie do soli sodowych i potasowych. (...)
Detergenty typu organicznego zawieraj zazwyczaj grupy kwasu sulfonowego, które z wap-
Czas pracy 120 minut
niem i magnezem tworz sole rozpuszczalne, dlatego nie wyst puje piana, a ich efektywno
Informacje Uzyskane punkty
jako rodków czysto ci w niewielkim stopniu ulega zmniejszeniu. Dzia anie czyszcz ce wy-
Nr zad. Punkty
. Prosz sprawdzi , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 6 stron.
wo ane jest obecno ci hydrofobowego ( nie lubi cego wody) organicznego ko ca cz stecz-
24.
Ewentualny brak nale y zg osi przewodnicz cemu komisji.
ki, po czonego z cz steczk brudu lub smaru, oraz hydrofilowej ( lubi cej wod ) cz ci
25.
2. Przy ka dym zadaniu podana jest mo liwa do uzyskania liczba
cz steczki tworz cej wi zanie wodorowe z cz steczkami wody.
26.
ród o: Peter O Neill, Chemia rodowiska, Warszawa  Wroc aw, 997, s. 209
punktów.
27.
3. Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma cznie 60
28.
punktów.
29.
4. Niektóre zadania poprzedzone s wprowadzeniem, z którym 30. Zadanie 24 ( pkt)
3 .
nale y uwa nie zapozna si przed ich rozwi zaniem. Napisz  w formie jonowej  równanie reakcji wytr cania w glanu wapnia, która zachodzi
32.
5. Odpowiedzi nale y zapisa dok adnie i czytelnie, pokazuj c podczas ogrzewania wody zawieraj cej wodorow glan wapnia.
33.
drog ich uzyskania. Prosz rozwi za zadania. W zadaniach
34.
rachunkowych nale y przedstawi tok rozumowania prowa- ......................................................................................................................................................
35.
dz cy do ostatecznego wyniku oraz pami ta o jednostkach.
36.
6. Nale y u y tylko niebieskiego lub czarnego d ugopisu albo
37.
pióra. Prosz nie u ywa korektora. 38.
Zadanie 25 (2 pkt.)
39.
7. W przypadku podania b dnej odpowiedzi nale y dany fragment
40. Napisz  w skróconej formie jonowej  równanie reakcji, jaka zachodzi mi dzy jonami
pracy wyra nie przekre li . Wszelkie pomocnicze notatki nale-
4 .
magnezu, znajduj cymi si w twardej wodzie, po dodaniu do niej stearynianu sodu.
y wykonywa w brudnopisie, który nie podlega sprawdzaniu.
42.
8. Podczas egzaminu mo na korzysta z kalkulatora
43.
......................................................................................................................................................
yczymy powodzenia!
44.
45.
WPISA PO OTRZYMANIU WYPE NIONEGO ARKUSZA
46.
KOD
47.
Zadanie 26 (4 pkt.)
EGZAMINATORA
48.
Pod wzgl dem stopnia twardo ci wod mo na podzieli na nast puj ce kategorie:
49.
IMI Skala twardo ci: Woda
50.
5 . bardzo mi kka o redniej o znacznej twarda bardzo
NAZWISKO
Suma mi kka twardo ci twardo ci twarda
czna ilo milimoli
do 0,89 0,89  ,78  2,68  3,57  powy ej
jonów wapnia i magnezu w
,78 2,68 3,57 5,35 5,35
dm3 wody [mmol dm 3]:
ród o: K. Lipkowska-Grabowska, E. Faron-Lewandowska, Analiza wody i cieków, Warszawa, 998, s. 58
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
3 4
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Etykieta jednej z wód mineralnych dost pnych w sklepach informuje, e zawiera ona
Wprowadzenie do zada 28 - 30
38,80 mg Ca2+ i 82,40 mg Mg2+ w dm3.
Poni szy uproszczony wzór strukturalny jest wzorem detergentu syntetycznego:
Oce twardo tej wody mineralnej wed ug skali przedstawionej w powy szej tabeli.
Wykonaj i zapisz odpowiednie obliczenia.
......................................................................................................................................................
11 9 7 5 3 1
A
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
SO3 Na+
......................................................................................................................................................
B
Zadanie 28 ( pkt.)
......................................................................................................................................................
Wska , która z cz ci cz steczki detergentu (zaznaczona w jego wzorze jako A lub B) jest
hydrofilowa, a która  hydrofobowa.
......................................................................................................................................................
Cz hydrofilowa: ......................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Cz hydrofobowa: ....................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 29 ( pkt)
...................................................................................................................................................... Detergent, którego wzór jest przedstawiony powy ej, to sodowa sól pewnego kwasu
alkilobenzenosulfonowego.
Napisz uproszczony strukturalny wzór tego kwasu.
Zadanie 27 (2 pkt.)
Wymie jedn wad i jedn zalet zastosowania w gospodarstwie domowym wody twardej.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 30 (2 pkt.)
......................................................................................................................................................
Wzór detergentu mo na przedstawi schematem:
......................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................... R SO3 Na+
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
5 6
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Pos uguj c si tym schematem napisz wzory wszystkich pozosta ych izomerów, ró ni cych
Zadanie 32 (6 pkt.)
si miejscem podstawienia benzenu podstawnikami  R i  SO3 Na+.
Wykonuj c odpowiednie obliczenia sprawd , czy w temperaturze 80 C rozpuszczalno
siarczanu(VI) wapnia w przeliczeniu na sól bezwodn jest wi ksza, czy mniejsza ni w
......................................................................................................................................................
temperaturze 20 C
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wprowadzenie do zada 3 i 32 ......................................................................................................................................................
Tabela rozpuszczalno ci zwi zków nieorganicznych w wodzie informuje:
......................................................................................................................................................
Wzór Nazwa N Rozpuszczalno , g/ 00 g H2O
chemiczny 0 C 20 C 40 C 60 C 80 C 00 C
......................................................................................................................................................
CaSO4 siarczan 2 0,22 0,26 0,23a 0, 6a 0, a 0,07a
wapnia
......................................................................................................................................................
N  liczba cz steczek w krystalohydracie pozostaj cym w równowadze z roztworem
nasyconym w danej temperaturze. Rozpuszczalno dotyczy wskazanego krystalohydratu
......................................................................................................................................................
(soli uwodnionej). Indeks a oznacza sól pó wodn .
ród o: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 997, s. 83
......................................................................................................................................................
Zadanie 31 (2 pkt.)
Wzory soli uwodnionych tworzy si przez podanie wzoru soli bezwodnej oraz liczby
cz steczek wody, np. wzór sze ciowodnego chlorku kobaltu(II) jest nast puj cy: CoCl2·6H2O.
Zadanie 33 ( pkt)
Napisz wzory uwodnionych siarczanów(VI) wapnia, których rozpuszczalno podaje tabela,
W roztworze wodnym siarczanu(VI) wapnia rozpuszczono myd o toaletowe. Co
w nast puj cych zakresach temperatur:
zaobserwujesz w czasie tego do wiadczenia? Opisz krótko przewidywane obserwacje.
......................................................................................................................................................
) 0 C - 20 C: .........................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2) 40 C - 00 C: .........................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
7 8
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Zadanie 34 (2 pkt.) Zadanie 37 (2 pkt.)
Roztwory wodne soli miedzi(II) maj barw niebiesk . Jest to uwarunkowane
Wodny roztwór siarczanu(VI) wapnia zagotowano. Czy wp ynie to na zmian zachowania w
obecno ci uwodnionego jonu miedzi(II).
nim myd a w porównaniu z roztworem zimnym, o którym mówi zdanie nr 33? Odpowied
Roztworzono mied w st onym roztworze kwasu azotowego(V). Stwierdzono, e
krótko uzasadnij.
powsta y roztwór jest bezbarwny.
a) Wyja nij, dlaczego otrzymany roztwór jest bezbarwny, a nie niebieski.
......................................................................................................................................................
b) Co nale a oby zmieni w opisanym eksperymencie, aby otrzyma roztwór o niebieskim
zabarwieniu?
......................................................................................................................................................
Odpowied na pytanie a: ..............................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 35 (3 pkt.)
......................................................................................................................................................
Do probówki zawieraj cej suchy w glan wapnia wkroplono st ony kwas solny.
a) Opisz przewidywane obserwacje towarzysz ce temu do wiadczeniu.
b) Napisz równania zachodz cej reakcji w formie cz steczkowej i skróconej jonowej.
Odpowied na pytanie b: .............................................................................................................
a) Opis obserwacji: ......................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
b) Równanie reakcji w formie cz steczkowej:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Równanie reakcji w formie skróconej jonowej:
Wprowadzenie do zada 38 i 39
Glutamina to jeden z aminokwasów wyst puj cych w bia kach. Jej wzór jest
nast puj cy:
......................................................................................................................................................
Zadanie 36 (4 pkt.) A O
W wodzie destylowanej rozpuszczono chlorek baru i chlorek cynku. Korzystaj c z
tablicy rozpuszczalno ci zaproponuj odczynnik, za pomoc którego mo na z roztworu usun C CH2 CH2 CH COOH
jony baru nie usuwaj c jonów cynku. Podaj wzór tego odczynnika i uzasadnij swój wybór.
Napisz w formie jonowej  pe nej i skróconej  równanie zachodz cej reakcji. NH2 B NH2
Wzór wybranego odczynnika: .....................................................................................................
Uzasadnienie:
Zadanie 38 (2 pkt.)
......................................................................................................................................................
Podaj nazwy zaznaczonych we wzorze glutaminy grup funkcyjnych:
......................................................................................................................................................
Grupa A: ......................................................................................................................................
Pe ne jonowe równanie reakcji:
Grupa B: .......................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Skrócone jonowe równanie reakcji: ............................................................................................
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
9 0
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Zadanie 39 (2 pkt.) Zadanie 42 (2 pkt.)
Czy glutamina podlega zjawisku izomerii optycznej? Odpowied krótko uzadanij. Doko cz nast puj ce równania reakcji:
a)
......................................................................................................................................................
R
...................................................................................................................................................... H3N+ CH COO + H3O+


...................................................................................................................................................... b)
R
H3N+ CH COO + OH


Zadanie 40 (2 pkt.)
Napisz wzory pó strukturalne aminokwasów, z których powsta dipeptyd o wzorze:
H2N CH CO NH CH2 COOH
Wprowadzenie do zada 43 - 47
W glowodany syntetyzowane s przez ro liny zielone podczas z o onego procesu
CH3
fotosyntezy, w którym wiat o s oneczne dostarcza energii do przekszta cenia CO2 w glukoz
(...) W glowodany, po spo yciu i procesach metabolicznych, s g ównym ród em energii
potrzebnej organizmom ywym. Wynika st d, e w glowodany s chemicznymi
......................................................................................................................................................
po rednikami, za pomoc których energia s oneczna jest przechowywana i wykorzystywana
w procesach yciowych.
wiat o s oneczne
......................................................................................................................................................
6CO2 + 6H2O 6O2 + C6H 2O6
glukoza
ród o: John McMurry, Chemia organiczna, Warszawa 2000, s. 0 6
......................................................................................................................................................
Zadanie 43 ( pkt)
Doko cz nast puj ce zdanie, wpisuj c s owo endoergiczny lub egzoergiczny:
Wprowadzenie do zada 4 i 42
Aminokwasy wyst puj w postaci jonów obojnaczych, b d cych produktami
Fotosynteza to proces ...................................................................................................................
wewn trzcz steczkowej reakcji kwas  zasada. Ogólny wzór takiego jonu (dla -
aminokwasów) jest nast puj cy:
Zadanie 44 (2 pkt.)
Czy fotosynteza jest procesem utleniania i redukcji? Je eli tak, wska utleniacz. Je eli nie,
R
krótko uzasadnij swój s d.
H3N+ CH COO
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 41 ( pkt.)
Napisz wzór jonu obojnaczego glicyny (kwasu aminooctowego: H2NCH2COOH).
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 45 ( pkt.)
...................................................................................................................................................... Oddychanie to proces metaboliczny przeciwny do fotosyntezy.
Napisz sumaryczne równanie procesu oddychania.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
2
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Zadanie 46 ( pkt) Wprowadzenie do zada 49 - 5
Doko cz nast puj ce zdanie, wpisuj c s owo endoergiczny lub egzoergiczny: Estry stanowi jedn z najbardziej rozpowszechnionych klas zwi zków wyst puj cych
w przyrodzie. Wiele z nich to ciecze o przyjemnym, kwiatowym lub owocowym zapachu. Na
Oddychanie to proces ................................................................................................................... przyk ad ester (octan propylu) o wzorze CH3COOCH2CH2CH3 ma zapach gruszek.
Zadanie 49 ( pkt)
Zadanie 47 (4 pkt.)
Napisz wzór strukturalny octanu propylu.
Oblicz, w jakiej obj to ci powietrza (warunki normalne) znajduje si taka ilo dwutlenku
w gla, z której mo e powsta mol glukozy. Obliczon obj to powietrza podaj w metrach
......................................................................................................................................................
sze ciennych. Dwutlenek w gla stanowi ok. 0,035% obj to ci powietrza.
...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 50 (2 pkt.)
Napisz równanie reakcji otrzymywania octanu propylu z odpowiedniego kwasu i alkoholu.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 51 ( pkt)
Napisz wzór jednego  izomerycznego wzgl dem octanu propylu  estru.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 48 (5 pkt.) Brudnopis (nie podlega sprawdzaniu)
Dysponujesz wod destylowan , glukoz i kolb miarow o pojemno ci 500 cm3. Opisz
sposób przygotowania 500 cm3 0, -molowego roztworu glukozy. W opisie uwzgl dnij
informacj o ilo ciach poszczególnych substancji.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z chemii. Próbny egzamin maturalny z chemii.
3 4
Arkusz egzaminacyjny II Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________
Tablice chemiczne
Elektroujemno wg Paulinga
H He
2
2 3 4 5 6 7
2,
Li Be B C N O F Ne
3 4 5 6 7 8 9 0
,0 ,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
Na Mg Al Si P S Cl Ar
2 3 4 5 6 7 8
0,9 ,2 ,5 ,8 2, 2,5 3,0
3 4 5 6 7 8 9 0 2
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
9 20 2 22 23 24 25 26 27 28 29 30 3 32 33 34 35 36
0,8 ,0 ,3 ,5 ,6 ,6 ,5 ,8 ,8 ,8 ,9 ,6 ,6 ,8 2,0 2,4 2,8
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
37 38 39 40 4 42 43 44 45 46 47 48 49 50 5 52 53 54
0,8 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,9 2,2 2,2 2,2 ,9 ,7 ,7 ,8 ,9 2, 2,5
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 8 82 83 84 85 86
0,7 0,9 , ,3 ,5 ,7 ,9 2,2 2,2 2,2 2,4 ,9 ,8 ,8 ,9 2,0 2,2
Fr Ra
87 88
0,7 0,9
Próbny egzamin maturalny z chemii.
5
Arkusz egzaminacyjny II
___________________________________________________________________________________
Sta e dysocjacji wybranych kwasów Sta e dysocjacji wybranych zasad w
w roztworach wodnych roztworach wodnych
Sta a
Zasada Kb pKb
pKa
Kwas dysocjacji
(-logKb)
(-logKa)
Ka lub Ka1
NH3 4,76
,74Å" 0-5
HF 3,2
6,3Å" 0-4
Metyloamina 3,3
5,0Å" 0-4
HCl
Å" 07 -7
Dimetyloamina 3,
7,4Å" 0-4
HBr
3Å" 09 -9,5
Trimetyloamina 4,
7,4Å" 0-5
HI
Å" 0 0 - 0
H2S 7,0
,02Å" 0-7
H2Se 3,7
,09Å" 0-4
Szereg elektrochemiczny metali
H2Te 2,6
2,5Å" 0-3
Elektroda E0[V] Elektroda E0[V]
HClO 7,3
5,8Å" 0-8
HClO2 2,0 Li/ Li+ -3,02 Ni/ Ni2+ -0,23
Å" 0-2
Ca/ Ca2+ -2,84 Sn/ Sn2+ -0, 4
HClO3 0 -
Mg/ Mg2+ -2,38 Pb/ Pb2+ -0, 3
HNO2 3,3
2Å" 0-4
Al/Al3+ - ,66 Fe/ Fe3+ -0,04
HNO3 25 - ,4
Mn/Mn2+ - ,05 H2/2H+ 0,00
H2SO3 ,8
,54Å" 0-2
Zn/ Zn2+ -0,76 Bi/Bi3+ +0,23
H3BO3 9,24
5,8Å" 0- 0
Cr/ Cr3+ -0,74 Cu/Cu2+ +0,34
H3AsO3 9,2
6Å" 0- 0
Fe/ Fe2+ -0,44 Ag/Ag+ +0,80
H3AsO4 2,25
5,62Å" 0-3
Cd/ Cd2+ -0,40 Hg/Hg2+ +0,85
H3PO4 2, 2
7,52Å" 0-3
Co/Co2+ -0,27 Au/Au+ + ,70
H4SiO4 9,7
2,2Å" 0- 0
HCOOH 3,74
,8Å" 0-4
CH3COOH 4,76
,8Å" 0-5
Kwas szczawiowy ,23
5,9Å" 0-2
Kwas bursztynowy 4, 6
6,9 Å" 0-5
Rozpuszczalno soli i wodorotlenków w wodzie
- - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - -
Cl- Br- I- NO3- CH3COO- S2- SO32- SO42- CO32-
SiO32-
CrO42-
PO43-
OH-
Li+ R R R R R R R R R R R N R
Na+ R R R R R R R R R R R R R
K+ R R R R R R R R R R R R R
R R R
NH4+ R R R R R R R R R -
R R N N R - -
N N N
Cu2+ R R -
N N -
Ag+ N N N R R N N T N -
N R N N R N N
Mg2+ R R R R R -
Ca2+ R R R R R R N T N N T N T
Sr2+ R R R R R R N N N N T N T
Ba2+ R R R R R R N N N N N N R
Zn2+ R R R R R N N R N N N N N
R -
N -
N N
Al3+ R R R R R - -
N -
R - - -
N N
Sn2+ R R R - -
Pb2+ T T N R R N N N N N N N N
R -
N N -
N -
N N N
Bi3+ - - -
Mn2+ R R N R R N N R N N N N N
N N
Fe2+ R R R R R N N R N N -
R -
N -
R -
N -
N N
Fe3+ R R -
R- substancja rozpuszczalna; T- substancja trudno rozpuszczalna; N- substancja nierozpuszczalna;
- oznacza, ze dana substancja albo rozk ada si w wodzie, albo nie zosta a otrzymana
1
18
32,905
37,327
38,905
78,49
80,947
83,85
86,207
90,2
92,22
95,08
96,966
200,59
204,383
207,2
208,980
208,982
209,987
222,0 8
39,0983
40,078
44,9559
47,88
50,94
5 ,996
54,938
55,847
58,933
58,69
63,546
65,39
69,723
72,92
74,92
78,96
79,90
83,80
22,9897
24,305
223,02
226,025
227,028
26 ,
262,
263,
262,
265,
266,
85,467
87,62
89,905
9 ,224
92,906
95,94
97,905
0 ,07
02,905
06,42
07,868
2,4
4,82
8,7 0
2 ,75
27,60
26,904
3 ,29
,0079
37
38
39
40
4
42
43
44
45
46
47
48
49
50
5
52
53
54

2
Wodór
55
56
57
72
73
74
75
76
77
78
79
80
8
82
83
84
85
86
Rubid
Stront
Itr
Cyrkon
Niob
Molibden
Technet
Ruten
Rod
Pallad
Srebro
Kadm
Ind
Cyna
Antymon
Tellur
Jod
Ksenon
87
88
89
04
05
06
07
08
09
6,94
9,0 2 8
Frans
Rad
Aktyn
Ruterford
Dubn
Siborg
Borium
Hassium
Maitner
Potas
Wap
Skand
Tytan
Wanad
Chrom
Mangan
elazo
Kobalt
Nikiel
Mied
Cynk
Gal
German
Arsen
Selen
Brom
Krypton
9
20
2
22
23
24
25
26
27
28
29
30
3
32
33
34
35
36
3
4

Cez
Bar
Lantan
Hafn
Tantal
Wolfram
Ren
Osm
Iryd
Platyna
Z oto
Rt
Tal
O ów
Bizmut
Polon
Astat
Radon
Sód
Magnez
Lit
Beryl
Li
Be
Rb
Sr
Y
Zr
Nb
Mo
Tc
Ru
Rh
Pd
Ag
Cd
In
Sn
Sb
Te
I
Xe
Na
Mg
Cs
Ba
La
Hf
Ta
W
Re
Os
Ir
Pt
Au
Hg
Tl
Pb
Bi
Po
At
Rn
H
Fr
Ra
Ac
Rf
Db
Sg
Bh
Hs
Mt
K
Ca
Sc
Ti
V
Cr
Mn
Fe
Co
Ni
Cu
Zn
Ga
Ge
As
Se
Br
Kr
2
13 14 15 16 17
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
232,038
23 ,036
238,028
237,048
244,064
243,06
247,07
247,07
25 ,08
252,08
257,095
258,099
259,
260,
40, 5
90
9
92
93
94
95
96
97
98
99
00
58
59
60
6
62
63
64
65
66
67
68
69
70
7
Tor
Protaktyn
Uran
Neptun
Pluton
Ameryk
Kiur
Berkel
Kaliforn
Einstein
Ferm
Mendelew
Nobel
Lorens
Cer
Th
Pa
U
Np
Pu
Am
Cm
Bk
Cf
Es
Fm
Md
No
Lr
Ce
Pr
Nd
Pm
Sm
Eu
Gd
Tb
Dy
Ho
Er
Tm
Yb
Lu
Prazeodym
40,907
Neodym
Promet
Samar
Europ
Gadolin
Terb
Dysproz
Holm
Erb
Tul
Iterb
Lutet
44,24
44,9 3
50,36
5 ,965
57,25
58,925
62,50
64,930
67,93
68,93
73,04
74,967
Uk ad okresowy pierwiastków
26,982
28,085
30,974
32,066
35,45
39,948
0,8
2,0
4,006
5,999
8,998
20, 79
3
4
5
6
7
8
Glin
Krzem
Fosfor
Siarka
Chlor
Argon
Bor
W giel
Azot
Tlen
Fluor
Neon
5
6
7
8
9
0
Al
Si
P
S
Cl
Ar
B
C
N
O
F
Ne
0
02
03
4,0026
2
Hel
He